Temperatura powietrza w Polsce podczas adwekcji z sektora zachodniego

• Autorzy: Piotrowski Piotr

Identyfikatory

DOI

10.32045/PG-2022-033

Warianty tytułu

EN

Air temperature in Poland during advection from the western sector

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Częstość adwekcji mas powietrza z sektora zachodniego waha się na obszarze Polski w granicach od 44,7% w południowo-wschodniej części Polski do 52,4% w południowo-zachodniej części kraju. Cyrkulacja antycyklonalna z sektora zachodniego znacznie częściej obejmuje swym oddziaływaniem cały obszar Polski niż cyrkulacja cyklonalna, szczególnie jesienią i latem. Rozmieszczenie układów barycznych sterujących cyrkulacją cyklonalną i antycyklonalną z sektora zachodniego jest odmienne pod względem lokalizacji i stopnia rozbudowy przestrzennej układów niżowych i wyżowych w poszczególnych porach roku. Układ baryczny sterujący cyrkulacją antycyklonalną jest najbardziej rozbudowany jesienią i latem, natomiast cyrkulacją cyklonalną - zimą. Średnia temperatura powietrza o godz. 12:00 UTC na obszarze Polski podczas cyrkulacji antycyklonalnej jest wyższa we wszystkich miesiącach od średniej wartości temperatury powietrza z całego analizowanego okresu (1959-2021), natomiast w przypadku cyrkulacji cyklonalnej jest wyższa tylko od listopada do marca. Tendencje temperatury powietrza podczas cyrkulacji cyklonalnej i antycyklonalnej z sektora zachodniego we wszystkich porach roku są wzrostowe na całym obszarze Polski. Oscylacja Północnoatlantycka ma największy wpływ na temperaturę powietrza w Polsce o godz. 12:00 UTC w miesiącach zimowych, zarówno podczas cyrkulacji cyklonalnej, jak i antycyklonalnej z sektora zachodniego.

EN

The frequency of advection from west sector ranges from 44.7% in southeastern Poland to 52.4% in southwestern of country and has a significant impact on the conditions. Anticyclonic circulation from west sector much more often covers the entire area of Poland in comparison to cyclonic circulation, especially in autumn and summer. The localization of baric centers controlling the cyclonic and anticyclonic circulation from west sector in in the various seasons is different in terms of location and degree of spatial expansion in. Baric system controlling anticyclonic circulation is most spatially extended in autumn and summer, while during cyclonic circulation - in winter. Monthly mean of air temperature at 12:00 UTC in the Poland area during anticyclonic circulation is higher in all months than mean value over the entire period analyzed (1959-2021), while during cyclonic circulation monthly air temperature is higher only from November to March. The positive trends of air temperature during cyclonic and anticyclonic circulation occur in all seasons in the whole area of Poland. The highest positive trends of air temperature during the predominance of circulation from western sector over the Poland area are visible in spring and autumn during anticyclonic circulation. The North Atlantic Oscillation has the greatest impact on air temperature in Poland during the winter months, both during cyclonic and anticyclonic circulation from west sector.

Słowa kluczowe

PL

Polska; temperatura powietrza; cyrkulacja atmosferyczna; cyrkulacja strefowa; cyrkulacja z sektora zachodniego; NAO

EN

Poland; air temperature; atmospheric circulation; zonal circulation; circulation from west sector

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2022
• Tom: Z. 3-4
• Strony: 119--133
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Piotrowski Piotr

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych

• https://orcid.org/0000-0003-2168-1645

Bibliografia

• [1] Barnston A.G., Livezey R.E., 1987, Classification, seasonality and persistence of low frequency atmospheric circulation patterns, Monthly Weather Review, 115 (6), 1083-1126, DOI: 10.1175/1520-0493(1987)115<1083:CSAPOL>2.0.CO;2.
• [2] Bednorz E., Czernecki B., Tomczyk A.M., Półrolniczak M., 2019, If not NAO then what? - regional circulation patterns governing summer air temperatures in Poland, Theoretical and Applied Climatology, 136, 1325-1337, DOI: 10.1007/s00704-018-2562-x.
• [3] Bell B., Hersbach H., Simmons A., Berrisford P., Dahlgren P., Horányi A., Muñoz-Sabater J., Nicolas J., Radu R., Schepers D., Soci C., Villaume S., Bidlot J-R., Haimberger L., Woollen J., Buontempo C., Thépaut J-N., 2021, The ERA5 global reanalysis: Preliminary extension to 1950, Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 147 (741), 4186-4227, DOI: 10.1002/qj.4174.
• [4] Degirmendžić J., Kożuchowski K., 2006, O drogach i kierunkach adwekcji mas powietrza nad obszar Polski, [w:] Klimatyczne aspekty środowiska przyrodniczego, J. Trepińska (red.), Kraków, 339-350.
• [5] Cattiaux J., Vautard R., Yiou P., 2011, North-Atlantic SST amplified recent wintertime European land temperature extremes and trends, Climate Dynamics, 36, 2113-2128, DOI: 10.1007/s00382-010-0869-0.
• [6] Gillett N.P., Graf H. F., Osborn T.J., 2003, Climate change and the North Atlantic oscillation, Geophysical Monograph, 134, 193-210, DOI: 10.1029/134GM09.
• [7] Hersbach H., Bell B., Berrisford P., Hirahara S., Horányi A., Muñoz-Sabater J., Nicolas J., Peubey C., Radu R., Schepers D., Simmons A., Soci C., Abdalla S., Abellan X., Balsamo G., Bechtold P., Biavati G., Bidlot J., Bonavita M., De Chiara G., Dahlgren P., Dee D., Diamantakis M., Dragani R., Flemming J., Forbes R., Fuentes M., Geer, A., Haimberger L., Healy S., Hogan R. J., Hólm E., Janisková M., Keeley S., Laloyaux P., Lopez P., Lupu C., Radnoti G., de Rosnay P., Rozum I., Vamborg F., Villaume S., Thépaut J.N., 2020, The ERA5 global reanalysis, Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 146 (730), 1999-2049, DOI: 10.1002/qj.3803.
• [8] Hurrell J.W., 1996, Influence of variations in extratropical wintertime teleconnections on Northern Hemisphere temperature, Geophysical Research Letters, 23 (6), 655-668, DOI: 10.1029/96GL00459.
• [9] Iles C., Hegerl G., 2017, Role of the North Atlantic Oscillation in decadal temperature trends, Environmental Research Letters, 12 (11), DOI: 10.1088/1748-9326/aa9152.
• [10] Jenkinson A.F., Collison F.P., 1977, An initial climatology of gales over the North Sea, Synoptic Climatology Branch Memorandum No 62, Meteorological Office, Bracknell.
• [11] Kaszewski B.M., Bartoszek K., Gluza A., 2017, Synoptic conditions of advection of arctic and tropical air masses over the Lublin region, Annales UMCS. Sectio B, 7-26.
• [12] Kożuchowski K., 2011, Klimat Polski. Nowe spojrzenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 293 s.
• [13] Kożuchowski K., Degirmendžić J., 2002, Wskaźniki cyrkulacji a temperatura w Polsce, [w:] Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski a temperatura powietrza nad Polską, A.A. Marsz, A. Styszyńska (red.), Akademia Morska, Gdynia, 111-128.
• [14] Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Ocieplenie w Polsce: skala i rozkład sezonowy zmian temperatury w drugiej połowie XX wieku, Przegląd Geofizyczny, 44 (1-2), 81-90.
• [15] Marosz M., Miętus M., 2011, Projekt KLIMAT: Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo, Podzadanie 1.1. Związek klimatu Polski w drugiej połowie XX wieku z procesami w skali regionalnej i globalnej, IMGW, Warszawa-Gdynia-Kraków.
• [16] Marsz A.A., 2002, NAO a cyrkulacja wód Północnego Atlantyku, związki NAO z polem temperatury powierzchni oceanu, [w:] Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski, A.A. Marsz, A. Styszyńska (red.), Wydawnictwo Uczelniane Akademii Morskiej w Gdyni, 47-74.
• [17] Marsz A.A., 2013, Wpływ Oscylacji Północnoatlantyckiej (NAO) na wzrost temperatury powietrza nad Polską w warunkach zmiennych zasobów ciepła w Atlantyku Północnym, Przegląd Geofizyczny, 58 (3-4), 127-143.
• [18] Marsz A.A., Styszyńska A., Bryś K., Bryś, T., 2021, Role of internal variability of climate system in increase of air temperature in Wrocław (Poland) in the years 1951-2018, Quaestiones Geographicae, 40 (3), 109-124, DOI: 10.2478/quageo-2021-0027.
• [19] Muñoz Sabater J., 2019, ERA5-Land hourly data from 1981 to present, Copernicus Climate Change Service (C3S), Climate Data Store (CDS).
• [20] Muñoz Sabater J., 2021, ERA5-Land hourly data from 1950 to 1980, Copernicus Climate Change Service (C3S), Climate Data Store (CDS).
• [21] Piotrowski P., 2009, Obiektywna metoda klasyfikacji cyrkulacji atmosferycznej dla Polski, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 10.
• [22] Thompson D.W.J., Wallace J.M., Hegerl G.C., 2000, Annular modes in the extratropical circulation. Part II: Trends, Journal of Climate, 13 (5), 1018-1036, DOI: 10.1175/1520-0442(2000)013<1018:AMITEC>2.0.CO;2.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).