Analiza recesji wydatku źródła Pod Wysokim Działem (pieniński pas skałkowy) w świetle obserwacji limnimetrycznych

• Autorzy: Humnicki W.

Warianty tytułu

EN

The discharge analysis based on limnimetric monitoring: spring Pod Wysokim Działem, Pieniny Klippen Belt

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule omówiono wyniki obserwacji stacjonarnych źródła Pod Wysokim Działem, zlokalizowanego w trudno dostępnym terenie górskim Pienin Właściwych. Dziewięcioletnie, stacjonarne obserwacje stanów wód podziemnych, prowadzone przy użyciu limnimetru z automatyczną rejestracją danych oraz wykonywane okresowo pomiary wydajności, umożliwiły szczegółową analizę zmian wydatku źródła, przede wszystkim w okresach, kiedy charakteryzowało się ono reżimem własnym, niezależnym od chwilowego zasilania opadami atmosferycznymi lub topnieniem pokrywy śnieżnej i drenowało wyłącznie wody zmagazynowane wcześniej w zbiorniku wód podziemnych. Po analizie przebiegu wydatku źródła na tle dobowych sum opadów atmosferycznych wybrano 20 okresów recesji o długości od 7 do 64 dni. Do matematycznego opisania krzywych recesji wykorzystano najprostsze i najczęściej stosowane w obliczeniach hydrogeologicznych równanie Mailleta. Każdorazowo obliczono współczynnik regresji α, potencjał zasobności źródła oraz czas przebywania wody w systemie wodonośnym. Uzyskane wartości współczynników regresji α (rzędu 0,005–0,01 d–1), na ogół niższe od podawanego w literaturze podręcznikowej zakresu (0,04–0,7), najprawdopodobniej świadczą o słabej przepuszczalności zwietrzelin ilastych, które utrudniają dopływ wód podziemnych w bezpośrednim sąsiedztwie źródła. Z kolei niskie potencjały zasobności (<50 tys. m3) oraz krótkie czasy przebywania wody w systemie wodonośnym ( do kilku miesięcy) świadczą o tym, że źródło drenuje niewielki zbiornik wód o charakterze lokalnym.

EN

The paper describes the results of 9-year stationary monitoring of the spring Pod Wysokim Działem, located in the Pieniny Mts. The monitoring of water level with application of automatic limnimeters and periodically measured spring discharge allowed recording detailed variations of the discharge especially in the periods of its own regime independent of temporary recharging events, like snowmelt or rainfall. It drained only its own groundwater reservoir. Based on the analysis of spring discharge and daily sum of precipitation, 20 periods of discharge recession of 7 to 64 days-long each were selected. The Maillet equation, widely used in hydrogeology, was applied to mathematical description of the recession curves of the spring. Each time, the recession coefficient α, as well as the storage capacity of the spring and residence time of water in the system, were calculated. The obtained values of recession coefficient α from 0.005 to 0.01 d–1 are generally lower than those known from literature, namely: 0.04–0.7. It probably suggests the low permeability of illitic weathering, which hampers the groundwater inflow to the spring. On the other hand, low values of the storage capacity (<50 000 m3) and short residence time of water in the system (in a range of a few months) suggest that the spring rather drains a small local groundwater reservoir.

Słowa kluczowe

PL

źródła; krzywe recesji; współczynnik regresji; Pieniński Pas Skałkowy

EN

springs; discharge curves; recession coefficient; Pieniny Klippen Belt

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 452
• Strony: 79--86
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Humnicki W.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Instytut Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• [1] BARCZYK G., 2008 — Tatrzańskie wywierzyska. Krasowe systemy wywierzyskowe Tatr Polskich. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane.
• [2] BARCZYK G., HUMNICKI W., ŻURAWSKA G., 2001 — Obserwacje limnimetryczne wywierzysk tatrzańskich. Współczesne problemy hydrogeologii, 10, 2: 11-20. Oficyna Wydawnicza Sudety, Wrocław.
• [3] BIRKENMAJER K., 1979 — Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym. Wyd. Geol., Warszawa.
• [4] CASTANY G., 1972 — Poszukiwanie i eksploatacja wód podziemnych. Wyd. Geol., Warszawa.
• [5] HUMNICKI W., 1989 — Znaczenie badań stacjonarnych w rozpoznaniu związków hydraulicznych wód powierzchniowych i podziemnych zlewni Białki w Tatrach. Mat. Symp. Hydro geologiczne problemy pd.-zach. Polski, Szklarska Poręba, 18-20.09.1989 r., s. 215-220. Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• [6] HUMNICKI W., 2006 - Reżim źródeł pienińskich w świetle obserwacji limnimetrycznych. Pieniny - Przyroda i Człowiek, 9: 29-39.
• [7] HUMNICKI W, 2007a Reżim hydrogeologiczny źródeł pienińskich na przykładzie źródła Balarówka w Tylce. W: Źródła Polski. Wybrane problemy krenologiczne (red. P. Jokiel, P. Moniewski i M. Ziułkiewicz), s. 85-97. Wydz. Nauk Geogr. Uniw. Łódzkiego, Łódź.
• [8] HUMNICKI W., 2007b — Hydrogeologia Pienin. Dissertationes 476. Wyd. UW, Warszawa.
• [9] JOKIEL P., MAKSYMIUK Z., 1995 — Zastosowanie analizy wydajności źródeł do oceny niektórych charakterystyk zbiorników wód podziemnych. Prz. Geol., 43, 5: 388-392.
• [10] MAŁECKA D., 1997 — Źródła masywu tatrzańskiego. Acta Univ. Lodz., Folia Geogr. Phys., 2: 9-26.
• [11] MAŁECKA D., HUMNICKI W., 1989 — Rola warunków hydrodynamicznych w kształtowaniu reżimu Wywierzyska Olczyskiego. Prz. Geol., 37, 2: 78-84.
• [12] MAŁECKA D., HUMNICKI W, 2001 — Stan rozpoznania hydrogeologicznego Pienińskiego Parku Narodowego. Współczesne problemy hydrogeologii, 10, 1: 24-54. Oficyna Wydawnicza Sudety, Wrocław.
• [13] MAŁECKA D., HUMNICKI W., 2002 - Problemy hydrogeologii i ochrony wód Pienińskiego Parku Narodowego. Pieniny - Przyroda i Człowiek, 7: 49-70.
• [14] PAZDRO Z., KOZERSKI B., 1990 — Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa.
• [15] WIECZYSTY A., 1982 - Hydrogeologia inżynierska. PWN, Warszawa.