Structrural composition of post industrial, interwar housing estates in Chrzanów, created in reference to the idea of garden-city

• Autorzy: Elwart K.

Warianty tytułu

PL

Kompozycja przestrzenna kolonii "Stella" – międzywojennego osiedla przemysłowego w Chrzanowie, tworzonego w nawiązaniu do idei miasta-ogrodu

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

This paper discusses the industrial housing estates in Chrzanów, situated between two metropolitan areas, the cities of Katowice and Kraków. The location of the town, affected by the vicinity of those cities, is strategic in view of the development prospects of the two regions. Consequently, it seems to be important to examine the Chrzanów housing estates, with their heritage, and the possibilities of further use. The capabilities of the estates have not been used in full, and the local green areas are gradually losing their original composition. This paper concentrates on the public space of the housing estates located in Chrzanów, designed in the spirit of the Garden City concept, paying attention to the heritage of the pre-war estates, their distinct urban plans, and green area compositions, as well as the accompanying social programmes. The idea of building housing estates for workers was a response to deteriorating housing conditions and the overpopulation of towns. The housing complexes designed for factory workers were developed in Chrzanów under the influence of the Garden City concept on a small scale, in the form of compact housing estates based in specific residential, functional, and social programmes. The two housing estates described here originated in the interwar period. They are the “Stella” Estate of the Chrzanów Refractory Material Factory and the “Fablok” Estate of the Locomotive Factory. The represented factories no longer operate on the previous scale, and that is why it is necessary to assure comprehensive revitalization projects for those housing estates.

PL

W artykule przedstawiono osiedla przemysłowe, będące pod wpływem dwóch aglomeracji: katowickiej i krakowskiej. Lokalizacja ta jest strategiczna ze względu na bliskie położenie stolic obydwu województw oraz prognozy rozwojowe dla tego regionu. W związku z tym ważne jest zainteresowanie istniejącymi już terenami mieszkaniowymi, ich dziedzictwem i możliwościami wykorzystania. Potencjał wielu wartościowych osiedli nie jest wykorzystywany, a tereny zielone zatracają swoją kompozycję. Zasadniczym tematem artykułu jest przestrzeń publiczna dwóch osiedli robotniczych w Chrzanowie: kolonii „Stella” przy Chrzanowskich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych i kolonii przy Fabryce Lokomotyw „Fablok”. Szczególny nacisk położony jest na tereny zielone i zagrożenia związane z ich współczesnym użytkowaniem. Opisane przykłady pochodzą z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Zespoły urbanistyczne osiedli przyfabrycznych w Chrzanowie powstawały pod wpływem koncepcji miasta-ogrodu, ale w wersji o mniejszej skali, w postaci niewielkich zespołów mieszkaniowych o określonym programie mieszkaniowym, funkcjonalnym i społecznym. Zakłady pracy, przy których powstały osiedla, nie funkcjonują już jednak na taką skalę jak dawniej, a przemiany ekonomiczne i społeczne wpłynęły na pogorszenie się stanu tych założeń. Pojawiła się zatem potrzeba zrozumienia zagrożeń, jakie mogą ich dotknąć, oraz podjęcia szeroko pojętej rewitalizacji.

Słowa kluczowe

EN

post-industrial housing estate; garden city; revitalization

PL

osiedla poprzemysłowe; miasto-ogród; rewitalizacja

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2015
• Tom: Y. 112, iss. 5-A
• Strony: 59--77
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., tab., il.

Twórcy

autor

Elwart K.

• Institute of Landscape Architecture, Faculty of Architecture, Kraków University of Technology

Bibliografia

• [1] Czyżewski A., Trzewia Lewiatana. Miasta ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Warszawa 2009.
• [2] Dobrzyński W., Istota i rozwój idei Howarda, Cyfrowa Biblioteka Narodowa POLONA, 1917 (http://polona.pl/item/857211/3/ – access: 27.11.2014).
• [3] Dobrzyński W., Postępy idei miasto ogrodów u nas i w Anglii, Cyfrowa Biblioteka Narodowa POLONA, 1914 (http://polona.pl/item/888496/3/ – access: 27.11.2014).
• [4] Fablok w Chrzanowie. Monografia, (ed.) B. Krasnowolski, Poznań 2004.
• [5] Krasnowolski B., Zabytki i wartości kulturowe, [in:] Chrzanów. Studia z dziejów miasta, t. II: Chrzanów współczesny cz. 1, Chrzanów 1999, pp. 347-353.
• [6] Łakomy K., Zieleń XIX-wiecznych górnośląskich miast i ośrodków przemysłowych – zarys problematyki, „Architektura Krajobrazu”, 4/2011, pp. 52-58.
• [7] Mazur K., Przekształcanie obszarów miejskich (programy rewitalizacji), [in:] Uwarunkowania rozwoju małych miast, (ed.) K. Heffner, T. Marszał, „Biuletyn”, z. 226, Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa 2006, p. 189.
• [8] Ornatowski M., Historia Towarzystwa Sportowo-Oświatowego „Fablok” do roku 1939, [in:] Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze Ziemi Chrzanowskiej. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej z okazji 50-lecia Muzeum w Chrzanowie, Muzeum w Chrzanowie, Chrzanów 2011, pp. 197-217.
• [9] Podhalański B., Budowanie policentryczności regionu metropolitalnego Krakowa i Katowic, „Czasopismo Techniczne”, 5-A/2008, Kraków 2008, pp. 75-89.
• [10] Program rewitalizacji centrum Chrzanowa na lata 2008-2014, Urząd Miejski w Chrzanowie, Chrzanów 2008, p. 115.
• [11] Sokołowska-Moskowiak J., „Idea miasta-ogrodu” na przykładach osiedli miast górnośląskich, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2011.
• [12] Szczepanik S., Chrzanowskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych, Monografia MCMXXIX – MCMLXXIX, Chrzanów 1979, manuscript.
• [13] Szczęśniak E.M., Miast ogród jako wzorzec kształtowania ładu przestrzennego, MA Thesis, Politechnika Warszawska, Warszawa 2012.
• [14] Wstępny projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2033, Warszawa 2007.
• [15] Zachariasz A., Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2006.
• Legal acts
• Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2001 r., Monitor Polski, 2001, Nr 26, poz. 432.
• Internet resources
• http://www.malopolskie.pl/Pliki/2007/MRPO_20071004.pdf [access: 27.11.2014].
• http://www.zabytkitechniki.pl/ [access: 27.11.2014].
• http://www.cnu.org/ [access: 27.11.2014].