Dziedzictwo przemysłu naftowego Ziemi Gorlickiej – znaczenie, stan zachowania i wytyczne dla rewitalizacji

• Autorzy: Ostręga A.

Warianty tytułu

EN

The heritage of the petroleum industry in the Gorlice County – the importance, state of preservation and guidelines for revitalization

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono historię przemysłu naftowego na Ziemi Gorlickiej oraz jego znaczenie dla społeczno-gospodarczego rozwoju. Szczególną uwagę zwrócono na przełomowe odkrycia dokonane przez Ignacego Łukasiewicza w drugiej połowie XIX w. związane z pozaapteczną destylacją ropy naftowej, stanowiące podstawę dla rozwoju przemysłu petrochemicznego. Zwrócono uwagę, że zlokalizowany na terenie Gorlic i najbliższej okolicy górniczo-przemysłowy kompleks wraz z zapleczem administracyjnym i mieszkaniowym stanowi wartość z punktu widzenia komplementarności oraz historycznego znaczenia. Wiele obiektów można bowiem opisać przymiotnikiem „pierwszy” (np. I w świecie formalnie funkcjonująca kopalnia ropy naftowej w Siarach, gm. Sękowa, pod Gorlicami), „najstarszy” (np. najstarsza zachowana rafineria), „przełomowy” (przełomowe odkrycie Łukasiewicza) itp. Pokazano stan zachowania poszczególnych obiektów, m.in. na podstawie pionierskiej inwentaryzacji terenu Rafinerii „Glimar” i Fabryki „Glinik”. Omówiono dotychczasowe działania realizowane na rzecz zachowania cennego dziedzictwa naftowego dla przyszłych pokoleń stanowiące jak dotąd jedynie oddolne inicjatywy. Wskazano też na potrzebę dalszego rozpoznania i dokumentowania historii przemysłu naftowego. Pokazane zostały również powiązania pomiędzy działalnością górniczo-przetwórczą Ziemi Gorlickiej i Podkarpackiej, której „wspólnym mianownikiem” jest Ignacy Łukasiewicz, stanowiące potencjał dla synergicznego rozwoju regionów oraz promocji nowatorskich osiągnięć polskiego przemysłu naftowego w świecie. Sformułowano wytyczne dla rewitalizacji dziedzictwa przemysłu naftowego Ziemi Gorlickiej. W artykule pokazano również wybrane przykłady muzeów i skansenów naftowych jakie funkcjonują w Europie i Ameryce Północnej.

EN

The history of the petroleum industry in the Gorlice County and its significance for the socio-economic development were presented in the article. Particular attention was paid to the crucial discoveries made by Łukasiewicz in the second half of the nineteenth century, related to non-pharmacy crude oil distillation, which was the basis for the development of the petrochemical industry. It was noted that the mining and industrial complex along with the administrative residential facilities located in Gorlice and the surrounding areas constitute a value in terms of complementarity and historical significance. Many facilities can be described using the adjective “first” (e.g. the first formally functioning oil mine in the world in Siary near Gorlice), the “oldest” (e.g. the oldest maintained refinery), “breakthrough” (e.g. Łukasiewicz’s breakthrough discovery) etc. The state of preservation of individual facilities based on the pioneering inventory of the “Glimar” Refinery and “Glinik” Factory was presented. Previous activities implemented in order to preserve the precious petroleum industry heritage for future generations, constituting only bottom-up initiatives, were discussed. The need to further identify and document the history of the oil industry was also emphasised. The links between the petroleum mining and manufacturing activities in the Gorlice and Carpathian Counties, of which Ignacy Łukasiewicz is the “common denominator”, constituting the potential for the synergistic development of both regions and the promotion of innovative achievements of the Polish petroleum industry in the world, were shown. Guidelines for the revitalisation of the oil industry heritage were formulated. Some examples of museums and oil heritage parks that operate in Europe and North America were also presented in the article.

Słowa kluczowe

PL

przemysł naftowy; dziedzictwo przemysłu naftowego; ziemia Gorlicka; Łukasiewicz Ignacy; rewitalizacja

EN

petroleum industry; petroleum industry heritage; Gorlice District; Łukasiewicz Ignacy; revitalization

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 68, nr 7
• Strony: 88--97
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz.

Twórcy

autor

Ostręga A.

• AGH w Krakowie

Bibliografia

• 1. Bubak J.: Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy. Park Miejski im. Wiliama Henry’ego Mac Garvey’a. Drukarnia GLINIK Robert Huk, Gorlice, 2007.
• 2. Bubak J., Dudek K.: Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy. Skansen naftowy na Magdalenie. Zeszyt 3. Zakład Poligraficzny DAN-LEX, Gorlice, 2010.
• 3. Buhl E.: Skarb Gorlickiej Ziemi. Informator. Zakład Poligraficzny DAN-LEX, Gorlice, 2011.
• 4. Karpacko–Galicyjski Szlak Naftowy. Informator o projekcie. Wydawca – Gorlickie Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości. Gorlice 2007.
• 5. Krokosz P.: Gorlice. Na szlaku czarnego złota. Admisad Sp. z o. o. – Pion Wydawniczy Wydawnictwo Bezdroża. Kraków, 2007.
• 6. Lenartowicz J. K.: Glimar – rafineria ropy naftowej, Gorlice. Architektura wybranych obiektów. Wstępna ocena stanu technicznego oraz wartości historycznych i architektonicznych. [Materiał niepublikowany], 2011.
• 7. Lenartowicz J. K., Ostręga A.: Rewitalizacja terenów poprzemysłowych przez ochronę dziedzictwa techniki. Problemy polskie. [W:] Ostręga A. (red.), 1-sze Polsko-Niemieckie Forum “Rekultywacja i rewitalizacja obszarów pogórniczych”, Wisła-Jawornik, 8-9 marzec 2012, Wydawnictwo AKNET,2012, 63÷76.
• 8. Oil and Gas Museum: http://oilandgasmuseum.com; data dostępu maj 2012 r.
• 9. Olejarz B.: Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce. Tradycja i Nowoczesność. Wydawca – Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce.
• 10. Ostręga A.: Dziedzictwo górnicze podstawą rewitalizacji miast. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa i Geoinżynierii Politechniki Wrocławskiej Nr 125. Seria: Studia i Materiały Nr 35, 2009, 161÷170.
• 11. Pabis T.: Śladami gorlickich naftowców, Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie, 2006.
• 12. Pabis T.: Książę Stanisław Jabłonowski, Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie, 2010.
• 13. Powiat Gorlicki: www.powiatgorlicki.pl, data dostępu – maj 2012 r.
• 14. Rogawski K.: Wiadomość o kopanym szybie naftowym jeszcze w 1852 r. w gminie Sękowa przy Gorlicach. Czasopismo „Nafta”, 1894.
• 15. Surygala J., Stokłosa T.: Destylacja ropy naftowej. [W:] Surygała J. Vademecum rafinera. Ropa naftowa: właściwości, przetwarzanie, produkty. Wydawnictwa Naukowo–Techniczne, Warszawa, 2006.
• 16. Szuflicki M., Malon A., Tymiński M. (red.): Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2010 r. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa,2011.
• 17. SozańskiJ.Z.: Ignacy Łukasiewicz. Życie, dzieło i pamięć. Wydawnictwo Tekst Sp. z o. o., Bydgoszcz, 2004.
• 18. The Norwegian Petroleum Museum: http://www.petroleummuseum.org, data dostępu – styczeń 2012 r.
• 19. Uberman R.: Znaczenie górnictwa naftowego dla miasta Gorlice. [W:] Ostręga A. (kier.) Program rewitalizacji dla Miasta Gorlice na lata 2007–2015. Uchwała nr 307/XXXII/2008 Rady Miasta Gorlice z dnia 29 grudnia 2008 r. w sprawie przyjęcia aktualizacji Programu Rewitalizacji dla miasta Gorlice na lata, 2008, 2007-2015.
• 20. Well Drake Museum: http://www.drakewell.org, data dostępu – styczeń 2012 r.