Problemy określenia „wieku” wód podziemnych drenowanych przez źródła pienińskie

• Autorzy: Humnicki Włodzimierz , Szostakiewicz-Hołownia Marzena , Porowski Adam

Identyfikatory

DOI

10.7306/bpig.7

Warianty tytułu

EN

Problems in “age” dating of groundwater drained by the Pieniny springs

• Konferencja: Współczesne problemy hydrogeologii = Current challenges in hydrogeology : XIX Sympozjum
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowano wyniki oznaczeń trytu w wodach z czterech źródeł usytuowanych na terenie Pienińskiego Par¬ku Narodowego. Za pomocą programu FLOWPC podjęto próbę oszacowania trytowego wieku wód w systemie hydrogeologicznym, tj. czasu wymiany wody w zbiornikach drenowanych przez źródła. Z uwagi na skomplikowany porowo-szczelinowy system krążenia wód i niewielkie obszary zasilania najbardziej prawdopodobne wyniki uzyskuje się dla modeli dyspersyjnych i eksponencjalno-tłokowych. Uzyskane wyniki szacowania wieku wód, niezależnie od przyjętego modelu i jego parametrów, potwierdzają stosunkowo młody wiek wód, nieprzekraczający najprawdopodobniej 30 lat, i świadczą o drenowaniu przez badane źródła wód współczesnego zasilania infiltracyjnego.

EN

The paper presents the results of tritium determinations in four springs located within the Pieniny National Park. The attempt of assessing the age of groundwater, i.e. the groundwater tritium turnover time in the drained reservoirs was made using the FLOWPC computer code application. Due to the complex fissure-pore groundwater circulation system as well as relatively small recharge areas, the most reliable results were obtained for dispersion and exponential-piston flow models. The obtained groundwater age estimations, regar¬dless of the assumed model and its parameters, corroborated the relatively young age of studied waters, presumably not exceeding 30 years. This proves that the studied springs in the Pieniny National Park are recharged mainly by modern infiltration.

Słowa kluczowe

PL

trytowy wiek wód; źródła; pieniński pas skałkowy; modele matematyczne; Pieniński Park Narodowy

EN

tritium age of water; springs; Pieniny Klippen Belt; mathematical models; Pieniny National Park

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 475, Hydrogeologia z. 16
• Strony: 59--65
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Humnicki Włodzimierz

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Szostakiewicz-Hołownia Marzena

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Porowski Adam

• Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

Bibliografia

• 1. BIRKENMAJER K., 1979 – Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 2. BIRKENMAJER K., 2017 – Geologia Pienin. Monografie Pienińskie, 3: 5–66.
• 3. CHOWANIEC J., WITEK K., 1997 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1 : 50 000, ark. Szczawnica-Krościenko (1050). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 4. DULIŃSKI M., RAJCHEL L., CZOP M., MOTYKA J., RAJCHEL J., 2013 – Badania izotopowe wód mineralnych rejonu Iwonicz-Rymanów. Biul. Państw. Inst. Geol., 456: 127–132.
• 5. DULIŃSKI M., DEMBSKA-SIĘKA P., RAJCHEL L., GORCZYCA Z., 2017 – Zmienność parametrów chemicznych i izotopowych wody z odwiertu Franciszek w Wysowej-Zdroju. Prz. Geol., 11, 1: 951–955.
• 6. HUMNICKI W., 2006a – Reżim źródeł pienińskich w świetle obserwacji limnimetrycznych. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 9: 29–39.
• 7. HUMNICKI W., 2006b – Badania izotopowe źródeł pienińskich. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 9: 23–27.
• 8. HUMNICKI W., 2007a – Reżim hydrogeologiczny źródeł pienińskich na przykładzie źródła kontrolnego Balarówka w Tylce. W: Źródła Polski. Wybrane problemy krenologiczne (red. P. Jokiel i in.): 85–97. Wydz. Nauk Geogr. UŁ, Łódź.
• 9. HUMNICKI W., 2007b – Znaczenie badań naturalnych wypływów wód podziemnych w rozpoznaniu warunków hydrogeologicznych górskich obszarów chronionych na przykładzie Pienin. W: Źródła Polski. Wybrane problemy krenologiczne. (red. P. Jokiel i in): 291–299. Wydz. Nauk Geogr. UŁ, Łódź.
• 10. HUMNICKI W., 2007c – Hydrogeologia Pienin. Dissertationes, 476. Wydaw. UW, Warszawa.
• 11. HUMNICKI W., 2009 – Geological conditions of groundwater occurence in the Pieniny Klippen Belt (west Carpathianns, Poland). Stud. Geol. Pol., 132: 39–69.
• 12. HUMNICKI W., 2012a – Analiza recesji wydatku źródła pod Wysokim Działem (Pieniński pas skałkowy) w świetle obserwacji limnimetrycznych. Biul. Państw. Inst. Geol., 452: 79–86.
• 13. HUMNICKI W., 2012b – Analiza recesji wydatku źródeł pienińskich w świetle obserwacji limnimetrycznych. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 12: 13–31.
• 14. HUMNICKI W., 2013 – Reakcja wybranych źródeł pienińskich na zasilanie roztopowe. Biul. Państw. Inst. Geol., 456: 205–210.
• 15. HUMNICKI W., 2015 – Zmiany wydajności monitorowanych źródeł w Pienińskim Parku Narodowym w latach 2003–2014 (pieniński pas skałkowy). Prz. Geol., 10, 1: 750–755.
• 16. HUMNICKI W., 2017 – Identyfikacja okresów suszy hydrogeologicznej na podstawie obserwacji źródeł w Pienińskim Parku Narodowym (pieniński pas skałkowy) – wyniki wstępne. Prz. Geol., 11, 2: 1264–1269.
• 17. MAŁECKA D., HUMNICKI W., 2001 – Stan rozpoznania hydrogeologicznego Pienińskiego Parku Narodowego. W: X Sympozjum „Współczesne problemy hydrogeologii”, Wrocław: 45–54. Wydaw. Oficyna Wydawnicza Sudety, Wrocła
• 18. MAŁECKA D., HUMNICKI W., 2002 – Problemy hydrogeologii i ochrony wód Pienińskiego Parku Narodowego. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 7: 49–70.
• 19. MAŁOSZEWSKI P., ZUBER A., 1982 – Determinig the turnover time of groundwater systems with the aid of environmental tracers I. Models and their applicability. J. Hydrol., 57: 207– 231.
• 20. MAŁOSZEWSKI P., ZUBER A., 1996 – Lumped parameter models for the interpretation of environmental tracer data. Manual on Mathematical Models in Isotope Hydrology. IAEA-TEC-DOC-91O, IAEA, Vienna: 9–58.
• 21. MAŁOSZEWSKI P., ZUBER A., 1997 – Modele matematyczne i program komputerowy do interpretacji zależności czasowych stężeń trytu i innych znaczników w wodach podziemnych. W: Sympozjum „Współczesne problemy hydrogeologii” VIII Mat. Symp. Kiekrz k. Poznania: 471–473. Wydaw. Wind., Wrocław.
• 22. POROWSKI A., 2014 – Isotope hydrogeology. W: Handbook of engineering hydrology. Fundamentals and applications (red. S. Eslamian). CRC Press, 1: 345–377.
• 23. PORWISZB., RADWANJ., CHOWANIECJ., ZUBERA., 2011 – Wody podziemne Piwnicznej Zdroju, ich wieki obszary zasilania, według danych izotopowych. Biul. Państw. Inst. Geol., 445: 485–494.
• 24. POSTAWA A., D’OBYRN K., 2013 – Zmiany warunków zasilania wycieku w VI-32 w kopalni soli Wieliczka w świetle wieloletnich badań izotopowych. Biul. Państw. Inst. Geol., 456: 465– 470.
• 25. SZOSTAKIEWICZ-HOŁOWNIA M., 2012 – Chemizm wód źródlanych zlewni Potoku Macelowego w Pieninach. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 12: 31–39.
• 26. SZOSTAKIEWICZ-HOŁOWNIA M., 2015 – Sezonowa zmienność temperatur wód podziemnych drenowanych przez wybrane źródła w Karpatach wewnętrznych. Prz. Geol., 63, 10/2: 1085–1090.
• 27. SZOSTAKIEWICZ-HOŁOWNIA M., 2018 – Systemy hydrogeochemiczne zlewni górskich o różnej litologii. Wydaw. UW, Warszawa.
• 28. ZUBER A., 1999 – Interpretacja wieków trytowych wód podziemnych prostymi modelami matematycznymi. Prz. Geol., 47, 6: 571–573.
• 29. ZUBER A. (red.), 2007 – Metody znacznikowe w badaniach hydrogeologicznych. Poradnik metodyczny. Ofic. Wydaw. PWroc., Wrocław.
• 30. ZUBER A., MAŁOSZEWSKI P., STICHLER W., HERRMANN A., 1986 – Tracer relations in variable flow. W: 5th International Symposium on Underground Water Tracing. Inst. of Geology and Mineral Exploration, Athens: 355–360.
• 31. ZUBER A., CIĘŻKOWSKI W., GRABCZAK J., DULIŃSKI M., 1999 – Wieki i położenie obszarów zasilania wód mineralnych Krynicy oszacowane ze zmian czasowych stężeń trytu oraz wartości d18O i dD. Prz. Geol., 47, 6: 574–583.
• 32. ZUBER A., MAŁECKI J.J., DULIŃSKI M., 2008 – Groundwater ages and altitudes of recharge areas in the Polish Tatra Mts. As determined from 3H, δ18O and δ2H data. Geol. Quart., 52, 1:

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).