Ogród botaniczny na bydgoskim Myślęcinku. Projekt Edwarda Bartmana z 1977 r. w nowym, „siedliskowym” typie

• Autorzy: Dudek-Klimiuk J.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc170304

Warianty tytułu

EN

The Botanic Garden in Myślęcinek (district of Bydgoszcz). Project of Edward Bartman, dating back to 1977, in a new, “habitat” type

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono opracowany przez Edwarda Bartmana projekt Ogrodu Botanicznego w Bydgoszczy, powstały u schyłku lat 70. XX w. Główny ciężar położono na przyjętą ideę projektową, a nie na jego stan dzisiejszy, gdyż stopień realizacji projektu oraz wprowadzone w jej trakcie zmiany (m.in. brak części centralnej i wejściowej, o najbogatszym w założeniu programie) istotnie zaburzyły autorską wizję ogrodu zarówno w sferze kompozycji, jak i funkcji. Pominięto również informacje o dzisiejszych zasobach roślinnych ogrodu, te bowiem stanowią odrębne zagadnienie. Projekt bydgoskiego ogrodu to przykład zastosowania nowoczesnej myśli w architekturze krajobrazu, przełamującej wcześniejsze schematy, które traktowały ogrody botaniczne jako miejsce gromadzenia jak największej liczby gatunków roślin uporządkowanych głównie według klucza systematycznego. W autorskim zamierzeniu miał to być obiekt, w którego projekcie położono silny akcent na relacje pomiędzy człowiekiem a naturą, z poszanowaniem praw przyrody i zasad ekologii. Jednocześnie powstawał w zgodzie z ówczesnymi tendencjami budowy ogrodów botanicznych – jako obiekt podmiejski (ze względu na większy areał i zapewnienie dalszego rozwoju) oraz jako jeden z elementów zespołu wielofunkcyjnego, tzw. parku kultury. Podstawowym materiałem źródłowym wykorzystanym w artykule były zachowane oryginalne rysunki prof. E. Bartmana oraz opracowania pochodzące z jego prywatnych zbiorów. Analizując formę (kompozycję) i program tego ogrodu, można wyróżnić trzy podstawowe idee, zgodnie z którymi powstawał: poszanowanie naturalnie występujących siedlisk roślinnych, które wyznaczyły ramy kompozycyjne i doborów gatunkowych (względy filozoficzne oraz ekonomiczne); otwarcie obiektu na potrzeby rekreacyjne i poznawcze człowieka oraz założenie, że ogród będzie dostępny i będzie funkcjonował przez cały rok (m.in. dzięki rezygnacji z ogrodzeń oraz wprowadzeniu atrakcyjnego, całorocznego programu funkcjonalnego – muzeum, audytorium, kawiarnie i ogrody zimowe). To połączenie pozwoliło, by powstał oryginalny i wybiegający poza ówczesne konwencje projekt. Niestety, zamierzenia projektowe zrealizowano tylko częściowo, czym znacząco upośledzono funkcjonowanie tego obiektu.

EN

In this article, the project of the Botanic Garden in Bydgoszcz, as developed by Edward Bartman was created at the end of the 1970s has been presented. The main emphasis was put on the adopted idea of the project and not on its current state as the degree of implementation of the project and the changes, being introduced during the mentioned process (inter alia, lack of the central entrance part in the project with the richest assumed programme) have significantly disturbed the author’s vision of the garden in the sphere of composition as well as its functions. There was also omitted information on the present plant reserves because they constitute a separate problem. The project of the Bydgoszcz garden is an example of the modern approach to landscape architecture, breaking down the earlier schemes of constructing botanic gardens, treated as a place for accumulation of the possibly greatest number of plant species, arranged mainly according to a systematic key. In the intention of the author, it was to be an object which strongly emphasizes the relations between man and nature, with respect to natural laws and ecology principles. At the same time, it was founded on conformity with the contemporary tendencies of constructing botanic gardens – as a suburban object (due to a greater area and ensuring further development) and one of the elements of multifunctional object, i.e. park of culture. The basic source material included original drawings and elaborations, coming from private collections of Prof. E. Bartman, the main architect of the Garden. When analyzing the form (composition) and program of the discussed garden, we may distinguish three basic ideas, according to which it was constructed: respecting the naturally o curring plant habitats which outline the compositional frames and the species selection (philosophical and economical aspects); opening of the object to the recreational and cognitive needs of man, with preservation of almost complete availability of the object (owing to, inter alia, giving up of fencing and introduction of attractive, all-year functioning program – museum, auditorium, cafe houses and winter gardens). The mentioned combination allowed creating the original, going ahead project. Unfortunately, the project assumptions have been only partially implemented and functioning of the discussed object has been impaired.

Słowa kluczowe

PL

architektura krajobrazu; Leśny Park Kultury i Wypoczynku; rekreacja; zbiorowiska roślinne

EN

landscape architecture; Forest Park of Culture and Recreation; recreation; plant communities

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 3 (51)
• Strony: 41--52
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz. rys.

Twórcy

autor

Dudek-Klimiuk J.

• Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie/Faculty of Horticulture, Biotechnology and Landscape Architecture, Warsaw University of Life Sciences – SGGW.

Bibliografia

• [1] Dudek-Klimiuk J., Nowatorski projekt ogrodu botanicznego w Lublinie z roku 1964 autorstwa Oskara i Zofii Hansenów, „Architectus”2015, Nr 1(41), 43–53.
• [2] Niemiec [Niemirski] W., Park Kultury i Wypoczynku w Stalinogrodzie, „Architektura” 1953, Nr 11, 273–276.
• [3] Niemirski A., Profesor Władysław Niemirski – architekt krajobrazu, [w:] J. Rylke (red.), Krajobrazy. Jubileusz 80-lecia urodzin Profesora Władysława Niemirskiego, SGGW, Warszawa 1994, 8–24.
• [4] Krzemińska-Freda J., Działalność Ogrodu Botanicznego w Łodzi, „Biuletyn Ogrodów Botanicznych” 2003, Nr 12, 3–10.
• [5] Zielonko A., Ogród Botaniczny w Łodzi, „Architektura” 1951, Nr 9, 296–298.
• [6] Łukaszewicz A., Dotychczasowa działalność Komisji Ogrodów Botanicznych i Arboretów przy Komitecie Botaniki PAN, „Wiadomości Botaniczne” 1978, Nr 31, 261–271.
• [7] Molski B., Kierunki rozwoju nowoczesnych ogrodów botanicznych, „Biuletyn Ogrodów Botanicznych” 1976, Nr 1, 105–117.
• [8] Hellwig Z., O współczesną koncepcję ogrodów botanicznych, „Ogród Park Krajobraz” 1957, Nr 5, 97–99.
• [9] Karpowiczowa L., Jakie zadania stają przed współczesnym ogrodem botanicznym?, „Wiadomości Botaniczne” 1971, z. 2, 151–156.
• [10] Łukasiewicz A., Ogrody botaniczne istniejące dotychczas w Polsce i perspektywy ich dalszego rozwoju, „Biuletyn Ogrodów Botanicznych” 1996, Nr 5, 7–11.
• [11] Bartman E., Centralny Ogród Botaniczny w Izraelu, [fotografia fragmentu projektu z 1965 r., ze zbiorów Edwarda Bartmana].
• [12] Gollwitzer G., Miller-Blum Environmental Planning, Japhet Press, Tel Aviv 1980.
• [13] Bartman E., Ogród Botaniczny w LPKiW w Bydgoszczy, Biuro Projektowo-Badawcze Budownictwa Ogólnego „Miastoprojekt Bydgoszcz”. Dokumentacja projektowa ze zbiorów Edwarda Bartmana, 1977.
• [14] Dąbrowski K., Ogród Botaniczny Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Bydgoszczy, [w:] A. Łukasiewicz, J. Puchalski (red.),Ogrody Botaniczne w Polsce, ARW Arkadiusz Grzegorczyk i Fundacja „Homo et Planta”, Warszawa 2002, 137–142.
• [15] Bartman E., Botanischer Garten mit Standortbezug in Bydgoszcz, „Garten und Landschaft” 1982, Nr 1, 35–41.
• [16] Pieniążek S., Wybiegajmy myślą naprzód, „Trybuna Ludu” 1974, Nr 126, 5.
• [17] Bartman E., Ogród Botaniczny w Bydgoszczy. Projekt części centralnej i wejściowej, [rkps ze zbiorów Edwarda Bartmana], Warszawa 1974.
• [18] Bartman E., LPKiW w Bydgoszczy. Ogród Botaniczny. Projekt ogrodu różaneczników i azalii, roślin wodnych i nadbrzeżnych oraz runa parkowego w części centralnej, pow. = ca 9 ha, [rkps ze zbiorów Edwarda Bartmana], Warszawa 1982.
• [19] Bartman E., Ogród Botaniczny w Bydgoszczy. Projekt ogrodów rodzajowych w części północno-wschodniej, [rkps ze zbiorów Edwarda Bartmana], Warszawa [b.d.].