Rewitalizacja terenu „przenikających się światów” - Żabie Doły w Bytomiu

• Autorzy: Rostański K. M.

Warianty tytułu

EN

Revitalization of „intertwined worlds” - Żabie Doły in Bytom case study

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Tereny poprzemysłowe bywają powszechnie postrzegane jako miejsca degradacji i zniszczenia. Gdy jednak przyjrzymy im się dokładnie, odkryjemy, jak wiele potrafi zdziałać przyroda, gdy pozwolimy jej przejąć inicjatywę. Żabie Doły to obszar na granicy Chorzowa, Bytomia i Piekar Śląskich, który ma status zespołu przyrodniczo-krajobrazowego. Podstawą ochrony są tu siedliska cennych gatunków fauny, szczególnie ptactwa. Najciekawszym zagadnieniem jest geneza tego obiektu. Tu nie poddano ochronie pozostałości dawnych, naturalnych i cennych ekosystemów. Miejsce to było pierwotnie użytkowane rolniczo, ale jego krajobraz uległ zmianie pod wpływem eksploatacji węgla kamiennego, rud cynku i ołowiu oraz żelaziaków brunatnych. Na skutek działalności górniczej poziom terenu obniżył się o 5-8 metrów i powstały tu niecki osiadań, które stopniowo wypełniły wody gruntowe. Teren poprzecinany jest nieużytkowanymi nasypami kolejowymi. Są tu również hałdy i osadniki poflotacyjne. Gleby, a szczególnie osady denne zbiorników wodnych zanieczyszczone są metalami ciężkimi. Mimo tak trudnej ekologicznie sytuacji teren zasiedla wiele gatunków ptaków, w tym chronionych prawem polskim i wspólnotowym. Obecnie potwierdzono występowanie 64 gatunków, choć wieloletnie obserwacje podnoszą tą ilość prawie dwukrotnie. Część z zastanych gatunków znajduje się w polskiej czerwonej księdze zwierząt. Poza ptakami występują tu również inne zwierzęta, w tym chomik europejski. Potwierdzona flora tego obszaru też jest znacząca, obejmuje 375 gatunków. Powstała w 2016 roku waloryzacja przyrodnicza stanowiła podstawę do opracowania w 2017 roku projektu rewitalizacji tego obszaru w granicach Bytomia. Jest to miejsce przenikania się „światów” - zwierząt z ich siedliskami, wędkarzy i zwolenników rekreacji ruchowej, entuzjastów obserwacji ptaków i ekologów. Współczesne tendencje ochrony przyrody narzuciły sposób rewitalizacji, w którym ochrona elementów rodzimej natury ma łączyć się z popularyzacją wiedzy przyrodniczej. Zaproponowano więc, by to przenikanie się świata przyrody, rekreacji i historycznej tożsamości regionu podkreślić i wyposażyć w sprzyjającą infrastrukturę. Wprowadza ona też kolejny wirtualny świat, jako nową warstwę treściową, atrakcyjną dla młodych pokoleń.

EN

Post-industrial areas are commonly perceived as degraded and destroyed. In thorough examination one can find how fruitful can be nature left alone with own initiative. Żabie Doły is a territory on the border of Chorzów, Bytom and Piekary Śląskie with status of nature-landscape protected complex. Its core values are habitats of rare species of animals, especially birds. Genesis of the place are the most interesting. Protection is not covering existing remains of natural ecosystems. Site was previously used for agriculture. Its landscape was changed by coal mine activity, exploitation of zinc, lead and brown iron ores. That caused ground subsidence of 5-8 m and appearing of troughs with ground water. Some no longer used railway high embankments are characteristic for the landscape as well as spoil heaps and settling ponds. Soils and pond bottoms are contaminated by heavy metals. In spite of the ecologically uneven situation the site is a habitat for many animals protected by national and community law, especially birds. It was confirmed now the presence of 64 species of them, but earlier published sources suggested nearly the twice higher number. There are observed many other animals, European hamster among them. Local flora collect 375 species. Valorisation done in 2016 was basic source for development plan prepared in 2017 for part of area within Bytom borders. Żabie Doły is the site of “intertwined worlds” of natural habitats, recreation, fishing, bird watching and ecological events. Present tendencies in nature protection imply the way of revitalization enhancing nature popularization. So overlap of functional layers was supported by specific infrastructure and new “world” of virtual reality was added to attract young generations.

Słowa kluczowe

PL

rewitalizacja; teren poprzemysłowy; ochrona przyrody

EN

revitalization; post-industrial area; nature protection

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 46
• Strony: 361--371
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., mapy, zdj.

Twórcy

autor

Rostański K. M.

• Wydział Architektury, Politechnika Śląska Katedra Projektowania Architektury Mieszkaniowej i Użyteczności Publicznej

Bibliografia

• Betleja J., Cempulik P., Dokumentacja projektowanego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Żabie Doły”, Część I. Polskie Tow. Przyjaciół Przyrody „Pro Natura” Wrocław 1992. (Typescript).
• Dobosz R., Holeksa K., Lis J.A., Kłys G., Dokumentacja projektowanego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego” Żabie Doły”. Część II. Pro-Natura, Wrocław 1993. (Typescript).
• Czerwiński T., Linscheid W., Rostański L., Rostański K.M., Pancewicz A., Pancewicz M., Dokumentacja projektowa rewitalizacji terenu Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Żabie Doły (część bytomska). CoLoR Inwestprojekt s.c., Katowice 2017. (Typescript).
• Herczek A., Gorczyca J., Rostański A., Dulias R., Rewaloryzacja przyrodnicza Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Żabie Doły w granicach administracyjnych miasta Chorzowa. Uniwersytet Śląski, Katowice-Sosnowiec 2016. (Typescript).
• Rostański K.M., Dulias R., Rostański A., Herczek A., Gorczyca J., Waloryzacja przyrodnicza Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Żabie Doły” położonego w granicach administracyjnych Gminy Bytom. Pracownia HORTUS, Katowice 2016. (Typescript).
• Council Directive 79/409/EEC of 2 April 1979 on the conservation of wild birds – ‘The Birds Directive’.
• Council Directive 92/43/EEC of 21 May 1992 on the conservation of natural habitats and wild fauna and flora – ‘The Habitats Directive’.
• Directive No 23/97 of the Katowice Voivode of 6 February 1997 on the introduction of individual conservation of the wasteland, ponds and farmland in the communes of Bytom and Chorzów located on the site considered to be Landscape and Nature Conservation Area.
• Directive No 49/2002 of the Sielsian Voivode of 28 October 2002 on the introduction of individual conservation of the wasteland, ponds and farmland in the communes of Bytom and Chorzów located on the site considered to be Landscape and Nature Conservation Area.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).