Powojenna odbudowa Kołobrzegu na tle historycznej przestrzeni miejskiej. Relacje między polityką, kreacją i konserwacją

• Autorzy: Brechelke Adrianna , Marciniak Piotr

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK80URBAN

Warianty tytułu

EN

Rebuilding Kołobrzeg after the Second World War in the context of historical urban space: relationships between politics, creation and conservation

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Kołobrzeg, podobnie do innych miast na tzw. Ziemiach Odzyskanych, uległ znacznemu zniszczeniu w wyniku działań wojennych w 1945. Pomimo strat w przedwojennej tkance miejskiej pozostałości dawnego układu urbanistycznego pozostały nadal widoczne. Zaistniałe procesy urbanistyczne można podzielić na kilka wyraźnie zdefiniowanych okresów, kształtowanych przez decyzje polityczne i zmieniające się trendy architektoniczne. Artykuł analizuje przemiany urbanistyczne w Kołobrzegu po II wojnie światowej oraz ich kontekst społeczny, polityczny i kulturowy. Autorzy proponują analizę genezy procesów decyzyjnych, prac projektowych i odbudowy zabytków w celu lepszego zrozumienia ewolucji przestrzennej miasta. Badania oparte są na kwerendach archiwalnych, analizie źródeł i przeprowadzone z wykorzystaniem metody porównawczej. Podkreślone zostały specyficzne problemy związane z odbudową miast w okresie Polski Ludowej, w tym konflikt między służbami konserwatorskimi a pragmatycznym podejściem władz.

EN

Kołobrzeg, like other cities in the so-called “Recovered Territories,” suffered extensively during the military operations of 1945. Despite the losses in the prewar city fabric, the remains of the former urban plan remained visible. The postwar urban processes cab be divided into three clearly defined periods affected by political decisions and changing architectural trends. This paper analyzes the urban transformations in Kołobrzeg and their social, political and cultural context. The authors present an analysis od the genesis of decision-making processes, design work and reconstruction of historic buildings to better analyze the city’s spatial evolution. The study is based on archive queries, source analyses and the use of a comparative method. The paper emphasizes the specific problems concerning the reconstruction of cities in Poland during the communist period, including the conflict between the conservation services and the pragmatic approach of the authorities.

Słowa kluczowe

PL

Kołobrzeg; odbudowa; urbanistyka; konserwacja; architektura

EN

Kołobrzeg; reconstruction; urban; planning; conservation; architecture

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 80
• Strony: 42--59
• Opis fizyczny: Bibliogr. 57 poz., il.

Twórcy

autor

Brechelke Adrianna

• Politechnika Poznańska, Wydział Architektury

• https://orcid.org/0000-0002-3921-6277

autor

Marciniak Piotr

• Politechnika Poznańska, Wydział Architektury

• https://orcid.org/0000-0002-4404-1184

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• 1. Archiwum Państwowe w Koszalinie
• 2. APP Prezydium MRN w Kołobrzegu, „Niektóre zagadnienia związane z budownictwem mieszkaniowym”, 22 stycznia 1965, sygn. 150.
• 3. Archiwum Państwowe w Krakowie
• 4. Program i warunki konkursu otwartego powszechnego SARP nr 446 na opracowanie koncepcji zagospodarowania przestrzennego terenu Śródmieścia m. Kołobrzegu, sygn. 29/2420/396.
• 5. Archiwum Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie
• 6. Zdjęcie lotnicze, sygn. N33068-3/8243/8245.
• 7. Zdjęcie lotnicze, sygn. N33068-15/3751/3753.
• 8. Archiwum Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego
• 9. Konserwatora Zabytków w Koszalinie
• 10. Katalog zabytkowej zabudowy miasta Kołobrzegu. Województwo koszalińskie. Pracownie Konserwacji Zabytków, opr. Ewa Smulikowska, Kołobrzeg 1954.
• 11. Kołobrzeg. Studium historyczno-urbanistyczne do planu zagospodarowania przestrzennego miasta. Pracownie Konserwacji Zabytków, opr. Stanisław Bobiński, Kołobrzeg 1965.
• 12. Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa oddział w Szczecinie
• 13. Dom Schlieffenów – kamienica mieszczańska, Kołobrzeg ul. E. Gierczak nr. 15, opr. Róża Kąsinowska, Szczecin 1959.
• 14. Inwentaryzacja architektoniczno-konserwatorska. XVIII-wieczne fortyfikacje na Parsęcie, opr. Wojciech Kwarciński, Szczecin 1987.
• 15. Kolegiata – część nawowa. Dokumentacja konserwatorska z prac budowlano-konserwatorskich za okres 1968–1972 wykonana na zlecenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej – Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Koszalinie, opr. Róża Kąsinowska, Szczecin 1973.
• 16. Ogólne wytyczne do projektowania i realizacji budownictwa mieszkaniowego i towarzyszącego w latach 1976–1980 na terenie województwa szczecińskiego, Szczecin 1976 (maszynopis).
• Opracowania / Secondary sources
• 17. Bal Wojciech, Dawidowski Robert, Raczyński Miłosz, Sietnicki Marek, Szymski Adam Maria, Architektura polska lat 1961–1975 na obszarze Pomorza Zachodniego, Szczecin 2007.
• 18. Bal Wojciech, Dawidowski Robert, Szymski Adam Maria, Architektura polska lat 1945–1960 na obszarze Pomorza Zachodniego, Szczecin 2004.
• 19. Brechelke Adrianna, Powojenne działania urbanistyczne w Kołobrzegu i ich wpływ na współczesne kształtowanie miasta, „Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz” 2022, nr 10.
• 20. Brechelke Adrianna, The Resurrection of Kołobrzeg: Adaptation of the City to the Postwar Reality (1945–1957) [w:] Heritage and Development, red. Agata Wąsowska-Pawlik, Jacek Purchla, Kraków 2023.
• 21. Bubnowicz Błażej, „Klęska urbanistyki”. O powojennej odbudowie Kamienia Pomorskiego, [w:] Odbudowa miast Pomorza Zachodniego po drugiej wojnie światowej.
• 22. Wybrane problemy, red. Paweł Migdalski, Poznań–Stargard 2021.
• 23. Dziemba Robert, Historia Kołobrzegu dla średniozaawansowanych, Kołobrzeg 2020.
• 24. Dziemba Robert, Historia Kołobrzegu po 1945 roku, Kołobrzeg 2019.
• 25. Dziemba Robert, Zieliński Piotr, Wielka historia małego kościoła w Kołobrzegu. Miejsce spoczynku Macieja von Krockowa, Kołobrzeg 2020.
• 26. Fiuk Piotr, Architektura miasta odbudowanego, Szczecin 2017.
• 27. Gasztold Tadeusz, Kroczyński Hieronim, Rybicki Hieronim, Kołobrzeg. Zarys dziejów, Poznań 1979.
• 28. Kałahurski Roman, Śródmieście Kołobrzegu. Konkurs SARP nr 446, „Architektura” 1971, nr 7.
• 29. Klimczyk Marian, Zniszczenia wojenne w zabudowie miast i wsi według stanu w dniu 1 V 1945 r., Warszawa 1967.
• 30. Kondziela Henryk, Analiza efektów odbudowy i rewaloryzacji starego miasta w Kołobrzegu, Poznań 1995.
• 31. Kondziela Henryk, Założenia programowe i odbudowa Starego Miasta w Poznaniu i Kołobrzegu, [w:] Odbudowa miast historycznych, red. Maria Lubocka, Elbląg 1998.
• 32. Kroczyński Hieronim, Jedenaście wieków Kołobrzegu. Zapiski kronikarskie, Kołobrzeg 2020.
• 33. Kwiatkowski Eugeniusz, Budujemy nową Polskę nad Bałtykiem, Warszawa 1945.
• 34. Latour Stanisław, Rewaloryzacja zabytkowych miast na Pomorzu Zachodnim, Warszawa 1981.
• 35. Latour Stanisław, Rozwój architektury i urbanistyki na Ziemiach Zachodnich po II wojnie światowej, „Architektura i Urbanistyka w Polsce w Latach 1918–1978” 1989, z. 17.
• 36. Musiaka Łukasz, Figlus Tomasz, Szmytkie Robert, Models of morphological transformations of centres of the largest Polish cities after World War II, „European Planning Studies” 2020, t. 29, nr 3.
• 37. Odbudowa miast Pomorza Zachodniego po drugiej wojnie światowej. Wybrane problemy, red. Paweł Migdalski, Poznań–Stargard 2021.
• 38. Patan Jerzy, Historia Kołobrzegu w fotografii. Kolberg do 1945 roku, Kołobrzeg 1999.
• 39. Patan Jerzy, Moje lata sześćdziesiąte, Kołobrzeg 2011.
• 40. Paździor Marian, Sprawozdanie Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków z prac konserwatorskich prowadzonych w Polsce w 1962 roku, „Ochrona Zabytków” 1963, t. 16, nr 3.
• 41. Podlewski Wacław, Zagadnienia odbudowy miast zabytkowych Pomorza Zachodniego, „Ochrona Zabytków” 1948, t. 1, nr 3–4.
• 42. Ptaszyńska Danuta, Prace konserwatorskie – województwo koszalińskie (1958–1967), „Ochrona Zabytków” 1968, nr 2.
• 43. Ptaszyńska Danuta, Prace konserwatorskie – województwo koszalińskie (1968–1972), „Ochrona Zabytków” 1973, nr 3.
• 44. Różański Józef, Wstępne zasady rozplanowania Kołobrzega, „Dom. Osiedle. Mieszkanie” 1946, nr 6–7.
• 45. Rybicki Hieronim, Początki życia polskiego w Kołobrzegu, [w:] Dzieje Kołobrzegu, red. Henryk Lesiński, Poznań 1965.
• Akty prawne / Legal acts
• 46. Uchwała nr 221/58 Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 1958 w sprawie kierunków i środków związanych z odbudową Kołobrzegu.
• 47. Uchwała nr 267/71 Rady Ministrów z dnia 26 listopada 1971 roku w sprawie dalszego rozwoju m. Kołobrzegu i powiatu kołobrzeskiego.
• 48. Uchwała nr 450/57 Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dnia 13 listopada 1957 o odbudowie miasta Kołobrzegu.
• Publikacje prasowe / Press publications
• 49. Nagroda ministra dla twórców kołobrzeskiej Starówki, „Głos Pomorza” 1989, nr 239.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 50. Gałązka Jan, Losy odbudowy miejscowości na Ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/22840 (dostęp: 1 VI 2024).
• 51. http://maps.mapywig.org/m/City_plans/Central_Europe/Ostseebad_KOLBERG_4K_1929.jpg (dostęp: 1 VI 2024).
• 52. https://mapy.gis.kolobrzeg.pl/imapclient/?gpmap=gp-PlanyHistoryczne (dostęp: 1 VI 2024).
• 53. https://fotopolska.eu/1160054,foto.html?o=b4956 (dostęp: 1 III 2024).
• 54. https://latarnia-morska.eu/pl/rozmowa-latarni/2076-koobrzeska-starowka-pena-ycia (dostęp: 1 III 2024).
• 55. https://www.facebook.com/profile/100063132583999/search/?q=w%C4%85ska (dostęp: 1 III 2024).
• Inne / Others
• 56. Banaś Jarosław, „Nowa starówka”, Radio Koszalin 31.05.2022.
• 57. Kurzawski Andrzej, wspomnienia (nagranie), Poznań 5.02.2024.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025)