Conservation of the Renaissance towns of Southern Poland based on selected examples: an introduction to research

• Autorzy: Kuśnierz-Krupa Dominika , Kuśnierz Kazimierz , Hryniewicz Małgorzata , Ivashko Julia , Bober Dorota

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc220408

Warianty tytułu

PL

Problematyka ochrony małych miast renesansowych południowej Polski na wybranych przykładach. Wstęp do badań

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This paper discusses the conservation of selected historical Renaissance urban layouts located in the Lesser Poland, Subcarpathian and Holy Cross voivodeships. The objective of the study was to analyze previous research on the theory of Renaissance urban design theory in Poland, with a particular emphasis on the areas in question, as well as the typology of the urban layouts founded during this period. An analysis of urban layouts of selected small towns was performed, which also covered their current forms of statutory conservation. The degree of preservation of the layouts’ historical structure was determined, and a proposal of general guidelines for their conservation was formulated.

PL

Artykuł dotyczy problematyki ochrony wybranych zabytkowych renesansowych układów urbanistycznych zlokalizowanych na terenie województw: małopolskiego, podkarpackiego oraz świętokrzyskiego. Celem badań była analiza dotychczasowej wiedzy w zakresie teorii urbanistyki renesansowej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem przedmiotowego obszaru, a także typologii zakładanych w tym okresie układów urbanistycznych. W pracy dokonano analizy układów urbanistycznych wybranych małych ośrodków miejskich, a także ich bieżącej ochrony konserwatorskiej. Określono stopień zachowania ich historycznej struktury oraz przedstawiono propozycję ogólnych wytycznych w zakresie ochrony.

Słowa kluczowe

EN

Renaissance period; urban design; Zakliczyn; Cieszanów; Raków; conservation; revalorization

PL

okres renesansu; urbanistyka; Zakliczyn; Cieszanów; Raków; ochrona; rewaloryzacja

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 4 (72)
• Strony: 83--90
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., il.

Twórcy

autor

Kuśnierz-Krupa Dominika

• Faculty of Architecture, Cracow University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-1678-4746

autor

Kuśnierz Kazimierz

• Architect. Kraków, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-6703-5695

autor

Hryniewicz Małgorzata

• Faculty of Architecture, Cracow University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-8034-1520

autor

Ivashko Julia

• Kyiv National University of Construction and Architecture, Kyiv, Ukraine

• https://orcid.org/0000-0003-4525-9182

autor

Bober Dorota

• Architect. Rzeszów, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-0681-9207

Bibliografia

• [1] Kłosek-Kozłowska D., Ochrona wartości kulturowych miast a urbanistyka, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2007.
• [2] Sowała A., The history of the Sieradz’s Old Town hidden in the former Tatarczy Market Square, “Architectus” 2021, No. 2(66), 17–26, doi: 10.37190/arc210202.
• [3] Kuśnierz-Krupa D., Kobylarczyk J., Lisińska-Kuśnierz M., Krupa M., Kuśnierz K., Typology of medieval urban layouts in historic Lesser Poland and their protection, “Planning Perspectives” 2021, Vol. 36, Iss. 4, 847–857, doi: 10.1080/02665433.2021.1927158.
• [4] Kalinowski W., Miasta polskie w XVI i pierwszej połowie XVII w., “Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1963, t. 8, nr 3/4, 167–225.
• [5] Kalinowski W., Zarys historii budowy miast w Polsce do połowy XIX wieku, UMK, Toruń 1966.
• [6] Kowalczyk J., Ideologiczne aspekty urbanistyki Zamościa, [in:] K. Myśliński (red.), Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, UMCS, Lublin 1969, 135–141.
• [7] Książek M., Miasta prywatne Wiśnicz Nowy i Kolbuszowa (na tle działalności urbanistyczno-architektonicznej Lubomirskich w XVII wieku), PK, Kraków 1990.
• [8] Książek M., Zagadnienia genezy rozplanowania i typologii miast prywatnych XVI i XVII wieku w południowej Małopolsce, PK, Kraków 1988.
• [9] Kuśnierz K., Miejskie ośrodki gospodarcze wielkich latyfundiów południowej Polski w XVI oraz XVII wieku, PK, Kraków 1989.
• [10] Kuśnierz K., Sieniawa: historia rozwoju przestrzennego, IHAiKZ PK, Kraków 2001.
• [11] Kuśnierz K., Tarnobrzeg: historia rozwoju przestrzennego, PK, Kraków 1999.
• [12] Kuśnierz K., Directions of modern urban development in south-eastern Poland. Origins, urban models, examples, “Wiadomości Konserwatorskie/Journal of Heritage Conservation” 2015, 41, 99–106.
• [13] Tołwiński T., Urbanistyka, t. 1. Budowa miasta w przeszłości, Wydawnictwo Zakładu Urbanistyki PW, Warszawa 1947.
• [14] Wróbel T., Zarys historii budowy miast, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971.
• [15] Kłosek-Kozłowska D., Jezuickie przestrzenie baroku. Przekształcenia strukturalne miast polskich na przełomie XVI i XVII wieku, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2021.
• [16] Zarębska T., Przemiany przestrzenne miast polskich w dobie renesansu i baroku, [in:] A. Gieysztor, T. Rosłanowski (red.), Miasta doby feudalnej w Europie Środkowo-Wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, PWN, Warszawa 1976, 217–230.
• [17] Zimna-Kawecka K., Kuśnierz-Krupa D., Krupa M., Heritage of (non-)existing cities – on the Polish examples of medieval Świecie and Renaissance Krasiczyn, “Muzeológia a kultúrne dedičstvo” 2021, Vol. 9, Iss. 3, 65–92, doi: 10.46284/mkd.2021.9.3.4.
• [18] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, B. Chlebowski (red.), nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, t. 14, Warszawa 1895.
• [19] Mateszew S., Zarys dziejów powiatu brzeskiego do 1772 roku, [in:] A. Hollanek (red.), Ziemia Brzeska, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, Kraków 1966, 25–27.
• [20] Kiryk F., Rozwój urbanizacji Małopolski XIII–XVI w., Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1985.
• [21] Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomychwojewództwa małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy, stan na luty 2022 r., Małopolski WUOZ, https://www.wuoz.malopolska.pl/wp-content/uploads/2022/03/Rejestr-zabytk%C3%B3w-luty-2022-powiaty-1.pdf [accessed: 17.06.2022].
• [22] Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Zakliczyn, http://sip.zakliczyn.pl/ [accessed: 17.06.2022].
• [23] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z późniejszymi zmianami, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20031621568/U/D20031568Lj.pdf [accessed: 17.06.2022].
• [24] Gajerski S.F., Historia Cieszanowa, “Rocznik Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia” 1962, [R. 3], 111–118.
• [25] Gajerski S.F., Zarys dziejów Cieszanowa, Polskie Towarzystwo Historyczne – Oddział w Przemyślu, Przemyśl 1981.
• [26] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, F. Sulimierski, B. Chlebowski. W. Walewski (red.), t. 1, Warszawa 1895.
• [27] Szabatowski M., Rys historyczny Cieszanowa, “Rocznik Ziemi Lubaczowskiej” 1971, t. 2, 73–79.
• [28] Gminny program opieki nad zabytkami Miasta i Gminy Cieszanów na lata 2020–2023, Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXI/173/2020 Rady Miejskiej w Cieszanowie z dnia 28 lutego 2020 r., https://www.bip.cieszanow.akcessnet.net/index.php?job=wiad&idg=3&id=1618&x=77&y=0&n_id=4241 [accessed: 15.06.2022].
• [29] Urban W., Raków. Szkic wstępny, [in:] Gmina Raków w publikacjach. Zestawienie bibliograficzne, Biblioteka Publiczna w Kielcach, Kielce 1999.
• [30] Malanowicz S., Zabudowa Miasta Rakowa w XVII i XVIII wieku, [in:] S. Cynarski (red.), Raków. Ognisko arianizmu, PWN, Kraków 1968.
• [31] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, t. 10, Warszawa 1888.
• [32] Raków. Ognisko arianizmu, S. Cynarski (red.), PWN, Kraków 1968.
• [33] Drzymała K., Bracia polscy zwani arianami, “Studia Theologica Varsaviensia” 1963, t. 1, nr 2, 241–306.
• [34] Pamiętnik Koła Kielczan, t. 7 (1936–1937), Wydane Nakładem Koła Kielczan, Kielce–Warszawa 1937.
• [35] Rejestr zabytków nieruchomych województwa świętokrzyskiego, https://www.wuoz.kielce.pl//container/2021/rejestr%20zabytkow%20nieruchomych%20-%20czerwiec%202021.pdf [accessed: 22.06.2022].
• [36] Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Raków, Uchwała nr XI/66/2015 Rady Gminy Raków z dnia 17 lipca 2015 r. https://bip.rakow.pl/zagospodarowanie-przestrzenne/miejscowy-plan-zagospodarowania-przestrzennego/2862-uchwala-nr-xi-66-2015-rady-gminy-rakow-z-dnia-17-lipca-2015-r.html [accessed: 22.06.2022].