Wieża wodna - kłopotliwe dziedzictwo czy szansa na nową przyszłość? Na przykładzie Wieży „Borki” w Katowicach

• Autorzy: Adamczyk-Bomersbach Teresa

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0053.9273

Warianty tytułu

EN

The water tower - a troublesome legacy or a chance for a new future? On the example of the "Borki" Tower in Katowice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dawne wieże wodne, tracąc swoje pierwotne walory funkcjonalne, stały się w większości dziedzictwem kłopotliwym, wręcz niechcianym. Trudności adaptacyjne (dostosowanie do obowiązujących norm i przepisów, duże koszty) przeważają niestety nad ewidentnymi wartościami historycznymi, architektonicznymi, konstrukcyjnymi czy krajobrazowymi. Tekst porusza problem konserwacji i adaptacji jednej z dwóch „siostrzanych” wież katowickich, zaprojektowanych przez braci Georga i Emila Zillmannów. Wieża „Borki” znalazła nowego właściciela i od 4 lat prowadzone są w niej prace konserwatorsko-remontowe mające na celu przywrócenie obiektowi dawnej świetności oraz umożliwienie adaptacji do nowych, społecznie użytecznych funkcji. W ramach współpracy naukowo-badawczej, nawiązanej pomiędzy Fundacją Śląsk Wczoraj i Dziś a Wydziałem Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach, wykonane zostały prace badawcze i analityczne obiektu wraz z otaczającym go kontekstem, a następnie studenci opracowali szereg rozwiązań projektowych, z których najbardziej interesujące mają szansę na realizację. W tekście zaprezentowane zostały działania przedprojektowe oraz główne trendy pojawiające się w koncepcjach studenckich.

EN

Former water towers, losing their original functional values, have mostly become a troublesome, even unwanted heritage. Adaptation difficulties (adaptation to applicable standards and regulations, high costs) unfortunately prevail over evident historical, architectural, construction or landscape values. The text deals with the problem of conservation and adaptation of one of the two "sister" towers in Katowice, designed by the brothers Georg and Emil Zillmann. The "Borki" tower has found a new owner and conservation and renovation works have been carried out in it for 4 years, aimed at restoring the building to its former glory and enabling adaptation to new, socially useful functions. As part of the scientific and research cooperation established between the Śląsk Yesterday and Today Foundation and the Faculty of Architecture of the Silesian University of Technology in Gliwice, research and analytical work was carried out on the facility, along with its surrounding context, and then students developed a number of design solutions, the most interesting of which have a chance to be realised. The text presents pre-project activities and main trends emerging in student concepts.

Słowa kluczowe

PL

wieża wodna; wieża ciśnień; Katowice; Borki; konserwacja; adaptacja; zabytek; obiekt poprzemysłowy

EN

water tower; Katowice; Borki; conservation; adaptation; monument; post-industrial object

• Wydawca: BUILDER CORP Sp. z o.o.
• Czasopismo: Builder
• Rocznik: 2023
• Tom: R.27, nr 11
• Strony: 10--15
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., il.

Twórcy

autor

Adamczyk-Bomersbach Teresa

• Politechnika Śląska, Wydział Architektury, Gliwice

• https://orcid.org/0000-0001-6027-5944

Bibliografia

• [1] Wala E., Śląskie wieże ciśnień - zapomniane perły epoki industrialnej, w: Historia - Pamięć - Tożsamość w edukacji humanistycznej, t. 6, Ochrona i promocja dziedzictwa kulturowego jako forma zachowania pamięci o przeszłości, pod red. B. Popiołek, U. Kicińskiej, A. Słaby, Kraków 2020, s. 277-290.
• [2] Gryglewska A., Architektura wież wodnych województwa katowickiego. Ochrona Zabytków 45/1-2 (176-177), Warszawa 1992, s. 48-58
• [3] Wieża wodna Borki. Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Archiwum Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora w Katowicach, nr inw. 1660.
• [4] Wieża wodna w zespole zabudowy Huty Cynku Uthemann’a. Katowice-Szopienice. Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego, wpisanego do rejestru zabytków. Opr. T. Stolarczyk, pod kier. E. Caban, 2013.
• [5] Decyzja w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków „A”. Wieża wodna w Katowicach - Dąbrówce Małej przy ulicy Korczaka, 1990.
• [6] Odlewnia śrutu. Wieża wodna Borki, inwentaryzacja i koncepcja z 1968.
• [7] Inwentaryzacja architektoniczno-budowlana wieży wodnej Borki w Katowicach dla Huty Metali Nieżelaznych „Szopienice” w Katowicach, 1970.
• [8] Pozwolenie Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach nr K/1044/2019 na prowadzenie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz na podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru.
• [9] Decyzja K/794/2020 Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach.
• [10] Pozwolenie Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach nr K/261/2020 na prowadzenie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków.
• [11] Regulamin konkursu studenckiego. Centrum Kultury i Rekreacji „Wieża Borki” - projekt koncepcyjny adaptacji i modernizacji dawnej wieży wodnej w Katowicach wraz z zagospodarowaniem pobliskich terenów zielonych, 2022.

Uwagi

Artykuł umieszczony w części "Builder Science"

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).