Przemiany funkcjonalno-przestrzenne terenów dawnego hutnictwa szkła na ziemi kłodzkiej

• Autorzy: Baszak Agata , Latocha-Wites Agnieszka

Identyfikatory

DOI

10.30450/202309

Warianty tytułu

EN

Functional and spatial changes in the areas of the former glass industry in kłodzko region

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest identyfikacja przekształceń funkcjonalno-krajobrazowych i zmian zagospodarowania prze¬strzennego terenów, które niegdyś były związane z przemysłem szklarskim na terenie ziemi kłodzkiej. Kolejnym celem jest krytyczna ocena tych przekształceń ze szczególnym uwzględnieniem stanu istniejącego, funkcjonowania i aktualnego zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Badania oparto na przeglądzie literatury, analizie do-kumentów archeologicznych i archiwalnych, badaniach porównawczych różnych źródeł kartograficznych, a także badaniach terenowych, które obejmowały inwentaryzację pozostałości hut szkła oraz dokumentację fotograficzną. Dokładna analiza zmian funkcjonalno-krajobrazowych terenów dawnego przemysłu szklarskiego prowadzi do wniosku, że tereny te obecnie są rzadko zagospodarowane, co wpływa na degradację przestrzeni. Nieruchomo-ści są wyburzane, a ich potencjał pozostaje niewykorzystany. Nie podjęto żadnych projektów rewitalizacyjnych, a postindustrialne dziedzictwo kulturowe nie zostało należycie zachowane w krajobrazie.

EN

The article aims to identify functional and landscape transformations and spatial management changes in areas formerly asso¬ciated with the glassworking industry in the Kłodzko region. A further aim of the paper is to critically evaluate the functional and spatial transformations of the post-industrial sites with special consideration given to their existing state, functioning and current management. The research was based on a literature review, an analysis of archeological and archival documents, comparative studies of various cartographic sources, and also field surveys, which included an inventory made of the remnants of glass factories and photographic documentation. The thorough analysis of the functional and spatial planning changes of the areas of the former glass industry leads to a conclusion that these areas are nowadays rarely developed, which has an impact on the degradation of this space: properties have been demolished and their potential remains untapped. No revitalization projects have yet been undertaken, nor has the post-industrial cultural heritage been properly preserved in the landscape.

Słowa kluczowe

PL

przemysł szklarski; tereny poprzemysłowe; rewitalizacja; dziedzictwo kulturowe; zagospodarowanie przestrzenne

EN

glass industry; industrial wastelands; revitalization; cultural heritage; spatial planning

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2023
• Tom: nr 50 (2)
• Strony: 21--47
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Baszak Agata

• University of Wrocław, Institute of Geography and Regional Development, Wrocław, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-7292-5043

autor

Latocha-Wites Agnieszka

• University of Wrocław, Institute of Geography and Regional Development, Wrocław, Poland

Bibliografia

• 1. Baborska-Narożny M., 2012: Rewitalizacja terenów poprzemysłowych – modele przekształceń na wybranych przykładach. Czasopismo Techniczne 12: 275-279.
• 2. Banaś P., 1982: Polskie współczesne szkło artystycz ne. Ossolineum. Wrocław.
• 3. Barski J., Zathey M., 2018: Industrial heritage and post-industrial situation in the post-transformation era in Lower Silesia (Poland). GeoSpace: Industrial Culture in Urban and Regional Development 12, 1: 17-25.
• 4. Bernatzky A., 1984: Lexicon der Grafschaft Glatz. Marx Verlag. Leimen.
• 5. Biszkont J., 2005: Późnośredniowieczne szklarstwo na Śląsku. Wratislavia Antiqua 7. Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław.
• 6. Brygier W., Dudziak T., 2010: Ziemia kłodzka. Przewodnik. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”. Pruszków.
• 7. Chrzanowska A., Gluziński W., Kwaśny Z., Trznadel W., 1974: Z dziejów szklarstwa na Dolnym Śląsku. Wyd. Dolnośląskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne. Wrocław.
• 8. Czihak E., 1891: Schlesische Gläser – eine Studie über die schlesische Glasindustrie früherer Zeit, nebst einem Beschreibenden Katalog der Gläser-sammlung des Museums Schlesischer Altertümer zu Breslau.
• 9. Delafons J., 1997: Politics and Preservation: A Policy History of the Built Environment. E. & F.N. Spon, London.
• 10. Dziedzic K., 1979: Surowce mineralne Dolnego Śląska. Ossolineum. Wrocław.
• 11. Fajer M., 2014: Watermills – a Forgotten River Valley Heritage – selected examples from the Silesian voivodeship, Poland. Environmental & Socio-economic Studies 2, 2: 1-9.
• 12. Kaczmarska A., Przybyłka A., 2010: Wykorzystanie potencjału przemysłowego i poprzemysłowego na potrzeby turystyki. Przykład Szlaku Zabytków Techniki województwa śląskiego [in:] Krajobraz a turystyka (ed.): W. Andrejczuk, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 14: 207-228.
• 13. Mosakowski Z., Brykała D., Prarat M., Jagiełło D., Podgórski Z., Lamparski P., 2020: Watermills and windmills as monuments in Poland – protection of cultural heritage in situ and in open-air museums. Muzeológia a kultúrne dedičstvo 8, 3: 41-62.
• 14. Fechner H., 1892: Die schlesische Glasindustrie unter Friedrich dem Grossen und seinem Nachfolgern bis 1806. Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterhum Schlesiens 20: 74-130.
• 15. Fischer, 1930-1931: Von der Glasindustrie auf beiden Seiten des Gebirges. Schlesisches Jahrbuch für deutsche Kulturarbeit in gesamttschechischen Raume 3.
• 16. Fogger J., 1936: Das Glashütten Hausdorf und Volpersdorf im Eulengebirge. Glatzer Heimatblätter 22: 52-60.
• 17. Fogger J., 1952: Beitrage zur Wirtschaftskunde der Grafschaft Glatz.
• 18. Güttler P., 1995: Das Glatzer Land. Reiseführer herausgegeben von der Aktion West-Ost im BDKJ. Düsseldorf.
• 19. Höfer W., 1998: Post-industrial Landscape [in:] Urban Ecology (eds.): J. Breuste, H. Feldmann, O. Uhlmann. Springer, Berlin-Heidelberg: 671-675.
• 20. Herzig A., Ruchniewicz M., 2008: Dzieje ziemi kłodzkiej. Wyd. Atut. Wrocław.
• 21. Jaworski K., Jańczak B., Pawłowski R., 1988: Z dziejów szklarstwa w rejonie Szczytnej. Pielgrzymy’88: 125-149.
• 22. Jędrysiak T., 2011: Turystyka kulturowa w obiektach poprzemysłowych – zagadnienia ogólne. Turystyka Kulturowa 6: 17-35.
• 23. Kaczmarek S., 1998: XIX-w. tereny przemysłowe Łodzi jako element potencjału turystycznego. Turyzm 8, 2: 85-90.
• 24. Kazimierczak J., 2012: Wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych na kształtowanie nowej miejskiej przestrzeni turystycznej. Przykład Manchesteru i Lyonu. Turyzm 22/1: 11-22.
• 25. Kisiel P., 2020: Unwanted inheritance? Industrial past as the EU heritage. International Journal of Heritage Studies 26, 7: 652-666.
• 26. Klante M., 1934: Die geschichte der Glashütte Friedrichs-Kaiserwalde. Glatzer Heimatblätter: 131-140.
• 27. Klante M., 1935-1936: Schlesisches Glas im Wandel der Jahrhunderte. Schlesisches Jahrbuch für deut¬sche Kulturarbeit im gesamtschlesischen Raume 8, 1: 111-138.
• 28. Kościk J., 1989: Osady przemysłowe na Dolnym Śląsku w latach 1840-1905. Śląski Labirynt Krajoznawczy 1: 53-61.
• 29. Kwerenda topograficzna hut szkła – Kotlina Kłodzka (bd), materiały archiwalne w zasobach Muzeum Ziemi Kłodzkiej.
• 30. Laska J., Kowalcze M. (eds.), 2009: Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe. Kłodzko.
• 31. Marek A., 2020: Dziedzictwo przemysłu i techniki ziemi kłodzkiej [in:] Ziemia kłodzka w kulturze, architekturze, przyrodzie (ed.): A. Marek, Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum: 109-126.
• 32. Mejer L., 1985: Monografia przemysłu szklarskiego w latach 1944-1984. Opracowanie na zlecenie Przemysłu Szklarskiego w Sosnowcu.
• 33. Oevermann H., Degenkolb J., Dießler A., Karge S., Peltz U., 2016: Participation in the reuse of industrial heritage sites the case of Oberschöneweide, Berlin. International Journal of Heritage Studies 22, 1: 43-58.
• 34. Parent T., 2000: Das Ruhrgebiet: vom „goldenen” Mittelalter zur Industriekultur. DuMont Reiseverlag, Ostfildern.
• 35. Pendlebury J., 1999: The conservation of historic areas in the UK. A case study of „Grainger Town”, Newcastle upon Tyne. Cities 16: 423-433.
• 36. Program Rządowy Dla Terenów Poprzemysłowych z dnia 27 kwietnia 2004 r.
• 37. Ratajczyk J., 1984: Biografia Huty Szkła Kryształowego ,,Violetta” w Stroniu Śląskim (maszynopis).
• 38. Sikorski D., 2021: Rozwój turystyki na ziemi kłodzkiej ze szczególnym uwzględnieniem turystyki na terenach przemysłowych i poprzemysłowych na tle aktualnych przemian społeczno-gospodarczych regionu. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego 35, 3: 220-238.
• 39. Sikorski D., 2022: Zmiany funkcjonalne terenów przemysłowych i poprzemysłowych ziemi kłodzkiej. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego 36, 1: 108-120
• 40. Sikorski D., Latocha A., Szmytkie R., Kajdanek K., Miodońska P., Tomczak P., 2020: Functional changes in peripheral mountainous areas in east central Europe between 2004 and 2016 as an aspect of rural revival? Kłodzko County case study. Applied Geography 122: 1-14.
• 41. Szmytkie R., Latocha A., Sikorski D., Tomczak P., Kajdanek K., Miodońska P., 2022: Tourist boom and rural revival – Case study of Kłodzko Region (SW Poland). Journal of Mountain Science 19, 4: 909-924.
• 42. Szymanowski M., Latocha A., 2021: Does the environment matter? Depopulation in the Sude¬tes (case study of the Kłodzko region, SW Poland). Applied Geography 135: 1-14, (102535).
• 43. Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, Dz.U. 2015 poz. 1777.
• 44. Walczak B.M., 2016: Czy zabytki techniki i inżynierii to w Polsce wciąż dziedzictwo „drugiej kategorii”? Rys historyczny oraz aktualne problemy. Ochrona Dziedzictwa Kulturowego 2, 16: 133-144.
• 45. Wyrobisz A., 1967: Szkło w Polsce od XIV do XVII w. Wrocław.
• 46. Zaborska-Jagiełło A., 2013: Wpływ przemysłów kreatywnych na rewitalizację terenów zespołów poprzemysłowych. Problemy Rozwoju Miast 3: 19-31.
• 47. Zięba M., 2011: Kultura węgla a kultura innowacyjności. Proces rewitalizacji obszaru postindustrialnego na przykładzie kompleksu przemysłowego Zollverein w Essen [in:] Paradygmat innowacji – dziedzictwo kulturowe na obszarach przemysłowych Niemiec i Polski, materiały konferencyjne. Muzeum Śląskie. Uniwersytet Śląski, Katowice.
• 48. Zrůbek R., 1998: Huty szkła na Ziemi Kłodzkiej. Materiały do katalogu. Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej 6: 72-88.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).