Niepełnosprawność związana ze schorzeniami układu nerwowego a kierowanie pojazdem

• Autorzy: Ucińska M. , Stasiak-Cieślak B.

Warianty tytułu

EN

Disability related to ilneses of the nervous system and driving a vehicle

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zagadnienia związane z kierowaniem pojazdem przez osoby z różnymi schorzeniami jest przedmiotem badań naukowych z zakresu nie tylko medycyny, ale również neuropsychologii, czy psychologii transportu i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Pomimo, iż wiele uszkodzeń, szczególnie w obrębie układu nerwowego, może dyskwalifikować z aktywnego uczestnictwa w ruchu drogowym w charakterze kierowcy, samo posiadanie choroby nie jest równoznaczne z zaprzestaniem jazdy. O tym każdorazowo decyduje lekarz na podstawie odpowiednich badań i przesłanek. Szczególnie przewlekłe choroby neurologiczne mogą ograniczać zdolność bezpiecznego prowadzenia pojazdów. Te ograniczenia mogą wynikać z zaburzeń zarówno ruchowych (niedowład), dysfunkcji poznawczych (myślenia, uwagi, percepcji), wykonawczych (planowanie, kontrola działania), zaburzeń zachowania (impulsywność, agresja), jak i innych deficytów, a więc tych funkcji, które są niezwykle istotne przy prowadzeniu pojazdu. Niniejszy artykuł prezentuje przepisy związane z diagnozą lekarsko-psychologiczną pod kątem kierowania pojazdem, ponadto wybrane schorzenia układu nerwowego w kontekście bezpieczeństwa i funkcjonowania kierowcy w ruchu drogowym.

EN

The issues related to driving the vehicle by people with various illness is the subject of scientific research in the field of not only medicine, but also neuropsychology, or transport psychology and road safety. Although many diseases, especially of the nervous system, can disqualify from active participation in traffic as a driver, the mere possession of the disease is not synonymous with ceasing to drive. This is decided by the doctor each time based on the relevant tests and evidence. Especially chronic neurological illness may limit the ability to drive safely. These limitations may result from abnormalities of movement (paresis), cognitive dysfunction (thinking, attention, perception), execution (planning, control of activities), behavioral disorders (impulsivity, aggression), as well as another deficits, i.e. the functions which are extremely important for driving. This article presents the provisions relating to medical and psychological diagnosis for the purpose of driving vehicle, as well as selected illness of the nervous system in the context of safety and operation of the driver in traffic.

Słowa kluczowe

PL

choroba; kierowca; niepełnosprawność; przepis prawny; diagnoza

EN

disease; driver; disability; law rules; diagnose

• Wydawca: Wydawnictwo ITS
• Czasopismo: Transport Samochodowy
• Rocznik: 2016
• Tom: z. 3
• Strony: 71--87
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., tab.

Twórcy

autor

Ucińska M.

• Instytut Transportu Samochodowego

autor

Stasiak-Cieślak B.

• Instytut Transportu Samochodowego

Bibliografia

• [1] Barnes C., Mercer G. (2008), Niepełnosprawność. Warszawa: Wydawnictwo Sic! s.c.
• [2] Beglinger L.J., Prest L., Mills J.A. i in. (2012). Clinical predictors of driving status in Huntington’s disease. Mov Disord, 27 (9), 1146-1152.
• [3] Burki Z, Skoczylas A. (2004). Ocena wpływu działania leków na obsługę jezdniowych środków transportowych w polskiej motoryzacji. Motoryzacja i Energetyka Rolnictwa, 6, 71-78.
• [4] Craufurd D., Snowden J. (2002). Neuropsychological and neuropsychiatric aspects of Huntington’s disease [w:] Bates G., Harper P.S., Jones L. (red.) Huntington’s Disease. NY: Oxford University Press.
• [5] Czapiński P. (2010). Zaburzenia poznawcze w padaczce. IX Zjazd Polskiego Towarzystwa Neurofizjologii Klinicznej, 14-16 października 2010. Kraków: Przegląd Lekarski, 67,(9), 778.
• [6] Członkowska A. (2003). Stwardnienie rozsiane - współczesna diagnostyka i leczenie. Przewodnik Lekarza, nr 6.
• [7] Devos H., Nieuwboer A., Tant M. i in. (2012). Determinants of fitness to drive in Huntington disease. Neurology, 6, 79 (19), 1975-1982.
• [8] Friedland R.P, Koss E., Kumar A., Gaine S., Metzler D., Haxby J.V., Moore A. (1998). Motor Vehicle Crashes in Dementia of Alzheimer Type. Ann Neurology., 24, 782-786.
• [9] Gaweł M., Potulska-Chromik A. (2015). Choroby neurodegeneracyjne: choroba Alzheimera i Parkinsona. Postępy Nauk Medycznych t. 28, nr 7, 468-476.
• [10] Gąciarz B. (2014). Model społeczny niepełnosprawności jako podstawa zmian w polityce społecznej [w:] Gąciarz B., Rudnicki S. (2014). Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej. Kraków: Wydawnictwa AGH.
• [11] Giemza-Urbanowicz W. (2002). Prowadzenie pojazdów przez osoby z choroba Alzheimera. Postępy Psychiatriui i neurologii, 11, 293-300.
• [12] Gołąb B. (1992). Anatomia Czynnościowa Ośrodkowego Układu Nerwowego. Warszawa: PZWL.
• [13] Jędrzejczak J. (2008). Padaczka. Poznań: Wydawnictwo Medyczne Termedia.
• [14] Jędrzejczak J. (2010). Czy leki przeciwpadaczkowe mają wpływ na zaburzenia pamięci u chorych na padaczkę? Terapia, 1 (174), 3-6.
• [15] Kowalik S. (2007). Psychologia rehabilitacji, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne s. 102.
• [16] Lincoln N.B., Radford K.A., (2013).Driving in neurological patients [w:] Goldstein L.H., McNeil J.E., Wiley-Blackwell, Clinical neuropsychology. Chichester, 567-588.
• [17] Mackay J. , Mensah G. (2004). The atlas of heart disease and stroke. Geneva : World Health Organization.
• [18] Mazur R., Świerkocka-Miastkowska M. (2005). Udar mózgu - pierwsze objawy. Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 2.
• [19] Milewska A., Mileańczuk-Lubecka B., Kochanowski J., Werner B. (2011). Analiza czynników ryzyka mózgowego porażenia dziecięcego. Warszawa: Nowa Pediatria 4/2011, s. 79-84.
• [20] Musiał N., Richter P., Restel M. (2014). Czy wprowadzić i monitorować ograniczenia w prowadzeniu pojazdów u osób po udarach mózgu? Porównanie regulacji prawnych i rozwiązań zastosowanych w Wielkiej Brytanii, Republice Federalnej Niemiec i Rzeczpospolitej Polskiej. Neurologia po Dyplomie 9 (1): 48-52.
• [21] Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza. Warszawa: PWN.
• [22] O’Neil D. (1999). An update on dementia and driving. Alzheimer Insights, 5, 1-4.
• [23] Palasik W. (2007). Stwardnienie rozsiane - nowe tendencje terapeutyczne. Przewodnik Lekarza 9/2007. http://www.termedia.pl.
• [24] Paulsen J.S. (2011). Cognitive impairment in Huntington disease: diagnosis and treatment. Curr Neurol Neurosci Rep, 11 (5), 474-483.
• [25] Paulsen J.S., Wang C., Duff K i in. (2010). Predict HD Investigators of the Huntington Study Group. Challenges assessing clinical endpoints in early Huntington disease. Mov Disord., 5, 25 (15), 2595-2603.
• [26] Piątkiewicz A. J. (2005). Powypadkowe badania i orzecznictwo lekarskie kierujących pojazdami. [w:] Medycyna wypadków w transporcie pod red. Krzysztofa Klukowskiego. Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL.
• [27] Piątkiewicz J, Komorowska E, Szpak A, Gołębiewska E. (2012). Badania stanu zdrowia kierowców wykonywane na podstawie Prawa o ruchu drogowym w Podlaskim Wojewódzkim Ośrodku Medycyny Pracy w Białymstoku w latach 2005-2009. Zdr Pub 2012, 122(2): 125-132.
• [28] Piekarzewska M., Zajenkowska-Kozłowska A. (2013). Niepełnosprawność w świetle badań GUS [w:] Marciniak K. (red.) Poradnik niepełnosprawnego kierowcy i pasażera. ITS, Stowarzyszenie SPINKA, Warszawa.
• [29] Potemkowski A. (2006). Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego i inne zespoły pierwszych objawów - już stwardnienie rozsiane czy jeszcze nie (kryteria diagnostyczne), w: K. Selmaj (red.). Stwardnienie rozsiane. Materiały z konferencji. Mikołajki. Medycyna Praktyczna.
• [30] Rebok G.W., Bylsma F.W., Keyl P.M. (1995). Automobile driving in Huntington’s disease. Mov. Dispord., 10 (6), 778-787.
• [31] Reza A. (2002). Wybrane zagadnienia przydatne w rekonstrukcji wypadku [w:] Wypadki drogowe. Vademecum biegłego sadowego. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych.
• [32] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 grudnia 2012 r. w sprawie kursu reedukacyjnego w zakresie problematyki przeciwalkoholowej i przeciwdziałania narkomanii oraz szczegółowych warunków i trybu kierowania na badania lekarskie lub badania psychologiczne w zakresie psychologii transportu (Dz. U. z 2013 r., poz. 9).
• [33] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r. W sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. z 2014r., poz. 949).
• [34] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz. U. z 2014r., poz. 937).
• [35] Sander J.W., Hart Y.M. (2001). Epilepsy. Questions and Answers. Byfleet: Merit Publishing International.
• [36] Serafin A. (2014). Wpływ leków na zdolność prowadzenia pojazdów. Wydawnictwo Naczelna Izba Lekarska: Aptekarz Polski 89/1.2014.
• [37] Sitek E. J., Sołtan W., Kuklińska M., Sławek J. (2013). Ograniczona zdolność do prowadzenia pojazdów w chorobie Huntingtona. Gdańsk: Hygeia Public Health 48(4): 383-389.
• [38] Sińczuk-Walczak H. (2011). Uwagi do postepowania diagnostyczno-orzeczniczego w padaczce przy kwalifikowaniu do prowadzenia pojazdów silnikowych w świetle piśmiennictwa i obserwacji własnych. Medycyna Pracy, 62 (4), 395-402.
• [39] Trobe J.D., Waller P.F., Cook-Flannagan C.A., Teshima S.M., Bieliauskas L.A. (1996). Crashes and violations among drivers with Alzheimer disease. Arch. Neurol., 53, 411-416.
• [40] Truelsen T., Begg S., , Mathers C. (2002). The global burden of cerebrovascular disease, Geneva : World Health Organization.
• [41] Turbańska R., Wośkowiak G. (2016). Kryteria zdrowotne w kwalifikacji osób kierujących pojazdami. Hygeia Public Health, 51 (91). Poznań.
• [42] Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2011, Nr 30, poz. 151).
• [43] Zabłocki K. J. (1998); Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
• [44] Zajdel J., Wągrowska-Koski E. (2009). Lekarski obowiązek informowania o istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami silnikowymi. Medycyna Pracy 60 (6), 501-512.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.