Rewitalizacja stanowisk geologicznych na obszarach wiejskich – przykład Wyżyny Miechowskiej

• Autorzy: Gonera M.

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/74956

Warianty tytułu

EN

Revitalization of the geological sites in rural areas–case study of the Miechów Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W badaniach chronologii oraz przebiegu całokształtu procesów, jakie utworzyły obecny stan litosfery, geologia bazuje na reperowych profilami geologicznych dla poszczególnych rejonów Ziemi – stratotypach. Są to szczególne, wyselekcjonowane, profile litostratygraficznymi w terenie. W sensie fizycznym są to obiekty przyrody nieożywionej spełniające określone warunki reprezentatywności przebiegu zjawisk w historii geologicznej danego obszaru oraz będące wzorcami i punktami odniesienia do wszelkich geologicznych porównań. Dzięki stratotypom możliwa staje się korelacja (komunikacja) badań dziejów geologicznych pomiędzy poszczególnymi częściami świata. Zbadano fizyczny stan stratotypów miocenu (jednej z najszerzej reprezentowanych epok geologicznych obszaru Polski) na Wyżynie Miechowskiej – obszarze o znaczącej tradycji badań geologicznych, posiadającej obecnie status regionu o wybitnie wiejskiej gospodarce. Z przeprowadzonych badań terenowych wynika, że żaden spośród stratotypów miocenu nie znalazł się pośród realizacji Ustawy o ochronie przyrody. Te formy dziedzictwa przyrody nieożywionej uległy fizycznej degradacji oraz wyparciu ze świadomości lokalnych społeczności. Wyjątkiem okazał się stratotyp zlokalizowany w miejscu pozyskiwania kopalin. Lokalny zakład wydobywczy okazał się najsprawniejszym rozwiązaniem dla funkcjonowania i dostępności stratotypów. Ten właśnie rodzaj przemysłu i powiązany z nim niewielki zakład przerabiający surowiec – okazały się najskuteczniejszym mechanizmem wiążącym naukę (podstawowe badania geologiczne) i rewitalizację obszarów wiejskich. Ten kierunek rewitalizacji odbywa się poprzez nieinwazyjne dla środowiska naturalnego i zgodne z zasadami społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) pozyskiwanie surowca mineralnego dla wytwarzania unikatowych, regionalnych, produktów.

EN

The Miechów Upland is one of the meaningful areas for the study of the Miocene geology. Middle Miocene (Karpatian to Early Sarmatian) sediments have been recognised there. The deposits are highly variegated in regard to lithology. Brackish and fresh-water Karpatian sediments are followed by different rocks of broad marine transgression during Moravian, and finally by the early Sarmatian ones. Depending on the prominent paleo relief of the Cretaceous basement, varieties of sediments have been deposited during this time. Marly claystones, silts, sands with mudstone intercalations and detrital limestones (Rhodolith bioherms) are the most common. Moreover, the Middle Badenian sulphate evaporates are found in the Miechów Upland. State of the Miocene stratotype outcrops has been checked in this area. The access to most of them is impossible because of the soil and vegetation coverage within the abandoned opencasts. The only exception is a small, still operational silt-pit of the local brick-yard. It turned out that the two interests can be combined, effectively animating the local economy and warranting the access to stratotype section. Due to fertile Pleistocene loess soils, the region is extensively used by agriculture, but marred by relevant economic and social problems. Small-scale opencast mining, accompanied with innovative manufacturing of the resources (silts, clays, sands and carbonates) is proposed. Modern mining strongly conforms to ecological engineering principles and Corporate Social Responsibility (CSR) standards. Therefore, it poses no threat to the state of soils and the agricultural character of the region. The development of unique, regional products on the basis of local resources (e.g. unique, regional decorative stones or pottery) is worth to be considered by the LEADER program activities. The initiation of innovative mining enterprises and handcraft seems to be a good strategy to improve the local economy and a promising solution to highlight the image of country. With this approach, the revitalization stratotype outcrops and the economic development of rural areas by mineral business it will be possible, parallel to the ongoing agricultural circumstances and benefits.

Słowa kluczowe

PL

stanowisko geologiczne; obszary wiejskie; rewitalizacja; kopalnictwo odkrywkowe

EN

geological site; rural areas; revitalization; opencast mining

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 18, nr 4
• Strony: 168--175
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Gonera M.

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, ul. Ofiar Katynia 8B, 37-450 Stalowa Wola

Bibliografia

• 1. Alexandrowicz, 1961. Poziomy mikrofaunistyczne dolnego tortonu w okolicach Miechowa i Działoszyc. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji PAN w Krakowie, 5(2), 446–448
• 2. Alexandrowicz, 1962. Zarys stratygrafii miocenu okolic Krakowa. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji PAN w Krakowie, 6(2), 520–523.
• 3. Alexandrowicz, 1965. Das stratigraphische Profil des Untertortons in Działoszyce und sein Verhältnis zur Aufteilung des Miozäns im Wiener Backen. Bull. Acad. Pol. Sci. Série Sci géol. et géogr., 13(1), 73–80.
• 4. Badera J. 2010. Konflikty społeczne na tle środowiskowym związane z udostepnieniem złóż kopalni w Polsce. Gospodarka Surowcami Mine-ralnymi, 26(1), 105–125.
• 5. Bluszcz A., Kijowska A. 2014. W kierunku społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw górniczych. Przegląd Górniczy, 4, 45–51.
• 6. Borowska A. 2009. Lokalne grupy działania czynnikiem stymulującym rozwój obszarów wiejskich w Polsce. Acta Scientorum Polonorum – Oeconomia, 8(4), 13–22.
• 7. Gonera M. 1991. Ochrona stanowisk paleontologiczno-stratygraficznych miocenu Karpat polskich. Ochrona Przyrody, 49(2), 119–141.
• 8. Gonera M. 1992. Ochrona stanowisk paleontologiczno-stratygraficznych miocenu zapadliska przedkarpackiego (Kotlina Sandomierska, Wyżyna Małopolska). Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 48(4), 5–15.
• 9. Gonera M. 1994. Ochrona stanowisk flor lądowych neogenu w Karpatach. Przegląd Geologiczny, 42(3), 186–188.
• 10. Gonera M. 1997a. Skamieniałości fliszu karpackiego – motywy i kierunki ochrony. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 53(4), 24–38.
• 11. Gonera M. 1997b. O potrzebie ochrony stanowisk osadów miocenu na Wyżynie Małopolskiej. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 53(4), 122–127.
• 12. Gonera M. 1999. Apel w sprawie ochrony stano-wisk paleontologicznych. Przegląd Geologiczny, 47(6), 539–541.
• 13. Gonera M. 2005. Zabytki przyrody nieożywionej, czyli dobro nie powszechnego użytku. Przegląd Geologiczny, 53(3), 199–204.
• 14. Gonera M. 2007. Stanowiska fliszu w Jaśliskim Parku Krajobrazowym (Karpaty Polskie) – propozycja do programu edukacji i ochrony. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 63(1), 33–60.
• 15. Gonera M. 2008. Geoochrona konserwatorska w realiach rzeczywistości rynkowej. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 64(5), 127–142.
• 16. Gonera M. 2009. Obszary górnicze i geoochrona konserwatorska – niedoszacowane partnerstwo. Górnictwo Odkrywkowe, 50(2–3), 37–41.
• 17. Gonera M. 2010. Stan geoochrony konserwatorskiej w parkach krajobrazowych Polski. Przegląd Geologiczny, 58(12), 1139–1146.
• 18. Gonera, Kulka 1979. Wiek i pozycja stratygraficzna piasków heterosteginowych okolic Miechowa i Racławic. Zeszyty naukowe AGH. Geologia, 5(3), 65–71.
• 19. Gonera M., Miśkiewicz K. 2002. Graptolithe-bearing sites in Poland – concept of protection. In memory of Professor Roman Kozłowski. Nature Conservation, 59, 5–18.
• 20. Gonera M., Wiewiórka J., Charkot J., Bukowski., Mikulski M., Dudek k. 2011. Geoochrona konserwatorska profilu wzorcowego warstw chodenickich (miocen zapadliska przedkarpackiego). Przegląd Geologiczny, 59(10), 671–677.
• 21. Górecki J., Sermet E., Kotowski M. 2009. Kopalnia odkrywkowa w służbie ochrony dziedzictwa geologicznego? Karpniki – studium przypadku. Górnictwo Odkrywkowe, 50(2–3), 31–36.
• 22. Idziak W., Wilczyński R. 2013. Odnowa wsi. Przestrzeń, ludzie, działania. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, Warszawa.
• 23. Kondracki J. 2001. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 24. Krach W. 1947 – Miocen okolic Miechowa. Stratygrafia i paleontologia. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 43.
• 25. Kowalewski K. 1958. Stratygrafia miocenu południowej Polski ze szczególnym uwzględnieniem południowego obrzeża Gór Świętokrzyskich. Kwartalnik Geologiczny, 2(1), 3–43
• 26. Ney R., Burzewski W., Bachleda T., Górecki W., Jakóbczyk K., Słubczyński K. 1974. Zarys paleogeografii i rozwój litologiczno-facjalny utworów miocenu zapadliska przedkarpackiego. Prace Geol. PAN, 82.
• 27. Odrzywolska-Bieńkowa E. 1964. Miocen w rejonie Posądzy w świetle badań mikropaleontologiczno-facjalnych. Kwartalnik Geologiczny 8(4), 902–903.
• 28. Osmólski T. 1972. Wpływ budowy geologicznej brzeżnej partii niecki działoszyckiej na rozwój procesu metasomatozy gipsów mioceńskich. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 260, 65–188.
• 29. Peryt T.M. 2004. Zapadlisko przedkarpackie. W: Budowa geologiczna Polski. Kenozoik, Paleogen, Neogen. Stratygrafia. T.M. Peryt, M. Piwocki (red.), Wydawnictwo PIG, Warszawa, 205–268.
• 30. Siuta J. 2016. Istota i zadania inżynierii ekologicznej (ekoinżynierii). Inżynieria Ekologiczna, 46, 168–171.
• 31. Smoleń J. 1980. Radiolarie z miocenu okolic Posądzy (zapadlisko przedkarpackie). Kwartalnik Geologiczny, 24(2), 311–332.
• 32. Sobczyk W., Gonera M., Heller I. 1992. Opracowanie wyników oznaczeń makrofauny oraz mikrofauny mioceńskiej i kredowej dla arkusza „Słomniki”. Zakład Usług Specjalnych “Geos”, Kraków.
• 33. Szczechura J. 2000. Palaeoenvironments of the Middle Miocene evaporite bearing deposits from the Działoszyce Trough, Carpathian Foredeep, Poland, based on microfaunal studies. Geological Quarterly, 44 (2), 119–135.
• 34. Wiewiórka J., Gonera M., Kuc T., Brudnik K. 1994. Geologiczne stanowiska dokumentacyjne w Kopalni Soli Wieliczka. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 50(4), 57–65.
• 35. Wiewiórka J., Charkot J., Dudek K., Gonera M. 2009. Historic Salt mines in Wieliczka and Bochnia. Geoturystyka (Geoturism), 18, 61–70.
• 36. Wilson Ch. (red.). 1994. Earth Heritage Conservation. Geological Society and the Open University, Milton Keynes, U.K.
• 37. Wróblewski T., 2000. Ochrona georóżnorodności w rejonie świętokrzyskim. Wydawnictwo kartograficzne Polskiej Agencji Ekologicznej S.A. Warszawa.
• 38. Zejszner 1861. O mioceńskich gipsach i marglach w południowo-zachodnich stronach Królestwa Polskiego. Biblioteka Warszawska. Warszawa.
• 39. Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 1991, nr 144, poz.492, 12.12.1991).
• 40. Ustawa z dnia 30 stycznia 2015 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2015, poz. 196, 9.02.2015).

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).