Organizacja i struktura ochrony zabytków na pruskim Śląsku

• Autorzy: Marcinów A.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK54SILESIA

Warianty tytułu

EN

Organisation and structure of monument protection in Prussian Silesia

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Pod koniec XVIII w. rozpoczął się w państwie pruskim rozwój struktur prawnych zajmujących się ochroną zabytków. Opieką objęto wówczas publiczne budynki i rzeźby. Na początku lat 40. XIX w. król Fryderyk Wilhelm IV powołał profesjonalne służby zajmujące się ochroną zabytków na terenie Prus. Utworzono wówczas stanowisko konserwatora zabytków. Kolejnym ważnym wydarzeniem było wydanie przez cesarza Wilhelma II w 1891 r. rozkazu gabinetowego, który spowodował decentralizację struktury zajmującej się ochroną zabytków. Najwcześniej powołano służby konserwatorskie prowincji śląskiej. Oprócz powołania prowincjonalnego konserwatora zabytków utworzona została również Prowincjonalna Komisja do Spraw Badania i Ochrony Zabytków. Od początku XX w. obserwujemy wśród społeczeństwa wzrost autorytetu konserwatora oraz zrozumienia potrzeby dbania o stare obiekty. Kryzys w budownictwie podczas I wojny światowej przyczynił się do spowolnienia działań mających chronić zabytki. W latach 30. XX w. zlikwidowano Prowincjonalną Komisję do Spraw Badania i Ochrony Zabytków. Ostatni okres istnienia prowincji Śląsk to czas II wojny światowej, podczas którego działania urzędników skupiły się na zabezpieczaniu przed zniszczeniem cennych zabytków ruchomych.

EN

The end of the eighteenth century marked the rise of legal structures dedicated to the preservation of historical monuments in the Kingdom of Prussia. First, public buildings and sculptures were placed under protection. In the early forties of the nineteenth century King Frederick William IV set up professional services charged with heritage preservation in Prussia. The post of conservation officer was created. The next important event was a cabinet order from 1891 which brought about a decentralisation of the historical preservation structures of the German Empire. The earliest to be established were the conservation services of the Province of Silesia. Along with the appointment of a provincial conservation officer, the Commission for the Preservation and Study of Historical Monuments was set up. At the turn of the twentieth century conservation officers started to win growing regard from the public, whose awareness about the need to protect heritage sites was increasing. Owing to the construction crisis during World War I, conservation efforts slowed down. The Provincial Commission for the Preservation and Study of Historical Monuments was dissolved in the thirties of the twentieth century. During World War II, the last period of the existence of Silesia Province, preservation efforts focused on saving valuable movable monuments from destruction.

Słowa kluczowe

PL

ochrona zabytków; służby konserwatorskie; prowincja; Śląsk; Prusy

EN

heritage preservation; conservation; services; Province of Silesia; Prussia

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 54
• Strony: 36--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz.

Twórcy

autor

Marcinów A.

• Wydział Architektury, Politechnika Wrocławska

Bibliografia

• [1] Arszyński M. Idea – pamięć – troska. Rola zabytków w przestrzeni społecznej i formy ich działań na rzecz ich zachowania od starożytności do połowy XX wieku. Malbork, 2007.
• [2] Bericht des Provinzial-Conservators der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien über seine Thätigkeit vom 1 April 1896 bis 31. März 1898 an die Provinzial-Commission zur Erhaltung und Erforschung der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien. Breslau, 1898.
• [3] Bericht des Provinzial-Conservators der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesiens über die Tätigkeit vom 1. Januar 1900 bis 31. Dezember 1902 ersttatet an die Provinzial-Kommission zur Erhaltung und Erforschung der Denkmäler Schlesiens. Breslau, 1902.
• [4] Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1907 bis 31. Dezember 1908 erstattet an die Provinzial-Kommission zur Erhaltung und Erforschung der Denkmäler Schlesiens. Breslau, 1909.
• [5] Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1909 bis 31. Dezember 1910 erstattet an die Provinzial-Kommission zur Erhaltung und Erforschung der Denkmäler Schlesiens. Breslau, 1911.
• [6] Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1917 bis 31. Dezember 1918 erstattet an die Provinzial-Kommission zur Erhaltung und Erforschung der Denkmäler Schlesiens. Breslau, 1919.
• [7] Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1919 bis 31.Dezember 1924 erstattet an die Provinzial Kommission zur Erhaltung und Erforschung der Denkmäler Niderschlesien. Breslau, 1925.
• [8] Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1925 bis 31.Dezember 1926 erstattet an die Provinzial Kommission zur Erhaltung und Erforschung der Denkmäler Niderschlesien. Breslau, 1927.
• [9] Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1927 bis 31.Dezember 1929 erstattet an die Provinzial Kommission zur rhaltung und Erforschung der Denkmäler Niderschlesien. Breslau, 1930.
• [10] Bericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien über die Tätigkeit vom 1 Januar 1930 bis 31.Dezember 1931 erstattet an die Provinzial Kommission zur Erhaltung und Erforschung der Denkmäler Niderschlesien. Breslau, 1932.
• [11] Evers B., Thoenes Ch. Théorie de l’architecture. De la Renaissance à nos jours. Köln, 2003.
• [12] Grajewski G. Grundmann Günther. In: Błaszczyk I. i in. (ed.) Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków. Zeszyt 4. Warszawa, 2011, 40–43.
• [13] Grajewski G. Lutsch Hans. In: Błaszczyk I. i in. (ed.) Polski słownik biografi czny konserwatorów zabytków. Zeszyt 4. Warszawa, 2011, 79–81.
• [14] Grajewski G. Między sztuką, nauką a polityką. Ochrona Zabytków na Dolnym Śląsku w czasach III Rzeszy. Praca doktorska przygotowana na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej pod kierunkiem prof. Janusza Dobesza, Wrocław, 2014.
• [15] Grundmann G. Die schlesischen Zeichnungen des ersten preußischen Staatskonservator v. Quast.In: Schlesische Heimatpfl ege. Veröffentlichung Kunst und Denkmalpfl ege Museumswesen – Heimatschutz. Breslau, 1935, 52–81.
• [16] Jahresbericht des Provinzial-Konservators der Kunstdenkmäler Niederschlesiens für die Jahre 1932, 1933 und 1934. In: Schlesische Heimatpflege. Veröffentlichung Kunst und Denkmalpfl ege Museumswesen – Heimatschutz. Breslau, 1935, 97–99.
• [17] Małachowicz E. Konserwacja i rewaloryzacja architektury i środowisku kulturowym. Wrocław, 2007.
• [18] Medeksza S. Ekspozycja i percepcja ruin zabytkowych we współczesnych krajobrazach zurbanizowanych. Praca doktorska przygotowana na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej pod kierunkiem prof. Edmunda Małachowicza, Wrocław, 1977.
• [19] Nachrichten über die Provinzial-Commission zur Erhaltung und Erforschung der Denkmäler der Provinz Schlesien und über die Thätigkeit desProvinzial-Conservators in den Jahren 1891 bis 31. März 1896. Breslau, 1897.
• [20] Pruszyński J. Prawna ochrona zabytków architektury w Polsce. Warszawa, 1977.
• [21] Rzempołuch A. Pruski konserwator polskich zabytków. Spotkania z Zabytkami 2007; 8:13–16.
• [22] Schinkel K.F. Erhaltung aller Denkmäler und Altertümer unseres Landes. Die Denkmalpfl ege 1901;III:6–7.
• [23] Zabytek i historia. Wokół problemów konserwacji i ochrony zabytków w XIX wieku. Antologia. Krawczyk J. (ed.), Warszawa, 2002, 9–41.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).