Wawelski spór Stanisława Tomkowicza z Adolfem Szyszko-Bohuszem

• Autorzy: Czubiński J.

Warianty tytułu

EN

The Wawel dispute between Stanisław Tomkowicz and Adolf Szyszko-Bohusz

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W latach 1908-1909 pojawił się istotny spór pomiędzy środowiskiem krakowskich konserwatorów zabytków a Centralną Komisją Konserwatorską w Wiedniu o metodę restauracji zamku królewskiego na Wawelu. Jego personifikacją był konflikt pomiędzy Maxem Dvořákiem reprezentującym stanowisko purystyczne oraz Stanisławem Tomkowiczem, który był zwolennikiem restauracji historycznej. Podobny w wymowie konflikt pojawił się w latach 20. pomiędzy Tomkowiczem a Adolfem Szyszko-Bohuszem prowadzącym wtedy prace konserwatorskie na Wawelu. Tym razem jednak to Tomkowicz reprezentował poglądy zbliżone do puryzmu w przeciwieństwie do Szyszko-Bohusza, który okazał się zwolennikiem bardziej swobodnego prowadzenia prac konserwatorskich na Wawelu, swoją metodę nazwał „neutralną” lub „poza czasem”. Konflikt zantagonizował częściowo środowisko konserwatorów polskich, jego zwycięzcą okazał się Szyszko-Bohusz, konsekwentnie realizując swoją wizję restauracji zamku wawelskiego.

EN

In the years 1908-1909, a vital quarrel broke out between the environment of monument conservators in Krakow and the Central Conservation Commission in Vienna concerning the restoration method of the Wawel Royal Castle. Its personifi ed version was the conflict between Max Dvořák, representing a purist attitude, and Stanisław Tomkowicz who was in favour of historical restoration. A similar conflict occurred during the 1920s between Tomkowicz and Adolf Szyszko-Bohusz carrying out conservation work in the Wawel Castle then. That time, however, it was Tomkowicz who represented views close to purism, in contrast to Szyszko-Bohusz who favoured a freer manner of conducting conservation work in the Wawel Castle, and called his method “neutral” or “beyond time”. The conflict partially divided the milieu of Polish conservators, but its winner turned out to be Szyszko-Bohusz by consequently realizing his vision of the Wawel Castle restoration.

Słowa kluczowe

PL

Tomkowicz Stanisław; Szyszko-Bohusz Adolf; Zamek Królewski na Wawelu; Wawel; konserwacja zabytków

EN

Tomkowicz Stanisław; Szyszko-Bohusz Adolf; Wawel Royal Castle; heritage conservation

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2013
• Tom: Nr 36
• Strony: 38--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz.

Twórcy

autor

Czubiński J.

• Instytut Historii Architektury i Konserwacji, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• [1] Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, Warszawa 2006.
• [2] Architektoniczna odnowa Zamku Królewskiego na Wawelu. 1905-1985. Materiały posesyjne z Sesji zorganizowanej przez Komisję Urbanistyki i Architektury przy współpracy Kierownictwa Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu, Kraków 1985.
• [3] Borusiewicz-Lisowska M., Działalność architektoniczna Szyszko-Bohusza na tle epoki, maszynopis pracy doktorskiej na obronionej na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, Kraków 1973.
• [4] Dettlof P., Odbudowa i restauracja zabytkó architektury w Polsce w latach 1918-1939. Teoria i praktyka, Kraków 2006.
• [5] Dvořák M., Katechismus der Denkmalpflege, Wien 1918.
• [6] Dvořák M., Zamek królewski na Wawelu [w:] Małachowicz E., Ochrona środowiska kulturowego, t. 2, Warszawa 1988, s. 349-352.
• [7] Frycz J., Restauracja ikonserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795-1918, Warszawa 1975.
• [8] Frycz J., Modernizm i konserwacja zabytków [w:] Sztuka około 1900, Warszawa 1969.
• [9] Fuchs F., Z historii odnowienia wawelskiego zamku. 1905 – 1939, Kraków 1962.
• [10] Jasieński H., O restaurowanych wnętrzach wschodniego skrzydła Zamku na Wawelu, Architekt, XXIII, 1930, z. 5 i 6, s. 3-54.
• [11] Kadłuczka A., Krakowska myśl konserwatorska w dwudziestoleciu międzywojennym [w:] Konserwator i zabytek, Warszawa 1991.
• [12] Kadłuczka A., Założenia restauracji Wawelu w początkach XX wieku a pojęcie polskiej szkoły konserwatorskiej [w:] Architektoniczna odnowa Zamku Królewskiego na Wawelu, 1905-1985, Kraków 1985.
• [13] Kadłuczka A., Ochrona zabytków architektury. Tom I. Zarys doktryn i teorii, Kraków 2000.
• [14] Lauterbach A., Rozważania konserwatorskie, Biuletyn Historii Sztuki i Kultury 1938, z.4.
• [15] Majewski A., Wawel. Dzieje i konserwacja, Warszawa 1993.
• [16] Małachowicz E., Ochrona środowiska kulturowego, t. 1 i 2, Warszawa 1988.
• [17] Mańkowski T., Dzieje wnętrz wawelskich, Warszawa 1957.
• [18] Max Dvořák i jego teoria dziejów sztuki (wybór tekstów pod redakcją Lecha Kalinowskiego), Warszawa 1974.
• [19] Muczkowski J., Ochrona zabytków, Kraków 1914.
• [20] Ostatnie prace restauratorskie na Wawelu, Architektura i Budownictwo 1929, z. 10,
• [21] Pamiętnik I Zjazdu Miłośników Ojczystych Zabytków w Krakowie w dn. 3 i 4.07.1911 r., Kraków 1912.
• [22] Remer J., Drogi rozwoju konserwatorstwa polskiego, Ochrona Zabytków 1966, z. 2.
• [23] Remer J., Stanisław Tomkowicz. Sylweta konserwatora, Kraków 1931.
• [24] Rymaszewski B., Klucze ochrony zabytków w Polsce, Warszawa 1992.
• [25] Stryjeński T., O wnętrza Wawelu, Kraków 1930.
• [26] Szmidt B., O twórczości Adolfa Szyszko-Bohusza, Architektura 1954, nr 11.
• [27] Szyszko-Bohusz A., Wnętrza wawelskie, Rzeczy Piękne, R. 1, t. 1, 1918.
• [28] Szyszko-Bohusz A., O przyszłość Wawelu, Rzeczy Piękne, R. II, z. 3, 1919.
• [29] Szyszko-Bohusz A., Wawel otrzymuje monumentalną szatę, Ilustrowany Kurjer Codzienny, 2.11.1921.
• [30] Szyszko-Bohusz A., Sprawa umieszczenia Muzeum Narodowego na Wawelu, Czas, nr 76, 2.04.1926.
• [31] Szyszko-Bohusz A., Stosunek sztuki nowoczesnej do konserwacji zabytków, Rocznik architektoniczny uczniów prof. Szyszko-Bohusza w Szkole Politechnicznej lwowskiej, T. I, 1912-1913.
• [32] Szyszko-Bohusz A., W sprawie odnowienia Wawelu, Głos Plastyków, 1.12.1931.
• [33] Terlecki Wł., Zamek królewski na Wawelu i jego restauracja, Kraków 1933.
• [34] Tomkowicz St., Dom “Feniksa” na Rynku krakowskim, Czas 1931, nr 95; 1932, nr 196.
• [35] Tomkowicz St., Jak restaurować Zamek Wawelski, Czas 1929, nr 190 i 191.
• [36] Tomkowicz St., Jak restaurować zamek Wawelski, Kraków 1929.
• [37] Tomkowicz St., Jeszcze o Komitecie Wawelskim, Czas, nr 148, 1927.
• [38] Tomkowicz St., Nowiny artystyczne z Wawelu, Czas, nr190, 191, 192, 1926.
• [39] Tomkowicz St., Odnawianie Wawelu, Wiadomości Literackie, nr 30 (3433), 27.07.1930.
• [40] Tomkowicz St., Odnawianie wnętrz Zamku wawelskiego, Czas, nr 242, 243, 1927.
• [41] Tomkowicz St., O restaurowaniu wnętrz wawelskich, Kraków 1929.
• [42] Tomkowicz St., O Wawel, Wiadomości Artystyczne, Warszawa 1919, nr 1-2.
• [43] Tomkowicz St., W sprawie restauracji Zamku wawelskiego, Czas, nr 266, 1927.
• [44] Wokół Wawelu, Warszawa 2007.