Temperament a skłonność do zachowań ryzykownych w ruchu drogowym

• Autorzy: Odachowska E.

Warianty tytułu

EN

Temperamental conditioning of hazardous behaviour based on the analysis of drivers

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Specjaliści od lat starają się określić, jakie predyspozycje psychofizyczne powinny charakteryzować dobrego kierowcę. Pomijając aspekty faktycznie uniemożliwiające, bądź w znacznym stopniu ograniczające zdolność do prowadzenia pojazdu, coraz częściej zwraca się uwagę na czynniki psychiczne, jakie mają wpływ na zachowanie się za kierownicą. Biorąc pod uwagę trzy podstawowe aspekty sprawności w kierowaniu, obejmujące określaną w badaniach lekarskich sprawność fizyczną, badaną w ramach psychologicznych analiz przydatności do prowadzenia pojazdu – sprawność psychiczną oraz wiedzę, umiejętności i postawy samego kierowcy, w niniejszym artykule podjęto próbę odnalezienia przyczyn zachowania kierowców na drodze na podstawie badan własnych, szczególnie zaś wzięto pod uwagę ewentualne predykatory do zachowań ryzykownych w postaci cech temperamentalnych. Wnioski z niniejszych analiz nie mają na celu ograniczania nikomu prawa do posiadania dokumentu uprawniającego do poruszania się pojazdem, ale wskazują na ewentualne aspekty, na które kierowca może zwrócić uwagę traktując jako wymiary, mogące wpływać na jego zachowanie na drodze i jako te, które mogą wymagać dalszej eksploracji.

EN

For several years specialists have been trying to determine which psychophysical predispositions characterise good drivers. Putting aside factual aspects which enable or limit driving capabilities, recently more attention is being drawn to psychological factors, which influence drivers themselves. Taking into account three basic aspects of proficiency in driving: physical fitness (determined during the medical examination), mental aptitude (determined during the psychological examinations testing mental predisposition for driving a vehicle), and the knowledge, skills and attitude of a driver, this work attempts to discover the cause of specific driver behaviour, with a focus on possible cause variables for hazardous behaviour in the form of temperamental features. However, conclusions drawn out from the analyses should not be perceived as grounds for limiting availability of driving licences. Their role is merely to pinpoint aspects, which the driver should take into account when trying to determine factors influencing his or her behaviour in traffic and explore those which require a deeper understanding.

Słowa kluczowe

PL

temperament; ruch drogowy; kierowca; stres; zachowania ryzykowne

EN

temperament; road traffic; driver; stress; risk behaviors

• Wydawca: Wydawnictwo ITS
• Czasopismo: Transport Samochodowy
• Rocznik: 2012
• Tom: z. 1
• Strony: 35--51
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys.

Twórcy

autor

Odachowska E.

• Instytut Transportu Samochodowego

Bibliografia

• [1] Avolio, B.J. (State University of New York), Galen Kroeck, K. (Florida International University), & Panek P.E. (Eastern Illinois University) (1985). Individual differences in information - processing ability as a predictor of motor vehicle accidents. Human Factors. Vol. 27(5), pp. 577-587.
• [2] Shalev, A.Y. (1996). Stress versus traumatic stress. From acute homeostatic reactions to chronic psychopathology. [w:] B. A. van der Kolk, A. C. McFarlane, L. Weisaeth (red.), Traumatic stress. The effects of overwhelming experience on mind, body and society (s. 77-102). New York, London: The Guilford Press.
• [3] Strelau, J. (1998). Psychologia temperamentu. W-wa. Wyd. Naukowe PWN.
• [4] Strelau, J. (1996). Temperament a stress: Temperament jako czynnik moderujący stresory, stan I skutki stresu oraz radzenie sobie ze stresem. [w:] I. Heszen_Niejodek, Z. Ratajczak (red.),. Człowiek w sytuacji stresu: problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 88-132). Katowice. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• [5] Strelau J. (2002), Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar;
• [6] Strelau J. /red./ (2004), Osobowość a ekstremalny stres. Gdańsk: GWP;
• [7] Strelau, J. (1995). Temperament, osobowość, działanie. Warszawa: PWN;
• [8] Tarnowski, A. (2007). Temperament jako predykator zachowań kierowców. W: "Bezpieczeństwo na drogach - edukacja i diagnostyka kierujących pojazdami. Monografia. Red. W. Horst, G. Dahlke. Wydawnictwo Instytutu Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej. Poznań. (Wersja elektroniczna).
• [9] Tokarczyk, E. (2007). Czynniki ryzyka powrotności do kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości. W: "Bezpieczeństwo na drogach - edukacja i diagnostyka kierujących pojazdami. Monografia. Red. W. Horst, G. Dahlke. Wydawnictwo Instytutu Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej. Poznań. (Wersja elektroniczna).
• [10] Zawadzki, B., Strelau, J. (1997). Formalna charakterystyka zachowania - Kwestionariusz temperamentu. Warszawa. Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• [11] Lazarus R.S. (1966). Psychological stress and the coping process. New York: McGraw-Hill.
• [12] LeDoux, J.E. (1990). Information flow from sensation to emotion: Plasticity of the neural computation of stimulus value. [w:] M. Gabriel, J. Moore (red.), Learning computational neuroscience: Foundations of adaptive networks. (s.231-256), Cambridge, MA: MIT Press.
• [13] Bryant, R.A., Harvey A.G. (2000). Acute stress disorder. Washington, DC. American Psychological Association.
• [14] Bąk, J. (2003). Wypadki drogowe a kształcenie młodych kierowców. Warszawa: Instytut Transportu Samochodowego.
• [15] Buss, A.H., Plomin, R. (1984). Temperament: early developing personality traits. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• [16] Oniszczenko, W. (1995). Diagnoza temperamentu w ujęciu genetycznej teorii Bussa i Plomina: Kwestionariusz Temperamentu EAS-TS. Studia Psychologiczne, 33, 97-111.
• [17] Eliasz A. (1981), Temperament a system regulacji stymulacji. Warszawa: PWN;
• [18] Zawadzki B. Temperament. Geny i środowisko. Porównania wewnątrz- i miedzypopulacyjne. Gdańsk: GWP;
• [19] Skłodowski, H. (2007). Psychologia kierowcy samochodowego w zastosowaniu praktycznym. W: "Bezpieczeństwo na drogach - edukacja i diagnostyka kierujących pojazdami. Monografia. Red. W. Horst, G. Dahlke. Wydawnictwo Instytutu Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej. Poznań. (Wersja elektroniczna).
• [20] OECD Targeted Road Safety Programmes. Organisation for Economic Co-operation and Development. Paris 1994;
• [21] Komenda Główna Policji - Biuro Prasowe http://www.policja.pl/portal/pol2/1239/Statystyka.html., Warszawa 2009.