Koncepcje przekształceń przedwojennych zespołów kamienic czynszowych w latach 1945–1975. Przypadek wrocławskiego Przedmieścia Odrzańskiego

• Autorzy: Tomaszewicz Agnieszka , Czajczyńska Angelika

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK76SUBURB

Warianty tytułu

EN

Concepts for the transformation of pre-war tenement house complexes between 1945 and 1975: oder Suburb in Wrocław

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Dziewiętnastowieczne domy mieszkalne, a szczególnie ich większe zespoły zaczęto postrzegać jako cenne, warte ochrony i obrony dziedzictwo miasta tak naprawdę już w XXI wieku. Do końca lat osiemdziesiątych poprzedniego stulecia kamienicom czynszowym odmawiano – poza nielicznymi wyjątkami – miana architektury, nazywając je budownictwem utylitarnym, a przez długie powojenne lata dyskutowano na temat wyburzenia zachowanej zabudowy Śródmieścia i gdyby nie permanentny kryzys mieszkaniowy, pewnie zamysł ten zostałby przeprowadzony. W artykule przedstawiono koncepcje sanacji zastanych struktur dawnego Przedmieścia Odrzańskiego w latach 1945–1975. Przedmieście Odrzańskie jest obecnie najcenniejszą, obok dawnego Przedmieścia Oławskiego, enklawą XIX-wiecznej architektury mieszkalnej, a jego część – Nadodrze – jako pierwszy fragment Śródmieścia została objęta ochroną prawną i poddana (już po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej) kompleksowej rewitalizacji.

EN

Nineteenth-century residential houses, and especially their larger complexes, began to be perceived as valuable city heritage worth protecting and defending in the twenty-first century. Until the end of the 1980s, tenement houses were—with a few exceptions—refused the name of architecture, calling them utilitarian buildings, and for the long post-war years there were discussions about demolishing the preserved downtown buildings, and if it were not for the permanent housing crisis, this idea would probably have been carried out. The article presents concepts for the renovation of existing structures of the former Oder Suburb between 1945 and 1975. The Oder Suburb, next to the former Oława Suburb, is currently the most valuable enclave of nineteenth-century residential architecture, and its part—Nadodrze—was the first fragment of the Downtown to be legally protected and subjected (after Poland’s accession to the European Union) to comprehensive revitalization.

Słowa kluczowe

PL

kamienica czynszowa; zespół urbanistyczny; Przedmieście Odrzańskie; Wrocław; rewitalizacja; architektura w PRL

EN

tenement house; urban complex; Oder Suburb; Wrocław; revitalization; architecture in the Polish People’s Republic

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 76
• Strony: 32--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys.

Twórcy

autor

Tomaszewicz Agnieszka

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

• https://orcid.org/0000-0003-0453-8740

autor

Czajczyńska Angelika

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

• https://orcid.org/0009-0008-0447-4410

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. [b.a.], Pierwszy rok w odzyskanym Wrocławiu, Wrocław, maj 1946 r.
• 2. Ptaszycka Anna, Zagospodarowanie Wrocławia w latach 1945–55, [w:] Karol Maleczyński, Marian Morelowski, Anna Ptaszycka, Wrocław. Rozwój urbanistyczny, Warszawa 1956.
• 3. [b.a.], Przewodnik po Wrocławiu, Wrocław 1946.
• 4. Adamczyk-Arns Grażyna, Rewitalizacja na Nadodrzu, [w:] Przedmieście Odrzańskie we Wrocławiu, red. Halina Okólska, Tomasz Głowiński, Wrocław 2014, s. 224–228.
• 5. Dębek Michał, Olejniczak Paulina, Wizerunek wrocławskiego Nadodrza podziałaniach rewitalizacyjnych 2009–2013, „Przestrzeń Społeczna (Social Space)” 2015, nr 1, s. 63–110.
• 6. Eysymontt Rafał, Krzywka Łukasz, W cieniu wielkiego komina (rejon ulicy Pomorskiej jako część historycznego Przedmieścia Odrzańskiego), „Rocznik Wrocławski” 2000, nr 6, s. 311–332.
• 7. Jabłoński-Weryński Szymon, Mit wrocławskiego Nadodrza. Gentryfikacja jako negatywna konsekwencja procesu rewitalizacji, „Our Europe. Ethnography – Etnology – Antropology of Culture” 2020, nr 9, s. 69–75.
• 8. Jaskólski Marek, Smolarski Mateusz, Rewitalizacja i gentryfikacja jako procesy sprzężone na wrocławskim Nadodrzu, „Studia Miejskie” 2016, t. 22, s. 105–116.
• 9. Klimaty Nadodrza. Rewitalizacja wrocławskiego osiedla – ludzie, miejsca, wydarzenia, Wrocław 2014.
• 10. Kononowicz Wanda, Ku reprezentacyjnej przestrzeni miejskiej. Przemiany urbanistyczne wschodniej części przedmieścia Odrzańskiego i Piaskowego we Wrocławiu w XIX i na pocz. XX wieku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2007, nr 52, s. 81–93.
• 11. Kononowicz Wanda, Przedmieście Odrzańskie i Piaskowe – przeobrażenia urbanistyczne w XIX i pierwszym trzydziestoleciu XX wieku, [w:] Przedmieście Odrzańskie
• 12. Rutkiewicz Ignacy [tekst], Olszewski Tomasz [zdjęcia], Wrocław 1945–1965, Warszawa 1966.
• 13. Skowroński Marek, Żabiński Ryszard, Zagadnienia przebudowy obszarów śródmiejskich, „Miasto” 1975, nr 5.
• 14. Tomaszewicz Agnieszka, Guido von Drabizius i jego działalność budowlana na Przedmieściu Odrzańskim, [w:]
• 15. Wojdylak Paweł, Planowanie rewitalizacji we Wrocławiu – doświadczenia z Nadodrza oraz Przedmieścia Oławskiego, 2016, http://tup.poznan.pl/uploads/DU/2017/artyku%C5%82_ Planowanie%20rewitalizacji%20we%20Wroc%C5%82awiu%20%28P.Wojdylak%29.pdf (dostęp: 1 V 2023).
• Dokumentacja / Documentation
• 16. Komisja Oceny Projektów Inwestycyjnych przy Centr. Zarz. Bud. Miast i Osiedli ZOR, Protokół nr 490 z dnia 13 X 1952 r. z posiedzenia w sprawie projektu wstępnego I st. budowy osiedla Orzeszkowej we Wrocławiu, maszynopis.
• Projekty / Projects
• 17. Skowroński Marek, Żabiński Ryszard, Alexewicz Gerard, Andrzejewski Henryk, Koziorowski Adam, Masztalski Robert, Studium przebudowy XIX-wiecznych obszarów zainwestowania. Wrocław Śródmieście, maszynopis, Raporty Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1976.
• Akty prawne / Legal acts
• 18. Decyzja z dnia 3 maja 1979 r. w sprawie wpisu do rejestru zabytków m. Wrocławia rejonu pl. Engelsa ograniczonego ul. Rydygiera, Drobnera, Jedności Narodowej, Ołbińską, pl. Powstańców Wielkopolskich i pl. Staszi ca (w 2010 r. decyzja otrzymała nr A/1576/402/W.m.).
• 19. Uchwała nr 285 Rady Ministrów z dnia 2 lipca 1959 r. w sprawie przyjęcia tez dotyczących typizacji w budownictwie.
• 20. Uchwała o wynikach wykonania planu sześcioletniego i podstawowych założeniach planu pięcioletniego w latach 1956–1960, [w:] Protokoły z VI i VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z 1956 r., red. Wiesław Władyka, Włodzimierz Janowski, Warszawa 2007.
• Publikacje prasowe / Press publications
• 21. [b.a.], Będziemy wam pomagać nie przeszkadzając. Premier Józef Cyrankiewicz o zadaniach architektów, „Stolica” 1956, nr 14.
• 22. Dłg. M., Wrocław w roku 1955, 1960 i 1970. Żywa dyskusja na naradzie w Sali WDK, „Słowo Polskie”, 21 listopada 1953.
• 23. [b.a.], Jak usprawnić gospodarkę mieszkaniową, „Naprzód Dolnośląski” 1946, nr 136, s. 2.
• 24. [b.a.], Kapitalne remonty 125 kamienic wrocławskich, „Słowo Polskie”, 14 lipca 1951.
• 25. [b.a.], Każdy budynek powinien mieć specjalnego opiekuna, „Słowo Polskie”, 4 marca 1953.
• 26. Tułasiewicz T., Zwalczamy wsiowe nawyki; Chrząkanie świń musi ustać w śródmieściu, „Słowo Polskie”, 23 kwietnia 1958.
• 27. [b.a.], W mieście 100 mostów. Sentymenty i gorzkie refleksje, „7 Dni”, 15 grudnia 1957.ary sources

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024)