Rewitalizacja Podziemnej Trasy Turystycznej w Przemyślu w latach 2009–2014. Część I. Stan badań i literatura

• Autorzy: Stojak G.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK52PRZEMYSL

Warianty tytułu

EN

Revitalisation of the Underground Tourist Route in Przemyśl in the years 2009–2014. Part I. State of research and literature

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł pt. Rewitalizacja Podziemnej Trasy Turystycznej w Przemyślu w latach 2009–2014 przedstawiony będzie w dwóch częściach, z racji dużej objętości zgromadzonego materiału badawczego. Część I omawia zarys dotychczasowego stanu badań zabytkowego zespołu przyrynkowych kamienic w Przemyślu, a także przedstawia wybór literatury odnoszącej się do przedmiotowych zabytków. Przytoczone są najstarsze artykuły poświęcone przemyskim kamienicom, ze szczególnym uwzględnieniem opracowań prof. dr. hab. inż. arch. J.T. Frazika oraz mgr inż. arch. Renaty Frazikowej, będącej także historykiem sztuki. Ukazany jest również zarys konserwatorskich zmagań lokalnych służb konserwatorskich z restauracją kamienic w II połowie XX wieku. Omówiono także stan prawny piwnic oraz kolektora sanitarnego, jak też poszczególne formy ochrony zabytkowego rynku, kamienicy mieszczącej piwnice pod budynkiem przy Rynku 1. Część tę zamyka przestawienie historii piwnic wedle ustaleń oraz badań architektonicznych Renaty Frazikowej odnoszących się do piwnic i przyziemia budynku przy Rynku 1. Na koniec przedstawione zostały rozważania na temat dziejów kolektora sanitarnego, co należy do trudnych spraw, zważywszy na szczupły zasób informacji, materiałów kartograficznych i archiwalnych. W kolejnym numerze „Wiadomości Konserwatorskich” w 2018 roku opublikowana zostanie część II artykułu. Poświęcona będzie omówieniu prac projektowych i całego procesu zaplanowanej rewitalizacji, a także trwającemu po dziś dzień zagospodarowaniu piwnic oraz kolektora. Podsumowaniem będzie przedstawienie Podziemnej Trasy Turystycznej w Przemyślu, w tym ukazanie jej na tle zasobów podziemnej architektury w Polsce oraz jej wykorzystania w turystyce i promocji dziedzictwa kulturowego regionu.

EN

The article entitled Revitalisation of the Underground Tourist Route in Przemyśl in the years 2009–2014 will be presented in two parts because of the large amount of collected research material. Part 1 discusses the current state of research of the historic complex of market square tenement houses in Przemyśl, and presents a selection of literature referring to the monuments in question. The oldest articles devoted to tenement houses in Przemyśl are quoted, with particular attention to the studies by Prof. dr hab. inż. arch. J. T. Frazik, and mgr inż. arch. Renata Frazikowa, an art historian. It also describes the outline of a conservation struggle of the local conservation services to restore tenement houses during the 2nd half of the 20th century. The legal state of the cellars and the collector sewer was described, as well as particular forms of protecting the historic market square, and the tenement house with cellars underneath it at 1 Market Square. This part concludes with a presentation of the history of the cellars according to the fi ndings and architectonic research conducted by Renata Frazikowa, related to the cellars and basement of the building at 1 Market Square. And finally, considerations on the history of the collector sewer are presented, which is a difficult issue considering the limited amount of information, cartographic and archive materials. Part 2 of the article will be published in the next issue of “Conservation News” in the year 2018. It will be devoted to describing project work and the whole process of planned revitalisation, as well as the development of cellars and the collector sewer continuing till today. It will conclude with the presentation of the Underground Tourist Route in Przemyśl, including showing it against the background of underground architecture in Poland and its use in tourism and promotion of the cultural heritage of the region.

Słowa kluczowe

PL

rewitalizacja; podziemia; badania architektoniczne; trasa turystyczna; kolektor; kamienice

EN

revitalisation; underground; architectonic research; tourist route; collector sewer; tenement houses

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 52
• Strony: 96--110
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., fot.

Twórcy

autor

Stojak G.

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• [1] Frazik J.T. Badania architektoniczne kamienicy w Rynku 11 w Przemyślu. In: Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za rok 1967. Rzeszów, 1971, 169–180.
• [2] Frazik J.T. Wybrane materiały archiwalne do dziejów najstarszych kamienic Przemyśla (umowy, rachunki i opisy z XVI i pocz. XVII wieku).Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych Oddziału PAN w Krakowie 1971;XIV(11970):390–393.
• [3] Frazik J.T. Rachunki do budowy XVI-wiecznego ratusza w Przemyślu. Biuletyn Historii Sztuki 1972;XXXIV(3–4):334–337.
• [4] Frazik J.T. Preliminaria do badań terenowych ratusza w Przemyślu. Cz. I. Dzieje budowli w świetle źródeł pisanych od początku XV do połowy XVI wieku. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 1972;VI:145–154.
• [5] Frazik J.T. Preliminaria do badań terenowych ratusza w Przemyślu. Cz. II. Dzieje budowli w świetle źródeł pisanych od połowy XVI do początku XIX wieku. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 1973;VII:175–185.
• [6] Frazik J.T. Z badań nad najstarszymi kamienicami Przemyśla. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 1974;VIII:165–176.
• [7] Frazik J.T. Problemy badawcze i zagadnienie rewaloryzacji fasady kamienicy Stramszewiczowskiej w Przemyślu. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury 1976;X:113–127.
• [8] Frazik J.T. Kamienica w Rynku Przemyskim oznaczona numerem czwartym. Rocznik Przemyski 1978;XIX–XX:59–104.
• [9] Frazik J.T. Kamienica Cegiełczyńska przy Rynku przemyskim oznaczona numerem piątym.Rocznik Przemyski, 1986;XXIV–XXV:195–225.
• [10] Frazik J.T. Fasada kamienicy Stramszewiczowskiej w Przemyślu. Problemy badawcze i zagadnienia rewaloryzacji. In: M. Dłutek, J. Kowalczyk (eds.) Sztuka Przemyśla i Ziemi Przemyskiej. Przemyśl –Warszawa, 2004, 186–202.
• [11] Frazik J.T., Frazikowa R. Kamienica Brzykowska przy Rynku przemyskim nr 9. Materiały i Studia Muzealne 1988–1990;VII:113–154.
• [12] Frazikowa R. Wykaz publikacji prof. dra hab. inż. arch. J.T. Frazika. In: Kuśnierz K., Tołłoczko Z. (eds.) Studia z historii architektury i urbanistyki poświęcone Profesorowi Józefowi Tomaszowi Frazikowi. Kraków, 1999, 19–31.
• [13] Frazikowa R. Budynek Prezydium Miejskiej Rady Narodowej przy Placu Wielkiego Proletariatu 1, (d. Rynek) w Przemyślu. Sprawozdanie i opracowanie terenowych badań historyczno-architektonicznych. Przemyśl, 1966–1968 [zasoby Zakładowego Archiwum WUOZ w Przemyślu].
• [14] Frazikowa R. Budynek przy Rynku 1 w Przemyślu w świetle badań zwanych konserwatorsko-architektonicznymi Rocznik Przemyski 1983;XXII–XXIII.
• [15] Frazikowa R. Monografi a kamienicy nr 6 przy rynku przemyskim. Rocznik Przemyski 1986;XXIV– XXV:227–263.
• [16] Krupiński G. Rynek przemyski i jego kamienice. Rocznik Przemyski 1962;IX(2):99–126.
• [17] Samek J. Opuscea et miscellanea. Prace prof. dr. hab. Jana Sławomira Samka. In: Murawiec W. (ed.) Folia Historica Cracoviensia. Księga Pamiątkowa dla uczczenia P. Profesora dr. hab. Jana Sławomira Samka. Kraków, 2000, 17–43.
• [18] Stojak G. (ed.) Przemyśl 50 lat temu i dziś. Album fotograficzny. Przemyśl, 2003, 7–9.
• [19] Stojak G. Urok przemyskiego Rynku i dyskusje, które nie milkną. Wiadomości Konserwatorskie 2011; 29:120–124.
• [20] Żaryn S. Kamienice Przemyśla. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 1956;1:381–389.
• [21] Czuba M. (ed.) Wykaz prac konserwatorskich i remontowo- konserwatorskich wykonanych w latach 1999–2002 przy obiektach zabytkowych z terenu województwa podkarpackiego. Podkarpacki Biuletyn Konserwatorski 2003;I:63–64.
• [22] Czuba M. (ed.) Wykaz prac konserwatorskich i remontowo-konserwatorskich wykonanych w latach 2003–2006 przy obiektach zabytkowych z terenu województwa podkarpackiego. Podkarpacki Biuletyn Konserwatorski 2007;II:151–155, 299–301.
• [23] Stojak G. (ed.) Wykaz prac konserwatorskich i remontowo-konserwatorskich wykonanych w latach 2007–2010 przy obiektach zabytkowych z terenu województwa podkarpackiego Podkarpacki Biuletyn Konserwatorski” 2011;III(II): 161–165.
• [24] Kot B. (ed.) Wykaz prac konserwatorskich i remontowo-konserwatorskich wykonanych w latach 2011–2014 przy obiektach zabytkowych z terenu województwa podkarpackiego. Podkarpacki Biuletyn Konserwatorski 2016;IV(II):47–50.
• Prace niepublikowane
• [25] Frazik J.T. Kamienica w Przemyślu przy Rynku 16. Wstępne badania architektoniczne. Kraków, 1970, [mps ilustrowany]. Cyt za: Frazikowa R. Wykaz publikacji. In: Kuśnierz K., Tołłoczko Z. (eds.) Studia z historii architektury i urbanistyki poświęcone Profesorowi Józefowi Tomaszowi Frazikowi. Kraków, 1999, s. 29, poz. 24.
• [26] Kunysz A. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych w Przemyślu w roku 1959. Ośrodek Archeologiczny w Rzeszowie, pismo nr KlM.VI.77b/5/59, Archiwum WUOZ w Przemyślu, mps.
• [27] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Powiat przemyski. Oprac.: T. Chrzanowski, M. Kornecki, J. Samek, Warszawa, Instytut Sztuki PAN w Warszawie 1955, mps.
• [28] Ślesiński W. Kamienica w Przemyślu przy Rynku nr 5. Dezyderaty konserwatorskie. Kraków 20.04.1974 r., mps, w zasobach Archiwum Zakładu Artystyczno-Badawczego Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Archiwum WUOZ w Przemyślu i Urzędu Miejskiego w Przemyślu.
• Dokumentacje, ekspertyzy
• [29] Program badań archeologiczno-architektonicznych, związanych z przygotowaniem do realizacji inwestycji: „Wymiana nawierzchni na obszarze Rynku Miasta Przemyśla” opracowany przez prof. dr. hab. Zbigniewa Pianowskiego, dn. 22.02.2007 r. w Krakowie.