Dolnośląski łupek z Jenkowa i możliwości jego zastosowania

• Autorzy: Stańczak G.

Warianty tytułu

EN

The slate from Jenków (Lower Silesian) and the possibilities of its use

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł prezentuje wyjątkowe właściwości kopaliny ze złoża Jenków na Dolnym Śląsku. Na podstawie danych z dokumentacji geologicznych przedstawiono zróżnicowanie parametrów petrofizycznych w trzech odmianach kopaliny, a także zmienność składu mineralogiczno-petrograficznego. Zidentyfikowano główne i podrzędne komponenty dwóch odmian kopaliny, łupkowej i łupkowo-fyllitowej. Na podstawie obserwacji makroskopowych oceniono zmienność barwy, połysku, jak również cech strukturalno- teksturalnych łupków i fyllitów. Oceniono właściwości dekoracyjne kopaliny złoża Jenków według klasyfikacji dekoracyjności zaproponowanej przez zespół profesora Jana Bromowicza. Wśród kamieni budowlanych łupki szarogłazowe i fyllity pochodzące ze złoża Jenków stanowią wyjątkową kopalinę ze względu na wysokie walory dekoracyjne i naturalną podzielność płytową, które determinują ich specyficzne walory użytkowe. Łupek jenkowski wyróżnia się szeroką gamą zastosowań jako łupany kamień elewacyjny, murowy czy ścieżkowy, a rozpropagowanie jego wyjątkowych walorów jest ostatecznym celem tej pracy.

EN

The paper presents the unique values of the stones from the Jenków deposit in Lower Silesia. Based on the data contained in geological reports the author presents the variability of the physical and mechanical properties of three rock types and the variability of their mineral and petrographic composition. Major and minor components of two essential, unweathered types of the Jenków rocks, i.e., slates and slates-phyllites, have been described. The changes of rock colours, lustre and also structural and textural features have been determined based on macroscopic observations. Decorative properties of the rocks from the Jenków deposit have been evaluated according to the classification proposed by Professor Jan Bromowicz’s group. Among building stones, greywacke slates and phyllites from Jenków represent a unique material because of their highly decorative values and natural splitting into ashlar slabs. Due to the latter feature, the Jenków rocks can be used to manufacture a wide range of stone products, including wall facing ashlar slabs and various other slabs applicable in outdoor small architecture, e.g. in parks or gardens. The photographs presented are only few examples of a possible utilization of these valuable rocks.

Słowa kluczowe

PL

metałupki; fyllity; serie epimetamorficzne; osłona metamorficzna masywu Strzegom-Sobótka; kompleks kaczawski; blok przedsudecki; złoże Jenków; właściwości fizyczno-mechaniczne; walory dekoracyjne; kamień łamany; kamień łupany; okładziny

EN

slates; phyllites; epimetamorphic series; Strzegom-Sobótka Massif envelope; Kaczawa metamorphic unit; Fore-Sudetic Block; Jenków deposit; physical and mechanical properties; decorative quality; broken stone; ashlar; facing slabs

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2015
• Tom: R. 56, nr 2
• Strony: 146--153
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Stańczak G.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

Bibliografia

• [1] Kondracki J., Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2002
• [2] Żelaźniewicz A., Aleksandrowski P., Regionalizacja tektoniczna Polski – Polska południowo-zachodnia. Przegląd Geologiczny nr 56, 2008
• [3] Cwojdziński S., Żelaźniewicz A., Podłoże krystaliczne bloku przedsudeckiego. Przewodnik 66 Zjazdu Pol. Tow. Geol., Rocznik Pol. Tow. Geol., Spec. Vol. Geologia i ochrona środowiska bloku przedsudeckiego, Wrocław, 1995
• [4] Majerowicz A., Mierzejewski M., Petrologia pozycja tektoniczna i geotektoniczna skał krystalicznych NE i SE osłony masywu granitowego Strzegom-Sobótka. Przewodnik 66 Zjazdu Pol. Tow. Geol., Rocznik Pol. Tow. Geol., Spec. Vol. Geologia i ochrona środowiska bloku przedsudeckiego, Wrocław, 1995
• [5] Jamrozik L., Tektonika osłony masywu granitoidowego Strzegom-Sobótka. Przewodnik 66 Zjazdu Pol. Tow. Geol., Rocznik Pol. Tow. Geol., Spec. Vol. Geologia i ochrona środowiska bloku przedsudeckiego, Wrocław, 1995
• [6] Berezowska B., Berezowski Z., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów, arkusz Wądroże Wielkie 1:25000. Instytut Geologiczny, Warszawa 1979
• [7] Berezowska B., Berezowski Z., Szczegółowa Mapa Geologiczna Sudetów, arkusz Wądroże Wielkie 1:25 000. Instytut Geologiczny, Warszawa 1978
• [8] Kural S., Jerzmański J., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów, arkusz Goczałków 1:25 000. Instytut Geologiczny, Warszawa 1974
• [9] Kural S., Jerzmański J., Szczegółowa Mapa Geologiczna Sudetów, arkusz Goczałków 1:25 000. Instytut Geologiczny, Warszawa 1972
• [10] Kural S., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów, arkusz Udanin 1:25 000. Instytut Geologiczny, Warszawa 1986
• [11] Kural S., Szczegółowa Mapa Geologiczna Sudetów, arkusz Udanin 1:25 000. Instytut Geologiczny, Warszawa 1983
• [12] Cincio Z., Objaśnienia do mapy geologiczno-gospodarczej Polski 1:50000, arkusz Wądroże Wielkie (761). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1997
• [13] Bałchanowski S., Majkowska U., Wałachowska K., Uproszczona dokumentacja geologiczna w kat. C 1 złoża łupka szarogłazowego Jenków. Usługi Geologiczne Majkowska U., Wrocław 2000
• [14] Bałchanowski S., Dokumentacja geologiczna w kat. C1 złoża łupka szarogłazowego Jenków-Północ w miejscowości Jenków, gm. Wądroże Wielkie, pow. Jawor, woj. dolnośląskie. Usługi Geologiczne Bałchanowski S., Wrocław 2012
• [15] Trentowski J., Hałdys M., Hałdys P., Dokumentacja geologiczna złoża łupka szarogłazowego Księżyce w kat. C1 w miejscowości Damianowo, gm. Udanin, pow. średzki, woj. dolnośląskie. Usługi Geologiczno-Kartograficzne Trentowski J., Wałbrzych 2012
• [16] Quantum GIS Development Team, 2014. Quantum GIS Geographic Information System version 2.4. Open Source Geospatial Foundation Project, http://qgis.osgeo.org
• [17] Web Map Service (WMS): http://geoportal.gov.pl/uslugi/usluga-przegladania-wms
• [18] Chorowska M., Sprawozdanie z prac geologiczno-poszukiwawczych za łupkami serycytowymi w obrębie osłony metamorficznej masywu Jawor-Strzegom-Sobótka, woj. Wrocław, pow. Jawor, Środa Śląska, Świdnica, p.pr. 9/56. Archiwum Geologiczne Instytutu Geologicznego, Wrocław 1956
• [19] Burdziński S., Jerzmański J., Murdziński S., Mapa surowców mineralnych wraz z inwentaryzacją. Powiat Legnica, województwo wrocławskie. Archiwum Geologiczne Instytutu Geologicznego, Wrocław 1965
• [20] Bogacz A., Dokumentacja geologiczna złoża łupków szarogłazowych i fyllitów Jenków w kategorii C 2 . Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A., Kraków 1996
• [21] Połaniecka B., Opracowanie mineralogiczno-petrograficzne próbek skał z otworów złoża Jenków k/Legnicy. Zał. 5 Dokumentacji geologicznej złoża łupków szarogłazowych i fyllitów Jenków w kategorii C 2 kumentacji .Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A., Kraków 1996
• [22] PN-B-01080:1984 Kamień dla budownictwa i drogownictwa. Podział i zastosowanie według własności fizyczno-mechanicznych; norma zastąpiona przez PN-B-04120:1988 Kamień budowlany. Podział, pojęcia podstawowe, nazwy i określenia; ta ostatnia zastąpiona przez PN-EN 12670:2002 Kamień naturalny. Terminologia
• [23] PN-B-11110 Surowce skalne lite do produkcji kruszyw łamanych stosowanych w budownictwie drogowym (zastępuje normę BN-86/6774-06); norma wycofana bez zastąpienia
• [24] PN-B-11114 Kruszywa mineralne. Kruszywa łamane do nawierzchni kolejowych (zastępuje normę BN-84/6774-05); norma zastąpiona przez PN-EN 13450:2004 Kruszywa na podsypkę kolejową
• [25] PN-B-11112 Kruszywa mineralne. Kruszywa łamane do nawierzchni drogowych (zastępuje normę BN-84/6774-02); norma zastąpiona przez PN-EN 13043:2004 Kruszywa do mieszanek bitumicznych i powierzchniowych utrwaleń stosowanych na drogach, lotniskach i innych powierzchniach przeznaczonych do ruchu
• [26] PN-B-11210 Materiały kamienne. Kamień łamany (zastępuje normę BN-70/6716-02); norma obowiązująca
• [27] PN-B-11209 Materiały kamienne. Kamień łupany (zastępuje normę BN-66/6747-08); norma zastąpiona przez PN-EN 771-6:2011 Wymagania dotyczące elementów murowych. Część 6: Elementy murowe z kamienia naturalnego
• [28] PN-B-11211 Materiały kamienne. Elementy kamienne łupane do licowania ścian (zastępuje normę BN-88/6747-19); norma zastąpiona przez PN-EN 771-6: 2011 Wymagania dotyczące elementów murowych. Część 6: Elementy murowe z kamienia naturalnego
• [29] PN-B-11202 Materiały kamienne. Elementy kamienne, płyty posadzkowe zewnętrzne i wewnętrzne (zastępuje normę BN-86/6747-06); norma zastąpiona przez PN-EN 12058: 2005 Wyroby z kamienia naturalnego. Płyty posadzkowe i schodowe. Wymagania
• [30] Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G., Dekoracyjność– ważny element oceny kopaliny przy dokumentowaniu złóż kamieni budowlanych i drogowych. Górnictwo Odkrywkowe nr 3-4, 2004
• [31] Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J.,Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G., Waloryzacja polskich złóż kamieni budowlanych i drogowych na tle przepisów Unii Europejskiej, praca pod red. J. Bromowicza, Wydawnictwa AGH, Kraków 2005
• [32] Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2013 r. Praca zbior. pod red. M. Szuflickiego, A. Malon, M. Tymińskiego. Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2014