Środowisko hydrogeologiczne szczelinowo-krasowego zbiornika Jury Krakowskiej

• Autorzy: Różkowski J.

Warianty tytułu

EN

Hydrogeological environment of the fissure-karstic aquifer of the Cracow Jurassic region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono charakterystykę środowiska hydrogeologicznego wód szczelinowo-krasowych Jury Krakowskiej ze szczególnym uwzględnieniem wyników badań parametrów hydrogeologicznych zbiornika górnojurajskiego, warunków krążenia wód podziemnych, wyników badań modelowych dokonujących oceny odnawialności tych wód, badań krenologicznych, a także badań hydrochemicznych. Badania były wykonane głównie w ramach indywidualnego projektu KBN, realizowanego w latach 1998-2000. Głównym użytkowym poziomem wodonośnym Wyżyny Krakowskiej jest szczelinowo-krasowo-porowy poziom górnojurajski o charakterze odkrytym i przepływowym. Bloki matrycy skalnej traktowane są jako „element pojemnościowy", a rozdzielające je szczeliny i kanały krasowe jako „element przewodnościowy". W cyrkulacji wód podziemnych podstawowe znaczenie mają przepływy lokalne, a drenaż zbiornika górnojurajskiego ma charakter rozproszony. Moduły odnawialności zasobów w poszczególnych zlewniach cząstkowych wód podziemnych mieszczą się w przedziale od 4,85 do 6,06 dm3/skm2. Wody krążące w węglanowym masywie krasowym są przeważnie typu HCO3~a, słodkie (M =190~30 mg/dm3), słabozasadowe, średniotwarde, o względnie niskiej zawartości SiO2, Sr, Ba, agresywne (70% badanej populacji). Wartości wskaźnika nasycenia wobec kalcytu Slc badanych wód mieściły się w zakresie od —1,36 do +0,66.

EN

This paper presents characteristics of hydrogeological environment of fissure-karstic waters of the Cracow Juassic region with special reference to the results of field and laboratory investigations of hydrogeological properties of the Upper Jurassic aquifer, modelling of resources renewal, spring hydrogeology, and hydrochemistry. These investigations were conducted mainly as individual project KBN realized in 1998-2000. The Upper Jurassic fissure-karstic-porous aquifer is the main useful aquifer of Cracow Upland. It shows open character. Rock matrix blocks are treated as storage elements and fissures or karstic channels separating them — as transmissivity elements. In groundwater circulation, local systems are of essential significance and drainage of the Upper Jurassic aquifer is dispersed. Modulus values of resources renewal are from 4.85 dm3/skm2 to 6.06 dm3/skm2. Waters circulating in the carbonate karstic massif are mainly of HCO3-Ca hydrochemical type, fresh (M = 190-430 mg/dm3), slightly alkaline, of medium hardness, with relatively low concentrations ofSi02, Sr, Ba; in general they are aggressive (70% of the investigated population). Values of calcite saturation index Sl~ range from -1.36 to +0.66.

Słowa kluczowe

PL

poziom szczelinowo-krasowy; źródła; chemizm wód; agresywność węglanowa

EN

fissure-karstic aquifer; springs; water chemistry; carbonate aggressiveness

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2002
• Tom: nr 404
• Strony: 215--232
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Różkowski J.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

Bibliografia

• [1] ALEXANDROWICZ S.W., WILK Z., 1962 — Budowa geologiczna i źródła doliny Prądnika w Ojcowskim Parku Narodowym. Ochrona Przyrody 28: 187-210.
• [2] ALEXANDROWICZ Z., ALEXANDROWICZ S.W., 1977 — Zarys budowy geologicznej. Studia Naturae s. B, 28: 33-19.
• [3] GŁAZEK J„ PACHOLEWSKI A., RÓŻKOWSKI A., 1992 — Karst aquifer of the Cracow-Wieluń Upland (Poland). W: Hydrogeology of selected karst regions. T. 13: 289-306. Int. Conf. of Hydrogeol. Heise Verlag, Hanower.
• [4] GÓRNY A., MOTYKA J., PARTYKA J., RÓŻKOWSKI К., 2001 - Jakość wód w strefie aeracji w wapieniach jurajskich w Ojcowskim Parku Narodowym. Mat. Symp. Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej: 35-39. Wyd. Ojcowski Park Narodowy, Kraków.
• [5] GRADZIŃSKI M., 2001 — Kras i jaskinie Jury Krakowskiej — zarys problematyki. Ibidem: 40 47.
• [6] GRADZIŃSKI R., 1962 — Rozwój podziemnych form krasowych w południowej części Wyżyny Krakowskiej. Rocz. Pol. Tow. Geol., 32,4: 429-482.
• [7] KLECZKOWSKI A.S., 1972 — Wody powierzchniowe i podziemne Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. St. Ośr. Dok. Fizjograf., 1: 31—67.
• [8] KLECZKOWSKI A.S. (red.), 1990 — Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony (z objaśnieniami), skala 1:500 000. CPBP 04.10.09. Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. Wyd. AGH, Kraków.
• [9] KRAWCZYK W., PULINA M., TYC A., 1990 — Zmiany położenia zwierciadła i degradacja jakości wód podziemnych w utworach jurajskich rejonu olkuskiego. Zesz. Nauk AGH 1368 Sozol. Sozotech., 32: 57-76.
• [10] KRAWCZYK W., OPOŁKA-GĄDEK J., 1992 — Interpretacja analiz fizykochemicznych wody na przykładzie zlewni Potoku Kościeliskiego (Tatry Zachodnie). W: A. Kostrzewski, M. Pulina (red.), Metody hydrochemiczne w geomorfologii dynamicznej. Wybrane problemy: 40-64. Wyd. UŚ1., UAM, Katowice, Poznań.
• [11] LEŚNIOK M., PARTYKA J., 2001 — Badania zanieczyszczeń wód opadowych na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego. Mat. Konf. Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej: 64-66. Wyd. OPN, Kraków.
• [12] LESZKIEWICZ J., RÓŻKOWSKI J., 2000 — Response of karstic-fissured springs to infiltration recharge in the area of Ojców National Park (Cracow Upland, southern Poland). Kras i Speleol. USL, 10, 19: 27-44.
• [13] LISZKOWSKA E., PACHOLEWSKI A., 1989 — Ilościowa ocena struktury hydraulicznej masywu wapieni gómojurajskich zlewni Wiercicy. Mat. Konf. Wody szczelinowo-krasowe i problemy ich ochrony: 23-32. Wyd. SGGW-AR, Warszawa.
• [14] MACIOSZCZYK A., 1987 — Hydrogeochemia. Wyd. Geol., Warszawa.
• [15] MACIOSZCZYK A., 1990 — Tło i anomalie hydrogeochemiczne. Metody badania, oceny i interpretacji. Podprogram CBPB 04.10, Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego, z. 54. Wyd. SGGW-AR Warszawa.
• [16] MOTYKA J., PULIDO-BOSH A., PULINA M„ 1993 — Wybrane problemy hydrologii i hydrogeologii krasowej w skałach węglanowych. Kras i Speleol. US!., 7, 16: 7-22.
• [17] PACZYŃSKI B. (red.), 1993 — Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000. Część I. Systemy zwykłych wód podziemnych. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [18] POLAŃSKI A., 1988 — Podstawy geochemii. Wyd. Geol., Warszawa.
• [19] PULINA M., 1992 — Denudacja krasowa. W: A. Kostrzewski, M. Pulina (red.), Metody hydrochemiczne w geomorfologii dynamicznej. Wybrane problemy: 16-39. Wyd. USl., UAM, Katowice, Poznań.
• [20] RÓŻKOWSKI A. (red.), 1990 — Szczelinowo-krasowe zbiorniki wód podziemnych Monokliny Śląsko-Krakowskiej i problemy ich ochrony. Podprogram CPBP 04.10, Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego, z. 57. Wyd. SGGW-AR, Warszawa.
• [21] RÓŻKOWSKI A., PACHOLEWSKI A., JÓŹWIAK A., 1985 — Problemy hydrogeologiczne jury górnej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Mat. Symp. Aktualne problemy hydrogeologii: 65-74. Wyd. AGH, Kraków.
• [22] RÓŻKOWSKI J., 1996 — Przeobrażenia składu chemicznego wód krasowych południowej części Wyżyny Krakowskiej (zlewnia Rudawy i Prądnika). Kras i Speleol. UŚl., nr spec. 1: 106ss.
• [23] RÓŻKOWSKI J., KOWALCZYK A., RUBIN K, WRÓBEL J„ 2001 — Odnawialność wód szczelinowo-krasowych poziomu górnojurajskiego w obszarze Wyżyny Krakowskiej — na podstawie modelowania numerycznego. Mat. Symp. Współczesne problem hydrogeologii T 10: 245-252. Wyd. Uniw. Wrocł., Wrocław.
• [24] RÓŻKOWSKI J., MOTYKA J., BORCZAK S., RÓŻKOWSKI K, 2001 — Znaczenie przestrzeni porowej w strukturze hydraulicznej masywu krasowego wapieni górnojurajskich Wyżyny Krakowskiej w świetle badań laboratoryjnych. Ibidem: 253-256.
• [25] SZWARCEW S.L., 1978 — Sriednije koncientracji chimiczieskich eliementow w podziemnych wodach zony gipiergienieza. Akad. Nauk SSSR. Gieologia i gieofizika, No 4. Izd. Nauka, Nowosibirsk.
• [26] TYC A., 1997 — Wpływ antropopresji na procesy krasowe Wyżyny Śląsko-Krakowskiej na przykładzie obszaru Olkusz-Zawiercie. Kras i Speleol. USl., nr spec. 2:175ss.
• [27] WHITE W.B., 1988 — Geomorphology and hydrology of karst terrains. Oxford Univ. Press, New York-Oxford.
• [28] WORTHINGTON S.R.H., 1991 — Karst hydrogeology of the Canadian Rocky Mountains. PhD thesis. Dep. Geogr., McMaster Univ., Hamilton.