The geotouristic attractiveness of the underground trails in Zabrze, Dąbrowa Górnicza and Tarnowskie Góry towns (Silesian Upland)

• Autorzy: Dzięgiel Maciej

Identyfikatory

DOI

10.7494/geotour.2020.1-2(60-61).23

Warianty tytułu

PL

Atrakcyjność geoturystyczna tras podziemnych w Zabrzu, Dąbrowie Górniczej i Tarnowskich Górach (Wyżyna Śląska)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In Zabrze, Dąbrowa Górnicza and Tarnowskie Góry towns, seven underground tourist trails are located in historical mines. Four of them were developed in the central part of the Upper Silesian Coal Basin, two of which, at the “Królowa Luiza” (“Queen Louise”) Adit (comprising the former coal mine “Królowa Luiza” and the drainage Main Key Hereditary Adit remnant), and two others at the “Guido” Mine in Zabrze town. The next one was developed in the eastern part of the Upper Silesian Coal Basin, in a part of the “Sztygarka” Training Coal Mine in Dąbrowa Górnicza. Two other trails are located in Tarnowskie Góry town, in the border zone between the Upper Silesian Coal Basin and the Silesian-Kraków Monocline. These are the relics of the historical lead, zinc and silver ore mine, and the “Czarny Pstrąg” (“Black Trout”) drainage adit. The bituminous coal deposits are hosted in the Upper Carboniferous clastic formations, which fills the Upper Silesian Coal Basin. The metal ores are hosted in Middle Triassic dolomites, which belong to the southern margin of the Silesian-Kraków Monocline. The geotourism attractiveness of all these historical mines was demonstrated by selected annual statistical data of tourist attendance. In general, the interest in these facilities has been growing since decades, same as the popularity of industrial heritage in the Upper Silesia. These three towns have become very widely known in Poland and in the world.

PL

W Zabrzu, Dąbrowie Górniczej i Tarnowskich Górach utworzono w sumie siedem podziemnych tras turystycznych prowadzonych wyrobiskami górniczymi zabytkowych kopalń. Cztery z nich znajdują się w Zabrzu, w centrum Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, a jedna w Dąbrowie Górniczej, na jego wschodnim krańcu. Dwie pozostałe są natomiast zlokalizowane na pograniczu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i monokliny śląsko-krakowskiej, w Tarnowskich Górach. Na terenie Zabrza dwie podziemne trasy turystyczne zostały wytyczone w Sztolni „Królowa Luiza”, zespole łączącym wybrane wyrobiska dawnej Kopalni Węgla Kamiennego „Królowa Luiza” z odwadniającą ją Główną Kluczową Sztolnią Dziedziczną, a pozostałe dwie w Zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego „Guido”. W Dąbrowie Górniczej udostępniono do zwiedzania część wyrobisk górniczych dawnej Kopalni Ćwiczebnej „Sztygarka”, natomiast w Tarnowskich Górach podziemne trasy turystyczne wyznaczono w zabytkowej kopalni srebra i Sztolni „Czarnego Pstrąga”. Złoża węgla kamiennego występują w klastycznych osadach górnokarbońskich Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, natomiast rud metali  – w środkowotriasowych dolomitach kruszconośnych południowej części obszaru monokliny śląsko-krakowskiej. Atrakcyjność geoturystyczna poszczególnych tras podziemnych została określona na podstawie porównania wyników analiz statystycznych frekwencji turystów w poszczególnych obiektach. Generalnie obserwowany jest jej wzrost na przestrzeni lat, wraz ze zwiększającą się popularnością dziedzictwa przemysłowego na Górnym Śląsku z biegiem czasu, zarówno w Polsce, jak i na całym świecie.

Słowa kluczowe

EN

Upper Silesian Coal Basin; Silesian-Kraków Monocline; underground tourist trails; coal mine; zinc; lead and silver mine

PL

Górnośląskie Zagłębie Węglowe; monoklina śląsko-krakowska; trasy podziemne; kopalnia węgla; kopalnia rud metali

• Wydawca: Wydawnictwa AGH ; Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica
• Czasopismo: Geotourism / Geoturystyka
• Rocznik: 2020
• Tom: nr 1-2 (60-61)
• Strony: 23--38
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz., rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Dzięgiel Maciej

• AGH University of Science and Technology, School of Environmental Protection and Engineering, al. Mickiewicza 30, Krakow, Poland

Bibliografia

• [1] Bielecki S., 2008. Kopalnie węgla kamiennego w Dąbrowie Górniczej (1785–1995). Towarzystwo Przyjaciół Dąbrowy Górniczej, Dąbrowa Górnicza.
• [2] Bugaj T. & Glosz M., 2012. Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna. Europejski Ośrodek Kultury Technicznej i Turystyki Przemysłowej w Zabrzu. Budownictwo Górnicze i Tunelowe, 1: 50–62.
• [3] Bukowy S., 1974. Zapadlisko Górnośląskie. Monoklina śląsko-krakowska. Zapadlisko przedkarpackie. In: Pożaryski W. (red.), Budowa geologiczna Polski. T. 4: Tektonika. Cz. 1: Niż Polski . Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 213–234.
• [4] Chmura J. & Wójcik A.J., 2009. Adaptacja dąbrowskiej „Sztygarki” na podziemną trasę turystyczną. Górnictwo i Geoinżynieria, 33(3/1): 75–86.
• [5] Ciepiela B., 2007. Z historii górnictwa. Kopalnia węgla „Paryż” (1785–1991–2001). Wiadomości Górnicze, 58(3): 165–170.
• [6] Cygnarowska M., 2017. Od placówki szkolnej do muzeum. Historia dąbrowskiego muzealnictwa. Twoje Zagłębie, 14.05.2017, https://twojezaglebie.pl/muzeum-miejskie-sztygarka-historia/.
• [7] Czornik M., Bugno-Janik A., Janik M. & Gradoń W., 2011. Strategia Rozwoju Miasta Tarnowskie Góry do roku 2022, Tarnowskie Góry.
• [8] Drobniak A., Baron M., Czornik M. & Gibas P. (red.), 2020. Zabrze 2030. Strategia rozwoju miasta. UM, Zabrze, UE Katowice.
• [9] Duży S. & Preidl W., 2011. Deformacje nieciągłe na obszarze kopalni ćwiczebnej „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej. Górnictwo i Geologia, 6(1): 59–73.
• [10] Dzięgiel M., 2007. Skansen górniczy „Królowa Luiza” w Zabrzu jako przykładowy obiekt geoturystyczny w środowisku przekształconym na terenie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Geoturystyka, 4(11): 23–30.
• [11] Dzięgiel M., 2008. Podziemne trasy turystyczne w Tarnowskich Górach (Górny Śląsk). Geoturystyka, 4(15): 51–62.
• [12] Dzięgiel M., 2011. The “Guido” historical coal mine in Zabrze as the example of geoturism in the Upper Silesian Coal Basin. Acta Geoturistica, 2(1): 8–15.
• [13] Frużyński A., 2012. Zarys dziejów górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Muzeum Górnictwa Węglowego, Zabrze.
• [14] Gabzdyl W., 1999. Geologia złóż. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• [15] Gałązka-Salamon E., 2012. Architektura parku kulturowego w Zabrzu. Stowarzyszenie na Rzecz Restauracji i Propagowania Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu „Pro Futuro”, Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego „Guido”, Zabrze.
• [16] Glimos-Nadgórska A., 2017. Dąbrowa Górnicza jako obszar turystyki historycznej. In: Hojka Z., Nowak K. (red.), Turystyka historyczna. T. 1. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice: 263–303.
• [17] Gola A. (red.), 2020. Sztolnia Królowa Luiza w Zabrzu  – podziemna podróż w czasie. Muzeum Górnictwa Węglowego, Zabrze.
• [18] Jureczka J., Dopita M., Gałka M., Krieger W., Kwarciński J. & Martinec P., 2005. Atlas geologiczno-złożowy polskiej i czeskiej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [19] Jurkiewicz J.G., 2002. Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna  – najdłuższa budowla hydrotechniczna w europejskim górnictwie węglowym. In: Materiały Szkoły Eksploatacji Podziemnej. Szczyrk, 18–22 lutego 2002. T. 2. Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków: 773–781.
• [20] Jurkiewicz J.G., Kolasa J. & Wiśniewski L., 2009. Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna jako zabytek techniki zaliczany do europejskiego dziedzictwa kulturowego. WUG: Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, 7: 52–56.
• [21] Kondracki J., 2011. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• [22] Kruczek Z. & Szromek A.R., 2011. Wykorzystanie modelu R.W. Butlera w interpretacji rozwoju atrakcji turystycznej na przykładzie kopalni soli w Wieliczce. Folia Turistica, 25(2): 275–289.
• [23] Moszny J., 2003. Rola i znaczenie sztolni odwadniających w górnictwie tarnogórskim. In: Materiały z Sympozjum poświęconego 45 lat działalności Sztolni „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach zorganizowanego przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej w dniu 21 września 2002 r. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, 25–39.
• [24] Pawlak Z. & Filak M., 2017. Tarnowskie Góry / UNESCO. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, Tarnowskie Góry.
• [25] Piątek E. (red.), 2013. Kopalnia Guido w Zabrzu. Fragment górnośląskiego górnictwa węglowego. Instytut Wyszehradzki  – Pszczyna, Muzeum Górnictwa Węglowego  – Zabrze.
• [26] Piernikarczyk C., 1984. Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa.
• [27] Polko A., 2018. Program rewitalizacji: Dąbrowa Górnicza 2022 (aktualizacja  – 2018 r.). Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XLV/881/2018 Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej z dnia 17 października 2018 roku, Dąbrowa Górnicza.
• [28] Sobota K., 2007. Muzeum Miejskie „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej. Muzealnictwo, 48: 110–122.
• [29] Szlachcic-Dudzicz D., 2006. Tarnowskie Góry  – geneza i najstarsze dzieje górniczego miasta. Wydawnictwo DIG, Warszawa.
• [30] Walerjański D. (red.), 2008. Barwny świat czarnych skarbów: Zabytkowa Kopalnia „Guido”. Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego „Guido”, Zabrze.
• [31] Walerjański D. & Szczypkowska M., 2010. Guido: śląska perła techniki = Silesian pearl of technology. Wydawnictwo Attyka, Kraków.
• [32] Wilanowski S., 2016. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski. Arkusz Katowice (943) M 34-63 A 1:50000. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [33] Wilanowski S. & Lewandowski J., 2016. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50000. Arkusz Bytom (910). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [34] Wilanowski S., Krieger W. & Żaba M., 2009. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50000. Arkusz Zabrze (942). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [35] Wilanowski S., Krieger W. & Żaba M., 2015. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50000. Arkusz Zabrze (942). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [36] Wójcik A.J. & Chmura J., 2008. Kopalnia ćwiczebna w Dąbrowie Górniczej. In: Szelerewicz M., Urban J. & Polonius A. (red.), Materiały 42. Sympozjum Speleologicznego, Tarnowskie Góry, 24–26.10.2008 r. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 25–30.
• [37] Wyciszczak S. (red.), 2008. Materiały z konferencji popularno-naukowej: 50 lat imprezy „Dni Gwarków”, 50 lat działalności Sztolni „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach, 1957–2007 zorganizowanej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej w dniu 14 września 2007 r. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, Tarnowskie Góry. Żero E., 1968. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50000. Arkusz Bytom. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [38] Ziarkowska J., 2019. Dziedzictwo uznane  – wpis na Listę UNESCO a atrakcyjność turystyczna (na przykładzie Tarnowskich Gór). Turystyka Kulturowa, 3: 53–76.
• [39] Żurek L., Paruzel K. & Szczypkowska M., 2010. Zabrzańskie podziemia  – europejską atrakcją. In: Zagożdżon P.P. & Madziarz M. (red.), Dzieje górnictwa  – element europejskiego dziedzictwa kultury. T. 3. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław: 539–551.
• [40] www1 – https://pl.wikipedia.org/wiki/Wyżyna_Śląska [accessed: 2021.02.24].
• [41] www2 – www.dabrowa.pl/dg_muzeum-miejskie-sztygarka.htm [accessed: 2020.11.08].
• [42] www3 – www.sztolnialuiza.pl/index.php/pl/kopalnia-krolowa-luiza [accessed: 2019.09.19].
• [43] www4 – www.smzt.pl/historia/droga-do-unesco/ [accessed: 2020.12.07].
• [44] www5 – www.erih.net [accessed: 2011.06.08].
• [45] www6 – www.zabytkitechniki.pl/culturalheritage/1709 [accessed: 2016.12.25].
• [46] www7 – www.sztolnialuiza.pl/index.php/pl/slider1 [accessed: 2019.09.19].
• [47] www8 – bdl.stat.gov.pl/BDL/dane/podgrup/tablica [accessed: 2021.01.13].
• [48] www9 – www.zarabiajnaturystyce.pl/fileadmin/user_upload/Frekwencja_w_atrakcjach_turystycznych_w_latach_2016-2018.pdf [accessed: 2016.12.25].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).