Morfogeneza placu rynkowego w Poddębicach. Próba identyfikacji elementów dziedzictwa utraconego z przełomu XIX i XX wieku

• Autorzy: Ciaślak-Arkuszewska Adriana

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0053.7551

Warianty tytułu

EN

Morphogenesis of the market square in Poddębice. An attempt to identify elements of heritage lost from the turn of the 19th and 20th centuries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań jest charakterystyka elementów placu rynkowego w Poddębicach w ujęciu historycznym i wzbogacenie wiedzy na temat ewolucji jego formy, a w szczególności próba identyfikacji obiektów utraconych i ich wpływu na percepcję wnętrza. Badania miały charakter retrospektywny i porównawczy. Obejmowały ustalenie chronologii przekształceń, relacji przyczynowo-skutkowych oraz dotyczyły kwestii kompozycyjnych i architektonicznych. Przeanalizowano materiał źródłowy ilustrujący przekształcenia rynku od początku XIX w. do czasów współczesnych. Przeprowadzono także wywiady kwestionariuszowe z mieszkańcami. Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że współczesny plac ukształtował się w drodze ewolucji poprzez stopniową wymianę oraz likwidację obiektów zlokalizowanych historycznie w obrębie płyty, tj. austerii, szkoły, jatek miejskich i domu towarowego. Ustalenia mają walory poznawcze i edukacyjne w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego regionu. Mogą być także użyteczne dla władz samorządowych w celach programowania polityki przestrzennej miasta.

EN

The aim of the research is to characterize the elements of the market square in Poddębice in historical terms and to extend the knowledge of the square form’s evolution, particularly an attempt to identify lost objects and their impact on the perception of the interior. The research was retrospective and comparative. The findings included the chronology of transformations, cause-and-effect relationships, compositional and architectural issues. The collected source materials illustrating the transformation of the market square from the beginning of the 19th century to the present were analyzed. Questionnaire interviews were also conducted with the town’s inhabitants. The results allow us to conclude that the contemporary square was shaped by evolution consisting in the gradual replacement and removal of objects from the market slab: i.e. inn, school, municipal butcheries and department store. The arrangements have cognitive and educational values in terms of protecting the cultural heritage of the region. It can also be useful for local governments to plan the town’s spatial policy.

Słowa kluczowe

PL

Poddębice; rewitalizacja; plac miejski; morfogeneza

EN

Poddębice; urban renewal; town square; morphogenesis

• Wydawca: BUILDER CORP Sp. z o.o.
• Czasopismo: Builder
• Rocznik: 2023
• Tom: R.27, nr 8
• Strony: 43--47
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., il.

Twórcy

autor

Ciaślak-Arkuszewska Adriana

• Politechnika Łódzka, Instytut Architektury i Urbanistyki

• https://orcid.org/0000-0001-6280-9591

Bibliografia

• [1] Adamska M., 2019, Transformacje rynków średniowiecznych miast śląska opolskiego od XVIII wieku do czasów współczesnych. Przerwane tradycje, zachowane dziedzictwo, nowe narracje, Politechnika Opolska, Opole.
• [2] Nowicki P., 2019, Struktura zagospodarowania placu rynkowego w Uniejowie, „Biuletyn Uniejowski”, t. 8, s. 131-144.
• [3] Borcz Z., 2008, Rynki małych miast i wsi o tradycjach miejskich - wartościowe wnętrza krajobrazowe, „Architektura Krajobrazu”, t. 4, s. 11-17.
• [4] Muszyńska E., 1990., Miasteczka regionu łódzkiego, [w:] Ścieżka Urbanistyczna, red. B. Tazbir-Tomaszewska, PWN, Warszawa - Łódź.
• [5] Adamczewska-Wejchert H., Wejchert K., 1986, Małe miasta. Problemy stale aktualne, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• [6] Karska A., Hajto M., 2009, Możliwości zagospodarowania złóż wód termalnych w rejonie miasta Poddębice, „Technika Poszukiwań Geologicznych”, 48(2), s. 89-100.
• [7] Kosiński W., 2000, Aktywizacja turystyczna małych miast. Aspekty architektoniczno-krajobrazowe, Politechnika Krakowska, Kraków.
• [8] Pawłowska K., 2001, Idea swojskości miasta, Politechnika Krakowska, Kraków.
• [9] Łaski J.,1888, Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej , wyd. J. Łukowski, t. II, Gniezno - Łódź.
• [10] Zajączkowski S., 1976, O przejściach przez błota łęczyckie w średniowieczu, [w:] Ziemia i ludzie dawnej Polski, (red.) A. Golos, J. Janczak, Wrocław.
• [11] Apanowicz J., 2002, Metodologia ogólna, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „BERNARDINUM”.
• [12] Niezabitowska E., 2014, Metody i techniki badawcze w architekturze, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• [13] AGAD, Zbiór Kartograficzny, Plan miasta Poddębice 1819, sygn. 402_485-9b.
• [14] AGAD, Zbiór Kartograficzny, Plan miasta Poddębice 1920, sygn. 402_485-3a.
• [15] AGAD, Zbiór Kartograficzny, Plan miasta Poddębice 1920, sygn. 402_485-3b.
• [16] AGAD, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych (KRSW), Miasto Poddębice, vol. I, sygn. 1596.
• [17] Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX w., Opis wsi sporządzony przez dziedziców Zakrzewskich w związku z projektem przemianowania jej na miasto, nr 84, opr. R. Kaczmarek, PAN Instytut Historii, Książka i Wiedza, Warszawa 1958
• [18] APŁ, Archiwum Zakrzewskich z Poddębic, Akta dotyczące miasta i mieszkańców Poddębic, sygn. 141.
• [19] Źródła do historii miast łódzkiego okręgu przemysłowego w XIX w., Opis miasta sporządzony przez burmistrza Franciszka Tabaczkiewicza, nr 46, opr. R. Kaczmarek, PAN Instytut Historii, Książka i Wiedza, Warszawa 1958.
• [20] Wejchert K., 1984, Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady.
• [21] „Wędrownik” Biuletyn PTTK w Łodzi Nr IV-V 1987.
• [22] AGAD, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych (KRSW), Miasto Poddębice, vol. III, sygn. 1598.
• [23] Nietyszka M., 1986, Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914, PWN, Warszawa.
• [24] AGAD, Zbiór Kartograficzny, Plan osady Poddębice, sygn. 402_491-100.
• [25] Puckowa J., 2001, Pod stuletnią strzechą poddębickiej ochotniczej straży pożarnej, Poddębice.
• [26] APŁ, Archiwum Zakrzewskich z Poddębic, Adresy, cenniki, auszlagi, sygn. 155.
• [27] https://fotopolska.eu/m5460,Poddebice.html/, dostęp 05.2023.
• [28] Cyfrowa Biblioteka Narodowa POLONA, 4128 D Poddembitz, sygn.ZZK S-27 644A.
• [29] Pietrzak J., 1988, Poddębickie kalendarium, Poddębickie Towarzystwo Regionalne, Poddębice.
• [30] https://lodz.pl/artykul/pracownicy-lodzkiego-muzeum-uratowali-niezwykle-witraze-modzelewskiego-49761/, dostęp 05.2023.
• [31] https://culture.pl/pl/tworca/roman-modzelewski/, dostęp 05.2023.

Uwagi

Artykuł umieszczony w części "Builder Science"

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).