Zmiany wydajności źródeł w Wierzchowiskach w latach 1970–2012 (Roztocze Zachodnie)

• Autorzy: Michalczyk Z. , Chabudziński Ł.

Warianty tytułu

EN

Changes in spring discharge in Wierzchowiska in the years 1970–2012 (Western Roztocze)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W opracowaniu przedstawiono zmiany wydajności dwu zespołów źródeł w Wierzchowiskach, położonych na obszarze Roztocza Zachodniego, dających początek górnej Sannie. Podstawą opracowania były własne pomiary wydajności wykonywane od 1970 r., uzupełnione danymi publikowanymi. Średnia wydajność, obliczona z ponad 190 pomiarów wykonanych w latach 1959–2012, wynosiła w źródłach Dworskich 48,0 dm3• s–1, a w Stokach 128,7 dm3• s–1. Zmiany wydajności obu źródeł były zbliżone, z dominacją rytmu wieloletniego. Reakcja źródeł na zasilanie, podobnie jak i stanów wód podziemnych poziomu roztoczańskiego, następuje po dłuższym okresie występowania wysokich lub niskich opadów atmosferycznych. W ujęciu miesięcznym, nie stwierdzono bezpośrednich relacji między zasilaniem i wydajnością źródeł. Jest to efekt powolnego przepływu wody opadowej przez grubą strefę aeracji, w której część stropową tworzą osady lessu eolicznego.

EN

The paper presents changes in the discharge rate of two spring complexes in Wierzchowiska, Western Roztocze, which give rise to the upper Sanna River. The study was based on own measurements of discharge carried out since 1970 and complemented with published data. The mean discharge rate calculated for over 190 measurements performed in 1959–2012 was 48.0 dm3• s–1 in the Dworskie springs and 128.7 dm3• s–1 in the Stoki spring. The changes in the discharge rate of both types of springs were comparable, with the dominance of a long-term rhythm. The reaction of the springs to recharge, likewise in the case of groundwater table in Roztocze, occurs after a long-term period of high or low atmospheric precipitation levels. On a monthly basis, no direct correlations were found between recharge and discharge of the springs. This was related to the slow rate of precipitation water flow through the thick aeration zone, the top part of which is represented by aeolian loess sediments.

Słowa kluczowe

PL

źródła; wydajność; dynamika; Roztocze

EN

springs; discharge; dynamics; Roztocze

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 456 Hydrogeologia z. 14/2
• Strony: 405--411
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., rys., wykr., tab.

Twórcy

autor

Michalczyk Z.

• Uniwersytet Marii-Skłodowskiej Curie, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Hydrologii, ul. Kraśnicka 2c, d, 20-718 Lublin

autor

Chabudziński Ł.

• Uniwersytet Marii-Skłodowskiej Curie, Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Pracownia Geoinformacji, ul. Kraśnicka 2c, d, 20-718 Lublin

Bibliografia

• [1] CHABUDZIŃSKI Ł., 2009 — Wydajność wybranych źródeł w strefie krawędzi Wyżyny Lubelskiej i Roztocza.W: Zasoby i ochrona wód. Obieg wody i materii w zlewniach rzecznych (red. R. Bogdanowicz, J. Fac-Beneda): 399–402. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• [2] CHEŁMICKI W., JOKIEL P., MICHALCZYK Z., MONIEWSKI P., 2011— Distribution, discharge and regional characteristics of springs in Poland. Episodes, 34, 4: 244–256.
• [3] MALINOWSKI J., 1974 — Hydrogeologia Roztocza Zachodniego. Pr. Hydrogeol., S. spec., 6: 1–91.
• [4] MALINOWSKI J., MOJSKI J. E., 1978 — Mapa geologiczna Polski. 1:200 000. Lublin. A – Mapa utworów powierzchniowych, B– Mapa bez utworów czwartorzędowych. Wyd. Geol. (1981), Warszawa.
• [5] MICHALCZYK Z., 1983 — Źródła Sanny w Wierzchowiskach. Ann. UMCS, Sect.B, 35/36: 175–192.
• [6] MICHALCZYK Z., 1993 — Źródła zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Wyd. UMCS, Lublin.
• [7] MICHALCZYK Z., 1996 — Źródła Roztocza – monografia hydrograficzna. Wyd. UMCS, Lublin.
• [8] MICHALCZYK Z., TURCZYŃSKI M., 1999 — Charakterystyka hydrologiczna źródeł w Wąwolnicy na Wyżynie Lubelskiej. Ann. UMCS, Sect.B, 54: 217–234.
• [9] PACZYŃSKI B., JARZĄBEK-GAŁĄZKOWA H., MICHALSKA M., 1965 — Wody podziemne regionu kredy lubelskiej. Inst. Geol., Warszawa.
• [10] PAZDRO Z., KOZERSKI B., 1990 — Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa.