O przetrwanie dziedzictwa. Wielokulturowe świątynie południowo-wschodniej Polski – historia zapisana w drewnie

• Autorzy: Wrana J. , Fitta-Spelina A.

Warianty tytułu

EN

For survival of heritage. Multicultural temples of south-eastern Poland – history written in wood

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Południowo-wschodnia Polska – rejon Pogranicza – przez wieki była miejscem współistnienia kultur, języków i religii. Symbolem i pozostałością tej wielokulturowości są świątynie wielu wyznań – katolickie kościoły, prawosławne cerkwie, protestanckie zbory i żydowskie synagogi, w znacznym procencie wzniesione z drewna – zwłaszcza w rejonach wiejskich. Niegdyś będące dumą i chlubą swoich wyznawców, obecnie – w związku ze zmianą struktury wyznaniowej regionu, nierzadko w wyniku tragicznych wydarzeń - najczęściej zmieniają przeznaczenie lub popadają w ruinę i niszczeją. Ich ochrona i konserwacja jest niezbędna nie tylko ze względu na ich wartość architektoniczną, lecz przede wszystkim w celu zachowania pamięci o tych, którzy już przeminęli. W niniejszym artykule autorzy przyglądają się aktualnej sytuacji drewnianych świątyń regionu południowo-wschodniej Polski (zarówno prawosławnych, jak i katolickich oraz greckokatolickich), w wybranych przypadkach dokładniej analizując ich przeszłość i rozpatrując szanse na przyszłość. Poruszają także temat współczesnych sposobów na ich ochronę w zakresie formalno-prawnym oraz możliwości zachowania – poprzez rewitalizację, adaptację i zmianę funkcji.

EN

South-eastern Poland - the Border region -for centuries was a place of coexistence of cultures, languages and religions. The symbol of multiculturalism and the remains of the temples are among others many faiths – Catholic churches, Orthodox churches, Protestant churches and Jewish synagogues, a large percentage built of wood - especially in rural areas. Once the pride and glory of his followers, now - due to changes in religious structure of the region, often as a result of tragic events - most likely to change destiny or fall into ruin and deteriorate. Their protection and maintenance is necessary not only because of its architectural value, but above all in order to preserve the memory of those who have already passed away. In this article, authors look at the current situation of wooden temples of eastern Polish region (both Orthodox and Catholic and Greek Catholic), in some cases more accurately by analyzing their past and considering opportunities for the future. Authors also speak about contemporary ways of their protection in terms of formal and legal, and the ability to preserve - through revitalization, adaptation and change functions.

Słowa kluczowe

PL

cerkiew; Pogranicze; ochrona zabytków; wielokulturowość; rewitalizacja

EN

orthodox churches; Borderland; protection of monuments; multiculturalism; revitalization

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Budownictwo i Architektura
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 14, nr 3
• Strony: 45--58
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys.

Twórcy

autor

Wrana J.

• Samodzielna Pracownia Architektoniczna, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska

autor

Fitta-Spelina A.

• Studia doktoranckie, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• 1 Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych. Praca zbiorowa pod red. B. Szmygina. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, ICOMOS, Politechnika Lubelska, Lublin 2009.
• 2 Brykowski R. Łemkowska drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej. Ossolineum, Wrocław 1986.
• 3 Budowa i konserwacja Kościołów. Poradnik - vademecum, praca zbiorowa. Rada Prymasowska Budowy Kościołów, Warszawa 1981.
• 4 Kryciński S. Zabytkowe cerkwie południowo-wschodniej Polski. OW „Rewasz”, Pruszków 2008.
• 5 Kurek J. Ranga dziedzictwa architektury drewnianej w przemianach obszarów przygranicznych Polski południowo-wschodniej. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, vol. III, PAN o/Lublin, Lublin 2007.
• 6 Marcinek R., Myczkowski Z. Wśród cudów świata. „Wiadomości Konserwatorskie” nr 13/2003.
• 7 Mokłowski K. Sztuka ludowa w Polsce. Nakładem Księgarni H. Altenberga, Lwów 1903, reprint Wydawnictwo Altair Dariusz Wirski, Opole 2010.
• 8 Myczkowski Z. Rola podkarpackich świątyń z listy UNESCO w ochronie krajobrazu, w: Architektura sakralna w kształtowaniu tożsamości kulturowej miejsca, praca zbiorowa pod red. E. Przesmyckiej. Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin 2006.
• 9 Skowroński M., Komski A., Skowrońska-Wydrzyńska A. Cerkwie bieszczadzkie. Wydawnictwo „Fundacja”, Nowy Sącz 2001.
• 10 Stojak G., Problematyka ochrony dóbr kultury w województwie podkarpackim w świetle planowanych działań Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. „Wiadomości Konserwatorskie” nr 24/2008, s. 82-89.
• 11 Szałygin J., Zasoby i zagrożenia zabytkowej architektury sakralnej w Polsce. „Wiadomości Konserwatorskie” nr 13/2003, s. 66-70.
• 12 Wrana J., Lubny (Ukraina) -kształtowanie tradycji na Kresach. Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, vol. III, PAN o/Lublin, Lublin 2007.