Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Uwagi o hipotezie "kreacji materii" [Listy do redakcji]

100%

Jaroszyński T.

Postępy Fizyki

|

2001

|

tom T. 52, z. 1

48-48

2

O hipotezie tworzenia materii [Listy do redakcji]

100%

Jancewicz B.

Postępy Fizyki

|

2001

|

tom T. 52, z. 1

47-48

3

Monstrualność jako operacja. Filozoficzna analiza bezformia na przykładach tekstów kultury popularnej

75%

Mieszkowska M.

Przegląd Humanistyczny

|

2015

|

tom 59(3 (450))

59-65

PL

The author examines repeated in the texts of popular culture theme of monsters of varying shapes. She argues that their monstrosity is not about frightening appearance, but about the loss of form. The examples of monsters presented are involved in the same kind of monstrosity related to inability to control the chaotic matter by form. The author uses this definition of monstrosity and the concept of formlessness derived from Georges Bataille’s heterology to prove that monstrosity is not a feature or a motif, but an operation.

4

Relacje między filozofią a współczesną nauką na przykładzie pism Wernera Heisenberga

75%

Sobkowiak S.

Filozofia Chrześcijańska

|

2019

|

tom 16

139-159

EN

The article aims at presenting the relationship between science and philosophy based on the works of Werner Heisenberg. It deals with the infl uence of the scientifi c breakthrough on the understanding of physical concepts such as matter, time and causality. It also contains a discussion on the process of creating a new branch of science – quantum mechanics, and shows how the work and views of Heisenberg contributed to it. The relationship between physics and philosophy is presented here with particular emphasis on showing the results of research and philosophical refl ections on the concepts of matter, the philosophy of the language of science, the theory of unifi cation and the fl agship work of Heisenberg: the principle of uncertainty.

PL

The article aims at presenting the relationship between science and philosophy based on the works of Werner Heisenberg. It deals with the infl uence of the scientifi c breakthrough on the understanding of physical concepts such as matter, time and causality. It also contains a discussion on the process of creating a new branch of science – quantum mechanics, and shows how the work and views of Heisenberg contributedto it. The relationship between physics and philosophy is presented here with particular emphasis on showing the results of research and philosophical refl ections on the concepts of matter, the philosophy of the language of science, the theory of unifi cation and the fl agship work of Heisenberg: the principle of uncertainty.

5

Promieniowanie laserowe - możliwości i ograniczenia zastosowań w elektrotechnologii.

75%

Kostrubiec F.

Prace Naukowe Instytutu Podstaw Elektrotechniki i Elektrotechnologii Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

1998

|

tom Vol. 34, nr 10

255-266

PL

Unikatowe właściwości promieniowania laserowego, jako nośnika energii, były obiektem zainteresowania technologów od momentu uruchomienia pierwszych laserów. Okazało się bowiem, żę mechanizm i skutki oddziaływania promieniowania laserowego z materią są odmienne od mechanizmów i skutków oddziaływania np. strumienia elektronów, strumienia jonów oraz strumienia plazmy. Dlatego też technologie oparte na wykorzystaniu strumienia laserowego nie zastępują całkowicie technologii opartych na wykorzystaniu innych strumieni energii, są one jednak że w wielu przypadkach konkurencyjne , a niekiedy jedynie możliwe do zastosowania w konkretnych przypadkach. Są one obciążone również szeregiem ograniczeń. Referat jest zatem próbą przybliżenia zagadnień o charakterze podstawowym, związanym z generacją i charakterystycznymi cechami wiązki laserowej i na tym tle możliwościami wykorzystania jej w precyzyjnych operacjach technologicznych. Referat ilustrowany jest przykładami wyników prac (w formie fotografii), zrealizowanych w zespole kierowanym przez autora.

EN

The unique properties of laser radiation, as a carrier of energy, have interested technologists since the first lasers were introduced, because the mechanism and effects of interaction of laser radiation with matter prove to be different from the mechanisms and effects of interaction of e.g. an electron, ion and plasma beam. Therefore, technologists based on the use of laser beam will not entirely replaced technologists based on the use of other energy beams. However, in many cases they are competitive and sometimes the only possible solutions to be used in specific cases. They are also subject to a number of limitations. Thus, the paper is an attempt at a description of problems of fundamental character, related to the generation and characteristics of the laser beam and hence the potential of its use in precise technological operations. The paper is illustrated with examples of investigation results (in the form of photographs) carried out in a team supervised by the author.

6

Playing “hide and seek” or penetrating architecture

75%

Charciarek M.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2015

|

tom Y. 112, iss. 9-A

71--77

EN

Creating a relationship between space and the matter of a work of art has resulted in the fact that the relationships between the exterior and the interior are more important than ever before during the development of modern architecture. Together with the modernist revolution, the engagement of creators in surpassing the threshold of the visible exterior to enter the purely internal plane became the basis for the most radical manifestation of freedom and everything that is connected with defining the new architecture.

PL

Nadanie relacji pomiędzy przestrzenią a materią dzieła spowodowało, że kwestia związków pomiędzy zewnętrznym i wewnętrznym nigdy nie była tak ważna, jak w czasach rozwoju architektury współczesnej. Właściwie należałoby powiedzieć, że począwszy od modernistycznej rewolucji zaangażowanie twórców w przekraczanie progu widzialnego zewnętrza na plan czysto wewnętrzny stało się podstawą najradykalniejszej manifestacji wolności i wszystkiego, co można by było nazwać definiowaniem nowej architektury.

7

Antropologický rozmer konceptu kultúry u Ladislava Hanusa

75%

Juhás V. , Genčúrová G.

Studia theologica

|

2016

|

tom 4

125-149

EN

This study introduces the concept of culture in the work of Ladislav Hanus (1907–1994) from the perspective of the Central European Christian thought of the 20th century. It systematically uncovers the anthropological view of Hanus in the context of Catholic theology, personalist philosophy, and religious philosophy of culture. It presents man as an integral spiritual‑physical being oriented toward the transcendent, which realizes itself in relation to the human and divine „You.“ Hanus’ dynamic, anthropological understanding of culture and integral human person offers a personalistic model presented in theological‑philosophical categories. It points to the possibilities and importance of their implementation in elementary human manifestations.

8

Materia i forma sakramentu małżeństwa

71%

Janczewski Z.

Ius Matrimoniale

|

2013

|

tom 24

|

nr 18

5-23

EN

Two of few elements which have an influence on validity of the sacraments administration are the matter and form. The most important is the fact if they were defined directly by the very Jesus Christ and they are in the deposit of revelation. Otherwise, they are defined by the Church, which specifies them by means of canonical and liturgical law, the conditions for a sacrament to be valid. The gesture of a minister of a sacrament is the matter of a given one, which is necessary for validity of an act and for receiving a sacramental grace, while the words spoken by him during the celebration of a sacrament (that is a sacramental formula), included in the liturgical books, constitute the form. But is a problem with sacrament of marriage. The matter and form of such sacrament are different in the Roman catholic and orthodox Churches. In the first of those the matter is matrimonial consent. It is an act of will by which a man and a woman by an irrevocable covenant mutually give and accept one another for the purpose of establishing a marriage. The form is formula of consent. In the orthodox Church the matter is priest’s or bishop’s blessing, and the form is formula of such blessing. This article shows history of the matter and form of those sacrament and various problems relative this questions.

9

Dom jako „materia w procesie” w projektach artystycznych i filmowych

63%

Radkiewicz M.

Kwartalnik Filmowy

|

2020

|

nr 110 Poza człowiekiem

62-78

PL

Przedstawiona w artykule analiza motywu domu z perspektywy posthumanistycznej pozwala pokazać uwikłanie bohaterów w liczne intra-akcje, które można interpretować w kategoriach realizmu sprawczego zdefiniowanego przez Karen Barad oraz podmiotowości relacyjnej i mikropolityki opisanych przez Rosi Braidotti, odwołującej się w swoich przemyśleniach do Félixa Guattariego i jego idei trzech ekologii: społeczeństwa, środowiska i psyche. Wybór przykładowych projektów artystycznych oraz filmów polskich (Pora umierać, Dzikie róże, Cicha noc) i zagranicznych (Fukushima, moja miłość, Pod wiatr) pozwala pokazać różne poetyki filmowania domu oraz sposoby budowania narracji ukazujących związki bohaterów z materialnością, przyrodą, środowiskiem społecznym i naturalnym.

EN

The text presents an analysis of selected films, both Polish (Pora umierać, Dzikie róże, Cicha noc) and foreign (Grüße aus Fukushima, Con el viento) and artistic projects which address the issue of home in terms of matter/meaning and intra-activities between human and non-human subjects. The methodology of the analysis is based on post-human theories of Karen Barad and her idea of agential realism, and Rosi Braidotti and her concept of a reconfiguration of the post-human subject and of ethical micro policy. There are also some references to Félix Guattari and the idea of multiple ecologies: social, environmental, and mental.

10

Mechanical Spectroscopy: Some Applications on Structural Changes and Relaxation Dynamics in Soft Matter

63%

Wu Q. , Liu C.

Archives of Metallurgy and Materials

|

2015

|

tom Vol. 60, iss. 3A

2077--2083

EN

The general trend in soft matter is to study systems of increasing complexity covering a wide range in time and frequency. Mechanical spectroscopy is a powerful tool for understanding the structure and relaxation dynamics of these materials over a large temperature range and frequency scale. In this work, we collect a few recent applications using low-frequency mechanical spectroscopy for elucidating the structural changes and relaxation dynamics in soft matter, largely based on the author’s group. We illustrate the potential of mechanical spectroscopy with three kinds of soft materials: colloids, polymers and granular systems. Examples include structural changes in colloids, segmental relaxations in amorphous polymers, and resonant dissipation of grain chains in three-dimensional media. The present work shows that mechanical spectroscopy has been applied as a necessary and complementary tool to study the dynamics of such complex systems.

PL

Ogólnym trendem w miękkiej materii jest, aby badać układy o rosnącej złożoności, obejmującej szeroki zakres czasu i częstotliwości. Spektroskopia mechaniczna jest potężnym narzędziem dla zrozumienia struktury i dynamiki relaksacji tych materiałów w szerokim zakresie temperatury i skali częstotliwości. W niniejszej pracy, zebraliśmy kilka ostatnich zastosowań spektroskopii mechanicznej niskiej częstotliwości do poznania zmian strukturalnych i dynamiki relaksacji w miękkiej materii, w dużej mierze opartych na grupie autorów. Opisujemy potencjał spektroskopii mechanicznej w przypadku trzech rodzajów materiałów miękkich: koloidów, polimerów i układów ziarnistych. Przykłady obejmują zmiany strukturalne w koloidach, segmentowe relaksacje amorficznych polimerów, i rezonansowe rozpraszanie łańcuchów ziaren w mediach trójwymiarowych. Niniejsza praca pokazuje, że spektroskopię mechaniczną zastosowano jako niezbędne i uzupełniające narzędzie do badania dynamiki takich systemów złożonych.

11

Choreografie antropocenu, czyli o materiach wprawiających w ruch

63%

Zamorska M.

Prace Kulturoznawcze

|

2018

|

tom 22

|

nr 1-2

113-128

EN

A point of departure for the author is thesis proposed by T.J. LeCain, who studied anthropocentrism hidden in a very nucleus of debate about antropocene. One should, in his view, comprehend and analyse culture and technology as the part or the product of a matter. The “human age” initiated in the age of the industrial revolution driven with fossil fuels turns out to be an effect of transformations, of which coal is a chief perpetrator. The turn from anthropo- to carbocene let us examine factors which are the underlying reason for development of industrial-information society. The very material factors (retaining wide understanding of the term “matter”, which can also include the temperature or the gravity) are called to the scene, and then embodied or set in motion by choreographers — Mette Ingvartsen, Agata Siniarska and Aleksandra Borys — who try to problematize in their works the issue of dispersed, material agency. In her text the author examines how the problems essential for anthropocene and carbocene debates are being choreographed.

12

Fundamentalne pytania nauki

63%

Mukerjee M. , Musser G. , Rondall L. , Koch C. , Szostak J. , Sovage N. , Gleiser M.

Świat Nauki

|

2018

|

nr 07

13

Eucharystia i metafizyka. Arystotelesowska teoria złożeń wewnątrzbytowych jako filozoficzne instrumentarium w Traktacie o Eucharystii św. Tomasza z Akwinu

63%

Dutkiewicz T.

Studia Gdańskie

|

2021

|

tom 49

107-118

EN

The teaching on the Eucharist from The Summa Theologiae of St. Thomas Aquinas aptly illustrates that philosophy is an indispensable tool for rationalizing revealed truths in practicing theology. The author applies terminology developed on the basis of Aristotelian metaphysics to properly conceive the mystery which the liturgy refers to with the words: “This is the great Mystery of Faith”. Using the metaphysical concepts of “matter” and “form” as well as “substance” and “accidents,” Aquinas describes the essence of the Eucharistic mystery in which, through the words constituting the form of the sacrament, uttered by the priest on behalf of Christ and at His command, the substance is transformed from bread and wine (transubstantiatio) into the substance of the Body and Blood of the Lord. As a result, the accidents of bread and wine, still perceived by the senses, exist by the power of God’s creative action without their proper subject. Thomas draws attention to the uniqueness of the sacrament of the Eucharist among other sacraments, in which matter, such as water or oil, does not undergo a substantial transformation, but becomes only an instrument, the use of which is accompanied, through its consecration, by a specific power to produce spiritual effects.

PL

Szczególnym przykładem przemawiającym za prawdziwością stwierdzenia, w myśl którego filozofia stanowi niezbędne narzędzie, służące racjonalizacji prawd objawionych, pozostaje nauka o Eucharystii zawarta w Sumie Teologicznej św. Tomasza z Akwinu. Autor ten sięga po terminologię wypracowaną na gruncie arystotelesowskiej metafizyki celem wyjaśnienia istoty Misterium, do którego liturgia odnosi słowa: „Oto wielka Tajemnica Wiary”. Posługując się metafizycznymi pojęciami „materii” i „formy” oraz „substancji” i „przypadłości”, Akwinata podejmuje swego rodzaju próbę wyrażenia niewyrażalnego, opisując istotę Eucharystycznego Misterium, w którym - pod wpływem stanowiących formę sakramentu słów, wypowiadanych przez kapłana w imieniu samego Chrystusa oraz na Jego wyraźne polecenie - następuje zamiana substancji chleba i wina (transsubstantiatio) w substancję Ciała i Krwi Pańskiej. W wyniku tej przemiany spostrzegane nadal ludzkimi zmysłami przypadłości chleba i wina istnieją bez właściwego sobie podmiotu, mocą stwórczego działania Boga. Tomasz zwraca uwagę na wyjątkowość sakramentu Eucharystii wśród innych sakramentów, w których ich materia, jak woda czy olej, nie ulegają substancjalnej przemianie, ale pozostając nadal sobą spełniają jedynie rolę narzędzia, którego użyciu towarzyszy, dzięki ich konsekracji, określona moc sprawiania duchowych skutków.

14

Body/Ciało/Cielesność – o materii w filmach Małgorzaty Szumowskiej

63%

Podsiadło-Kwiecień M.

Kwartalnik Filmowy

|

2020

|

nr 111 Zmysły i afekty

23-38

PL

Jednym z głównych tematów powracających w twórczości Małgorzaty Szumowskiej jest ciało ujęte w sposób podmiotowy, jako konstytutywny element tożsamości, oraz przedmiotowy, jako obiekt zabiegów medycznych, fragmentaryzacji, rozkładu, autopsji. Zwrócenie przez reżyserkę uwagi na materialność ciała oraz wskazanie splotu między nim a materią, która posiada własną dynamikę i sprawczość, zachęca do przyjrzenia się jej wybranym dziełom z perspektywy nowego materializmu reprezentowanego m.in. przez Karen Barad, Rosi Braidotti czy Roberta Esposita.

EN

One of the main recurring themes in Małgorzata Szumowska’s work is the body shown subjectively as a constitutive element of identity, and objectively as a target of medical procedures, fragmentation, decomposition, autopsy. The director’s attention to the materiality of the body and her pointing at how it is intertwined with physical matter that has its own dynamics and agency encourage us to examine her selected works from the perspective of new materialism represented by Karen Barad, Rosi Braidotti and Roberto Esposito, among others.23-38

15

Naturalne poznawanie aniołów konsekwencją ich ontycznej struktury – zarys ujęcia Tomasza z Akwinu

63%

Kazimierczak-Kucharska A.

Rocznik Tomistyczny

|

2012

|

tom 1

149-159

EN

In the 13th century metaphysics gained quite innovative shape. It resulted in boost of interest in angelology, which has become scientific science. The famous debate between Thomas Aquinas and Avicebron finished with Aquinas’s theory of angelic ontological structure. He has proved that angels are not composed of matter and form, but their composition should be rather regarded in the categories of essence and existence, whereas act of existence plays primary role. The new account of angelic nature let Thomas to show perfection of higher separated substances’ cognition. It is, of course, the consequence of their ontological structure – Angelic cognition is abstracted from the matter, because angels are immaterial, so there is no possibility of processes of abstraction, which belongs only to the bodily beings. Aquinas’ conclusion is simple: angels do not achieve the truth, so there is no process of deduction in their cases, because they are immaterial, which brings about intellectuality of their cognition.

16

ZŁOŻENIE Z MATERII I FORMY JAKO ONTYCZNA PODSTAWA PLURALIZMU W FILOZOFII ARYSTOTELESA

63%

Gondek P.

Roczniki Filozoficzne

|

2013

|

tom 61

|

nr 4

117-135

EN

The question under consideration is an attempt to present the ontic foundations for a pluralistic interpretation of reality, the interpretation specific of Aristotle’s metaphysics. This text shows the way to understand being as substance and indicates its composite structure. The being’s composite of matter and form as subontic elements is principal in the context of ontic pluralism. It is a foundation on which to comprehend being both in the context of identity and variability. Despite the fact that the principal constitutive factor is form, it is only owing to the being’s composite of matter and form, and the specific relationship between these elements, that we can explain the ontic structure of reality. A review of the modes of being has been made with a view to matter and form (in Aritotle’s sublunary and superlunary spheres of the world). The modes of matter and form and their specific ontic character reveal the real foundations of the ontic plurality and variability in the world. There is no contradiction in the fact that the formal factor actualizes the material factor because these elements create a whole—being-substance—only in combination.

PL

Rozpatrywane zagadnienie jest próbą przedstawienia ontycznych podstaw dla pluralistycznej interpretacji rzeczywistości, stanowiącej specyfikę metafizyki Arystotelesa. W tekście ukazano sposób rozumienia bytu jako substancji oraz wskazano na jego złożeniową strukturę. Zasadnicze w kontekście pluralizmu bytowego jest złożenie bytu z materii i formy, jako z subontycznych elementów. Stanowi ono podstawę do ujmowania bytu zarówno w kontekście tożsamości, jak i zmienności. I mimo że zasadniczym czynnikiem konstytuującym byt jest forma, to dopiero dzięki dostrzeżeniu złożenia bytu z materii i formy oraz wykazaniu specyficznej relacji, jaka między tymi elementami zachodzi, możliwe staje się wyjaśnienie ontycznej struktury rzeczywistości. Ze względu na materię i formę dokonano także przeglądu występujących sposobów bytowania (w wyróżnionych przez Arystotelesa sferach świata: podksiężycowej i nadksiężycowej). Przedstawione sposoby występowania materii i formy oraz ich specyfika ontyczna odsłaniają realne podstawy dla wielości i różnorodności bytowej występującej w świecie. Nie zachodzi sprzeczność w tym, że czynnik formalny aktualizuje czynnik materialny, ponieważ elementy te dopiero w łączności tworzą całość – byt-substancję.

17

Aporie architektury, czyli spór między ideą a materią dzieła

63%

Charciarek M.

Architectus

|

2019

|

nr 2(58)

95-104

PL

Artykuł odnosi się do problematyki definiowania architektury. Za pomocą przedstawienia relacji pomiędzy ideą a materią dzieła wydaje się możliwe wskazanie pewnej wymiennej zależności mówiącej o pochodzeniu formy w sztuce architektonicznej. Celem artykułu nie jest wskazanie, co decyduje o powstaniu budowli, lecz dywagacja (poparta historycznymi przykładami), co jest ważniejsze dla architekta – idea czy materia dzieła. Wysnucie wniosków autor pozostawia czytającemu.

EN

The article refers to the problems of defining architecture. By showing the relationship between the idea and the matter of the work, it seems possible to indicate a certain interchangeable dependence about the origin of the form in architectural art. The purpose of the article is not to indicate – what determines the construction of the building but the division (supported by historical examples) what is more important for the architect – the idea or matter of the work? The author leaves the application to the reader.

18

Aporie architektury, czyli spór między ideą a materią dzieła

63%

Charciarek M.

Architectus

|

2019

|

tom Nr 2 (58)

95--104

PL

Artykuł odnosi się do problematyki definiowania architektury. Za pomocą przedstawienia relacji pomiędzy ideą a materią dzieła wydaje się możliwe wskazanie pewnej wymiennej zależności mówiącej o pochodzeniu formy w sztuce architektonicznej. Celem artykułu nie jest wskazanie, co decyduje o powstaniu budowli, lecz dywagacja (poparta historycznymi przykładami), co jest ważniejsze dla architekta – idea czy materia dzieła. Wysnucie wniosków autor pozostawia czytającemu.

EN

The article refers to the problems of defining architecture. By showing the relationship between the idea and the matter of the work, it seems possible to indicate a certain interchangeable dependence about the origin of the form in architectural art. The purpose of the article is not to indicate – what determines the construction of the building but the division (supported by historical examples) what is more important for the architect – the idea or matter of the work? The author leaves the application to the reader.

19

Body–Soul and the Birth and Death of Man: Benedict Hesse’s Opinion in the Mediaeval Discussion

54%

Bajor W.

Roczniki Filozoficzne

|

2021

|

tom 69

|

nr 2

39-63

PL

Ciało–dusza a narodziny i śmierć człowieka: opinia Benedykta Hessego w średniowiecznej dyskusji Przedstawiona problematyka została omówiona na podstawie wybranych komentarzy do traktatu Arystotelesa O duszy, tworzonych w nurcie tzw. via moderna, zwłaszcza jego głównych przedsawicieli: Jana Burydana, Mikołaja Oresme i Londoriusza z Lindores. W tym kontekście powstały krakowskie komentarze m.in. Benedykta Hessego i Anonima, nawiązujące do paryskich nominalistów. Przeprowadzone analizy tekstów pozwalają stwierdzić, że mimo opinii Wilhelma Ockhama, kwestionującej możliwość filozoficznego poznania duszy, późnośredniowieczni zwolennicy nominalizmu nie rezygnowali ze spekulacji na temat początku człowieka (narodzin) i śmierci, czyli oddzielenia duszy od ciała, a także losu duszy po śmierci. Skupili się oni na naturze materii ludzkiego ciała (embrion, nasienie) i jego relacji do duszy (formy) – w momencie narodzin. W problematyce śmierci XIV-wieczni uczeni podjęli próby uzasadnienia psychofizycznej jedności istoty ludzkiej istniejącej po śmierci w postaci nieśmiertelnej duszy. Jeśli nie potrafili znaleźć zadowalającego rozwiązania tych aporetycznych kwestii, mieli odwagę przyznać, że nie jest to możliwe, polegając wyłącznie na naturalnych siłach rozumu. Wskazywali na konieczność odwołania się do wiary, nie popadając jednak w fideizm. Było to metodyczne przedsięwzięcie, oparte na doświadczeniu, że naturalny rozum ludzki w swych poszukiwaniach nie jest w stanie samodzielnie dojść do pewnych prawd i czasami może się mylić. Wówczas wiara staje się przewodnikiem i dostarcza bardziej akceptowalnych rozwiązań. To odwaga jednego z największych filozofów – Platona, który powiedział, że trzeba mieć „wielką odwagę”, aby podjąć się takich poszukiwań i przyjąć wiedzę tylko prawdopodobną, gdy wiedza pewna jest nieosiągalna.

EN

This issue was discussed with regard to chosen commentaries to Aristotle’s treatise De anima, formed in the so-called via moderna mainstream, in particular those of John Buridan, Nicole Oresme and Laurentius of Lindores. In such a context, the Cracovian commentaries referring to Parisian nominalists were presented by those of Benedict Hesse and Anonymus. The analyses carried out above allow one to ascertain that although William of Ockham’s opinion questioning the possibility of knowledge of the soul in the field of philosophy, nominalists of the late Middle Ages did not resign from speculation on the beginning (birth) and the separation (death) from the body of the soul, also the fate of the soul after death. They focused on the nature of the matter – human body (embryo, semen) and his relation with the soul (forma) – in the moment of birth. In the aspect of death 14th century scholars undertook the struggle, which was one with the justification of the psycho-physical unity of the human being existing after death solely as an immortal soul. In both thems, they tried to find their solutions, while if they could not solve these aporeticals questions – they had the courage to admit, that is not possible by solely relying on the natural forces of reason. They had to refer to the teaching of christianity, without however falling prey to fideism. This was a methodical endeavour based on the experience that natural reason in searching for the truth is not capable of its own efforts to attain to certain concepts and might on occasion err, it is then that faith becomes its guide and supplies it with more acceptable solutions. This is the courage of one of the greatest philosophers – Plato, who said that you have to have this “great courage” to undertake only probable knowledge, when another is not possible.

20

Henri Bergson a Karol Irzykowski — inspiracje i paralele

51%

Gołębiewska M.

Prace Polonistyczne

|

2015

|

tom LXX

81-99

EN

The aim of my article is to indicate the inspirations provided by the Bergsonian ideas that we find in texts written by the Polish intellectualist Karol Irzykowski — these inspirations are declared explicitly, but more frequently they are suggested implicite. The inspirations are clearly noticeable in his book on the cinema (Dziesiąta Muza, 1924) as well as in his early articles and the experimental novel Pałuba (1903). On the other hand, the late book by Bergson, concerning religion and morality (Les Deux sources de la morale et de la religion, 1932), reveals a work approaching the clerc’s ideas which is declared explicite and incessantly by Irzykowski. It has to be stressed that Irzykowski is familiar with Bergson’s works, first and foremost, thanks to Polish translations and editions — as referenced in his commentaries (Henri Bergson, Le Rire. Essai sur la signification du comique, 1900, Polish edition 1902; Henri Bergson, L’Évolution créatrice, 1907, edited in Polish in 1911). However, the Bergsonian work which seems most influential for the philosophical theses of Irzykowski, i.e. Matière et mémoire. Essai sur la relation du corps à l’esprit (1896), was only published in Polish in 1926. It is possible that the presence of theses from this book in the works of Irzykowski is the result of his familiarity with philosophical currents and discussions of that time. Irzykowski’s works address, among others, the essential question of “reality” considered at the time by Bergson (as well as by William James). The Bergsonian vitalist philosophy of life (but also the culturalist position of Wilhelm Dilthey and Georg Simmel) was a critical point of reference for Irzykowski’s own comprehension of the terms “life”, “matter”, and “spirit” in the larger context of “reality” (defined as a sum of particular beings). Irzykowski considered language and history — surely after Bergson — in the context of memory and individual biography. He postulated the subjectivisation and individualisation of historical knowledge. Just like Bergson, Irzykowski confronted mechanism and dynamism; he considered in the context of this opposition questions of comicality and laughter as well as the anthropological effects of a specific, cinematographic perception. However, Irzykowski — in contrast to Bergson in his book L’Évolution créatrice — coupled the mechanism strictly with the dynamism, grasping film as a mechanic registration of human perception, as well the art of dynamic movement. According to Irzykowski, film would be a confirmation not of the analytic, but synthetic character of human perception and cognitive faculties. Just like Bergson, Irzykowski tried to go beyond the metaphysical and psychophysical dualism towards the standpoint of monism, but with pluralistic aspects (pluralism of different “realities”). The late Bergsonian theses on religion and morality (Les Deux sources de la morale et de la religion, 1932) demonstrate, once again, some similarities between his ideas and Irzykowski’s concepts. There might seem to be many differences between them: Irzykowski consistently declared his own intellectual point of view and Bergson stressed that instinct and intuition played the most significant roles. However, in the end, Bergson discovered that he had fulfilled his life’s mission and his late declarations seem close to the clerc’s standpoint of Irzykowski.