Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Uniwersytet pod ostrzałem

100%

Zbrzeźniak U.

Kwartalnik Pedagogiczny

|

2016

|

tom 61(3 (241))

48-62

PL

This essay discusses the main perspectives in the contemporary debate on university. In recent years the university became one of the most problematic institutions of our society. Debate on the future of the university began in the moment of transition from the industrial societies to the post-industrial societies. In the second half of the 20th century we witnessed a long process of replacing the old form of university by the institution of multiversity or a university governed by the rule of excellence. The process of transformation of university is still discussed within the academic milieu and we can observe a constant proliferation of critical approaches which tend to undermine conviction that the ongoing process of subjugation of the university to the economic rules is inevitable.

2

Uniwersytet pod ostrzałem

100%

Zbrzeźniak U.

Kwartalnik Pedagogiczny

|

2016

|

nr 3(241)

48-62

EN

This essay discusses the main perspectives in the contemporary debate on university. In recent years the university became one of the most problematic institutions of our society. Debate on the future of the university began in the moment of transition from the industrial societies to the post-industrial societies. In the second half of the 20th century we witnessed a long process of replacing the old form of university by the institution of multiversity or a university governed by the rule of excellence. The process of transformation of university is still discussed within the academic milieu and we can observe a constant proliferation of critical approaches which tend to undermine conviction that the ongoing process of subjugation of the university to the economic rules is inevitable.

3

Instrumental Reason and Science — Max Horkheimer’s View

100%

Czarnocka M.

Dialogue and Universalism

|

2022

|

nr 2

175-196

EN

The paper analyses today partly forgotten Max Horkheimer’s conception of instrumental reason which presents this reason differently from the definition widespread today (claiming that it consists in adopting suitable means to set ends). Horkheimer relates instrumental reason to subjective one, seeing the former as a degenerate form of the latter. His theory is far more philosophical than the dominating today conceptions which do not consider the problem of instrumental reason philosophical any longer and instead move it step by step to the domain of a nonphilosophical decision theory. The paper analyses in particular Horkheimer’s beliefs claiming that 1) it is science which founds instrumental reason, and therefore 2) it is science which is the main source of oppressiveness and degradation of the contemporary civilization. It is shown among other things that Horkheimer misunderstands some properties of science and its operations and this leads to his incorrect presentation of the role of instrumental reason.

4

Religious Faith And The Types Of Rationality

88%

Jasiński K.

Studia Theologica Varsaviensia

|

2019

|

tom 57

|

nr 1

9-32

EN

The purpose of this article is to determine the nature of religious faith and various types of rationality, with special emphasis on instrumental rationality, to characterise the link between faith and reason, and to reveal the insufficiency of instrumental reason in the sphere of faith. Instrumental reason is limited to the practical pursuits, which forces man to rely on a different type of mental activity in other spheres of life, such as religiousness. The paper is divided into three parts. The first section presents the nature of religious faith (religious faith as a psychological attitude of the followers and as a set of theses accepted in a given religion; existential and cognitive dimension of faith; the relationship between faith and revelation; assertion of religious truth). The second section outlines the nature of modern rationality (pluralism of rationality, its types, instrumental reason). The third section focuses on the relationship between religious faith and human reason (ratio, substantial reason, intellect).

5

A Comparative Study of Cultural Identities and Universal Nomad

75%

Mickunas A.

Dialogue and Universalism

|

2020

|

nr 3

9-26

EN

The essay provides arguments and the disclosure of principles which are at the base of the modern Western understanding of the world and the human role in it. The principles are ontological, i.e., the conception of nature as a sum of material, atomic parts, and metaphysical, i.e., mathematics as a basis of scientific theories and methods. The conjunction of these principles constitutes what is known as “instrumental reason,” resulting in the universal technological globalization and nomadic civilization. The latter is composed of detached, technical experts, capable of residing anywhere without any cultural or ethnic commitments. The results of their activities are a global network of technical means both for global nomadic tourism and anonymous associations without personal involvement.

6

Problém utvárania identity človeka v liberálnych spoločnostiach

51%

Ladrová B.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2014

|

tom 62

|

nr 2

187-202

EN

This contribution deals with identity as it is specifically defined by Taylor as a dialogical entity, and with the inadequate conditions that are provided in liberal societies for its formation, and of the indispensable presence of significant others in this process. The second part is devoted to the analysis of a the characteristic features of liberal societies. In the third part the author turns to the disharmonies between the demands on the creation of identity and the conditions provided by liberal areas. Demonstrations are provided at the universal level as well as at the level of concrete problems - individualism, moral relativism, the dominance of instrumental reason, the lack of respect. In conclusion the author summarises her findings and confirms the stated hypothesis on the contemporary conditions of liberal societies which hinders the formation of the modern identity of man.

7

Teoria krytyczna a filozofia edukacji Henry’ego Giroux: pojęcie „kultury pozytywizmu”

51%

Kruszelnicki W.

Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja

|

2017

|

tom 20

|

nr 2(78)

7-27

EN

The aim of this essay is to reconstruct Henry Giroux’s critique of positivism and to show that it represents one of the leading themes of his critical educational thought. I want to argue that Giroux’s contention that rationality which dominates the contemporary view of schooling and curriculum – as rooted in the narrow concerns for effectiveness, instrumentality of knowledge, behavioral objectives, and scientism – relies heavily on those critical theories of society and culture that emerged from the members of the Frankfurt School (M. Horkheimer, Th. Adorno, J. Habermas, H. Marcuse). This major influence guides Giroux in his analyses of positivist rationality in education, yet it also allows him to shift attention from positivism as a specific philosophical movement to positivism as a form of cultural hegemony culminating in the current crisis of culture and reason. In order to further illuminate the decisive influence of the Frankfurt School on the discourse of critical pedagogy, I offer a modest historical reflection on cultural phenomena and some major philosophical systems that laid fundaments for the ongoing assault of the instrumental reason on practical and ethical, political and public, and critical thinking.

PL

Celem eseju jest rekonstrukcja krytyki pozytywizmu, jaką przeprowadza H. Giroux, odwołując się do koncepcji Szkoły Frankfurckiej. Służy mu ona następnie jako jeden z fundamentów jego własnej krytycznej filozofii edukacji. Racjonalność, jaka współcześnie dominuje w podejściu do edukacji i programów nauczania, jest zakotwiczona w wąsko pojmowanej idei efektywności, instrumentalności wiedzy, celach behawioralnych i w świadomości scjentystycznej. Obserwacja ta zajmuje centralne miejsce w krytycznej teorii edukacji H. Giroux, ale czerpie ona intensywnie z krytycznych teorii społeczeństwa i kultury, z jakimi wystąpili przedstawiciele Szkoły Frankfurckiej (M. Horkheimer, Th. Adorno, J. Habermas, H. Marcuse). Ich wpływ prowadzi badacza we wszystkich jego analizach racjonalności pozytywistycznej w edukacji, jednocześnie pozwalając mu przenieść uwagę na pozytywizm jako formę hegemonii kulturowej, odpowiedzialnej za współczesny kryzys kultury i rozumu. By dokładniej wyjaśnić wpływ Szkoły Frankfurckiej na formowanie się dyskursu pedagogiki krytycznej, proponuję za Horkheimerem i Habermasem skromną refleksją historyczną, dotyczącą zjawisk kulturowych oraz głównych idei filozoficznych, które przygotowały fundament pod obecny atak rozumu instrumentalnego na myślenie praktyczno-etyczne, polityczno-publiczne oraz krytyczne.

8

Ideał bycia sobą we wczesnych pracach Fryderyka Nietzschego (przyczynek do dyskusji nad koncepcją autentyczności Charlesa Taylora)

51%

Kusak L.

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

|

2018

|

nr 6(978)

123-136

PL

Charles Taylor w "Etyce autentyczności" przedstawia krytykę dominującego współcześnie indywidualizmu, który cechuje relatywizm, moralny subiektywizm i narcyzm, a jego konsekwencją jest atomizacja życia społecznego. W roli duchowego ojca tych szkodliwych zjawisk obsadzony został Fryderyk Nietzsche, który według Taylora zamienił godny szacunku ideał życia autentycznego w jego przeciwieństwo – egocentryczną samorealizację. Polemizując z Taylorem, w artykule zwrócono uwagę na często pomijany fakt, że Nietzscheański ideał „bycia sobą” ewoluował z biegiem lat, zmieniał się w kolejnych okresach jego twórczości. W okresie młodzieńczym (1869–1874) autor "Narodzin tragedii" opowiadał się za mądrym egoizmem – za byciem sobą rozumianym jako samorealizacja, której towarzyszy świadomość odpowiedzialności za dobro wspólne. Ideał bycia sobą przedstawiony przez młodego Nietzschego spełnia tym samym wymagania, jakie Taylor wiązał z postulowaną przez siebie „prawdziwą autentycznością”.

EN

In "The Ethics of Authenticity", Charles Taylor presents a critique of individualism which is dominating modernity. It is characterised by relativism, moral subjectivism and narcissism, and it results in the atomisation of social life. Friedrich Nietzsche is cast in the role of the spiritual father of these harmful phenomena, as – according to Taylor – he changed the respect-worthy ideal of authentic life into its opposite – egocentric self-realisation.Towards debating Taylor’s point of view, the article looks at the frequently overlooked fact that Nietzsche’s ideal of “being true to oneself” evolved over time and changed in the successive periods of his activity. In his youth (1869–1874), the author of "The Birth of Tragedy" argued for so-called intelligent egoism and being true to oneself, defined as self-realisation, which is aware of responsibility for the common good. The ideal of “being true to oneself” presented by the young Nietzsche therefore meets Taylor’s requirements of “true authenticity”

9

O krytyce nauki

51%

Czarnocka M.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2017

|

tom 5

197-215

PL

Analizuję obecne negatywne nastawienie do nauki – dosyć powszechne w filozofii i poza nią, w pewnych środowiskach intelektualnych – i dowodzę, opierając się na dystynkcji ideał–praktyka nauki, że zarzuty wysuwane przeciw nauce w filozofii są wątpliwe, dotyczą głównie jej praktyki, a nie jej ideału. Dowodzę, że jednostronne i deformujące obraz nauki są dwa główne argumenty krytyki nauki: o instrumentalizacji rozumu poprzez naukę oraz o opresyjnej roli nauki we współczesnym świecie. Twierdzę, że obecnie powiększająca się przepaść pomiędzy ideałem nauki (tj. jej istotą wyłonioną już w starożytności, ufundowaną antropicznie) a jej dzisiejszą praktyką jest istotnym problemem i obecnej nauki i ludzkiego świata.

EN

I analyse the contemporary negative attitude toward science—common both in philosophy and beyond it, in intellectual milieus—and demonstrate, by basing on the distinction ideal–praxis of science, that the objections against science in philosophy are doubtful and one-sided. Especially doubtful, deforming the image of science are two main arguments: on instrumentalising reason by science and on the oppressive role of science in the today human world. I claim that the today increasing gap between the ideal of science and its today praxis is an essential problem of the contemporary science and the human world.

10

Znaczenie teorii krytycznej dla uczenia się i nauczania dorosłych

51%

Kruszelnicki W.

Edukacja Dorosłych

|

2015

|

nr 2(73)

PL

Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób można odnosić diagnozy i troski teorii krytycznej do uczenia się i nauczania dorosłych, a w szczególności jak teorie uczenia się dorosłych można rozbudowywać w świetle kierunkowych idei Szkoły Frankfurckiej. Naczelna diagnoza powtarzana w artykule mówi, iż pedago- giczna idea całożyciowego uczenia się podziela dziś los każdego innego podsyste- mu edukacji: jest w coraz większej mierze zagarniana przez neoliberalną ideologię fundamentalizmu rynkowego, traktującego uczenie się jako źródło ekonomicznego postępu oraz klucz do konsumpcyjnego uczestnictwa w napędzaniu gospodarki, i dlatego całkowicie pozbawiającego je jego publicznego, etycznego i emancypacyj- nego znaczenia. Warunkiem wstępnym owego uczestnictwa jest, całkiem po prostu, akceptacja – zdolność jednostki do przystosowania się do istniejącego stanu rze- czy. Teoria krytyczna ukazana tu jest jako narzędzie pozwalające głębiej zrozumieć współczesny fenomen hegemonii rozumu instrumentalnego. Spożytkowana pedago- gicznie daje możliwość uwrażliwiania uczących się dorosłych na desubiektywizujące oddziaływania władzy i ideologii oraz zachęca ich do rozwijania emancypacyjnej podmiotowości zorientowanej na budowanie autonomicznej biografii, a także obronę świata życia i przestrzenie społeczeństwa obywatelskiego przed intruzją etyki rynku oraz biurokratycznej racjonalności.

EN

The paper aims to illuminate the ways we can connect the concerns of critical theory to adult learning and teaching and how, in particular, adult learning theory can be reframed in the light of critical theory. The diagnosis reiterated here is that the pedagogical idea of lifelong learning is currently partaking the lamentable fate of all the other sub-systems of education: it is increasingly being subsumed under the neoliberal ideology of market fundamentalism which sees learning as a vehicle to economic progress and to consumptionist participation in the economy and thus strips learning of its public, ethical and emancipatory significance. The main precondition of this participation is, simply, acceptance – the individual’s ability to c o n f o r m to the existing state of things. This essay is an attempt to show how critical theory can help us understand the present domination of the instrumental reason, guide adult learners in unmasking the workings of power and ideology, and instigate them to develop an emancipatory subjectivity, capable of resisting the prevalent spirit of market fundamentalism and oriented towards building an autonomous biography, at the same time defending the human life-world and civil society against the intrusion of capitalist ethics, market forces, and bureaucratic rationality.

11

Pedagogika w poszukiwaniu Innego rozumu. Ku krytyce pojęcia rozumu instrumentalnego

51%

Archacka M.

Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja

|

2018

|

tom 21

|

nr 4(84)

7-28

EN

The aim of the article is to seek the genesis of the concept of instrumental reason in pedagogy. Considering a radical critique of the reason conducted by the Frankfurt School an intellectual paradigm of the second half of the 20th century, I reconstruct and analyse philosophical concepts of the “instrumental reason” and Other reason, following the footprints first of T. Adorno and M. Horhheim and then of the second generation of Frankfurters: J. Habermas and H. Schnädelbach. My considerations are accompanied by also by the thought of the Polish philosopher M.J. Siemek. I ponder on the construction of modern social myths and show the way in which the analysed concepts become narrativistic means of building a mythological story, first in philosophy and then in pedagogy. I emphasise the necessity of opening a pedagogical dispute, which will allow to oppose the counter-enlightment tendencies visible in contemporary educational practice.

PL

Celem artykułu jest poszukiwanie genezy pojęcia rozumu instrumentalnego w pedagogice. Przyjmując radykalną krytykę rozumu prowadzoną przez Szkołę Frankfurcką za intelektualny paradygmat drugiej połowy XX wieku, rekonstruuję i analizuję przejęte przez pedagogikę filozoficzne pojęcia „rozumu instrumentalnego” i Innego rozumu, poruszając się tropem wyznaczonym najpierw przez T. Adorno i M. Horkheimera, a następnie drugiego pokolenia frankfurtczyków: J. Habermasa i H. Schnädelbacha. Moim rozważaniom towarzyszy także myśl polskiego filozofa M.J. Siemka. Podejmuję rozważania nad konstrukcją współczesnych mitów społecznych i ukazuję, w jaki sposób analizowane pojęcia stają się narratywistycznymi środkami budowania mitycznej opowieści, najpierw w filozofii, a później w pedagogice. Podkreślam konieczność podjęcia pedagogicznego sporu, który pozwoli na przeciwstawienie się kontroświeceniowym tendencjom widocznym we współczesnej praktyce edukacyjnej.