Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Psałterz Dawidów (1543) Mikołaja Reja wobec stylistycznych wzorców polszczyzny biblijnej

100%

Kowalska D.

Stylistyka

|

2023

|

tom 32

341-356

EN

The article aims to reflect on most important stylistic properties the David Psalter [Psałterz Dawidów] (1543) by Mikołaj Rej in the light of stylistic patterns of the Polish biblical language in the first half of the 16th century. The scholars consider the existence of two parallel biblical stylistic patterns of translated works in the middle of the 16th century: (1) a traditional pattern with stylistic elements typical of the artistic and rhetorical style; and (2) an innovative pattern with modernistic elements and the abundant existence of vernacular everyday speech. The existing research that focuses on the translation techniques links the David Psalter to the modernistic tendencies. It also emphasises that Mikołaj Rej refers to the tradition of free translation presented in Poland in the translation of Walenty Wróbel. The analysis of the article indicates that Mikołaj Rej consciously follows two mentioned patterns and that there is an unexpected abundance of elements typical of the traditional biblical style. In turn, the innovative patterns, clearly visible in other works of Mikołaj Rej, are scarce and carefully applied while preserving the lexemes which form the traditional features of the biblical Polish language.

2

Kształt stylistyczny człowieczej rozmowy z Bogiem w modlitwach Psałterza Dawidowego Mikołaja Reja

100%

Kowalska D.

|

2017

|

tom 51

|

nr 2

55-70

EN

The article deals with issues connected with chosen stylistic characteristics of prayers in the paraphrase of David’s Psalter by Mikołaj Rej. The analyses aim to determine the stylistic features of the prayer and to point out the features which give it a unique character. Rej’s prayers are kept in the poetics and conventions of a psalm. They make use of the biblical imagery, at the same time complementing the preceding psalms. Emotional epithets, accumulated through synonymous attributes, play an important role in the stylistic shape of the text. Rej uses means characteristic of the elevated style: evaluating epithets, numerous periphrastic expressions and distinguished metaphors of the biblical origin. On the other hand, Rej’s writing witnesses visible instances of crossing the boundaries of the familiar biblical style. The analyzed texts often assume a conversational character and each request is expressed in an individual, spontaneous way by means of different syntactic structures and emotive lexicon.

PL

-

3

Określenia temporalne w Psałterzu Dawidowym Mikołaja Reja

100%

Kowalska D.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2010

|

tom 9

87-99

EN

The aim of this article is the characterization of chosen temporal expressions in the Book of Psalms of Mikołaj Rej. The author, who analyses the chosen fragments of the piece in a linguistic and stylistic way, depicts the originality and independence of Rej from Latin sources: the Wulgata and the Campensis in translations of those expressions that concern temporal relations. The author proves that the superior aim of the Rej’s translation piece was on the one hand the revision of Biblical realities and on the other hand the particular care of stylistic translation’s form.

4

O stylu biblijnej prozy Mikołaja Reja (na podstawie Psałterza Dawidowego)

100%

Kowalska D.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2019

|

tom 5

209-223

EN

The article aims to present the most important features of the biblical prose of Mikołaj Rej on the basis of David’s Psalter. The subject of the analyses has not been chosen randomly, as David’s Psalter belongs to ‘pure’ religious texts and it refers to the tradition of free translation, grounded in Poland by the work of Walenty Wróbel. Although it was created in the beginnings of the writer’s works, this literary piece shows stylistic maturity. The analyses indicate that the style of translation is the result of Rej’s conscious, artistic work, who maintained some of the features of the traditional Psalter style.

PL

Celem artykułu jest wskazanie najważniejszych cech biblijnej prozy Mikołaja Reja na podstawie parafrazy Psałterza Dawidowego. Wybór przedmiotu analiz nie jest przypadkowy, Psałterz należy do „czystych” tekstów religijnych i nawiązuje do tradycji przekładu swobodnego, ugruntowanej w Polsce tłumaczeniem Walentego Wróbla. Utwór, choć powstał na progu twórczości pisarza, odznacza się stylistyczną dojrzałością. Analizy pokazują, że styl przekładu jest wynikiem świadomej, artystycznej pracy Reja, w której zauważalna jest dbałość o zachowanie niektórych cech tradycyjnego stylu psałterzowego.

5

Osobliwości leksykalne w Psałterzu Dawidowym Mikołaja Reja

100%

Kowalska D.

Roczniki Humanistyczne

|

2016

|

tom 64

|

nr 6: Językoznawstwo

51-70

PL

W artykule omawia się osobliwości leksykalne Psałterza Dawidowego Mikołaja Reja, czyli formy wyrazowe, które nie mają poświadczenia w szesnastowiecznych źródłach leksykograficznych bądź ówczesne słowniki odnotowują je tylko z tekstu Reja. Tego rodzaju leksemy osobliwe są licznie reprezentowane w Rejowej parafrazie, pojawiają się najczęściej jako ekwiwalenty synonimiczne, nierzadko nawet dublety słowotwórcze leksemów o ugruntowanej już pozycji w polszczyźnie literackiej. O wprowadzaniu do tekstu parafrazy neologizmów decydowały różnorodne czynniki, m.in.: dążność do precyzji językowej, możliwości kreacyjne leksemu, dążność do regularności słowotwórczej oraz względy wersyfikacyjno-rytmiczne, polegające na grupowaniu w bliskim sąsiedztwie formacji tworzonych za pomocą tego samego przyrostka. Na wybór niektórych neologizmów wpływała także chęć różnicowania leksemów w sąsiadujących ze sobą paralelnie zestawianych wersetach.

EN

The article focuses on lexical peculiarities of David’Psalter by Mikołaj Rej, that is on these lexical forms which are not present in the 16th-century lexicographic sources or which are present in the dictionaries only on the basis of Rej’s works. Such peculiar lexemes frequently appear in Rej’s paraphrase, usually as synonymic equivalents, or even as word-formation doublets, of lexemes whose position in Polish literature is stable. Various factors decided about whether to include neologisms in Rej’s paraphrase, such as: the desire to strive for lexical precision and word-formation regularity, the possibilities of creating a lexeme and the aspect of versification and rhythm, which aimed at putting together forms created with the help of the same suffix. What helped to choose and accept some neologisms was also the desire to divide these lexemes which occurred next to each other in parallel verses.

6

Leksyka wartościująca w obrazie człowieka złego w "Psałterzu Dawidowym" Mikołaja Reja

100%

Kowalska D.

|

tom 14

269-283

EN

The article deals with evaluative vocabulary in the religious language in 16th century. The analysis focuses on the evaluative lexicon used by Rej to form an image of an evil man in "David’s Psalter". The paraphrase used by Rej is rich with varied evaluative expressions in respect of the evil man, mainly adjectival elements. It is clearly visible when compared to earlier medieval translations based on the verbal method of translating which follow the Latin linguistic model which is not diverse. What attracts attention is not only a big number of forms, but also the autonomy of the author’s lexical choices which testifies to the author’s free creation of a stereotypical idea of an evil man, to breaking with the Latin shape of Wulgata and to a search of one’s own way of the art of translation. A tendency to avoid repetitions and to care for the synonymic diversity of the epithets has paved a way in David’s Psalter for rare lexemes unknown to the literary language and for morphological doubles and lexemes formed with the use of rare formants. The material analysed has shown Rej as an artist who creates the text of his translation without any restraints and who applies synonymy as an important tool used to shade the meaning.

7

Spotkanie tradycji ze współczesnością w Psalmach króla Dawida w przekładzie Bohdana Drozdowskiego

100%

Kowalska D.

Poradnik Językowy

|

2017

|

tom 740

|

nr 1

7-24

EN

The aim of this paper is to analyse the phraseological layer of the poetic paraphrase of The Psalter in Bohdan Drozdowski’s translation. Published in 2008, King David’s Psalms are an interesting example of dynamic equivalence in the area of translation. They also make an attempt at finding, at the level of the system of the Polish language, specific syntactic, semantic and stylistic equivalents of the same values as the original Hebrew text. The purpose of the conducted analyses is to answer the question whether, and to what extent, Bohdan Drozdowski retains the layer of traditional phrases, which are associated with the Psalter style. To what extent his poetic paraphrase breaks with the Polish tradition of translation, which has been developing since the Middle Ages, and to what extent it has remained faithful to it. In Bohdan Drozdowski’s paraphrase, traditional biblical phrases are intermingled with Polish idioms that are abundant with marked colloquial lexis and expressive formations, which permits the conclusion that although the poet wanted to modernise Psalms and adapt them to the mentality and sensitivity of the modern reader, he did so while protecting the layer of traditional phrases. This layer, although slightly depleted in comparison to traditional translations, is noticeable and penetrates deep into the text of the translation, becoming, so to speak, a basis for the innovative ideas of the translator. This intended coexistence of lexical and phraseological layers that are so stylistically and genetically varied is a characteristic feature of the paraphrase in question. In this multitude of voices, the voice of many epochs can be heard, which seems to be emphasised by the timeless character of the Psalter, visible in the Polish language since the mediaeval times. This means that Bohdan Drozdowski’s paraphrase links, as it were, the old times and the modern times and becomes a meeting place of the tradition and the present day.

8

Język codziennej komunikacji w niecodziennym opracowaniu w Listach z Afryki Henryka Sienkiewicza

100%

Kowalska D.

|

2016

|

tom 50

157-172

EN

The article discusses the selected elements of the style presented in Letters from Africa by Henryk Sienkiewicz. The analysis of the lexical-phraseological and the syntactic layers of the text demonstrates that in Letters from Africa the artistic language is consciously created and functional. Its characteristic, stylistic feature is the extensive use of colloquial language, fixed, idiomatic phrases, proverbs and proverbial expressions. Therefore, such use of lexicon and phraseology refers to the traditional trends of the Polish language, the vivid language of everyday communication. What strikes the readers is the quantitative as well as the qualitative abundance of this type of marked units of language. This verbal layer, inextricably linked with the everyday language of the Polish people, is subject to the artistic syntactic rules characteristic of the rhetorical style. The skillful combination of two stylistic features is a testimony to the high value of the text: on the one hand, simplicity and moderation in the lexical-phraseological layer; on the other hand, abundance and poetic elegance which are present mainly in the syntactic layer. Thus, Letters from Africa reflect the language of common, everyday communication in an uncommon study.

PL

-

9

Funkcja powtórzeń językowych w Uchu Igielnym Wiesława Myśliwskiego

63%

Kowalska D. , Pietrzak M.

|

2020

|

tom 19

219-245

EN

The purpose of this study is to demonstrate the function of linguistic repetitions in the novel Ucho igielne of Wiesław Myśliwski. The subject of description are the repetitions of both lexical and syntactic units, as well as the units smaller than a word (morphemes) in a linear sequence of the text. The presented analysis shows that the writer skilfully uses the descriptions in various functions. First, they are an exponent of coherence of the text in which fragmentation of the segments of content can be noticed. Repetitions facilitate to follow the non-chronological narration, they signal continuity of a given theme within a given relation. Second, they are used as a stylistic means in an uttered monologue, therefore stylized as a spoken language, serving various purposes and primarily performing an impressive and expressive functions. Myśliwski also uses repetitions to create music of words, he confers to the text a kind of rhythm. Repetitions also visibly co-create the orality of the text as they are conducive to memorizing and making memory present. The remarkable power of repetition in the stylistic layer of the analysed work, its attractiveness, is also determined by a manner the writer uses this stylistic means. Myśliwski extremely carefully, in accordance with the rhetoric rules, constructs the composition of his work. Besides the syntactic parallelisms, we find examples of polyptotons and the etymological figures, apart from anaphors there are frequent anadiploses. Quite often repetitions draw the reader’s attention to the text itself, therefore being also one of the vehicles of the poetic function in the work.

PL

Celem artykułu jest ukazanie funkcji powtórzeń językowych w powieści Ucho Igielne Wiesława Myśliwskiego. Przedmiotem opisu są zarówno powtórzenia jednostek leksykalnych, jak i syntaktycznych oraz jednostek mniejszych od słowa (morfemów) w ciągu linearnym tekstu. Przedstawione analizy pokazują, że pisarz umiejętnie wykorzystuje je w różnorodnych funkcjach. Po pierwsze, są one wykładnikiem spójności tekstu, w którym zauważalne jest rozczłonkowanie treściowych segmentów. Repetycje ułatwiają śledzenie achronologicznej narracji, sygnalizują ciągłość danego tematu w obrębie danej relacji. Po drugie, wykorzystywane są jako zabieg stylizacyjny w monologu wypowiedzianym, a więc stylizowanym na język mówiony, służąc rozmaitym celom i realizując przede wszystkim funkcję impresywną oraz ekspresywną. Myśliwski za pomocą powtórzeń wydobywa także muzykę słowa, nadając tekstowi pewien rodzaj rytmiczności. Powtórzenia w widoczny sposób współtworzą także oralność utworu, sprzyjają bowiem memoryzacji i uobecnianiu pamięci. O nieprzeciętnej sile powtórzenia w warstwie stylistycznej analizowanego utworu, o jego atrakcyjności, decyduje również sposób, w jaki pisarz wykorzystuje ten środek stylistyczny. Myśliwski niesłychanie starannie, zgodnie z regułami retorycznymi, konstruuje kompozycję swego utworu. Oprócz paralelizmów składniowych, odnajdujemy przykłady kunsztownych poliptotonów i figur etymologicznych, obok anafor liczne są anadiplozy. Nierzadko repetycje kierują uwagę odbiorcy na sam tekst, są więc także jednym z nośników funkcji poetyckiej w utworze.

10

Od Listów z podróży do Ameryki (1876–1878) do Listów z Afryki (1891–1892), czyli o ewolucji warsztatu pisarskiego Henryka Sienkiewicza

63%

Kowalska D. , Pietrzak M.

|

2019

|

tom 18

109-123

EN

The article contains alinguistic and stylistic analysis that identifies linguistic exponents of se-lected stylistic features of Henryk Sienkiewicz’s writing manner and detects the differences in the way he creates landscapes in his two works that represent the same literary genre: “Travel Letters from America” and “Travel Letters from Africa”. The basis for the analysis are descrip-tive statements (descriptions of sunsets), identical from the thematic point of view. Thanks to the analysis it appears that Henryk Sienkiewicz’s manner of describing nature was formed during his American trip, and later it was visible in his older “Travel Letters from Africa”. The evolu-tion of Henryk Sienkiewicz’s style concerns only the quality of linguistic means, first of all epithets, which in his African letters were selected in aharmonious way and they were subor-dinated to the realism of the description. In “Travel Letters from Africa” the author maintains more syntactic discipline and cares more about the rhythmic and phonic aspects.

PL

Celem artykułu jest analiza językowo-stylistyczna, zmierzająca do wskazania językowych wykładników wybranych cech stylowych warsztatu pisarskiego Henryka Sienkiewicza oraz wydobycia różnic w sposobie kreślenia przez niego krajobrazów w dwóch utworach reprezentujących ten sam gatunek literacki: Listach z podróży do Ameryki oraz Listach z Afryki. Podstawę materiałową stanowią tożsame pod względem tematycznym wypowiedzi deskryptywne (opisy zachodów słońca). W toku analiz pokazuje się, że w zakresie opisywania zjawisk przyrody zasadnicze cechy warsztatu pisarskiego Henryka Sienkiewicza uformowane zostały już podczas spisywania wrażeń z amerykańskiej podróży, a następnie wykorzystane w późniejszych o kilkanaście lat Listach z Afryki. Ewolucja stylu Henryka Sienkiewicza dotyczy jedynie jakości zastosowanych środków językowych, przede wszystkim epitetów, które w późniejszej, afrykańskiej korespondencji dobierane są w sposób harmonijny i podporządkowany realizmowi opisu. Listy z Afryki wyróżniają się także większą dyscypliną składniową i dbałością o rytmiczną i foniczną stronę wypowiedzi.