The article presents six disclosed cases of illegal border crossing between People's Poland and the Soviet Union from the 1950s to the beginning of the 1980s. They were committed by people with a low social status and poor education. The first two of the discussed cases concern the mentally ill who, completely unknowingly, found themselves on the territory of the USSR. The remaining four refer to people who, under the guise of tourist trips, were in fact involved in illegal trade and tried to smuggle prohibited items across the border. The text was largely based on documents of the Ukrainian KGB, which had not been present in the scientific circulation so far.
PL
W artykule przeanalizowano sześć ujawnionych przypadków nielegalnego przekraczania granicy między Polską Ludową a Związkiem Radzieckim od lat 50. do początku lat 80. XX wieku. Popełniały je osoby o niskim statusie społecznym i słabym wykształceniu. Dwie pierwsze z analizowanych spraw dotyczyły mężczyzn chorych psychicznie, które zupełnie nieświadomie znalazły się na terenie ZSRR. Pozostałe cztery odnoszą się do osób, które pod pozorem wyjazdów turystycznych w rzeczywistości zajmowały się nielegalnym handlem i próbowały przemycić przez granicę przedmioty zabronione. Tekst został w dużej mierze oparty na dokumentach z archiwum KGB w obwodzie lwowskim, które dotychczas nie pojawiały się w obiegu naukowym.
The text presents three cases of criminal trials held in the 1930s against the Polish population remaining in Soviet Ukraine (regions of Vinnytsia, Odesa, and Kamianets-Podilskyi). All ended with sentences of death by firing squad. Years later, the murdered were recognised as victims of the totalitarian system, thus obtaining posthumous rehabilitation and symbolic sentence exoneration.
PL
Tekst przedstawia trzy przypadki śledztw karnych toczonych w latach trzydziestych XX w. przeciwko ludności polskiej pozostałej na Ukrainie Radzieckiej (Winnica, Odessa, Kamieniec Podolski). Wszystkie zakończyły się wyrokami skazującymi na śmierć przez rozstrzelanie. Po latach zamordowani zostali uznani za ofiary systemu totalitarnego, uzyskując tym samym pośmiertną (symboliczną) rehabilitację.
Tekst poświęcony został analizie badawczej wybranych polskich form upamiętnień (nazwy ulic, pomniki, tablice pamiątkowe) w przestrzeni miejskiej współczesnego Lwowa. Oprócz informacji o dacie i okolicznościach ich powstania, artykuł przedstawia również szerszy kontekst danej formy upamiętnienia oraz towarzyszące temu inne czynniki (najczęściej natury politycznej). Obok podziału na rodzaje upamiętnień (ulice, pomniki, tablice), w tekście zastosowano także wyszczególnienie ich ze względu na okres powstania (przed 1939 r., w czasach ZSRR oraz w latach niepodległej Ukrainy). Analizie badawczej poddano wyłącznie obszar miejski współczesnego Lwowa, świadomie rezygnując z form upamiętnień na cmentarzach czy też wewnątrz byłych i obecnych kościołów rzymskokatolickich.
EN
The text is devoted to a research analysis of selected Polish forms of commemoration (street names, monuments, commemorative plaques) in the urban space of contemporary Lviv. In addition to the information on the date and circumstances of their creation, the article also presents a broader context of a given form of commemoration and other factors accompanying it (most often of a political nature). In the text, apart from the division into types of commemorations (streets, monuments, plaques), they were also distinguished according to the period of the uprising (before 1939, during the USSR and during the years of independent Ukraine). The research analysis covered only the urban area of modern Lviv, consciously resigning from forms of commemoration in cemeteries or inside former and present Roman Catholic churches.
This review article is a critical approach to Serhiy Humennes monograph published in the IPN Publishing House (Warszawa 2022, „Monografie” series, vol, 179, p. 166) concerning illegal migrations across the Polish-Soviet border in the Interwar period. In the course of reading, I have come across many errors of both substantive and technical and linguistic nature. I have also revealed a rather peculiar phenomenon of using an almost unchanged text four times for various purposes. On its basis, a masters thesis has been written, defended at the then Jan Długosz Academy in Częstochowa, published in the form of a subject monograph. In the meantime, however, the author slightly modified the content of the typescript and used it as the basis for conferring the degree of doctor of history at the Faculty of History of the Taras Shevchenko National University in Kiev. Once the dissertation has been successfully defended, a book published in Ukrainian has also seen the light of day.
The review article is devoted to the monograph "Sovietization of Volhynia 1944 - 1956", published this year, by Adam Rafał Kaczyński.In the text, I emphasize the main advantages of the monograph, while pointing out some source deficiencies and other polemical issues.The monograph in question is the first comprehensive approach to the researched issue in Polish and Ukrainian historiography.Therefore, it is worth signaling its publication to a wider group of interested researchers.
PL
Artykuł recenzyjny poświęcony został wydanej w bieżącym roku monografii "Sowietyzacja Wołynia 1944 - 1956", autorstwa Adama Rafała Kaczyńskiego. W tekście podkreślam główne zalety monografii, jednocześnie wskazując pewne braki źródłowe i inne kwestie o charakterze polemicznym. Przedmiotowa monografia jest pierwszym całosciowym ujęciem badanego zagadnienia w polskiej i ukraińskiej historiografii. Dlatego też, warto zasygnalizować jej opublikowanie szerszemu gronu zainteresowanych badaczy.