Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Określenie parametrów deformacji przy sprężysto-lepkim pełzaniu filarów

100%

Kortas G.

|

tom T. 54, nr 5

16-20

PL

Proces odkształcania filara czy zaciskania pustki opisać można prawem naturalnego zanikania, które określa sprężysto-lepkie za-chowanie zgodne z modelem reologicznym Kelvina. lnterpretacja wyników pomiaru konwergencji przy komorowej lub kawernowej modularnej eksploatacji zależy od wartości parametrów procesu. W pracy przedstawiono wzory na ich określanie, gdy znany jest tylko fragment procesu odkształcania. Wyniki pracy mogą być wykorzystywane przy ocenie bezpieczeństwa oraz genezach i pro-gnozach ruchu górotworu w związku z eksploatacją górniczą.

EN

The pillar deformation process or cavity convergence can be described by means of the natural decline law which determines elasto-sticky bahaviour according to the Kelvin's reological model. Convergence meassurement results interpretation at caving or modular caving method depends on the process parameters value. Formulas for their determination, when only a fragment of the process is known, are presented in the paper. Result of the work can be used at assesment of safety as well as in genesises and predictions of rock movements connected with mining.

2

Geomechaniczne warunki wykorzystania kawern w złożach soli na podziemny magazyn ropy i paliw

100%

Kortas G.

|

tom T. 55, nr 9

25-29

PL

W artykule przedstawiono podstawowe warunki geomechaniczne, jakie powinny być rozeznane przy budowie podziemnych magazynów węglowodorów z wykorzystaniem kawern kopalni otworowej w wysadowych złożach soli kamiennej. Zwrócono uwagę na większe wymogi dokumentowania sytuacji górniczej i budowy geologicznej złoża, konieczność określenia rozkładu naprężeń pierwotnych w złożu dla ustalenia bezpiecznych ciśnień w wyrobiskach. Przedstawiono wyniki wstępnych badań ciśnienia szczelinowania, szczelności komór i połączeń między kawernami. Wnioskuje się systematyczne prowadzenie pomiarów konwergencji objętościowej kawern.

EN

Basic geomechanical conditions, which should be recognized at construction of the underground stores of hydrocarbons with the use of salt bore mines cavities in the rock-salt dome deposits are presented. Attention is drawn to the bogger requirements of the mining situation and deposit geological structure documentation and the necessity of the primary stress patern in the deposit determination to establish safe pressure in workings. Results of the preliminary testing of the facturing pressure, tighteness of chambers and connection between cavities are presented. Systematic conducting of the volumetric convergence of cavities is proposed.

3

Wpływ właściwości fizycznych i geometrii wysadu solnego na jego wypiętrzanie się

100%

Kortas G.

|

tom R. 32, z. 1

153-162

PL

Przygotowano model badawczy 3D do testowania ośrodka sprężysto-lepkiego reprezentującego wysad solny i otaczające go utwory. Metoda elementów skończonych została zastosowana do określania prędkości wypiętrzeń wysadu solnego. Przedmiotem testów był wpływ: różnic gęstości skał solnych i utworów otoczenia wysadu, gęstości czapy wysadu, lepkości skał solnych, wysokości wysadu oraz nachylenia skrzydeł wysadu na prędkość jego wypiętrzania. W pracy przedstawiono związki między prędkością wypiętrzania się wysadu a gęstością, podatnością na pełzanie B w prawie pełzania Nortona i geometrycznymi elementami wysadu. Związki te są zgodne z hipotezami o ruchu wysadów solnych. Praca stanowi wycinek studiów przeprowadzanych w ramach projektu badawczego na temat ruchu górotworu w otoczeniu wysadów solnych.

EN

Research model 3D had been carried out for testing elastic-viscous body as the representation of salt dome formation and formations in its surroundings. Finite element method was used for describe salt dome uplift rate. Influence of: density difference of salt dome and formation in dome surroundings, density of cap dome, viscosity of salt rock, high of salt dome, decline of salt dome wings on was the subject of research. The relations between dome uplift rate and density, flexibility on creep B in Norton creep law, geometric elements were shown as formulas in this paper. Consequences of these functions are compatible with geologic hypothesis about of salt dome uplift.

4

Po co człowiekowi sól?

100%

Kortas G.

|

2017

|

tom T. 73, nr 7

42--50

PL

Praca przeglądowo przedstawia powiązanie człowieka z solą w perspektywie jego ewolucji ze świata zwierząt do współczesności. Na tle modelu powstania człowieka Y. Coppensa (1994), wskazuje na dostępność do soli, jako jednego z podstawowych warunków sukcesu ewolucyjnego hominidów i powstania homo sapiens. Wykorzystanie pierwszych narzędzi kamiennych w strefie Ryftu Afrykańskiego do skrobania osadów solnych było prawdopodobnie początkiem urabiania skał. Ze względu na biologiczne uwarunkowania człowieka, sól pełniła zawsze rolę ważnego składnika pokarmowego. Pokazane tu różnorodne związki ludzi z solą dokumentowane były od czasów powstania alfabetu. Dotyczy to sposobów wydobycia soli w odkrywkach, w kopalniach podziemnych i otworowych, transportu i wykorzystania soli. Pozyskiwanie soli wpływało znacząco na organizację i gospodarkę państw w starożytności, w średniowieczu i czasach współczesnych. Sól była i nadal jest pobierana z morza, słonych wycieków i zasolonych wód, z powierzchniowych osadów i podziemnych formacji solnych. Pokazując obecne jej wykorzystanie, wskazuje się na współczesne zróżnicowanie technik górniczych, sposobów i celów zagospodarowania przestrzeni wyrobisk, w tym dla podziemnego magazynowania i składowania czy udostępnienia ich turystom. Rośnie wykorzystanie walorów leczniczych solanki czy zasolonego powietrza w kopalniach podziemnych i tężniach. Złoża soli wykorzystywano także do przeprowadzania w nich próbnych wybuchów nuklearnych. Zwraca się również uwagę na rosnące niekorzystne oddziaływanie soli jako odpadu, postępujące zasolenie cieków i wielkich naturalnych zbiorników wodnych. Dlatego w pracy wskazano na potrzebę zwiększenia racjonalności i odpowiedzialności w gospodarce solą.

EN

This study is a review of the association between man and salt during the evolution of the humans from the animals to the contemporary man. Based on the model of the origin of man by Yves Coppens (1994), the author indicates that the access to salt was one of the fundamental conditions of the evolutionary success of the hominids and the origin of the homo sapiens. Using the first rock tools to scratch salt deposits in the area of the African Rift was probably how mineral extraction began. Owing to the biological conditions of mankind, salt always played the role of an important nutrient. Various associations between man and salt were documented since the origin of alphabet. Those concerned the methods of salt extraction from open pits, underground mines, and solution mines, as well as salt transportation, and applications of salt. Salt extraction considerably influenced the organization and economies of states in ancient, medieval, and contemporary times. Salt was and has been collected from the sea, salt outcrops, brine leaks, surface deposits, and underground formations. Demonstrating the present-day uses of salt, we indicate the current diversity of mining technologies, methods, and types of working development, including the systems of underground storage in former workings and caverns, as well as making old workings available to tourists. The use of brines or salty air in underground mines and graduation towers for medical purposes is expanding. The workings in salt mines were also used for conducting nuclear tests. This paper also mentions the adverse effects of salt waste, including the increased salinity of watercourses and large, natural water reservoirs. For that reason, the need of increased rationality and responsibility in salt management has been indicated.

5

Deformations of the protection shelf in the "wapno" salt mine, based on model studies

63%

Kortas G. , Maj A.

|

tom Vol. 59, no. 4

869--886

EN

The catastrophic mine failure resulting from the inrush of water into the Wapno Salt Mine was probably caused by a fracture in the roof protection shelf. The purpose of the present study was to apply the method of the homogenization of the multi-level room-and-pillar structure in the Wapno Salt Mine for 3D+t modelling of the elastic-viscous medium to determine the distribution of stress and strain, and, on that basis, to estimate the geomechanical conditions existing in the roof shelf. This paper presents briefly the spatial development of the salt mine’s structure and the results of the surveying measurements carried out during the salt mine’s operation and after the mine was flooded. Those results constituted a basis for the verification of the introduced homogenization parameters, i.e. the time-dependent changes of the elasticity modulus and the susceptibility to creep at particular salt mine’s levels. A simulated process demonstrated the development of positive values of principle stresses, increasing with time, and of omnidirectional tensile strains. In such conditions, the cracking of the protection shelf body could proceed, also with opening of water flow paths from the dome cap into the salt mine’s workings. This paper presents a new research method, the results of its application, and the obtained distribution of stresses and strains that can be useful for the assessment of water hazard in other salt mines.

PL

Katastrofa górnicza wywołana wdarciem wody do kopalni soli w Wapnie spowodowana była prawdopodobnie pęknięciem ochronnej półki stropowej. Celem tej pracy było zastosowanie metody homogenizacji struktury komorowo-filarowej wielopoziomowej kopalni Wapno do modelowania ośrodka sprężysto-lepkiego 3D+t dla określenia rozkładu naprężeń i odkształceń oraz na tej podstawie oszacowania warunków geomechanicznych w półce stropowej. W pracy przedstawiono krótko rozwój przestrzenny struktury kopalni oraz wyniki przeprowadzonych pomiarów geodezyjnych w czasie działalności kopalni i po jej zatopieniu. Wyniki te były podstawą do weryfikacji wprowadzanych parametrów homogenizacji, tj. zmian w czasie modułu odkształceń i podatności na pełzanie poszczególnych poziomów kopani. Symulowany proces wykazał wykształcanie się rosnących w czasie dodatnich naprężeń głównych oraz wszechstronnych odkształceń rozciągających. W takich warunkach postępować mogło spękanie calizny półki ochronnej, a także otwieranie dróg przepływu wód z zawodnionej czapy wysadu do wyrobisk. W pracy przedstawiono nową metodę badań, jej wyniki i otrzymane rozkłady naprężeń i odkształceń, która może być zastosowana w ocenie zagrożenia wodnego kopalń soli.

6

Modelowanie konwergencji w modularnej strukturze wielopoziomowej kopalni soli

63%

Kortas G. , Maj A.

|

tom Vol. 7, no. 3-4

237--252

PL

Praca przedstawia studium konwergencji w modularnej strukturze wielopoziomowej kopalni soli w oparciu o symulacje MES. Rozpoznano wpływ właściwości sprężystych i lepkich na wartości i rozkład przemieszczeń w komorach, wyrażonych przez konwergencje liniowe i powierzchniowe. Zbadano wpływ kształtu struktur i zmiany konwergencji w funkcji czasu. Praca stanowi podstawę do powiązania przemieszczeń w wyrobiskach z obniżeniami powierzchni.

EN

The paper is a result of FEM modelling of convergence (room closure) in multilevel salt mines. Influence of visco-elastic properties of salt on linear and areal closure values and distribution has been shown. Relation between convergence and shape of structure as well as time dependance of convergence were described.

7

Aktualizacja mapy glebowo-rolniczej z wykorzystaniem klasyfikacji obiektowej (OBIA) zobrazowań teledetekcyjnych oraz analiz przestrzennych GIS

51%

Wężyk P. , Pierzchalski M. , Szafrańska B. , Kortas G.

|

tom Vol. 23

477--488

PL

Aktualność map glebowo-rolniczych w Polsce sięga najczęściej lat sześćdziesiątych poprzedniego wieku, stąd wymagają one nie tylko konwersji z formy analogowej (papierowej) do cyfrowej, ale przede wszystkim weryfikacji treści w stosunku do rzeczywistych klas pokrycia i użytkowania terenu. Rozwój miast, wsi, dróg i innych inwestycji infrastrukturalnych, jaki nastąpił w minionych 50 latach oraz nasilenie się w ostatniej dekadzie procesów socjoekonomicznych skutkujących porzucaniem upraw rolnych i zajmowania tych terenów przez lasy, spowodował dużą dezaktualizację treści geometrycznej mapy glebowo-rolniczej. Przeprowadzenie weryfikacji treści geometrycznej mapy glebowo-rolniczej dla skali województwa małopolskiego wymagało zastosowania obiektowej klasyfikacji (OBIA, ang. Object Based Image Analysis) aktualnych zobrazowań teledetekcyjnych. Proces OBIA realizowano w oprogramowaniu eCognition Developer 8.64 (Trimble GeoSpatial). Należało go możliwie daleko zautomatyzować ze względu na dużą powierzchnię opracowania (ok. 15000 km2). Otrzymane wyniki skontrolowano na podstawie kilkuset powierzchni referencyjnych (wektoryzacja ekranowa dokonana przez operatora). Analizy przestrzenne GIS aktualizujące przebieg poligonów mapy glebowo-rolniczej o nowe powstałe obiekty zrealizowano w trybie wsadowym (Model Builder, Esri). Uzyskane wyniki wykazały, iż największe zmiany, tj. przyrost powierzchni (procentowo) zanotowano w przypadku klas: „Las” (Ls; +8.2%) oraz „Tereny zabudowane” (Tz; +6.3%), przy jednoczesnym ubytku wszystkich kompleksów (ID 1÷13) wykorzystywanych pod uprawy rolne o -10.5% (z czego -4.9% w rejonach górskich). Ubytek trwałych użytków zielonych (1z, 2z oraz 3z) na zaktualizowanej mapie glebowej oceniona na około (-4.2%). Zastosowane algorytmy weryfikacyjne oraz aktualizacyjne pozwalają stwierdzić, iż klasyfikacja obiektowa OBIA aktualnych zobrazowań teledetekcyjnych (satelitarnych i lotniczych) w połączeniu z daleko zautomatyzowanymi analizami przestrzennymi GIS może być wykorzystywana w procesie aktualizacji mapy glebowo-rolniczej.

EN

The analogue soil maps (paper sheets; scale 1:5000) were made in Poland most likely in the 60-ties of XX century. Today, they need not only conversion from analogue form to digital (raster or vector) format but also quick and objective map revision. Soil maps become outdated and they don't represent actual land use or land cover (LULC). Rapid growth of cities and the country side development as well as infrastructure constructions have to be included in up-dated soil map. During the last 50 years in Małopolska Voivodeship, many hectares of arable land were abandoned and changed in natural way (succession) in to the class forest. In year 2010 the Marshal office of Małopolska Voivodeship decide to convert the archive of analogue soil map to shape file with connected database. In 2011 another project was started with main goal of up-date of the soil map (about 15 000 km2). The special work-flow of geoinformation technologies was used for fulfill this goal. Object Based Image Analysis (OBIA) meets the criteria for fast and accurate Land Use & Land Cover (LULC) classification method of the RapidEye (from years 2010/2011) high resolution satellite images. Application of this object based classification method, together with GIS analysis ensures very high degree of work automation. The results obtained shows, that the most changes in a land cover were observed in urban areas (Tz; +6.3%) and forests (Ls; + 8.2%). The area of all other agricultural used soil complexes decreased in the same time about -10.5% (in the mountainous areas approx. -4.9%). The class pastures and meadows also decrease during the last 50 years about -4.2%. This project demonstrates success story of using the modern GIS techniques to verify and update soil map of Małopolska Voivodeship based on the OBIA of RapidEye satellite imaginary and aerial orthophotomaps (RGB).