Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Dialekt kreteński języka nowogreckiego – próba opisu na bazie materiału hydronimicznego. Część 3: zjawiska fonetyczne i morfologiczne ograniczone terytorialnie

100%

Kaczyńska E.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

tom LXIII

35-51

PL

Artykuł zawiera treściwe omówienie trzynastu regionalnych innowacji dialektu kreteńskiego (dziewięciu fonetycznych i czterech morfologicznych), które można zaobserwować w hydronimii wyspy. Dwa przedyskutowane zjawiska fonetyczne i cztery morfologiczne dość zgodnie dzielą Kretę na dwa podobnej wielkości obszary: areał zachodni (obejmujący dwie jednostki terytorialne, dawne nomosy: Chaniá i Réthimno) i areał wschodni (obejmujący dwa wcześniejsze nomosy: Iráklio i Lasíthi), co pozwala wyróżnić główne subdialekty – zachodniokreteński i wschodniokreteński. Niektóre innowacje fonetyczne są bardziej rozproszone i najczęściej ograniczone do relatywnie mniejszych jednostek terytorialnych (np. do gwary Kísamos, Sfakiá lub Wiános). Wszystkie omówione innowacje morfologiczne pojawiły się wyłącznie w subdialekcie zachodniokreteńskim, który jednocześnie nie wprowadził ani jednej innowacji fonetycznej obejmującej cały obszar zachodniej Krety. Można zatem powiedzieć, że gwary zachodnie dialektu kreteńskiego są pod względem zjawisk morfologicznych zdecydowanie bardziej innowacyjne niż gwary wschodnie. Z drugiej jednak strony subdialekt wschodniokreteński przeprowadził kilka partykularnych innowacji fonetycznych, które obejmują cały obszar wschodniej Krety.

EN

The paper contains a concise discussion of thirteen regional innovations of the Cretan dialect (including 9 phonetic and 4 morphological ones) that may be observed in the island’s modern hydronymy. Two phonetic phenomena and four morphological ones unanimously divide the island of Crete into two zones of similar size: the western area (comprising two regional units, corresponding to the earlier prefectures of Chania and Rethymno) and the eastern area (likewise spanning two regional units, Heraklion and Lasithi). On the basis of these local phenomena, it is necessary to distinguish two basic subdialects: West Cretan and East Cretan. Some phonetic innovations are dispersed and generally limited to minor local areas (e.g. those of Kissamos, Sfakia and Viannos). All of the morphological innovations under discussion appeared exclusively in the West Cretan subdialect, which at the same time introduced no common phonetic innovations in the western area of island. Thus, from the morphological point of view, the western variety of the Cretan dialect is more innovative than the eastern idioms. On the other hand, the East Cretan subdialect introduced a number of common phonetic innovations in the whole area of eastern Crete.

2

Dialekt kreteński języka nowogreckiego – próba opisu na bazie materiału hydronimicznego, część 2: morfologia i leksyka

100%

Kaczyńska E.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2015

|

tom LXI

61-78

PL

Artykuł jest uzupełnieniem wcześniejszej publikacji [Kaczyńska, 2014a, s. 93–120], pokazującej charakterystyczne cechy dialektu kreteńskiego języka nowogreckiego poprzez pryzmat nowożytnej hydronimii wyspy Krety. W niniejszej pracy omówiono wybrane ogólnokreteńskie zjawiska morfologiczne (słowotwórcze i fleksyjne). Część tych zjawisk ma archaiczny charakter, sięgający zapewne epoki antycznej. Ślady starożytnego dialektu doryckiego obserwuje się także w leksyce apelatywnej, stanowiącej podstawę kreteńskich jednostek hydronimicznych. W słownictwie dialektu kreteńskiego zauważa się silny wpływ języka włoskiego, co tłumaczy się długoletnim panowaniem Republiki Weneckiej na Krecie (1204–1669). Leksyka kreteńska obfituje w turcyzmy, wchłonięte przez dialekt miejscowy w okresie osmańskiej okupacji wyspy (1669–1898). Odnotowuje się arabskie pochodzenie ograniczonej liczby dialektyzmów. Zapożyczenia z języków południowosłowiańskich, albańskiego lub rumuńskiego stanowią bardzo znikomą grupę.

EN

The paper, which supplements an earlier article [Kaczyńska, 2014a, s. 93–120], presents an overview of different features of the Cretan dialect of Modern Greek on the basis of the island’s modern hydronymy. The author discusses 18 morphological phenomena connected with Common Cretan word-formation and nominal flexion. Some of them demonstrate an archaic (Ancient Greek) character. There are clear traces of ancient Doric speech in the vernacular vocabulary, as well as in the Modern Cretan water names. The Cretan dialect was strongly influenced by the Italian language during the Venetian occupation of the island (1204–1669). The Turkish language contributed significantly to the dialect’s lexicon by supplying numerous loanwords absorbed during the Ottoman rule in Crete (1669–1898). Some Cretan dialectisms seem to derive from Arabic. Lexical borrowings from South Slavic, Albanian and Romanian are sparse

3

Wyjątkowy bałkanizm anatolijskiego pochodzenia

63%

Kaczyńska E. , Witczak K. T.

Prace Językoznawcze

|

2017

|

nr XIX/3

53-69

EN

The paper discusses the origin of one of the modern balkanisms, attested in most Balkan languages, cf. Mod. Gk. κουμάσι n. ‘kennel (for a dog); hencoop’, dial. (Cretan) κούμος m. (o-stem) ‘id.’; Alb. kumác m. ‘enclosure for small domestic animals: coop, cote; dog kennel; pig pen, sty’ and qyméz m. ‘chicken coop, dovecote’; Arom. cumás ‘hencoop’; Turk. kümes ‘poultryhouse; coop, hut’, also küm ‘id.’. The Turkish origin of the above-mentioned bunch, suggested by Gustav Meyer (1891/1982: 229) and Wanda Budziszewska (1983: 84), should be excluded for chronological problems. The Greek appellative appears as early as in the lexicon of Hesychius of Alexandria, created by the end of 5th century AD, cf. κουμάσιον· τὸ τῶν ὀρνίθων οἴκημα. It is finally suggested that Mod. Gk. κούμος, Turk. küm and Bulg. dial. кумà represent an ancient borrowing from Anatolian *ḫaumaš c. (o-stem), cf. Hitt. ḫūmmaš c. ‘stable, stall, sty’, whereas Ancient Greek κουμάσιον, Mod. Gk. κουμάσι and its Balkan equivalents (cf. Turk. kümes, Alb. kumác, Arom. cumás) derive from the diminutive form *ḫaumati- in Anatolian, cf. Luw. ḫūmmati- ‘stable’.

4

Wyjątkowy bałkanizm anatolijskiego pochodzenia

63%

Kaczyńska E. , Witczak K.

Prace Językoznawcze

|

2017

|

nr XIX/4

53-69

EN

The paper discusses the origin of one of the modern balkanisms, attested in most Balkan languages, cf. Mod. Gk. κουμάσι n. ‘kennel (for a dog); hencoop’, dial. (Cretan) κούμος m. (o-stem) ‘id.’; Alb. kumác m. ‘enclosure for small domestic animals: coop, cote; dog kennel; pig pen, sty’ and qyméz m. ‘chicken coop, dovecote’; Arom. cumás ‘hencoop’; Turk. kümes ‘poultryhouse; coop, hut’, also küm ‘id.’. The Turkish origin of the above-mentioned bunch, suggested by Gustav Meyer (1891/1982: 229) and Wanda Budziszewska (1983: 84), should be excluded for chronological problems. The Greek appellative appears as early as in the lexicon of Hesychius of Alexandria, created by the end of 5th century AD, cf. κουμάσιον· τὸ τῶν ὀρνίθων οἴκημα. It is finally suggested that Mod. Gk. κούμος, Turk. küm and Bulg. dial. кумà represent an ancient borrowing from Anatolian *ḫaumaš c. (o-stem), cf. Hitt. ḫūmmaš c. ‘stable, stall, sty’, whereas Ancient Greek κουμάσιον, Mod. Gk. κουμάσι and its Balkan equivalents (cf. Turk. kümes, Alb. kumác, Arom. cumás) derive from the diminutive form *ḫaumati- in Anatolian, cf. Luw. ḫūmmati- ‘stable’.