Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Facje glin subglacjalnych zlodowacenia Wisły w południowej części dolnego Powiśla

100%

Wysota W.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

tom Vol. 52, nr 4

347-349

2

Kompleksy glacigeniczne z Lisicy (południowa część Kotliny Płockiej) w świetle badań litofacjalnych i petrograficznych

80%

Roman M.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

tom Vol. 52, nr 5

437-438

3

Wytrzymałość mechaniczna osadu a jego geneza na przykładzie wybranych utworów strefy marginalnej fazy pomorskiej zlodowacenia Wisły

80%

Wierzbicki J. , Paluszkiewicz R. , Paluszkiewicz R.

Landform Analysis

|

2008

|

tom Vol. 9

390--393

4

Chronostratigraphy of the Vistulian deposits in the southern part of the Lower Vistula region (north Poland) in the light of TL dating

60%

Wysota W. , Chruścińska A. , Lankauf K. R. , Przegiętka K. R. , Oczkowski H. L. , Szmańda J.

Geologos

|

2000

|

tom Vol. 5

123--134

EN

Lithostratigraphy and chronostratigraphy of the Vistulian deposits in the southern part of the Lower Vistula region are presented. In detail, sedimento- logical investigations and thermoluminescence (TL) dating of thick glaciogenic and fluvial deposits exposing at Rzęczkowo and Łążyn sections in the southwest of the Chełmno Lakeland are described. In profile of the Vistulian deposits have been distinguished two glaciogenic formation: Łążyn (La) and Starogród (Sa) which are represented mainly by tills and glaciolacustrine lithofacies. Fluvial deposits of Rzęczkowo formation (Rz) separate these formations. Four samples (R-2, L-l, L-2, L-3) taken from fluvial sand and silts of Rzęczkowo formation and two samples taken from glaciolacustrine silts (R-l) and stratified diamicton (L-4) of Starogród formation were investigated by thermoluminescence method. Obtained TL dates especially for the samples R-2 - 49 ± 6 ka and L-3 - 50 ± 8 ka indicate that chronostratigraphic position of distinguished formations can be younger than it was previously expected. So far Rzęczkowo formation has been related to the Gniew Interstadial (the Early Glacial). It is suggested that Rzęczkowo formation can be related with the younger Grudziądz Interstadial (the Inter-pleniglacial).

5

Depositional conditions of the Upper Younger Loess during the Last Glacial Maximum in central and eastern Europe

51%

Dzierżek J. , Lindner L. , Chlebowski R. , Szymanek M. , Bogucki A. , Tomeniuk O.

Acta Geologica Polonica

|

2022

|

tom Vol. 72, no. 4

369--389

EN

This paper is a summary of the results of research on the accumulation conditions of the Upper Younger Loess (LMg) in Poland and Bug loess (bg) in Ukraine from the maximum stage (MIS 2) of the Vistulian (Weichselian) Glaciation in central and eastern Europe. These studies included an analysis of the morphological (topographic) situation of the loess cover, its grain size and heavy mineral composition, the preserved structures of loess sedimentation as well as mollusc and pollen analyses of this loess. They revealed that the accumulation of Upper Younger Loess (UYL) might have been more dependent on the prevailing moisture conditions than previously thought. These conditions could have been caused by cold air masses from an ice sheet and warm air masses from the Mediterranean Sea and Atlantic coming together in the Carpathians and the Holy Cross Mountains and favouring the formation of dust storms and precipitation. In this process, a loading of loess dust (formed from local rocks weathering in periglacial conditions) by atmospheric moisture particles was especially significant. The moist substrate not only favoured the periodic development of vegetation and molluscs but also enabled the interception of dust and the accumulation of an increasingly thick loess cover. Westerly and south-westerly winds predominated in the UYL as indicated by the topographic position of loess patches and the mineral composition of the studied loess. Periodically an increased air circulation from the east and northeast occurred.

6

Chronostratigraphy of the Vistulian glaciation on the Kujawy Moraine Plateau (Central Poland) based on lithostratigraphic research and OSL dating

51%

Przegiętka K. R. , Chruścińska A. , Oczkowski H. L. , Molewski P.

Geochronometria

|

2008

|

tom Vol. 32

69-77

EN

The subject of the investigations presented here is fixing dilemmatic character (transgressive or recessive) of the Poznań phase of the Vistulian (Weichselian) Glaciation and answering the question about the possibility of lithostratigraphic separation of this phase from the Leszno phase in the region of so called Vistula lob. Here we present the outcomes of the research project carried out on a few tills exposures, which constitute the sedimentological record of the last ice sheet advance on the Kujawy Moraine Plateau. The absolute ages of 17 samples (collected from fluvial deposits uncovered in the geological logs) have been determined by means of the OSL method applying the single aliquots regenerative (SAR) dose protocol. The OSL data are analysed with regard to supposed bleaching conditions at the moment of the last transport and deposition of the material. In conclusion, some remarks on suitability of fluvial sands for OSL dating are made. In most of the investigated sites, there appears to exist only a single till level associated with the main stage of the Vistulian Glaciation. This fact and the results of OSL dating support the hypothesis, that the Poznań phase in Kujawy Moraine Plateau is not a distinct lithostratigraphic unit, but it is a recessive phase of the last glaciation.

7

Paleogeograficzne uwarunkowania odpływu wód z zastoiska warszawskiego doliną Bachorzy i pradoliną warszawsko-berlińską w czasie stadiału głównego zlodowacenia Wisły

51%

Molewski P.

Landform Analysis

|

2013

|

tom Vol. 25

105--114

PL

Autor przedstawia nową koncepcję odpływu wód z zastoiska, które utworzyło się w Kotlinie Warszawskiej podczas stadiału głównego ostatniego zlodowacenia. Podstawową, dyskutowaną kwestią jest możliwość odpływu tych wód pradoliną warszawsko-berlińską, w świetle współczesnych stosunków hipsometrycznych w jej wschodnim odcinku. Opracowany nowy schemat zasięgów lądolodu stadiału głównego zlodowacenia wisły umożliwia w starszej fazie tego stadiału (fazie leszczyńskiej) odpływ wód z zastoiska z pominięciem jej wschodniego odcinka przez dolinę Bachorzy. Autor rozważa również rolę halokinezy w zmianie stosunków hipsometrycznych we wschodniej części pradoliny warszawsko-berlińskiej.

EN

The author presents a new concept of the outflow from the ice-dammed lake that formed in the Warsaw Basin during the Main Stage of the last glaciation. The basic issue under discussion is the possibility of the outflow along the Warsaw-Berlin pradolina in the light of the contemporary hypsometric relations in its eastern section. A new scheme of the ice sheet ranges during the Main Stage of the Weichselian Glaciation reveals that during the older phase of this stage, the Leszno Phase, the outflow from the ice-dammed lake was possible through the Bachorza valley, i.e. omitting the Ice-marginal Valley’s eastern section. The author also considers the role of halokinesis in changing the hypsometrical conditions in the eastern part of the Warsaw-Berlin pradolina.

8

Transformacja form korytowych na przykładzie aluwiów piaskodennych rzek roztokowych środkowego vistulianu w Kotlinie Toruńskiej

51%

Weckwerth P.

Landform Analysis

|

2013

|

tom Vol. 25

169--177

PL

Wyniki badań sedymentologicznych prowadzonych w północnej części Kotliny Toruńskiej pozwoliły na rozpoznanie zmian architektury środowiska sedymentacji korytowej piaskodennych rzek roztokowych. Rzeki te funkcjonowały w czasie środkowego vistulianu, a ich osady należą do górnego ogniwa formacji z Zielonczyna. Ewolucja sedymentacji fluwialnej następowała w dwóch fazach, którym odpowiadają odmienne formy korytowe. W pierwszej fazie dno koryta roztokowego zdominowane było przez pojedyncze odsypy poprzeczne, zaś w drugiej doszło do rozwoju złożonych odsypów śródkorytowych w wyniku łączenia się odsypów pojedynczych. Główną przyczyną transformacji morfologii koryta rzeki była zmiana reżimu rzek z niwalnego na proglacjalny w czasie awansu czoła lądolodu w stadiale głównym zlodowacenia wisły oraz rozwój systemu pradolinnego. Transformacja morfologii koryt skutkowała także wzrostem tempa agradacji ich osadów.

EN

The results of sedimentological research documented changes of architectural elements of fluvial sedimentary environment of sand-bed braided rivers in the Toruń Basin. These rivers existed at the middle Weichselian and their deposits belong to the upper member of Zielonczyn Formation. The evolution of fluvial sedimentation took place in the two phases, which correspond to different channel macroforms. The braided river bed was dominated by a unit bars during the first phase, while in the second phase were evolved compound mid-channel bars as a result of the amalgamation of unit bars. The main causes of the transformation of river channel morphology in the area of the Toruń Basin during the Weichselian glaciation included changes in river regime from nival to proglacial and development of ice-marginal valley. Transformation of channel morphology resulted in an increase in the aggradation rate.

9

Nowe dane odnośnie do genezy i wieku form stożkopodobnych południowej części Niziny Środkowomazowieckiej

51%

Kalińska E. , Wyszomierski M.

Landform Analysis

|

2010

|

tom Vol. 13

27-31

PL

Południowa część Niziny Środkowomazowieckiej wykształcona jest z reguły jako prawie płaska powierzchnia zbudowana z osadów piaszczystych. Została ona określona mianem form stożkopodobnych. Szczegółowa analiza cech teksturalnych wskazała na eoliczne środowisko depozycji osadów. Rozwój form odbywał się w czterech etapach podczas środkowego i górnego vistulianu.

EN

The southern Mazovian Lowland is a almost flat plain build of fine- and medium-grained sands as a rule. It has been described as a fan-like forms. Detailed textural analysis indicated aeolian sedimentary environment. Forms were developed in four phases during middle and upper vistulianu.

10

Uwarunkowania rozwoju pogrązów w aluwiach doliny Wisłoka w okolicach Rzeszowa (południowo-wschodnia Polska)

51%

Superson J. , Brzezińska-Wójcik T. , Gębica P.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

tom Vol. 61, nr 2

127–-132

EN

The article presents the results of geological and geomorphological research concerning load-cast structures outcropping in the alluvial terrace sediments of theWisłok River in the Fore-Carpathian Erosional Valley. Given the large dimensions of these structures, reaching 1.5 m in some places, as well as their strong accumulation and diversity (i.e. drop-like and pocket-like structures), the authors attempted to establish the environmental factors that had determined the development of the structures in periglacial deposits of the Weichselian Glaciation. The structures were analysed in two accessible outcrops where sediments are represented by flood rhythmite and organic deposits, overlain by channel sands. Sandy load-cast structures occur in flood rhythmite and loamy deposits. The formation of load-cast structures probably started due to earthquakes in the Upper Pleniglacial period. The various shapes of load-cast structures were constrained by the various physical properties of the sediments and the escape of water during the deformation process.

11

Międzymorenowa formacja dolnopowiślańska na tle budowy osadów plejstoceńskich Pomorza Nadwiślańskiego i jej rozwój w młodszym plejstocenie

51%

Makowska A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

tom nr 437

59-123

PL

W artykule zaprezentowano wyniki wieloletnich badań międzymorenowej formacji dolnopowiślańskiej, rozciągającej się na obszarze Pomorza Nadwiślańskiego wzdłuż Doliny Dolnej Wisły, od Kotliny Toruńskiej po Zalew Wiślany. Badania przeprowadzono na podstawie analiz profili wierceń kartograficzno-badawczych dla map geologicznych. Osady międzymorenowe powstawały w czasie od schyłku zlodowacenia warty, przez interglacjał eemski, po glacjalną część zlodowacenia toruńskiego. Leżą one na glinach zwałowych zlodowacenia warty i są przykryte glinami zwałowymi zlodowacenia toruńskiego (starszego z dwóch zlodowaceń wisły). W składzie formacji wyróżniono wiele kompleksów litologiczno-genetycznych, obejmujących osady jezior peryglacjalnych, zastoiskowych, dolinne oraz deltowe osady rzeczne i jeziorne, a także osady morskie poziomu tychnowskiego. Litologię oraz genezę formacji przedstawiono na tle starszych i młodszych od niej osadów plejstoceńskich. Omówiono także rozwój procesów paleogeograficznych w czasie sedymentacji osadów formacji dolnopowiślańskiej.

EN

The paper presents the results of many-years' studies on the intermorainic Lower Vistula Formation that extends in Vistula Pomerania along the Lower Vistula river valley from the Toruń Valley to Vistula Lagoon. The researches were based on data from mapping-exploratory boreholes drilled for the construction of geological maps. The intermorainic deposits accumulated from the end-Wartanian Glaciation through the Eemian Interglacial to the glacial part of the Torunian Glaciation. They overlie Wartanian tills and are overlain by tills of the Torunian Glaciation (the older one of the two Vistulian glaciations). The formation includes a number of lithological-genetic complexes comprising deposits of periglacial and ice-dammed lakes, fluvial and lacustrine deposits on deltas, as well as marine deposits of the Tychnowy horizon. The lithology and origin of the formation is presented against the background of older and younger Pleistocene deposits. Development of palaeogeographical processes during deposition of the Lower Vistula Formation is also discussed.

12

Influence of bedrock on the Quaternary deposits in the central Krajna Lakeland

51%

Niewiarowski W. , Pasierbski M.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

tom Vol. 43, Nr 1

49-60

EN

An elevated bedrock (Więcbork Elevation), caused by uplifting related mostly to salt tectonics, significantly affected types of the Quaternary sediments in the central Krajna Lakeland. It caused development of destructive processes which resulted that the older Pleistocene deposits, from sediments of the Odranian Glaciation (Drenthe, Older Saalian), have not been preserved. The bedrock topography also affected thickness variability of the Quaternary deposits, from 80 to 95 m in topographic depressions and from 30 to 60 m at elevations. Sediments of three stadials of the Wartanian Glaciation (Warthe, Younger Saalian), which constitute more than 50% of the entire thickness, are the most significant. They caused considerable planation which reduced effects of bedrock topography on deposition of sediments of the Vistulian Glaciation (Weichselian). Ice sheets of the Early and Middle Vistulian Glaciation, advancing to the Lower Vistula Region as well as the Warmia and the Mazury, have not reached the study area. Hence, occurring here the sediments of the Vistulian Glaciation were deposited during the Main Stadial (about 20-16 ka BP). The bedrock elevated at the watershed resulted in a very poor development of fluvial ice-dam lake, and lake-marshy deposits. The latter are the most important among the Holocene sediments. Six tills of five glacial episodes, forming about 70% of the entire deposit thickness, are the main Pleistocene sediments. Petrographic composition of tills of the Wartanian and the Vistulian Glaciations is closely related to the one of tills from central Wielkopolska (Great Poland), reflecting similar directions of advancing ice sheets. A till of the Mława Stadial of the Wartanian Glaciation, which occurs in the Krajna Lakeland, probably does not occur in central Wielkopolska. The Krajna Lakeland, as far as thickness and structure of the Quaternary deposits is concerned, belongs to the Kujawy-Pomeranian Region which is significantly different from the Lower Vistula Region, Warmia and Mazury.

PL

Na wykształcenie osadów czwartorzędowych w środkowej części Pojezierza Krajeńskiego bardzo istotny wpływ miała rzeźba podłoża. Głównymi jej elementami są: elewacja więcborska, wznosząca się ponad otaczające tereny, uwarunkowana głównie tektoniką solną oraz obniżenia powstałe na skutek egzaracji w czasie starszych zlodowaceń oraz denudacji i erozji przez wody rzeczne i lodowcowe. Aktualna rzeźba podłoża podlegała zmianom do stadiału głównego ostatniego zlodowacenia (wisły). Wysokie położenie podłoża i zachodzące w nim procesy niszczące sprawiły, że nie zachowały się tu osady starsze od zlodowacenia odry. Duże deniwelacje (około 75 m) spowodowały, że miąższość osadów plejstoceńskich waha się od 80 do 95 m w obniżeniach i od 35 do 60 m na elewacji. Wśród osadów plejstoceńskich niewielką rolę odgrywają utwory zlodowacenia odry oraz interglacjalne i interstadialne. Najpełniej są wykształcone i mają największy udział osady glacjalne zlodowacenia warty (około 50% całości osadów), powstałe w czasie trzech stadiałów (trzy odrębne poziomy glin zwałowych). Maja one większą miąższość w obniżeniach niż na elewacji. Przyczyniły się do znacznego wyrównania i zasypania obniżeń podłoża. Osady zlodowacenia wisły (stanowiące około 35%) pochodzą z fazy leszczyńsko-poznańskiej oraz z subfaz chodzieskiej i krajeńsko-wąbrzeskiej stadiału głównego. Usytuowanie obszaru na wododziale oraz stosunkowo wysokie położenie podłoża czwartorzędu spowodowały słabe wykształcenie osadów rzecznych (które też odgrywają nikłą rolę wśród osadów holoceńskich) i zastoiskowych. Osady fluwioglacjalne stanowią około l5%, zaś 6 poziomów glin zwałowych -70% osadów plejstoceńskich. Zostały one osadzone w czasie pięciu epizodów glacjalnych różnej rangi stratygraficznej. Miąższność ich jest zmienna i waha się od kilku do 70 m. Największą miąższość mają gliny zwałowe zlodowacenia warty oraz fazy leszczyńsko-poznańskiej ostatniego zlodowacenia. Badania petrograficzne wykazały, że istnieje bliskie pokrewieństwo glin dwu starszych stadiałów zlodowacenia warty i zlodowacenia wisły z glinami środkowej Wielkopolski, co świadczy, że w obu regionach prądy lodowe nasuwały się z tych samych kierunków. W środkowej Wielkopolsce nie ma prawdopodobnie odpowiednika gliny zwałowej stadiału mławy zlodowacenia warty, w czasie którego lądolód wkroczył na Pojezierze Krajeńskie, ale prawdopodobnie nie dotarł na teren środkowej Wielkopolski. Wśród osadów plejstoceńskich wyjątkowo słabo zachowały się osady jeziorne. W obrębie osadów holoceńskich największą rolę odgrywają tu osady jeziorno-bagienne (gytia, torfy). Rzeźba podłoża nie odgrywała już istotnej roli w czasie ostatniego zlodowacenia, a zróżnicowanie form i osadów tego zlodowacenia jest uwarunkowane dynamiką ruchu lądolodu oraz rzeźbą jego przedpola. Pojezierze Krajeńskie pod względem miąższości i struktury osadów czwartorzędowych należy do regionu kujawsko-pomorskiego, cechującego się m.in. niewielką miąższością osadów czwartorzędowych, tendencją do ruchów wznoszących w czwartorzędzie, głównie w obrębie występujących tu struktur solnych, i nie zachowaniem się osadów starszego czwartorzędu Różni się wiec on istotnie pod tym względem m.in. od regionu dolnej Wisły Warmii i Mazur.

13

Ice sheet maximum limit of the Vistulian Glaciation in the mid-eastern Chełmno-Dobrzyń Lakeland, northern Poland

51%

Wysota W.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

tom Vol. 43, Nr 2

189-202

EN

The maximum extent of the Vistulian Glaciation in the mid-eastern Chełmno-Dobrzyń Lakeland fell on the Maximum Phase of the Main Substage (ca. 20-18 ka BP). Geomorphologic and sedimentologic record of this phase combines a separate horizon of a lodgement till and associated glaciotectonites, a broad higher level of the Dobrzyń sandur, hills and ridges of end moraines, a push moraine ridge, tunnel valleys, as well as melt-out tills and sands with boulders. The ice sheet maximum limit is marked by a sedimentary scarp to the south of Bryńsk, a morphologic scarp within a higher level of the Dobrzyń sandur to the south of Lidzbark Welski, and a morainic hill to the south-east of Koszelewy. Two glacial lobes became distinct within the ice sheet during the maximum phase: the Bryńsk lobe in the west (unfrozen to the bed, with its ice front in steady-state conditions), and the Lidzbark Welski lobe in the east (with complex thermal conditions). A well-developed subglacial drainage system was active within the Bryńsk ice lobe, with meltwaters runoff along the glacial tunnel valleys of the Lake Bryńsk and the Lake Lidzbark. At the maximum extent, the Lidzbark Welski lobe was in the steady-state conditions, similarly to the Bryńsk lobe, and the higher level of the Dobrzyń sandur was formed to the south of Lidzbark Welski. To the south of Koszelewy, short ice-marginal fans were formed. A minor oscillation of the ice front and development of a push moraine occurred in the western part of the Lidzbark Welski ice lobe.

PL

Szczegółowe badania geologiczne, geomorfologiczne i sedymentologiczne prowadzone przez autora w ostatnich dziesięciu latach w środkowo-wschodniej części Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego umożliwiły stosunkowo dokładne poznanie maksymalnego zasięgu ostatniego zlodowacenia na tym terenie. Miał on miejsce podczas fazy maksymalnej stadiału głównego, tj. około 20-18 ka BP. Zapis geomorfologiczny i sedymentologiczny tej fazy obejmuje oddzielny pokład gliny bazalnej z nałożenia i stowarzyszone z nią glacjotektonity, rozległą równinę wyższego poziomu sandru dobrzyńskiego, wzgórza i wały moren czołowych akumulacyjnych, wał moreny pchnięcia, rynny subglacjalne, a także gliny i piaski z wytopienia z głazami. Maksimum zasięgu ostatniego lądolodu analizowano w trzech obszarach testowych: Bryńsk, Lidzbark Welski oraz Koszelewy. W ich obrębie prowadzono szczegółowe badania geomorfologiczne i sedymentologiczne strefy marginalnej. W rejonie Bryńska maksymalny zasięg zlodowacenia wisły wyznacza skarpa sedymentacyjna wyższego poziomu sandrowego. Powstała ona na kontakcie z lobem lodowcowym Bryńska, w warunkach stałej równowagi dynamicznej czoła lądolodu. Brzeźna część lądolodu cechowała się ciepłym reżimem bazalnym i miała dobrze rozwinięty system drenażu subglacjalnego. W rejonie Lidzbarka Welskiego maksymalny zasięg lądolodu wyznacza wyraźna krawędź morfologiczna w obrębie wyższego poziomu sandrowego. Na zapleczu tej krawędzi występuje wał moreny pchniętej. Formy marginalne związane z maksymalnym zasięgiem zlodowacenia wisły na wschód od Lidzbarka Welskiego zostały w znacznym stopniu zniszczone przez młodsze odpływy sandrowe. Jedną z nielicznych zachowanych form jest wzgórze akumulacyjnej moreny czołowej na SE od Koszelew. Kształtowanie strefy marginalnej w rejonie Lidzbarka Welskiego i Koszelew związane było z lobem lodowcowym Lidzbarka Welskiego o złożonym reżimie termicznym i zróżnicowanej dynamice. Podczas maksimum zasięgu formował się wyższy poziom sandru dobrzyńskiego na S od Lidzbarka Welskiego, a na S od Koszelew zachodziła sedymentacja, krótkich stożków glacjomarginalnych. Brzeźna część lądolodu była prawdopodobnie przymarznięta do podłoża. Po krótkotrwałej stagnacji, w zachodniej części tego lobu doszło do niewielkiej oscylacji czoła lądolodu. W wyniku glacitektoniki proglacjalnej powstał wał moreny pchnięcia na S od Lidzbarka Welskiego. Podczas maksimum zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły na jego przedpolu istniała wieloletnia zmarzlina. W wyniku procesów mrozowych w warstwie czynnej doszło do znacznego przeobrażenia stropowej części (około 1,2 m) osadów wyższego poziomu sandrowego. Recesja lądolodu fazy maksymalnej postępowała na drodze stagnacji mas lodowych, które stopniowo traciły kontakt z lodem żywym (aktywnym) i podlegały wyłącznie ablacji.

14

Maximum limit of the Vistulian Glaciation in the vicinity of Nidzica, southwestern Mazury Lakeland

51%

Morawski W.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

tom Vol. 43, Nr 1

61-68

EN

Maximum limit of the Vistulian Glaciation in the southwestern Mazury Lakeland was determined on the basis of detailed geomorphologic and geologic fieldworks. The main obstacle for the advancing ice sheet were the end moraines, formed during the Mława Stadial of the Wartanian Glaciation. In spite of lacking tills and morainal features of the last glaciation, a maximum limit of the ice sheet of the Vistulian Glaciation was determined in this area, basing on southern limit of glacial channels, lakes and kettle holes. On the Nidzica Plateau which was a forefield of the ice sheet during the Vistulian Glaciation, there are depressions with biogenic sediments of the Eemian Interglacial, surrounded by patches of older till and its residual lag concentrates.

PL

W dotychczasowych opracowaniach maksymalny zasięg lądolodu ostatniego zlodowacenia w rejonie południowo-zachodnich Mazur był wyznaczany głównie na podstawie danych geomorfologicznych. Szczegółowe prace geologiczno-zdjęciowe wykonane dla opracowania kolejnych arkuszy Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50000 dostarczyły nowych danych umożliwiających uściślenie linii maksymalnego zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły na odcinku Dąbrówno-Nidzica-Muszaki-Wielbark oraz potwierdziły, że położona na południe od niej Wysoczyzna Nidzicka została uformowana w stadiale mławy zlodowacenia warty. W zachodniej części terenu zapora dla lądolodu był pas wzgórz morenowych w rejonie Szkotowa. Ku wschodowi, na przedpolu wysoczyzny występują ostańce erozyjne z niej wyodrębnione, uważane dotychczas za moreny czołowe maksymalnego zasięgu lądolodu ostatniego zlodowacenia. Stanowiły one pierwotnie ciąg dużych form akumulacyjnych - prawdopodobnie moren czołowych, powstałych w okresie zlodowacenia warty. Jest możliwe, że pomiędzy te formy (ostańce) wkroczyły ku południowi wąskie loby czy jęzory lodowe. Powierzchnia Wysoczyzny Nidzickiej jest zerodowana i zdenudowana. Charakteryzuje ją rozbudowana sieć drenażu, w który zostały włączone wszystkie zagłębienia bezodpływowe. Na obszarze tym brak jezior. W suchych dolinkach stwierdzono występowanie osadów organogenicznych, bez przykrycia osadami glacigenicznymi, datowanych palinologicznie na interglacjał eemski. Obszar na N od linii maksymalnego zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły leży niżej niż Wysoczyzna Nidzicka. Cechuje go bardzo żywa rzeźba polodowcowa, z licznymi jeziorami i zagłębieniami bezodpływowymi, przeważnie nie włączonymi w bardzo słabo rozwiniętą sieć drenażu. Na obszarze tym występuje wyjątkowo gęsta sieć rynien subglacjalnych, których południowe zakończenia znaczą zasięg czaszy lodowej. Zakończenia rynien Łyny i Koniuszynu wykazują charakterystyczne wygięcia spowodowana zmianą kierunku płynięcia strumieni lodowych napotykających zaporę. W strefie maksymalnego zasięgu lądolód zlodowacenia wisły był ubogi w materiał morenowy i nie pozostawił znaczących form akumulacyjnych, a na przedpolu brak poziomu sandrowego związanego bezpośrednio z tym zasięgiem. Duże formy akumulacyjne występujące na północ od omawianego obszaru znaczą etapy recesyjne zlodowacenia wisły, zaś związane z nimi tarasy sandrowe tworzą na omawianym obszarze 6 poziomów. W strefie maksymalnego zasięga lądolodu występują silne deformacje glacitektoniczne (nasunięcia i wyciśnięcia), sięgające osadów oligocenu. Zdaniem autora, powyższe fakty przeczą opublikowanym ostatnio propozycjom (S. Lisicki, 1998; D. Gałązka i in., 1998) dotyczącym powstania wysoczyzny pomiędzy Mławą a Nidzicą w stadiale świecia zlodowacenia wisły i obniżenia - do stadiału -rangi omawianego zasięgu lądolodu.

15

Zapis glacilimnicznej sedymentacji w basenie Niecki Skaliskiej - północna część Pojezierza Mazurskiego

51%

Pochocka-Szwarc K.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

tom Vol. 58, nr 10

1014-1022

EN

The investigation area is situated in the north part of Mazurian Lakeland in NE from Węgorzewo in the borderland between Poland and Russia. It was covered with the ice sheet during the upper stage of the Vistulian Glaciation. During the recession of the maximum range of the ice-sheet (Pomeranian Phases) the 6 ice-sheet retreated were left. Skaliska Basin this is end depression, between two end moraine zones. The glaciolacustrine and lacustrine sediments was recorded late glacial and postglacial history. The results of the multidisciplinary investigations including cartographical, sedymentological methods indicate that in the ice-dammed lake in Skaliska Basin was existed in front of the ice. The outflow from Skaliska ice-dammed was connected with the ice sheet retreat (behind the Pregoła Valley) and development of the new erosion base level (like Pregoła Valley).

16

Osady rzeczne i roślinność interpleniglacjału zlodowacenia Wisły w dolinie Wisłoka między Rzeszowem a Lańcutem

51%

Szczepanek K. , Kalinowicz N. , Gębica P.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

tom Vol. 55, nr 7

595-600

EN

The paper presents the results of geomorphological studies and pollen analysis performed for alluvial deposits at 2 sites situated in the Wisłok River valley. The deposits consist of thin layers of organic muds filling palaeochannels or thermo-karst lakes of the Wisłok River, dated at the Interpleniglacial (Grudziądz Interstadial) of the Vistulian Glaciation. These deposits build the lower part of a sand terrace, 8-12 m high, and outliers of this terrace buried by overbank alluvial sediments within a floodplain. The samples for pollen analysis were taken from a natural undercut in the Wisłok River channel and from a sand pit dug to a greater depth. The pollen diagrams prove the existence of trees (forest-steppe) including primarily Pinus sylvestris, Betula t. alba, Pinus cembra and Larix. The diagrams do not show a clear tendency of a plant succession and thus of any distinct climate changes. The sedimentation took place under cool, boreal climate conditions. The occurrence of several layers of organic and sand deposits in the sections does not reflect rhythmic warm/cold climatic oscillations documented in the Interpleniglacial alluvial sequences in Western European rivers, but is a result of vertical channel fluctuations and facies changes.

17

Geneza i rozwój rzeźby Kotliny Biebrzy Górnej

51%

Micun K.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Inżynieria Środowiska

|

2006

|

tom Z. 17

5-23

PL

Celem badań autora było odtworzenie genezy rzeźby i głównych etapów rozwoju morfologicznego Kotliny Biebrzy Górnej oraz ustalenie zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły w samej Kotlinie Biebrzy Górnej i na terenach przyległych. Rzeźba glacjalna Kotliny Biebrzy Górnej jest efektem działalności lądolodów zlodowacenia warty i wisły oraz ich wód roztopowych. Lądolód zlodowacenia warty kształtował rzeźbę glacjalną Wysoczyzny Białostockiej i Wzgórz Sokólskich oraz wysp morenowych w obrębie Kotliny. Deglacjacja lądolodu przebiegała frontalnie, a na zapleczu moren czołowych arealnie. W najniższych partiach terenu powstały rynny podlodowcowe. Założenia rynnowe mają dzisiejsze doliny Biebrzy-Pripilii i Niedźwiedzicy. Lądolód stadiału świecia nasunął się na północną część Wyspy Lipska, a dalej na zachodzie doszedł do dzisiejszych wysp morenowych Jastrzębnej i Sztabina. Lądolód stadiału głównego również dotarł do wysp Jastrzębnej i Sztabina, a we wschodniej części terenu prawdopodobnie w pobliże miejscowości Ostryńskie i Gruszki. Z lądolodem stadiału głównego wiąże się również krajobraz martwego lodu występujący na północ od wysp Jastrzębnej i Sztabina. W czasie kolejnych faz ze stadiału głównego dolina - rynna Biebrzy funkcjonowała jako fragment pradoliny warszawsko - wileńskiej. Pod koniec plejstocenu i we wczesnym holocenie w Kotlinie Biebrzy Górnej dominowały procesy eoliczne. W holocenie zaznaczyła się dolinie Biebrzy i obniżeniach akumulacja torfów. W ostatnich wiekach głównym czynnikiem morfogenetycznym w kotlinie jest człowiek.

EN

The genesis and main stages of relief development of the Upper Biebrza River Basin as well as finding the range of the Vistulian glaciation in the Upper Biebrza River Basin itself and area adjacent to it were the aim of the study. The Upper Biebrza River Basin relief resulted from the ice-sheets activity during Vistulian and Wartianian glaciations and ice-melting water originated from them. The glacial relief of the Białystok Upland and Sokółka Hills as well as morainic islands in the Biebrza River Basin were created by the ice-sheet of the Wartianian glaciation. The deglaciation had frontal character, but behind the frontal moraines the areal deglaciation took place. In the lowest parts of the area the glacial channels developed. The Biebrza-Pripilia River valley and the Niedźwiedzica River valley are glacial channel origin. The ice-sheet of the Świecie Stadial moved on the northern part of the Lipsk Island and on the far west it reached the current morainic islands of Jastrzębna and Sztabin. The ice-sheet of the Main Stadial reached the Jastrzębna and Sztabin islands as well and on the eastern part of the area it presumably moved close to the Ostryńskie and Gruszki villages. The dead-ice landscape located to the north of the Jastrzębna and Sztabin islands origins from the ice-sheet of Main Stadial. During the consecutive phases of the Main Stadial the valley-channel of the Biebrza River was functioning as a part of Warszawa-Wilno marginal stream valley. At the end of Pleistocene and in the early Holocene in the Upper Biebrza River Basin the eolian processes dominated. In the Holocene in the Biebrza River valley and in the other lowerings the accumulation of peat took place. In the last centuries the anthropopressure is the main morphogenetic factor in the valley.

18

Ślady zmian klimatycznych plejstocenu oraz holocenu w profilach temperatury w głębokich otworach wiertniczych na Niżu Polskim

41%

Szewczyk J.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

tom Vol. 50, nr 11

1109-1114

PL

Zmiany klimatu jakie miały i mają miejsce na Ziemi mogą pozostawiać swoje ślady w postaci zmian temperatury obserwowanych obecnie w profilach otworów wiertniczych. Analiza głębokościowej zmienności tych temperatur może być źródłem informacji o warunkach klimatycznych jakie istniały na badanym obszarze w różnych okresach. Czynnik ten wpływa równocześnie na obserwowaną wielkość ziemskiego strumienia cieplnego i jego uwzględnienie może mieć istotny wpływ na poprawność wyznaczenia tego parametru. Na podstawie przedstawionych w pracy wyników analiz badań geotermicznych opartych zarówno na metodzie konstrukcji syntetycznych profilowań termicznych (Ts), jak i wykonanych modelowaniach geotermicznych przeanalizowano wpływ czynnika paleoklimatycznego związanego ze zlodowaceniem późnoplejstoceńskim na wartości temperatur obserwowanych obecnie w otworach wiertniczych na obszarze Niżu Polskiego. Wstępna interpretacja danych geotermicznych z ponad 30 głębokich otworów z tego obszaru pozwoliła między innymi na stwierdzenie obecności efektu paleoklimatycznego, a także naokreślenie średniej wartości temperatury warstwy przypowierzchniowej (GST) istniejącej na tym obszarze w okresie tego zlodowacenia. (-6.85 deg C).

EN

Past and current climatic changes on the Earth may be recorded in the subsurface temperature profiles observed in deep boreholes. Analysis of such profiles measured in boreholes few thousand metres deep may provide information on past climatic conditions existing in on the studied area. Terrestial heat flow data may be considerably influenced by this factor and should be corrected for all data accordingly. Results of analysis based both on constructions of synthetic thermal logs (Ts) and on the results of further modelling show that the last glaciation has left evident paleoclimatic temperature signals in nearly all observed subsurface temperature profiles in deep boreholes from the Polish Lowlands. Preliminary results on the average annual ground surface temperature for the Polish Lowlands in the Late Pleistocene have been obtained (GST = -6.8°C).

19

Geology of the lower Vistula region, northern Poland

41%

Gałązka D. , Marks L.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2009

|

tom Vol. 25

13-20

EN

Depression in the Quaternary bedrock in the Lower Vistula Region was a main route for the Scandinavian ice sheets advancing into the Polish Lowland. At the end of the Elsterian Glaciation the receding ice sheet dammed the meltwaters in the Lower Vistula Valley and in its vicinity. The Holstein sea presumably occupied the Gulf of Gdańsk as indicated by brackish deposits of this age in the Kaliningrad District. During the Eemian Interglacial an extensive sea bay existed in the Lower Vistula Region. The Lower Vistula Region is a stratotype area for the Vistulian Glaciation (Weichselian), with several ice sheet advances, also before the Last Glacial Maximum.

20

Deformacje glacitektoniczne osadów zlodowacenia Wisły i ich znaczenie dla rekonstrukcji paleogeograficznej południowego obrzeżenia Kotliny Płockiej

41%

Roman M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

tom T. 194

49--62

PL

Struktury glacitektoniczne znane dotychczas z rejonu Kotliny Płockiej rejestrowano w osadach środkowo- i dolnoplejstoceńskich oraz neogeńskich, a ich powstanie wiązano z erozją lądolodów starszych od zlodowacenia Wisły. W odsłonięciach w Kretkach i Zawadzie Nowej, znajdujących się w południowej krawędzi Kotliny Płockiej, stwierdzono deformacje glacitektoniczne związane z nasunięciem lądolodu stadiału głównego zlodowacenia Wisły. Struktury glacitektoniczne nie mają odzwierciedlenia we współczesnej rzeźbie, natomiast ich występowanie jest ściśle powiązane z przebiegiem kopalnego skłonu wysoczyzny z okresu zlodowaceń środkowopolskich. Zasięg wgłębny zaburzeń jest ograniczony i wynosi od 2 do 6 m. W Kretkach i Zawadzie Nowej przeprowadzono analizę strukturalną zaburzeń oraz badania litofacjalne osadów. Rozpoznane deformacje to zarówno proglacjalne struktury glacitektoniczne powstałe przed czołem lądolodu w wyniku kompresji, a wyrażone jako fałdy i nasunięcia, jak i subglacjalne deformacje glacitektoniczne, utworzone pod poruszającym się lądolodem, wykształcone jako struktury wleczeniowe i laminacja tektoniczna w subglacjalnej warstwie deformacyjnej. Dokonano rekonstrukcji kierunku lokalnego transportu glacitektonicznego, działającego w azymucie 334–352° i skierowanego z NNW ku SSE, a także określono ogólne cechy lobu płockiego, wskazując na małą miąższość, szybki ruch oraz ciepły reżim bazalny lądolodu.

XX

Glaciotectonic structures well known from the Płock Basin area were identified within the Lower and Middle Pleistoceneand Neogene sediments, and their formation was connected with erosion of the ice-sheets older than the Vistulian Glaciation. Actually, at the Kretki and Zawada Nowa exposures, situated in the southern margin of the Płock Basin, glaciotectonic deformations of the Main Stadial of the Vistulian (= Weichselian) Glaciation ice-sheet have been recognized. The structures are not reflected in topography but their spatial distribution is strictly connected with the existence of the buried slope of the Middle Polish Glaciation morainic plateau. In-depth extent of young glaciotectonic deformations is limited and ranges from 2 to 6 m. Sedimentological investigations, and particularly lithofacies analysis, along with structural examinations of deformation structures have been carried out at Kretki and Zawada Nowa. Recognised glaciotectonic deformations are both proglacial compressive structures, expressed as folds and over thrusts, and subglacial glaciotectonic structures, formed beneath the moving ice, and featured as drag structures and tectonic laminations in the subglacial deforming bed. A local direction of glaciotectonic transport has been reconstructed as acting from NNW to SSE (334-352° azimuth), and general parameters of the Płock lobe have been evaluated indicating a small thickness, fast ice flow and warm basal regime of the ice-sheet.