Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

"This intellectual world has to itself, that sometimes it becomes for the soul, what air, food and drinks are for the body” – bibliophile in exile. Literary correspondence of Gustaw Zieliński

100%

Król M.

|

tom 10

11-30

PL

Zieliński w liście do Orpiszewskiego napisał: „Ponieważ niechcący weszliśmy z sobą w literacką korespondencję bardzo mi przyjemnie będzie nadal ją przedłużyć, tym więcej, że to jest przedmiot, o którym zawsze i rozprawiać i pisać lubiłem”. Miłośnikiem książek był od wczesnej młodości. Świadectwem tego są zapiski zamieszczone w młodzieńczym Dzienniku (G. Zieliński, Dzienniki mojego życia, Dział Zbiorów Specjalnych. Biblioteka im. Zielińskich w Płocku, rkps. 777). Na syberyjskim zesłaniu pasji tej nie porzucił. Literatura, nie tylko w jego przypadku, ale i innych zesłańców, stawała się swoistym sacrum, przynosiła iluzję normalności. Stąd ogromna rola, jaką odgrywały zesłańcze księgozbiory. Znana jest w tej dziedzinie rola Piotra Moszyńskiego czy spadkobiercy jego inicjatywy Onufrego Pietraszkiewicza. Zieliński nie stworzył na zesłaniu ogromnego księgozbioru. Uczynił to dopiero po powrocie. Ale korespondencja z Orpiszewskim pokazuje, w jaki sposób pomagał zesłańcom przebywającym w oddalonych od Polski guberniach zaspokoić potrzebę kontaktu i to nie tylko z polską literaturą, a jego korespondencyjne refleksje stają się notatkami z dyskusji krytycznoliterackiej.

EN

Zieliński wrote in a letter to Orpiszewski: “since we have inadvertently entered into literary correspondence with each other, it will be a pleasure for me to extend it, considering it is a subject that I have always liked to talk and write about.” He was a book lover from his early youth. This is evidenced by the notes published in the youthful diary (Gustaw Zieliński Diaries of My Life ms. 777. Department of Special Collections, Zielińscy Library in Płock). He did not abandon this passion during his Siberian exile. Literature, not only in his case, but also other exiles, became a kind of sacrum, and brought the illusion of normality. Hence, the substantial role played by the exile book collections. The role of Piotr Moszyński, or the successor to his initiative, Onufry Pietraszkiewicz, has been recognised in this matter. Zieliński did not create a large collection of books during the exile. He did not do that until he had returned. But the correspondence with Orpiszewski shows how he helped the exiles staying in provinces remote to Poland, to satisfy their need for contact, not only with Polish literature though, and his correspondence reflections are becoming notes from a literary critical discussion.

2

Narodowe glosy katechizmowe zesłańca 1864 roku

84%

Ryś G.

|

tom 2

EN

The archives documenting the life of Poles in Siberia, located in the Tobol'sk branch of the Tyumen Oblast National Archive, are to this day completely unexplored by Polish historians. A hand-copied catechism, associated with the person known as KK, is an undisputed gem in this collection of documents.

PL

Archiwalia dokumentujące życie Polaków na Syberii, znajdujące się w tobolskim oddziale Państwowego Archiwum Województwa Tiumeńskiego, są jak do tej pory, całkowicie nieznane polskim historykom. W tej właśnie grupie dokumentów niewątpliwie wyjątkową i cenną relikwię stanowi ręcznie przepisany katechizm, związany z osobą Kazimierza Kurdwanowskiego

3

Losy eks-powstańca Mariana Dubieckiego i jego aktywność naukowa w czasie pobytu w głębi Imperium Rosyjskiego (1864–1883)

84%

Pryt P.

|

tom 22

|

nr 1

5-20

EN

During the January Uprising Marian Dubiecki was the secretary of Ruthenia in the National Government, for which he was sentenced to exile, from which he returned in 1883. The article presents the history of Dubiecki during his exile in the Russian Empire in the following towns: Siewakowa, Darusun, Irkutsk, Ekaterinoslav and Odessa. The text also presents Dubiecki's research on history and ethnography, which began at that time. The results of this research were published in the press and included ethnographic studies of the Tofalars and Buryats. In turn, the result of Dubiecki's historical interests was the monograph Kudak. Twierdza kresowa i jej okolice awarded in 1879 by the Academy of Learning in Cracow and the work Osadczy w ziemi Mandżu published in "Tygodnik Ilustrowany" (a biography of the Polish prisoner of war Nicefor Czernichowski). During his exile, Marian Dubiecki kept in touch with famous Polish explorers of Siberia: Benedykt Dybowski, Jan Czerski and Aleksander Czekanowski.

PL

Marian Dubiecki podczas powstania styczniowego pełnił funkcję sekretarza Rusi w Rządzie Narodowym, za co został skazany na zesłanie, z którego powrócił w 1883 r. Artykuł przedstawia dzieje Dubieckiego w okresie zsyłki w kolejnych miejscowościach w głębi Imperium: Siewakowej, Darasuniu, Irkucku, Jekaterynosławiu oraz Odessie. W tekście przybliżona została również rozpoczęta w tym czasie przez Dubieckiego praca badawcza na polu historycznym oraz etnograficznym. Jej efektem były pojawiające się na łamach prasy wyniki badań krajoznawczych ludów Tofalarów oraz Buriatów. Owocem zainteresowań historycznych Dubieckiego była natomiast monografia Kudak. Twierdza kresowa i jej okolice nagrodzona w 1879 r. przez Akademię Umiejętności w Krakowie oraz publikowana na łamach „Tygodnika Illustrowanego” praca Osadczy w ziemi Mandżu. Opowieść z dziejów XVII stulecia (biografia polskiego jeńca Nicefora Czernichowskiego). Przebywając na zesłaniu, Marian Dubiecki utrzymywał kontakty z Polakami, którzy byli znanymi badaczami Syberii: Benedyktem Dybowskim, Janem Czerskim oraz Aleksandrem Czekanowskim.

4

„Więźniowie” Sikorskiego – internowani w Cerizay, Rothesay i Tighnabruaich

71%

Zuziak J.

|

nr 104

167-192

EN

After September 1939 defeat, the Polish authorities were rebuilding the army in France and then in Great Britain. A surplus of officers in relation to the rank-and-file soldiers was a serious organizational problem. Various types of officers’ camps and muster stations were organized for officers’ overflow. Unfortunately, since autumn 1939 these places were also used as seclusion confinement, a kind of exile for Gen. Władysław Sikorski’s opponents, particularly representatives of Polish authorities from before the war, accused of contributing to the defeat of the country. A shameful page in the history of these inglorious places were the Cerizey Officer Centre in France, Officer Concentration Centre Rothesay on the Isle of Bute in Scotland and a little village of Tighnabruaich. The officers sent to these places were not isolated by any barbed wire. They were billeted in hotels and private guest houses and also received (although very reduced) salaries. However, many of them treated putting them aside on the side track as Gen. Sikorski’s revenge, as an unjustified punishment, consequently experiencing this fact as a personal drama.

PL

Po klęsce wrześniowej 1939 r. władze polskie odbudowywały armię na terenie Francji, następnie na Wyspach Brytyjskich. Poważnym problemem organizacyjnym był nadmiar kadry oficerskiej w stosunku do szeregowych. Dla nadwyżek oficerskich organizowano różnego rodzaju obozy oficerskie i stacje zborne. Niestety miejsca te od jesieni 1939 r. były również wykorzystywane jako miejsca odizolowania, swego rodzaju zesłania, przeciwników politycznych gen. Władysława Sikorskiego, w szczególności przedstawicieli władz Polski przedwrześniowej, oskarżanych o przyczynienie się do klęski państwa. Szczególną kartę w historii tych niechlubnych miejsc odegrały: obóz oficerski we francuskiej miejscowości Cerizay, Stacja Zborna Oficerów w miejscowości Rothesay na wyspie Bute w Szkocji oraz mała szkocka miejscowość Tighnabruaich. Oficerowie kierowani do tych miejsc nie zostali wprawdzie odizolowani żadnymi drutami kolczastymi, mało tego – rozlokowani byli w hotelach i prywatnych pensjonatach, otrzymywali również (wprawdzie mocno pomniejszone) pobory. Wielu z nich jednak odstawienie na boczny tor odbierało jako odwet ze strony gen. Sikorskiego, niczym nieuzasadnioną karę, przeżywając ten fakt jako osobisty dramat.

5

Polscy zesłańcy po powstaniu styczniowym na południu guberni jenisejskiej w drugiej połowie XIX wieku

67%

Leończyk S.

|

tom 34

145-163

PL

In the years of 1863-1867, around 25 200 Poles were exiled to European Russia, to Caucasus, and Siberia. The majority of Poles were exiled to the Yenisey Guberniya after the January Uprising. Until 1863, 80-90% of political exiles belonged to higher and enlightened social spheres; one can say that they were the elite of the Polish nation. After 1863, the composition of the exiles was different: many simple people fought in the insurgent groups. Under new conditions in exile, the representatives of the lower social spheres most often married the local inhabitants because they could rely on some help from their wives’ families, could make their homestead stable, and establish a permanent foundation for their life in Siberia. Most certainly more exiled Poles would have married and stayed in Siberia, had there been no amnesty. Not all the Poles, however, took advantage of this amnesty. After their return to their homeland they often complained that they could find no compassion on the part of society, were treated with indifference, and the great merits of the Poles in Siberia were neglected. Those Poles who stayed in Siberia after the amnesty, had contributed to the development of Siberia at the turn of the nineteenth and twentieth centuries. The Polish intelligentsia in the Yenisey Guberniya deserve our special attention: first and foremost they worked in education and brought medical assistance to the local people. Ancestors of the January Uprising exiles have been establishing Polonia cultural and national associations since the 1990s.

6

Żywot Polaka na Sachalinie w latach 80. i 90. XIX w. Przypadek Edmunda Płoskiego

67%

Jaźwiński R. , Łukawski K.

|

nr 4

328-36

PL

Artykuł dotyczy pobytu polskich zesłańców politycznych na najdalej wysuniętej na wschód, azjatyckiej części Rosji w latach 80. i 90. XIX w. Życie więźniów pokazano na przykładzie Edmunda Płoskiego, jednego z przywódców partii Proletariat, który za swoją działalność polityczną został skazany na 16 lat katorgi na Sachalinie. Bazę źródłową niniejszego artykułu stanowią pozostawione przez niego, dotąd nieznane, wspomnienia z kilkuletniego pobytu na kresach imperium rosyjskiego.

EN

The article focuses on a stay of Polish political exiles in the far East, in the Asian side of Russia in the 80’s and the 90’s of the nineteenth century. A life of Edmund Płoski, one of the leaders of the Proletariat party, is given as an example of a life led by the exile. Płoski was sentenced to 16 years of penal servitude in Sakhalin for his political actions. The source basis consists of his previously unpublished memoirs written during his stay at the edge of Russian Empire.

7

Polskie studia nad Syberią

59%

Głuszkowski P.

Przegląd Rusycystyczny

|

2024

|

nr 3 (187)

7-12

RU

С XVII века поляки регулярно попадали в Сибирь, однако только с второй половины XVIII столетия можно говорить о массовых ссылках. Некоторые из польских ссыльных стали одними из первых исследователей Сибири. Традиция польских исследований географии, истории, литературы и повседневности Сибири длится уже более чем двесте лет. Нынешняя статья рассказывает о истории, современности и перспективах исследований Сибири в Польше.

EN

Since the 17th century, Poles were regularly sent to Siberia, but it is only the second half of the 18th century when one can refer to mass deportations. Polish exiles were amongst the first researchers of Siberia. The tradition of Polish research into the geography, history, nature, literature and everyday life of Siberia has continued for more than two hundred years. This article addresses the history, current state and prospects of Polish studies of Siberia.

PL

Od XVII wieku Polacy regularnie trafiali na Syberię, ale o masowych zesłaniach można mówić dopiero od drugiej połowy XVIII stulecia. Niektórzy z polskich zesłańców stali się jednymi z pierwszych badaczy Syberii. Tradycje polskich badań nad geografią, historią, przyrodą, literaturą i codziennością Syberii trwają od ponad dwustu lat. W niniejszym artykule zostają poruszone kwestie dziejów, stanu obecnego oraz perspektyw polskich studiów nad Syberią.