Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Wywiad II RP bez tajemnic

100%

Wysocki K.

|

2023

|

nr 25

267-270

2

O metodach działalności sowieckich służb specjalnych w II Rzeczypospolitej

86%

Ćwięk H.

Zeszyty Naukowe AON

|

1999

|

tom nr 4(37)

250-260

EN

Two institutions of soviet intelligence functioned on the Polish Second Republic’s territory: Main Office of State Security and Military Intelligence Bureau of Workers - Peasants Red Army. Each of them had a separate area of interests, specific tasks, different methods of work, although they worked in close co-operation. Soviet intelligence worked very effectively in Poland, using not only espionage rings but also individual agents. Various methods were employed to recruit agents. Secret service agents were specially trained. A great attention was drawn to teach them to use explosives, which were to be used in diversion and sabotage actions in Poland. The techniques of soviet secret service were diversified and very resourceful, particularly in military intelligence. The agents’ activities were based on a ring consisting of a resident and his/her informers, inner and outer intermediaries. The resident was a central figure, therefore a great effort was put to train and locate him/her well. The soviet side tried to use all abilities of people engaged in espionage activities. It had a lot of money and consequently tended to accomplish its planned tasks. Soviet secret service was very dangerous and could not be disrespected. The weak side of its activity, however, was frequent engaging to co-operation people of low intellectual level. It influenced in a negative way the effectiveness of some espionage endeavours. Some actions were accomplished according to old schemes.

3

Polski wywiad wojskowy w Prusach Wschodnich w dwudziestoleciu międzywojennym

86%

Gorzkowicz A.

|

2017

|

tom R. 1

93--106

PL

Artykuł podejmuje próbę analizy funkcjonowania polskiego wywiadu wojskowego w latach 1919-1939, który prowadził działania wywiadowcze w stosunku do Prus Wschodnich. Szczególnym obszarem zainteresowania działalnością polskiego wywiadu wojskowego w tym kierunku jest fakt, iż tematyka działań wywiadowczych w Prusach Wschodnich jest rzadko poruszana w dostępnych publikacjach. W artykule dokonano zdefiniowania pojęcia wywiadu wojskowego, a także zaprezentowano przesłanki jego działalności oraz kształtowanie się organizacji służb specjalnych w początkowym okresie istnienia II Rzeczypospolitej. W trakcie opracowywania artykułu opierano się na współczesnej literaturze przedmiotu - artykułach naukowych oraz publikacjach.

EN

This article tries to analyse working of Polish military intelligence in 1919-1939, which conducted intelligence activities in East Prussia. The main field of interest in activity carried out by Polish military intelligence in this direction is that this subject area is rarely risen in available publications. In this article there were defined the notion of military intelligence, presented reasons of its activity and characterized forming the organization of special services at the beginning of Second Republic of Poland. During elaboration of this article there were used contemporary source literature - scientific papers and publications.

4

Polish Diaspora and Military Intelligence of the Second Polish Republic, 1918-1939. An Outline of the Problem

86%

Skóra W.

Studia Polonijne

|

2019

|

tom 40

209-221

EN

Millions of Poles living outside of their native lands, that is members of Polish diaspora, were recognized by the Polish authorities as a reservoir of strong support for the homeland. The Polish Ministry of Foreign Affairs conducted activities aimed at turning them into a useful tool in the hands of the government. Polish diaspora, mainly understood as Poles permanently living abroad, formed the basis for Polish intelligence activities in the interwar period. An analysis of selected intelligence networks and agents’ nationalities may lead to such a conclusion. This phenomenon applied not only to “small fries” in the intelligence cycle, that is thousands of people gathering meaningless information, but also to the most prominent agents, who – although less often – were of Polish origin.

PL

Polonia a wywiad wojskowy Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939). Zarys problemu Wielomilionowa Polonia była uznawana przez władze Polski za rezerwuar wsparcia dla kraju. Ministerstwo Spraw Zagranicznych prowadziło działania mające uczynić z niej narzędzie rządu. Polonia, rozumiana jako Polacy na stałe przebywający za granicą, była w dwudziestoleciu międzywojennym podstawą działań wywiadu polskiego. Do takiego wniosku prowadzi analiza wybranych siatek wywiadowczych i narodowości agentów. Nie dotyczyło to wyłącznie „agenturalnej drobnicy”, owych tysięcy osób zbierających drobne wiadomości. Również najważniejsi agenci – choć rzadziej – byli z pochodzenia Polakami.

5

Podpułkownik Mieczysław hr. Poniński – attaché wojskowy Rzeczypospolitej w Rzymie (1920-1921)

81%

Majzner R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2019

|

nr 103

101-117

EN

In May 1919, the Military Attachat was established at the Polish Legation in Rome, obliging him to observe the Italian armed forces, economy, foreign policy, coordinate purchases of military equipment and organize repatriation to the country of Poles – former soldiers of the Austro-Hungarian army, staying in POW camps in Italy. The first military attaché was Gen. Eugeniusz Kątkowski, who, however, did not speak Italian. In October 1920 he was replaced by Maj. Mieczysław, hr. Poniński, who knew Italian language and Italian culture. In 1921, however, it turned out that by joining the Polish Army in 1919, he concealed the fact that he was removed from the Italian army in 1893 and demoted from the rank of lieutenant to the sergeant. Because, he received the rank of captain (captain) in the Polish Army. In addition, his assistant Maj. Jan Pogorski developed 12 military reports claiming that he obtained them from a secret informer for a total of 2,500 lire, while he rewrote them from the Italian military press. Lt.-Col. Mieczysław Poniński was dismissed from Rome and placed before the Officer’s Honorary Court, and then before the Criminal Court. Thanks to his connections he avoided the punishment. He was the only one of nearly 100 Polish military attachés in the years 1919–1939, who committed such an offense.

PL

W maju 1919 r. powołano Attachat Wojskowy przy Poselstwie RP w Rzymie, zobowiązując go do obserwowania włoskich sił zbrojnych, gospodarki, polityki zagranicznej, koordynowania zakupów sprzętu wojskowego oraz organizowania procesu repatriacji do kraju Polaków – byłych żołnierzy armii austro-węgierskiej, przebywających w obozach jenieckich na terenie Włoch. Pierwszym attaché wojskowym został gen. Eugeniusz Kątkowski, który nie mówił po włosku. W październiku 1920 r. zastąpił go mjr Mieczysław hr. Poniński, który znał język włoski i włoską kulturę. W 1921 r. okazało się jednak, że wstępując w 1919 r. do Wojska Polskiego, zataił fakt, że z armii włoskiej został w 1893 r. usunięty i zdegradowany ze stopnia porucznika do sierżanta. Dzięki temu w Wojsku Polskim otrzymał stopień rotmistrza (kapitana). Ponadto jego pomocnik, mjr Jan Pogorski opracował 12 raportów wojskowych, twierdząc, że pozyskał je od tajnego informatora za ogółem 2500 lirów, podczas gdy przepisał je z włoskiej prasy wojskowej. Podpułkownik Mieczysław Poniński został odwołany z Rzymu i postawiony przed Oficerskim Sądem Honorowym, a następnie przed sądem karnym. Dzięki swym koneksjom uniknął jednak kary. Był jedynym spośród prawie 100 polskich attachés wojskowych w latach 1919–1939, który dopuścił się takiego przewinienia.

6

Znaczenie służby wywiadu w ocenie zagrożenia militarnego i kształtowania polityki obronnej państwa

72%

Surdyk K.

SECRETUM. Służby specjalne, bezpieczeństwo, informacja

|

2014

|

nr 1(1)

27 - 43

PL

Prawidłowe i przeprowadzone z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym rozpoznanie zagrożenia bezpieczeństwa państwa, a szczególnie zagrożenia militarnego, ma podstawowe znaczenie dla każdego państwa i utrzymania niepodległego bytu narodu. Ocena zagrożenia, w tym zagrożeń militarnych, powinna być punktem wyjścia przy opracowywaniu doktryny i strategii obronnych, określających działania państwa i jego sił zbrojnych na wypadek kryzysu polityczno-wojskowego lub wojny. Ocena stopnia zagrożenia państwa wpływa również napotencjał sił zbrojnych. Zdobywaniem, analizą i oceną zagrożeń militarnych zajmują się powołane do tego instytucje państwowe (służby wywiadu), a przede wszystkim służba wywiadu wojskowego. Profesjonalizm służb wywiadowczych jest kwestią absolutnie niezbędną dla prawidłowej oceny zagrożenia państwa.

EN

Accurate and timely identification of threats to state security, in particular the military ones, is of essential importance for every state and for the maintenance of the independent existence of a nation. The evaluation of threats, including the military ones, should be the point of departure for the development of defence doctrines and strategies, determining the activity of the state and its armed forces in case of a political and military crisis or war. The evaluation of the degree of a threat to a state influences also its armed forces potential. Obtaining, analysing and evaluating [information concerning] threats is the mission of the authorised state institutions (intelligence services) and, above all, of the military intelligence service. Professionalism of intelligence services is an absolutely essential issue for the accurate evaluation of threats to a state.

7

Activities of branch no.2 of section II of the chief of Staff hr of the Polish Army against the Masurian population in the 1930s

72%

Szymanowicz A. , Gołębiowski A.

Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki

|

2010

|

tom Nr 1

48-66

EN

Formed in the year 1930, Branch no. 2 of Division II of the Chief of Staff HR of the Polish Army located in Warsaw, unlike other branches, did not function as a country branch of Division II but it was engaged in organizing subversion and sabotage in the event of the war in neighbouring countries. A very important part of its activity constituted the area of East Prussia. At the end of 1930 there appeared a working plan of Branch no.2 in Masuria which was developing in the two following directions: a) awakening and organizing a Polish and Philolopolish element, b) building technical subversive centres based on the organized Polish element. In order to regulate issues of the Polish minority being used by the Branch no. 2, in April 1934 an agreement with the Ministry of Foreign Affairs was reached. It was established that political directives related to all socio-political issues of the Polish minority abroad would be dealt with by the MFA. In return for the agreement to use the Polish minority in its activities, Branch no. 2 pledged to provide the MFA with access to possessed contacts in order to perform political actions. Subsection A of Branch no. 2 created the working plan concerning Masuria (providing close cooperation with agendas of the MFA) divided into legal and illegal parts. By supporting gromadkarstwo Polish consulates in East Prussia intended to restrain German influence, whereas military authorities attempted to organize subversive centres having the use of conditions enabling open actions. However, after Germany had gained power in the National Socialist German Workers Party, in the lapse of time, the Polish range in East Prussia, as well as the range of activities of the Branch No. 2, were dwindling substantially. On the day of the outbreak of the Second World War Polish people had no subversive centre. For this reason, as the preparation for the war, in May 1939 Division II began organizing subversive groups belonging to Polish districts adjacent to Germany.

PL

Utworzona w 1930 r. Ekspozytura nr 2 Oddziału II Sztabu Głównego WP z siedzibą w Warszawie w odróżnieniu od innych ekspozytur nie funkcjonowała jako organ terenowy Oddziału II, lecz zajmowała się organizacją dywersji i sabotażu na wypadek wojny na terenie państw ościennych. Bardzo ważnym odcinkiem jej działalności stał się teren Prus Wschodnich. W końcu 1930 r. powstał plan działania Ekspozytury nr 2 na Mazurach, który rozwijał się w dwóch następujących kierunkach: 1) budzenia i organizowania elementu polskiego i filopolskiego, 2) budowy technicznych ośrodków dywersyjnych bazujących na zorganizowanym elemencie polskim. W celu uregulowania sprawy wykorzystania mniejszości polskiej za granicą przez Ekspozyturę nr 2 w kwietniu 1934 r. doszło do porozumienia z MSZ. Ustalono, iż dyrektywy polityczne w odniesieniu do wszelkich zagadnień społeczno – politycznych mniejszości polskiej za granicą będą należały do MSZ. Ekspozytura nr 2 w zamian za zgodę na wykorzystanie do swej działalności polskiej mniejszości zobowiązywała się udostępniać na rzecz MSZ posiadane kontakty dla przeprowadzania akcji politycznych. Podreferat A Oddziału II opracował program pracy na Mazurach (przewidujący ścisłą współpracę z agendami MSZ) podzielony na część legalną i nielegalną. Dzięki wspieraniu gromadkarstwa konsulaty polskie w Prusach Wschodnich zamierzały hamować postępy niemczyzny, natomiast władze wojskowe próbowały zorganizować ośrodki dywersyjne korzystające z warunków, które umożliwiłyby działania jawne. Jednak po dojściu Niemczech do władzy w NSDAP, w miarę upływu czasu, zasięg polskości Prusach Wschodnich, jak i również możliwości działania Ekspozytury nr 2, kurczyły się coraz bardziej. W dniu wybuchu drugiej wojny światowej Polacy nie posiadali tam jakiegokolwiek ośrodka dywersyjnego. tego powodu w ramach przygotowań do wojny Oddział II rozpoczął w maju 1939 r. organizowanie grup dywersyjnych w naleSących do Polski powiatach graniczących z Niemcami.

8

Rosyjski wywiad wojskowy

72%

Kraj K.

|

nr 1(2)

77 - 95

PL

W artykule przedstawiono autorski pogląd na historię i współczesną sytuację rosyjskiego wywiadu wojskowego, znanego szerzejpod akronimem GRU. Autor przedstawia rosyjski wywiad wojskowy od momentu przejęcia władzy w Rosji przez partię bolszewicką pod kierownictwem Włodzimierza Lenina do czasów współczesnych. Celem artykułu jest przybliżenie Czytelnikowi wiedzy na temat jego historii, osiągnięć i porażek. Wpisują się w nią również Polacy, ci wymienieni w tekście, czy inni, jak np. Bronisław Owsianko, Mieczysław Łoganowski, Roman Łągwa czy Karol Świerczewski. Drugim celem przyświęcającym autorowi było odmitologizowanie GRU, którego historia w Polsce jest znana głównie z książek Wiktora Suworowa (Riezuna), defektora z GRU. Nawet wydana w Polsce na początku lat 90. XX w. książka Pierr'a de Villemaresta pt. GRU. Sowiecki superwywiad 1918-1988, mimo swoich wad i niedoskonałości, nie miała wpływu na postrzeganie GRU we właściwych kategoriach, szczególnie przez publicystów zajmujących się tym zagadnieniem.

EN

The article presents the author’s view of the history and contemporary situation of the Russian military intelligence, widely known under the acronym of the GRU. The author presents the Russian military intelligence since the seizure of power by the Bolshevik Party under the leadership of Vladimir Lenin until modern times. The aim of the paper is to show its history, achievements and failures. Also Poles are a part of this history, those mentioned in the text, as well as others, such as Bronisław Owsianko, Mieczysław Łoganowski, Roman Łągwa or Karol Świerczewski. The second aim is to demystify the GRU whose history in Poland is known mainly from the books by the GRU defector, Viktor Suvorov (Rezun). Even the book by Pierre de Villemarest G.R.U. Le Plus Secret Des Services Sovietiques 1918-1988, published in Poland at the beginning of the 1990s, despite its defects and imperfections, have had no effect on the perception of the GRU in the right categories, in particular by journalists dealing with the issue.

9

The beginning of the Second Polish Republic's Military Intelligence Activity in the East Prussia (until 1920)

72%

Szymanowicz A. , Gołębiowski A.

Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki

|

2009

|

tom Nr 2

74-86

EN

The Polish Military Organization (PMO) was probably the first one to commence its secret activity for Poland in the Eastern Prussian province. Since 1919, in East Prussia, there had also been local offices in Warsaw and Mława working for the Bureau of the Second Pomeranian Front Command. The participation of Polish intelligence in the plebiscites in Warmia, Masuria and Powiśle, in 1920, is not a well-known fact in the history of Poland. At that time, the Plebiscite Department of Warmia and Masuria was established. It was subordinate to the Second Department. An average Pole is not aware of the fact that plebiscites established by the Second Department of the Polish armed groups existed at that time. Not only were the groups equipped with sticks, but also with guns, hand grenades and even machine guns. The Masuria Guard was not basically the initiative of the local Polish people, as it was implied by the Polish side, but the structure created and commanded by officers of Polish intelligence. The Second Department contributed to the development of the existing Polish organizations as well as to the establishment of several new Polish organizations on the plebiscite terrains, the most significant of which were falconry and scouting. The Masuria Guard, estimated at about 6,000 members, would not stand a good chance when confronted with ten times bigger German paramilitary armed groups and did not have much influence on the plebiscites’ results. It was successful, however, in the secret service activity.

PL

Jako pierwsza na terenie prowincji wschodniopruskiej działalność wywiadowczą na rzecz Polski podjęła najprawdopodobniej Polska Organizacja Wojskowa (POW). Od 1919 r. na kierunku Prus Wschodnich działały równieS podległe Biuru II Dowództwa Frontu Pomorskiego ekspozytury wywiadowcze w Warszawie i w Mławie. Udział polskiego wywiadu w plebiscytach na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 r. jest mało znanym zagadnieniem w historii Polski. Przy Oddziale II powstał wówczas Wydział Plebiscytowy Warmii i Mazur. W świadomości przeciętnego Polaka zupełnie nieznany jest fakt istnienia w czasie plebiscytów, utworzonych przez Oddział II polskich bojówek, uzbrojonych nie tylko w kije, lecz równieS w broń palną, granaty ręczne, a nawet broń maszynową. Straż Mazurska była praktycznie nie, jak to sugerowała to strona polska, oddolną inicjatywą miejscowej ludności polskiej, lecz strukturą utworzoną i kierowaną przez oddelegowanych oficerów polskiego wywiadu. Oddział II przyczynił się również do rozwoju niektórych już istniejących, a także do powstania nowych polskich organizacji na terenach plebiscytowych, z których do najważniejszych należy zaliczyć harcerstwo czy sokolnictwo. Obliczana na około 6 000 członków Straż Mazurska nie miałaby większych szans w konfrontacji z ponad dziesięciokrotnie liczniejszymi paramilitarnymi bojówkami niemieckimi i nie wpłynęła zasadniczo na wyniki plebiscytów. Odniosła jednak pewne sukcesy w pracach wywiadowczych.

10

Afera „Pocisk” (1935–1936): preludium do afery Rana

72%

Kuśnierz R.

|

tom 57

|

nr 1

95-111

EN

In this article, I discuss the unknown in the historiography case of establishing cooperation between the Polish military intelligence and its course with Hans Wieser, working in the Soviet Union German engineer and a ballistics expert, who, as it turned out later, was a Soviet agent. Cooperation with Wieser took the code name the “Projectile” Affair. Thanks to Wieser, the Soviet counterintelligence caught in the act of a Polish military intelligence agent, Lieutenant Stefan Kasperski aka Albert Ran, after he had received spy materials. The Ran affair was the biggest failure giving away the weaknesses of the Polish intelligence in the Soviet Union in the 1930s.

PL

Poniższy artykuł ukazuje nieznaną w historiografii historię nawiązania przez polski wywiad wojskowy współpracy oraz jej przebiegu z Hansem Wieserem – niemieckim inżynierem, balistykiem pracującym w Związku Sowieckim, który okazał się sowieckim agentem. Współpraca z Wieserem przybrała kryptonim „Pocisk”. Dzięki Wieserowi sowiecki kontrwywiad przyłapał na gorącym uczynku polskiego agenta wywiadu wojskowego, por. Stefana Kasperskiego (Alberta Rana), w momencie odbierania przezeń materiału szpiegowskiego. W ten sposób doszło do największej wpadki polskiego wywiadu wojskowego operującego w Związku Sowieckim w latach trzydziestych XX w.

11

German preparations for the war in the light of documents of the Polish military intelligence (1933-1939) – selected aspects

72%

Nowacki K. , Szymanowicz A.

Scientific Journal of the Military University of Land Forces

|

2019

|

tom Vol. 51, No. 2(192)

253--265

EN

As a result of the Treaty of Versailles the provisions concerning the issue of limitation of the armed forces were imposed on Germany. These provisions were unilaterally terminated by Germany two years after Adolf Hitler had come to power. There was introduced general and compulsory military service. On 21st May 1935, Hitler – as the Fuhrer and Reich Chancellor – signed the secret Reich Defence Law, which gave the Wehrmacht command wide powers to expand the army. Thus, the intensive development of the German army was initiated. After the Nazi Party came to power in Germany, gaining new information by the Polish military intelligence became increasingly difficult. It was connected with the expansion of the German counter-intelligence services, especially the Gestapo, as well as the police supervision over the German society. Through good operational work of the Polish intelligence the Polish side already before the outbreak of the war was relatively well familiarized with the particular phases of the overall German army’s armaments, as well as the German operational doctrine and methods of warfare.

PL

Traktat wersalski narzucał Niemcom m.in. ograniczenia dotyczące liczebności i uzbrojenia niemieckich sił zbrojnych. Niemcy starały się obchodzić je bardzo dyskretnie, w tym również dzięki współpracy ze Związkiem Sowieckim. Sytuacja zmieniła się diametralnie po dojściu do władzy Hitlera, który już w 1935 r. wprowadził ustawę zwiększającą, wbrew traktatowi wersalskiemu, liczebność armii niemieckiej, a także wprowadzającą zakazane rodzaje uzbrojenia. Od tej pory nastąpił jawny i gwałtowny rozwój armii niemieckiej oraz przemysłu zbrojeniowego, co z wielką uwagą obserwował polski wywiad wojskowy. W kolejnych latach powstawały raporty polskich służb wywiadowczych na temat powiększającego się niemieckiego potencjału militarnego i jego możliwości w trakcie zajmowania przez wojska III Rzeszy Austrii, Czech czy Kłajpedy. Niektóre z tych raportów bardzo trafnie przewidywały, jak będzie wyglądała strategia i taktyka Wehrmachtu w zbliżającym się konflikcie zbrojnym.

12

Agenturalna łączność radiowa w strukturach wywiadu operacyjnego Armii Czerwonej w końcowym okresie II wojny światowej /1944 -1945/ Część II. Korespondenci węzłów łączności wywiadu operacyjnego

72%

Nogaj A.

Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki

|

2014

|

tom Nr 3

112--136

PL

W części pierwszej opracowania, opublikowanej w poprzednim numerze Zeszytów Naukowych, omówiono organizację oddziału wywiadowczego sztabu frontu oraz wydziału wywiadowczego sztabu partyzanckiego. Na tym tle przedstawiono organizacje oraz wyposażenie węzłów łączności tych organizacji. Kontynuując podjęty temat, w części II opracowania autor omawia szkolenie radiotelegrafistów radiostacji wywiadowczych, organizację agenturalnej łączności radiowej oraz system szyfrowania meldunków. Prezentuje także najpopularniejszą w strukturach radzieckiego wywiadu radiostację wywiadowczą „Siewier”. W części końcowej podjęto także próbę oceny agenturalnej łączności radiowej, funkcjonującej w strukturach wywiadu operacyjnego Armii Czerwonej w końcowym okresie wojny, dokonując oceny poprzez pryzmat współczesnych doświadczeń i możliwości.

EN

The first part of the paper presents the organization of the intelligence division of the front staff and partisan staff. With those structures as background, the author describes the organization and equipment of their communication nodes. As the continuation of the subject, this paper analyzes the training of radio station telegraphists, the organization of the radio communication of agents and the system of report ciphering. In addition, the most popular Soviet intelligence radiostation “Siewier” is presented. In the final part of the paper, the author attempts to evaluate the radio communication of agents, functioning in the operational intelligence structures of the Red Army in the final years of World War II in the context of modern experience and capabilities.

13

Abisyńskie i hiszpańskie obserwacje Oddziału II SGWP w zakresie mobilności i zaopatrzenia wojsk na polu walki 1935–1939

61%

Majzner R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2017

|

nr 99

259-276

EN

In the mid-1930s, the Polish military intelligence had conducted investigative and observation activities concerning the Italian-Abyssinian War and the Spanish Civil War. Both conflicts were considered as potentially valuable sources of information from the evolution of war art – technically, tactically, and operationalally. As a result, he also acquired a number of materials on combat mobility in the field and their supply in battle conditions. Unfortunately, most of them were downplayed by the Staff of the Polish Army, and the rest were unable to carry out a poorly-developed industry.

PL

W połowie lat trzydziestych XX w. polski wywiad wojskowy prowadził działania rozpoznawczo-obserwacyjne odnośnie do wojny włosko-abisyńskiej oraz wojny domowej w Hiszpanii. Obydwa konflikty traktował jako potencjalnie cenne źródło informacji z zakresu ewolucji sztuki wojennej – w aspektach: technicznym, taktycznym oraz operacyjnym. W efekcie pozyskał również liczne materiały na temat mobilności wojsk na polu walki oraz ich zaopatrywania w warunkach bojowych. Niestety większość z nich została zbagatelizowana przez Sztab Główny Wojska Polskiego, a pozostałych nie był w stanie zrealizować słabo rozwinięty przemysł.

14

Wywiad wojskowy czy polityczny? Zainteresowanie Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego „kierunkiem watykańskim”

58%

Kapuściak B.

|

nr 2 (268)

86-119

EN

The primary task of the military intelligence in the People’s Republic of Poland was to acquire materials on the armament and stationing of NATO troops. However, due to the demand of the communist authorities, it also conducted political activities aimed at, among others, the Catholic Church. The interest of the state authorities increased especially during the pontificate of John Paul II. According to the assessment of military intelligence, the election of Karol Wojtyła as Bishop of Rome stimulated the Catholic Church both in Poland and in the Vatican. In this way, the activities of the Second Directorate of the General Staff of the Polish Army were within the scope of civil intelligence interests. The article aims to show the role played by intelligence officers and informers operating in Rome undercover as military attachés or in civilian institutions. Their actions resulted in the establishment of contacts with the church environment and acquisition of voluntary and involuntary informants. In this way, the Second Directorate of the General Staff of the Polish Army provided the party and political apparatus with interesting news and materials. Following the introduction of martial law in Poland, the church from the Rome area started sending parcels of food, clothes and medicines to Poland. This aid for the country was used to establish contact with the Polish clergy thanks to the initiative of Colonel Franciszek Mazurek.

RU

Задачей военной разведки Польской Народной Республики было в первую очередь получение материалов о вооружении и размещении войск НАТО. Однако по требованию коммунистических властей он также вела политическую деятельность, связанную, в частности, с работой католической церкви. Интерес к ней государственных органов особенно усилился во время понтификата Иоанна Павла II. По данным военной разведки, избрание Кароля Войтылы епископом Рима активизировало католическую церковь как в стране, так и в Ватикане. Таким образом, деятельность Управления II Генерального штаба Войска Польского находилась в сфере интересов гражданской разведки. Цель этой статьи – показать роль офицеров и сотрудников разведки, действующих в Риме под прикрытием военного атташе или гражданской заставы. Их действия привели к установлению контактов с церковной средой и приобретению сознательных и несознательных личных источников информации. Таким образом, Управление II Генштаба Войска Польского снабжало партийный и политический аппарат интересными новостями и материалами. Введение военного положения в Польше привело к тому, что костел из Рима начал отправлять в Польшу посылки с едой, одеждой и лекарствами. Эта помощь для страны была использована для установления контакта с польским духовенством благодаря инициативе полковника Франчишка Мазурка.

PL

Wywiad wojskowy PRL miał przede wszystkim za zadanie zdobywać materiały dot. uzbrojenia i stacjonowania wojsk NATO. Jednak ze względu na zapotrzebowanie władz komunistycznych prowadził także działania polityczne, wymierzone m.in. w Kościół katolicki. Zainteresowanie władz państwowych nasiliło się szczególnie w czasie pontyfikatu Jana Pawła II. Według oceny wywiadu wojskowego wybór Karola Wojtyły na biskupa Rzymu zaktywizował Kościół katolicki zarówno w kraju, jak i w Watykanie. Tym sposobem działania Zarządu II Sztabu Generalnego WP wchodziły w zakres zainteresowań wywiadu cywilnego. Artykuł ma na celu pokazanie, jaką rolę odegrali oficerowie i współpracownicy wywiadu działający w Rzymie pod przykryciem attachatu wojskowego bądź placówek cywilnych. Ich działania doprowadziły do nawiązania kontaktów ze środowiskiem kościelnym oraz zdobycia świadomych i nieświadomych osobowych źródeł informacji. W ten sposób Zarząd II SG WP przekazywał aparatowi partyjno-politycznemu ciekawe wiadomości i materiały. Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce spowodowało, że Kościół z terenu Rzymu zaczął wysyłać do Polski paczki z żywnością, ubraniami i lekarstwami. Ta pomoc dla kraju została wykorzystana do nawiązania kontaktu z duchownymi polskimi dzięki inicjatywie płk. Franciszka Mazurka.

15

„Okno na świat” i „dwójka”. Działalność placówki polskiego wywiadu i kontrwywiadu wojskowego w Gdyni w latach 1933-1939

58%

Skóra W.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2019

|

nr 2

99-131

EN

In the years 1933-1939 in Gdynia there was a post of Polish military intelligence. It wasan officers’ Post no 2 (PO-2), subordinated to a bigger agency, the Branch Office no 3 ofthe Second Department of the Polish Army’s General Staff. An officer managed a teamof several people, military men and civilians. In turn, they managed agents, who collected information. Their number oscillated between 6 and 13. Altogether, in the years1933–1938 there were at least 37 agents working for PO-2 in Gdańsk and Germany. PO-2 was created a few months after the Nazis assumed power in the Reich andjust after Germany left the League of Nations. The years 1931–1933 were a period ofexceptional tension between Poland and Gdańsk/Danzig. It was especially visible in theforum of the League of Nations. The reason behind creating a post of offensive counter-intelligence (such was the profile of the post for the first two years) was a fear of howthe situation in the Free City of Danzig might develop. The Nazis were unpredictable anddangerous. From the counter-intelligence point of view PO-2 was a shield protecting the port in Gdynia and its surroundings from the German penetration. The vicinity of Gdańsk wasthe main reason to create the post. It was a propitious city for espionage. The Free Cityof Gdańsk/Danzig was full of deserters, smugglers, forgers, common criminals, politicalactivists, escapees and refugees. Until November 1935 the Gdynia PO-2 concentrated on counter-intelligence concerning Gdańsk. A relatively easy task was to identify flats where the Germans met withtheir collaborators. Several score of tasks were related with checking the reports concerning various people; the reports were coming from the officers’ posts, the branch office or other sources. Spies and traitors were looked for. The behaviours of selected inhabitantsof Gdańsk were investigated, especially the uncharacteristic and – at the same time –regular ones. The information was collected on the connections between Polish, Gdańskand German enterprises. Social contacts of officers of the Polish Army and the membersof their families (especially their wives) were looked at carefully. Since 1935 in connection with creating Wehrmacht out of compulsory conscriptionPO-2 changed its mode of action into offensive, mainly in West Pomerania, i.e. the eastern part of Provinz Pommern and Grenzmark Posen Westpreussen. The point was to define the state of the German armaments, the deployment of German troops, the locationof their airports and fortifications (of what was to become the Pomeranian Embankment,Pommernstellung) and the speed of mobilisation.

PL

W Gdyni w latach 1933-1939 działała placówka polskiego wywiadu wojskowego. Był to Posterunek Oficerski nr 2 (PO 2), podlegający większej agendzie, Ekspozyturze nr 3 Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Pod kierownictwem oficera pracowało w nim kilku wojskowych i cywilów. Podlegali im agenci, zbierający wiadomości w terenie. Ich liczba oscylowała między 6 a 13. Ogółem, w latach 1933-1938 dla PO 2 pracowało w Gdańsku i Niemczech co najmniej 37 agentów. PO 2 utworzono kilka miesięcy po objęciu władzy w Rzeszy przez nazistów i tuż po wystąpieniu Niemiec z Ligi Narodów. Lata 1931-1933 były okresem wyjątkowego napięcia w stosunkach polsko-gdańskich. Ich widownią było głównie forum Ligi Narodów. Prawdopodobnie powołanie posterunku kontrwywiadu ofensywnego (bo taki miał profil działalności przez pierwsze dwa lata) spowodowane było obawą przed rozwojem sytuacji w Wolnym Mieście. Naziści byli nieobliczalni i groźni. W zakresie kontrwywiadowczym PO 2 był tarczą osłaniającą port w Gdyni i najbliższy rejon przed penetracją niemiecką idącą. Sąsiedztwo Wolnego Miasta Gdańska było główną przyczyną powołania posterunku. Było to miasto cieplarniane dla działalności szpiegowskiej i nielegalnej. Przybywali tam dezerterzy, przemytnicy, fałszerze, pospolici przestępcy, działacze polityczni i uciekinierzy przed prześladowaniami. Do listopada 1935 roku gdyński PO 2 koncentrował się na pracach kontrwywiadowczych związanych z Gdańskiem. Do łatwych zadań należało namierzanie mieszkań, w których niemieckie służby spotykały się ze współpracownikami. Kilkadziesiąt zadań rocznie dotyczyło sprawdzenia doniesień posterunków oficerskich, ekspozytury lub innych służb polskich w odniesieniu do podejrzanych osób. Szukano szpiegów i zdrajców. Badano zachowania – zwłaszcza gdańszczan – nietypowe i występujące regularnie.Zbierano wiadomości o powiązaniach między przedsiębiorstwami polskimi, gdańskimi i niemieckimi na Wybrzeżu. Sprawdzano kontakty towarzyskie oficerów Wojska Polskiego i członków ich rodzin (zwłaszcza żon). Od 1935 roku, w związku z powstaniem niemieckiej armii z poboru powszechnego (Wehrmacht) PO 2 został przestawiony na działania ofensywne, głównie na terenie Pomorza Zachodniego (czyli wschodniego obszaru Provinz Pommern oraz Grenzmark Posen Westpreussen). Chodziło o poznanie stanu niemieckich zbrojeń, dyslokacji wojsk, budowy lotnisk i umocnień (na późniejszym tzw. Wale Pomorskim, (Pommern stellung – d 1).I przewidzenie szybkości mobilizacji.

16

Wywiad na Niemcy oczami kierownika Referatu „Zachód” Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego 1932–1939

58%

Dubicki T. , Majzner R.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2022

|

tom XXIII (LXXIV)

|

nr 3(281)

211-241

EN

The article is a critical analysis of major Adam Świtkowski’s opinion concerning the functioning of military intelligence against the Third Reich, which was documented in 1943 as an expression of protest against the falsifying of history and the depreciation of the achievements of „Western” intelligence before 1939. The biggest asset of the document in question is the fact that it was written by the longest serving head of the „West” Department, who was also in charge during its most important period, i.e. between 1932–1939. Świtkowski’s opinion was drafted to complement an interrogation commissioned by a Navy Court Martial in London, within the framework of an investigation into captain Jerzy Niezbrzycki and major Tadeusz Nowiński, who were accused of defaming the then head of the Information-Intelligence Department of the Commander in Chief’s Staff . The document focuses on two matters, i.e. the consequences of the „In.3” affair with regards to intelligence gathering against Germany, and the department’s role in preparing the country against any aggression from its western neighbor. At the same time, it provides the reader with a lot of supplementary information concerning the structure and modus operandi of the military intelligence service and the effects of its operational activity.

DE

Dieser Aufsatz stellt eine kritische Analyse des Gutachtens von Major Adam Świtkowski über die Funktionsweise des militärischen Geheimdienstes gegen das Dritte Reich dar, das 1943 als Protest gegen die Geschichtsfälschung und die Abwertung der Leistungen des „West” Geheimdienstes vor 1939 verfasst wurde. Das größte Verdienst des hier vorgelegten Dokuments besteht darin, dass es von dem Offi zier verfasst wurde, der von allen am längsten für die Dienststelle „West” zuständig war, und zwar in der für diese Dienststelle entscheidenden Zeit, d. h. 1932– 1939. Er wurde als Ergänzung zu dem vom Kriegsgericht in London in Auft rag gegebenen Verhör im Rahmen der Ermittlungen gegen Hauptmann Jerzy Niezbrzycki und Major Tadeusz Nowiński verfasst, die beschuldigt wurden, die damalige Führung der Informations- und Nachrichtendienstabteilung des Obersten Befehlshabers verleumdet zu haben. Das Dokument konzentriert sich daher auf zwei Themen, nämlich die Folgen der „In.3”-Affäre für die nachrichtendienstliche Arbeit über Deutschland und ihre Rolle bei der Vorbereitung des Landes auf den Überfall auf Polen durch das Dritte Reich. Gleichzeitig liefert es aber auch viele zusätzliche Informationen über die Strukturen der Dienststelle, ihren modus operandi und ihre operativen Auswirkungen.

PL

Artykuł jest krytyczną analizą opinii mjr. Adama Świtkowskiego na temat funkcjonowania wywiadu wojskowego przeciwko III Rzeszy, przygotowanej w 1943 r. jako wyraz protestu przeciwko fałszowaniu historii oraz deprecjonowaniu osiągnięć wywiadu „zachodniego” przed 1939 r. Największą zaletą zaprezentowanego dokumentu jest to, iż został on sporządzony przez oficera, który najdłużej spośród wszystkich kierował Referatem „Zachód”, na dodatek w kluczowym dla tej służby okresie, tj. w latach 1932–1939. W związku z tym, że powstał jako uzupełnienie przesłuchania przeprowadzonego na zlecenie Morskiego Sądu Wojennego w Londynie, w ramach śledztwa przeciwko kpt. Jerzemu Niezbrzyckiemu i mjr. Tadeuszowi Nowińskiemu – oskarżonym o zniesławienie ówczesnego kierownictwa Oddziału Informacyjno-Wywiadowczego Sztabu Naczelnego Wodza, koncentruje się na dwóch kwestiach tj. konsekwencjach afery „In.3” dla pracy wywiadu na Niemcy oraz jego roli w przygotowaniu kraju na agresję ze strony III Rzeszy. Równocześnie dostarcza jednak wielu dodatkowych informacji dotyczących jego struktur, modus opperandi i efektów działalności operacyjnej.

17

Etyka w służbie wywiadowczej – przypadek mjr. Jana z Kościelca Pogorskiego

58%

Majzner R.

Dzieje Najnowsze

|

2023

|

tom 55

|

nr 2

93-112

EN

According to the regulations on the intelligence service in the Polish Army that came into life in 1919, it was to be based on ideological principles, and the service of individuals acting for financial purposes was to be used only exceptionally, i.e. in the case of particularly precious intelligence materials. In reality, undercover agents and paid informers were used to obtain information. As a result, there were also cases of embezzlement or money wangling from the intelligence funds.

PL

Zgodnie z przyjętymi w 1919 r. przepisami o prowadzeniu służby wywiadowczej w Wojsku Polskim miała się ona opierać na elemencie ideowym, a do wykorzystywania jednostek działających z pobudek materialnych miało dochodzić jedynie w przypadku szczególnie cennych materiałów wywiadowczych. W praktyce do pozyskiwania informacji posługiwano się jednak płatnymi agentami i konfidentami, w związku z czym dochodziło też do defraudowania lub wyłudzania pieniędzy z funduszy wywiadowczych.

18

Samochody a polski wywiad wojskowy w Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1939)

58%

Gondek B. , Jendrzejewski A.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2015

|

tom 287

|

nr 1

79-90

DE

In den zwei Jahrzehnten zwischen den beiden Weltkriegen wurden Automobile zu einem beliebten Verkehrsmittel. Deshalb kamen sie auch in der nachrichtendienstlichen Arbeit zum Einsatz. Dabei ging es vor allem darum, dass ihre Nutzung billiger war als Bahnfahren. Außerdem bestand die Möglichkeit, ungehindert und schnell zu reisen sowie einige Spionageaufgaben auszuführen. Gleichzeitig musste man aufpassen, weil der fremde Nachrichtendienst schnell dahinterkam, auf welche Weise sich die polnischen Offiziere in Danzig fortbewegten. Die Entwicklung der Automobilindustrie führte zu einem großen Interesse an neuen Modellen, auch schnellen und sportlichen. Deshalb wurde die Markenvielfalt mit der Zeit auch ein unabdingbares Element auf den Danziger Straßen, auf denen es auch zu Zusammenstößen und Unfällen kam. Der Besitz eines Automobils gehörte auch zum sozialen Status, je teurer und schöner das Auto eines Bürgers war, desto bedeutsamer war seine Position in der Danziger Gesellschaft. Die Danziger Entscheidungsträger fuhren teure Autos, die aus dem Ausland eingeführt wurden. In dieses Bild passte auch der Chef des polnischen Nachrichtendienstes, Major Jan Henryk Żychoń, der außer üppigen Empfängen auch teure Autos liebte. Dies trug dazu bei, dass er von in östlicher Richtung arbeitenden Offizieren beschuldigt wurde, mit einem fremden Nachrichtendienst zusammenzuarbeiten, denn dort wurde die Quelle seiner Finanzen gesehen. Żychoń machte sich nichts aus den falschen Anschuldigungen, gab aber für die Transparenz der ihm unterstellten Offiziersdienststellen zahlreiche Anweisungen heraus, auch für die Fahrer von Dienstfahrzeugen. Dies hatte großen Einfluss auf die Optimierung der Informationsarbeit. Automobile waren auch der Grund für weitere Probleme des “Asses des polnischen Nachrichtendienstes”, die zu einer Verschärfung des Streites mit seinen früheren Opponenten führten.

EN

Cars in the interwar became a popular means of communication. Therefore, also benefited from it in intelligence work. Mainly it was just that their exploitation was cheaper than rail travel. On the other hand, gave it the ability to travel freely and quickly, and also perform some espionage tasks. At the same time we had to be careful, because foreign intelligence quickly versed in the ways of movement of Polish officers in Gdansk. The development of the automotive industry caused a lot of interest in new models, including rapid and sports. Therefore, sometimes the variety of brands became an indispensable element of Gdańsk streets, where there had place also collisions and accidents. Having a car also scheduled between social status, and so the more expensive and nicer car had the individual, the more significant was his position in society Gdansk. Gdańsk policymakers drove expensive cars, imported from abroad. In this image also entered the Polish intelligence chief, Maj. Jan Henryk Żychoń who loved, next to glamorous parties, expensive cars. And this led to accusations him by officers working in an easterly direction, to cooperate with foreign intelligence, because there seen the source of his finances. Żychoń had no worries about false allegations, the transparency of the work of subordinate officers stations, seemed numerous instructions, even for drivers of company vehicles. This had a big impact on the streamlining of information. Cars were also cause other problems, “ace Polish intelligence” that exacerbated the dispute with his former opponents.

19

Działania przeciwpowstańcze specjalistycznych jednostek Armii Brytyjskiej w Irlandii Północnej na przykładzie MRF

58%

Liber J.

Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego

|

2021

|

tom 15

|

nr 1

186-204

EN

The article aims to present the specificity of counterinsurgency operations carried out by specialized units of the British Army in Northern Ireland. It describes the principles of operations of the first specialized unit conducting anti-guerilla operations in Belfast and Londonderry. The article also shows the failure of the MRF activities which contributed to the decommissioning of the unit. Additionally, the study answers the question did Brigadier F. Kitson's counter-insurrection strategy, developed during the operations in Kenya, proven successful in Northern Ireland? What kind of elements were crucial for the failure of COIN activities in the initial period of ‘troubles’?

PL

Celem artykułu jest ukazanie specyfiki działań przeciwpowstańczych prowadzonych przez specjalistyczne jednostki Armii Brytyjskiej w Irlandii Północnej. W opracowaniu opisane zostały zasady działania pierwszej, wyspecjalizowanej jednostki prowadzącej operacje tego typu na terenie Belfastu i Londonderry. Artykuł ukazuje również niepowodzenia działań MRF, które przyczyniły się do rozwiązania jednostki. Opracowanie odpowiada dodatkowo na pytania – czy strategia działań przewciwpartyzanckich brygadiera F. Kitsona, opracowana podczas działań w Kenii, sprawdziła się w Irlandii Północnej? Oraz jakie elementy miały wpływ na niepowodzenia działań COIN, w początkowym okresie „kłopotów”?

20

Nadzór struktur militarnych i służb specjalnych ZSRR nad Wojskiem Polskim w latach 1945–1956

58%

Tkaczew W.

|

tom nr 1

135--154