Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Wilhelm Ockham i Tomasz Bradwardine o wolnej woli Boga i człowieka

100%

Jung E.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

tom 65

|

nr 3

127-149

PL

Artykuł przedstawia czternastowieczną dyskusję teologiczną dotyczącą problemu Bożej i ludzkiej wolnej woli. Jego głównymi bohaterami są Wilhelm Ockham i Tomasz Bradwardine. W swym opus magnum zatytułowanym O sprawie Boga przeciw Pelagianom... Bradwardine przywołuje dyskusję między św. Augustynem a Pelagiuszem dotyczącą wolnej woli, wolnego wyboru i predestynacji. Siebie uważa za augustynika, natomiast Ockhama oskarża o poglądy semipelagiańskie. W artykule przedstawiam opinie obydwu angielskich teologów, umieszczając je w kontekście Bradwardine’a krytyki semipelagianizmu.

EN

The paper deals with the fourteenth century theological discussion on the God’s and human free will. The dramatis personae are William of Ockham and Thomas Bradwardine. In his opus magnum entitled De causa Dei contra Pelagianum... Bradwardine recalls a quarrel between St. Augustine and Pelagius concerning free will, free choice and predestination. Considering yourself as the true Augustinian, Bradwardine accuses Ockham of being the Pelagian. The paper presents opinions of both English theologians against the background of Bradwardine critics of semi-pelagianism.

2

Wolność jako jedna z najcenniejszych wartości

100%

Guz T.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2006

|

tom 2

|

nr 2 Ekonomia

5-15

DE

Die Freiheitsproblematik gehört im menschlichen Leben zu den wichtigsten Fragen. Was ist also die menschliche Freiheit? Sie ist ontologisch gedacht im menschlichen Geist begründet, welcher das Vermögen eines freien Willens besitzt. Es gibt im Menschsein eine ursprüngliche „Freiheit zu” und eine „Freiheit von”. Im positiven Verständnis der Freiheit geht es darum, dass der Mensch zu Wahrheit, Gutem, Schönem, Gerechtem frei ist. Im Gegensatz dazu gibt es viele Denkansätze, die nur ein negatives Verständnis der Freiheit vertreten, wie z. B. die neomarxistische „Frankfurter Schule”, die nur von „Freiheit von” der „Arbeit, Ehe, Familie” oder von jeder menschlichen Bindung an den Anderen und an die unveränderlichen moralischen Werte spricht. Heute braucht man in Polen nach der ideologischen Katastrophe zunächst des Nationalsozialismus und dann des direkt danach erfolgten marxistisch-leninistischen Realsozialismus eine vertiefte Reflexion über die menschliche Freiheit, damit die Souveränität des Staates, des Volkes bzw. jeder menschlichen Person aufrechterhalten und mit großen Werten weiterhin aufgebaut und gestärkt wird.

3

Possibilities for Divine Freedom

100%

Kittle S.

Roczniki Filozoficzne

|

2016

|

tom 64

|

nr 4

93-123

EN

I examine three accounts of divine freedom. I argue that two recent accounts which attempt to explain God’s freedom without appealing to alternative possibilities fail. I then show how a view of divine freedom based on Robert Adams’s idea that God’s grace means he has no obligation to create the best world is able to explain how God can be free while also being perfectly good and perfectly rational.

PL

W artykule przeprowadzam analizę trzech ujęć Bożej wolności. Staram się wykazać, że dwa teoretyczne ujęcia, które pojawiły się ostatnio i które próbują wyjaśnić Bożą wolność, nie odwołując się do koncepcji alternatywnych możliwości, nie osiągają postawionego sobie celu. Następnie pokazuję, w jaki sposób wizja Bożej wolności oparta na idei Roberta Adamsa, że Boża łaska oznacza, iż nie jest on zobligowany, by koniecznie stwarzać najlepszy z możliwych światów, jest zdolna wyjaśnić, w jaki sposób Bóg może być wolny, a zarazem doskonale dobry i rozumny.

4

Nietzsche o wolności jednostki, czyli o niespełnionych i spełnionych marzeniach

100%

Baranowska M.

Roczniki Filozoficzne

|

2016

|

tom 64

|

nr 1

93-111

PL

Przedmiotem artykułu są rozważania o wolności człowieka. Nietzsche przede wszystkim neguje koncepcje wolnej woli, która jest tak zakorzeniona w powszechnej świadomości. Uważa jednak, że możliwe jest zdobycie wolności, a raczej jej nieustanne zdobywanie. Człowiek wolny jest wojownikiem. Do tego zdolny jest tylko nadczłowiek jako doskonały byt, charakteryzujący się dużym natężeniem woli mocy, dzięki której jest zdolny do indywidualnej twórczości. Większość ludzi, która żąda wolności, traktuje ją jako zabezpieczenie przed silnymi jednostkami. W rzeczywistości bowiem kwestią podstawową jest silna, bądź słaba wola, każdy chce zdobyć przewagę, a nie jedynie cieszyć się niezależnością wobec innych.

EN

The subject of the article is an analysis of the idea of human liberty. Nietzsche denies the idea of freedom of will. Although he believes that it is possible to become free, that freedom is a realizable ideal. Human beings are able to improve. Nietzsche is creating the concept of superman as a more excellent kind of being. Nietzsche’s elitism was devoted towards the self-creation of an individuality of great strength. People demand freedom only when they have no power. Freedom means that the manly instincts dominate over other instincts. The free man is a warrior. Freedom is the will to be responsible to ourselves. In real life it is only a question of strong and weak wills.

5

Marcina Lutra koncepcja "niewolnej woli" w świetle doktryny Kościoła katolickiego

100%

Bujak J.

Studia Paradyskie

|

2013

|

nr 23

7-20

PL

Celem artykułu jest ukazanie poglądów Marcina Lutra na temat "niewolnej woli" i wpływu, jakie wywarły i wciąż wywierają one na myśl filozoficzną i teologiczną kultury Europy i Stanów Zjednoczonych. Teza o "niewolnej woli" człowieka, wyjaśniona w broszurze "De Servo Arbitrio" z grudnia 1525 r., stoi u podstaw zarówno antropologii jak i teologii i chrystologii weimarskiego reformatora. Zgodnie z tą ideą, człowiek jest zbawiony jedynie przez wiarę (sola fides) i niemożliwa jest jakakolwiek współpraca woli ludzkiej z łaską Bożą, jako że natura człowieka po grzechu pierworodnym jest całkowicie zepsuta, grzeszna. Na poglądy Marcina Lutra musiał zareagować Sobór Trydencki, który podkreślił, że rzeczywiście jesteśmy usprawiedliwieni jedynie przez wiarę w Jezusa Chrystusa, jednak nie dzieje się to bez współpracy i odpowiedzialności osoby ludzkiej z łaską Bożą.

EN

The aim of the article is to show Luther's view in the "bondage of the will" and its impact in the theological and philosophical thoughts they have had in Europe and the United States.The thesis of "bondage of the will" explained in a booklet "De Servo Arbitrio" from December, 1525 is a base for not only anthropology but also theology and christology of the weimarsky reformer. According to this idea a person is redeemed only sible because the human's nature is totally decayed and sinful since the original sin. The Council of Trent was a reaction to Marin Luther's ideas. It emphasized that we are in fact excused through the faith in Jesus, yet it happens with responsibility and cooperation with God's grace.

6

Wolna wola i idea Sądu Ostatecznego

100%

JUDYCKI S.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

tom 65

|

nr 4

137-149

PL

W artykule jego autor stara się wykazać, że jeśli istnieje wolna wola, której efektami są dobro lub zło, to musi istnieć również i Sąd Ostateczny, gdyż musi istnieć odpowiednie rozliczenie uczynionego dobra lub zła. Istnienie wolnej woli, mogącej wytwarzać dobro i zło, byłoby czymś całkowicie anomalnym i bezcelowym, gdyby nie istniał Sąd Ostateczny, a w świecie, jak widzimy, nie ma rzeczy bezcelowych. Uzasadniana jest także zależność odwrotna: jeśli w dziejach kultur ludzkich, w dziejach systemów religijnych, od bardzo dawnych czasów, przynajmniej od starożytnego Egiptu, funkcjonuje przekonanie o sądzie, któremu podlegają osoby umierające, to taki sąd ma sens tylko wtedy, gdy osoby te posiadały wolną wolę w czynieniu dobra lub zła. W ten sposób idea Sądu Ostatecznego wspiera przekonanie, że istnieje wolna wola.

EN

In his article, the author seeks to demonstrate that if there is a free will that results in good or evil, there must also be a Last Judgment, as there must be a proper settlement of the good or evil done. The existence of free will, which can produce good and evil, would be completely anomalous and pointless if there were no Last Judgment, and there are no pointless things in the world as we see it. The converse is also justified: if in the history of human cultures—in the history of religious systems since ancient times, at least from ancient Egypt—there is a belief in a court to which dying persons are subject, such a judgment only makes sense when people have free will to do good or evil. Thus, the idea of the Last Judgment supports the belief that free will exists.

7

Wolność i uwarunkowania woli – między filozofią a neuronaukami

80%

Bremer J.

Zarządzanie Publiczne / Public Governance

|

2014

|

nr 3(29)

96-106

PL

Wychodząc od pojęcia „działania dobrowolnego”, przedstawiam przebieg eksperymentów Benjamina Libeta dotyczących zależności czasowych pomiędzy: świadomym, dobrowolnym podjęciem decyzji i zrealizowaniem jej a pomiarem pojawiającego się w mózgu potencjału gotowości. Następnie omawiam i krytycznie analizuję dwie grupy neuronaukowych interpretacji tychże eksperymentów, które są zarazem próbą naukowej odpowiedzi na pytanie o status wolnej woli. Zgodnie z tymi interpretacjami wolna wola jest rozumiana albo (1) jako własność emergencyjna, mogąca oddziaływać na swoje neuronalne podłoże (Benjamin Libet, Roger Sperry), albo (2) jako wielkość epifenomenalna, fikcyjna w stosunku do przyczynowo zdeterminowanych procesów neuronalnych (Gerhard Roth, Wolf Singer). Staram się pokazać, że na podstawie wyników uzyskanych we współczesnych neuronaukach nie udaje się jednoznacznie stwierdzić, iż potocznie rozumiana wolna wola jest jedynie fikcją. Uwzględniając zwyczajowe ujmowanie o wolnej woli, można ją rozumieć jako własność emergencyjną.

EN

Beginning with the notion of “volitional act”, the Author describes Benjamin Libet’s experiment concerning time relations between taking a conscious, volitional decision and acting on it, and the measurement of readiness potential in the brain. Next, the Author discusses and analyzes two groups of neuroscientific interpretations of the experiment in order to arrive at a scientific explanation of the nature of free will. According to these interpretations, free will is defined either as (1) an emergent quality that influences its neuronal basis (Benjamin Libet, Roger Sperry), or (2) an epiphenomenal entity, fictional, unlike causally determined neuronal processes (Gerhard Roth, Wolf Singer). The Author attempts to demonstrate that, based on research in contemporary neuroscience, it is impossible to definitively state that what is commonly referred to as free will is fiction. If we assume the traditional definition of free will, it can be understood as an emergent quality.

8

Doctrinal Controversies of the Carolingian Renaissance: Gottschalk of Orbais’ Teachings on Predestination

80%

Stefańczyk A.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

tom 65

|

nr 3

53-70

PL

Artykuł podejmuje próbę scharakteryzowania trzech kluczowych kontrowersji doktrynalnych w epoce renesansu karolińskiego, mianowicie: sporu o Eucharystię, sporu o tzw. trina deitas oraz o predestynację. Trzon artykułu stanowi kontrowersja o predestynację, której głównym bohaterem był Gottschalk z Orbais. Artykuł referuje cztery węzłowe kwestie związane z tym problemem: (i) pojęcie Boga, (ii) rozumienie łaski, natury i wolnej woli, (iii) relacji przedwiedzy do predestynacji, (iv) nauki o Odkupieniu, tj. w szczególności stosunku sprawiedliwości do miłosierdzia. Tekst w przeważającej mierze jest próbą interpretacji tekstów z epoki, głównie Gottschalka z Orbais i jego adwersarza Hinkmara z Reims. We wnioskach artukuł wskazuje na trudności w dyskutowanym problemie i przedstawia perspektywę rozwiązania problemu w wiekach następnych.

XX

The article attempts to characterize three key doctrinal controversies in the Carolingian Renaissance, namely: the disputes over the Eucharist, the so-called trina deitas, and predestination. The core of the article is an exposition of the controversy concerning predestination, whose main protagonist is Gottschalk of Orbais. The article discusses four crucial issues related to the problem: (i) the concept of God, (ii) the understanding of grace, nature and free will, (iii) the relation of foreknowledge to predestination, and (iv) the doctrine of redemption, i.e., specifically the relationship between justice and mercy. The article is largely an attempt at an interpretation of the texts of the epoch, mainly those of Gottschalk of Orbais and his adversary, Hincmar of Reims. The conclusions point to difficulties in the issues discussed and outline what attempts at solving this problem have taken place in the coming centuries.

9

O niemożliwości całkowitej odpowiedzialności moralnej

80%

Strawson G. , Jarocki J.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

tom 65

|

nr 1

109-128

PL

Jedną z centralnych kwestii dotyczących problemu wolnej woli stanowi zagadnienie moralnej odpowiedzialności. Na ogół utrzymuje się, iż ma ono najdalej idące konsekwencje dla życia społecznego oraz prawa. Jak jednak argumentuje Galen Strawson, nie można odpowiadać moralnie za własne działania. Argument przebiega następująco: dana osoba podejmuje decyzję w oparciu o swój charakter, osobowość lub inne czynniki umysłowe. Z drugiej strony, za czynniki te nie można ponosić odpowiedzialności, wydaje się bowiem oczywiste, że są one powodowane innymi czynnikami, takimi jak wychowanie czy geny, za które nie jesteśmy odpowiedzialni. Jedynym wyjściem byłoby bycie causa sui, tj. bycie przyczyną samego siebie. Jednakże zgodnie z rozpowszechnioną opinią nic nie może być causa sui. W takim wypadku odpowiedzialność moralna jest niemożliwa.

EN

The problem of moral responsibility occupies a central place in the discussions concerning free will. It is generally held that it has far-reaching consequences for social life and law. However, as Galen Strawson argues, it is impossible to be morally responsible for one's own actions. The argument runs as follows: a person decides one way or another on the basis of his character, personality traits or other mental respects. However, one cannot be responsible for those features—it seems obvious that they are caused by factors one cannot be responsible for, such as one's upbringing or genes. Hence the only way to be morally responsible is to be causa sui, i.e. the cause of oneself. It is widely acknowledged though that nothing can be causa sui. It follows that moral responsibility is impossible.

10

Architektura świadomości. Część III: Wola i sens istnienia

80%

Galus W.

Roczniki Filozoficzne

|

2015

|

tom 63

|

nr 4

129-168

PL

W części III przedstawiono motywacje do aktywności autonomicznego systemu inteligentnego w postaci bólu i przyjemności. Wskazano, ze kształtowanie zaawansowanych stanów świadomości takiego systemu wymaga innego rodzaju motywacji w postaci ciekawości i potrzeby zrozumienia. Przedstawiono neuronalne podłoże tych motywacji. Zaproponowano kompleksowy model umysłu świadomego, obejmujący wszystkie poziomy przetwarzania informacji. Przedstawiony model wyjaśnia główne cechy ludzkiej psychiki. Wyjaśnia, jak się tworzy świadomość refleksyjna i samoświadomość, jak umysł formułuje sens i cel swego istnienia, a także sens istnienia otaczającego go świata, w jaki sposób uzyskuje wolną wolę i jak może skutecznie działać dla dobra swojego i dobra świadomości osadzonej w neuronowych polach modelujących. Wyjaśnia, jak potrzeba rozumienia i potrzeba harmonii może tworzyć dobro i inne wartości etyczne. Jakie emocje kierujące umysłem mogą wyzwolić uczucia empatii i altruizmu. Wyjaśnia też, że dla spełnienia tych funkcji, dla nauczenia się wszystkiego, co dobre i moralne, niezbędne jest ciało i możliwość postrzegania oraz oddziaływania na otoczenie. To bezpośredni dowód na konieczność zjednoczenia ciała i ducha aby zaistniały intencjonalnie moralne byty samoświadome.

EN

In the part three, motivations in the form of pain and pleasure for activity of intelligent autonomous system was discussed. It was also shown, that another kind of motivations in the form of curiosity and understanding instinct is necessary for advanced conscious state formation. Neural substrate for this motivations was indicated. Complex conscious mind model was proposed omnirelevant to all levels of information processing. The model explains major human psyche features. The sources of self-awareness and contemplative consciousness was shown and also described how the sense and goal of existence is formulated. It explains the way how free will can appear and how the mind can work effectively for self-interest and for favor of consciousness embedded in neural modelling fields. It was described how the understanding need and harmony necessity can create the good and another ethic value. How the mind driving emotions can generate empathy and altruism feelings. The model shows, that for all these functions, for learning what is good and moral, the body equipped with both, perception and impact on surrounding is necessary. This is direct evidence that unification of the soul and body is necessary for intentionally moral, self-aware being existence.

11

Kontyngencja, wolność, indywidualność — Jan Duns Szkot a tradycja arystotelesowska

80%

KOSZKAŁO M.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

tom 65

|

nr 4

37-59

PL

Celem artykułu jest ukazanie zasadniczych różnic między rozumieniem pojęć kontyngencji, wolności, indywidualności w filozofii Szkota w odniesieniu do tradycji arystotelesowskiej. Podkreślam, że istotnymi elementami koncepcji Szkota, będącymi wyraźnym odejściem od klasycznego arystotelizmu, są: (1) odrzucenie zasady pełności, (2) interpretacja teraźniejszości jako niekoniecznej, (3) rozwinięcie pojęcia synchronicznej kontyngencji, (4) zerwanie związku między niezmiennością i koniecznością. W swej antropologii Szkot kładzie nacisk na (1) pojęcie wolnej woli jako władzy autonomicznej i zdolnej do samodeterminacji, (2) przypisuje woli racjonalność, która nie polega na zależności woli od intelektu czy wiedzy, (3) odchodzi od arystotelesowskiego eudajmonizmu. Boga traktuje jako zdolnego do poznania i miłowania jednostkowych, kontyngentnych bytów. W swej aksjologii podkreśla pozytywny wymiar indywidualności, wielości i niepowtarzalności jednostek.

EN

The aim of the paper is to show the main differences between the concepts of contingency, free will and individuality in John Duns Scotus and in the Aristotelian tradition. I outline the parts of Scotus’s view, which constitute a clear departure from the traditional Aristotelian outlook: (a) the rejection of the principle of plenitude; (b) the construal of the present as contingent; (c) the development of the notion of synchronic contingency; and (d) the separation between immutability and necessity. In his anthropology Scotus emphasizes: (1) the notion of free will as autonomous and self-determining; (2) the rationality of the will, which consists in its dependence on the intellect or knowledge; and (3) the rejection of Aristotelian eudaimonism. God is treated by Scotus as capable of knowing and loving individual, contingent beings. In his axiology Scotus stresses positive aspects of the individuality, plurality and uniqueness of each individual being.

12

Rozwój pojęcia woli w pogańskiej filozofii starożytnej - Sokrates, Platon, Arystoteles

80%

Koszkało M.

Roczniki Filozoficzne

|

2015

|

tom 63

|

nr 2

157-186

PL

Celem artykułu jest przedstawienie i analiza kształtowania się pojęcia woli w starożytnej filozofii pogańskiej. W kontekście poglądów Sokratesa, Platona i Arystotelesa autor przedstawia wiele greckich intuicji dotyczących psychologii aktów moralnych i ludzkiego działania. Po pierwsze artykuł przedstawia doktrynę intelektualizmu etycznego, przypisywaną Sokratesowi, według której kognitywne elementy są głównym motywem naszych działań. Z tego powodu trudno znaleźć pojęcie wolnej woli w sokratejskiej antropologii. Po drugie artykuł prezentuje interpretację platońskiej antropologii, według której sferę thymos można nazwać proto-wolą. Ostatecznie autor ukazuje, jak trudno jest znaleźć pojęcie woli w arystotelesowskiej etyce i antropologii, pomimo że Arystoteles bardzo szczegółowo wyjaśniał relacje między przekonaniami, pragnieniami i działaniem. Ani proairesis, ani boulesis nie mogą pełnić funkcji woli, szczególnie gdy wola ma być władzą, która pragnie, może wybierać i jest samodeterminującą się władzą.

EN

The aim of the article is to present and analyze the development of the notion of the will in the pagan ancient philosophy. In the context of the views of Socrates, Plato, and Aristotle, the Author presents a lot of Greek intuitions concerning the psychology of moral acts and human action. Firstly, the article examines the doctrine of ethical intellectualism, attributed to Socrates, according to which the cognitive elements are the main motives of our actions. So, it is difficult to find the notion of the will in Socratic anthropology. Secondly, the article gives the interpretation of Platonic anthropology according to which the thymos is the sphere that we can name as “proto-will.” At last, the Author shows how difficult is to find the will in Aristotelian ethics and anthropology despite the fact that Aristotle explicated very closely the relations among be liefs, desires, and the action. Neither proairesis, nor boulesis can play the role of the will, especially when the will should be something like the power that desires things, makes decisions, and is self-deremined.

13

Wpływ władzy pastoralnej na kształtowanie się indywidualizmu w społeczeństwach zachodnich w świetle genealogii Michela Foucaulta

80%

Kępski P.

Studia Socjologiczne

|

2016

|

nr 4(223)

229-252

PL

W artykule przedstawiono analizę wpływu chrześcijańskiej władzy pastoralnej na kształtowanie się indywidualizmu w społeczeństwach zachodnich. Punktem wyjścia jest koncepcja władzy pastoralnej Michela Foucaulta, który traktował władzę Kościoła katolickiego nad wiernymi jako wyraz specyﬁcznej racjonalności rządzenia ukierunkowanej zarówno na formowanie jednostki, jak i zbiorowości. Praca nawiązuje do Foucaultowskiej metody genealogicznej, która bada wpływ władzy-wiedzy na proces historycznego rozwoju współczesnych koncepcji ﬁlozoﬁcznych i społecznych. W toku analizy chrześcijaństwo okazuje się przede wszystkim religią indywidualizującą, czyli wpływającą na kształtowanie jednostkowego podmiotu. Władza pastoralna, stosując techniki subiektywacji, takie jak np. introspekcja, rachunek sumienia, wyznanie, asceza, kontrola własnego ciała i seksualności, nauka i czytanie Pisma św., przyczyniła się w znacznym stopniu do ukształtowania odpowiedzialnego, etycznego i zdyscyplinowanego podmiotu-jednostki. Chrześcijańska nauka o wolnej woli i indywidualnym grzechu lub zasłudze odegrała główną rolę w rozwoju współczesnej koncepcji jednostki, która de iure jest wolna i ponosi odpowiedzialność za swoje działania. W artykule zwrócono uwagę na istotną rolę reformacji, która przyczyniła się do sprywatyzowania religii i przyspieszyła proces indywidualizacji człowieka Zachodu.

EN

This article presents an analysis of the inﬂuence of Christian pastoral power on the formation of individualism in Western societies. The point of reference is the concept of pastoral power put forward by Michel Foucault, who treated the power of the Catholic Church over believers as a speciﬁc rationale of ruling focused on the formation of individuals and communities. The study refers to Foucault’s genealogical method, which investigates the impact of power and knowledge on the historical development of contemporary philosophical and social ideas. This analysis shows Christianity to be predominantly an individualising religion inﬂuencing the process of shaping the human subject as an individual. Pastoral power, using subjectivation techniques such as introspection, examination of one’s conscience, confession, asceticism, self-control of one’s body and sexuality, and interpreting and reading the Bible, has contributed considerably to the formation of responsible, ethical, and self-disciplined individuals. Christian belief in free will and individually attributed sin or virtue has played a key role in the development of the contemporary concept of an individual who is de jure free and bears responsibility for his or her deeds. The article points to the important role of the Protestant Reformation, which contributed to the privatisation of religion and facilitated the process of individualisation in Western societies.

14

Koncepcja woli według św. Augustyna – perspektywa antropologiczna

80%

Koszkało M.

Roczniki Filozoficzne

|

2016

|

tom 64

|

nr 3

5-37

PL

Przedmiotem artykułu jest pojęcie wolnej woli zaprezentowane przez św. Augustyna w niektórych jego pismach. W pierwszej części artykułu przedstawiam pogląd Augustyna dotyczący struktury ludzkiej duszy. Kładę nacisk na fakt, że według Augustyna nasza wolna wola jest jednocześnie czymś różnym od rozumu i pamięci, ale również jest identyczna z duszą oraz podmiotem moralnym. W drugiej części przedstawiam wybrane charakterystyczne cechy związane z ludzką wolą i wolnością, na przykład: chcenie, bycie sprawcą, odpowiedzialność, autodeterminacja. Następnie omawiam dwie interpretacje augustyńskiej koncepcji grzechu pierworodnego (W.S. Babcocka i Scotta C. MacDonalda). Próbuję pokazać, że pierwsza z nich przyjmowała zbyt mocne pojęcie ciągłości między dyspozycjami, intencjami podmiotu a aktami jego woli, z kolei druga traktowała wolność w zbyt intelektualistyczny sposób. Ostatecznie omawiam woluntarystyczne wątki w augustyńskiej teorii szczęścia.

EN

The subject matter of this article is the concept of free will presented in some of Saint Augustine’s works. In the first part, I present Augustine’s view about the structure of the human soul. I emphasize that, according to Augustine, our free will is both distinct from reason and memory, and identical to the soul and the moral agent. In the second part, I provide an overview of the selected features that are connected with human will and freedom, for example: (1) wanting, (2) being an agent, (3) responsibility, (4) auto-determination. Next, I investigate two interpretations of Augustine’s concept of the original sin (by W.S. Babcock and by Scott C. MacDonald). I try to demonstrate that the first one assumed a too strong concept of the continuity between the dispositions, intentions of the agent and his/her acts of will, while the second one treated freedom in a too intellectualistic manner. Eventually, I discuss the voluntaristic components of Augustine’s theory of happiness.

15

Bizantyjski Neoplatonizm i Zachodnia średniowieczna mistyka: wspomnienia chrystologii Maksyma Wyznawcy w mistycznej doktrynie Bernard z Clairvaux

70%

Тимофеев А. , p. , Ławreszuk M. , Kostiuczuk J. , Ignatiuk K. , p. , Ławreszuk M. , Ignatiuk K.

ELPIS

|

2017

|

nr 19

RU

W artykule autor rozważa korelację pomiędzy doktryną chrystologiczną Maksyma Wyznawcy a mistyczną nauką świętego Bernarda z Clairvaux. Analizie poddano ideologiczne paralele dotyczące synergii boskiej i ludzkiej woli oraz stopnie sekwencji wolności i miłości chrześcijańskiej w naukach chrześcijańskich myślicieli.

16

„Liberum arbitrium” w filozofii średniowiecznej w kontekście teorii deterministycznych

70%

Szocik K.

Studia Philosophiae Christianae

|

2014

|

tom 50

|

nr 2

105-123

EN

This paper analyzes the concept of 'liberum arbitrium' in the philosophy of Augustine, Anselm and Thomas Aquinas. It underlines their compatibilist connection between the freedom of choice and deterministic factors. Each of them has defended liberum arbitrium, being aware of the potential difficulties related to God’s influence on human fate.

PL

Artykuł analizuje koncepcje liberum arbitrium w filozofii Augustyna, Anzelma i Tomasza z Akwinu. Wskazuje na kompatybilistyczne łączenie przez nich wolności wyboru z istnieniem czynników deterministycznych. Każdy z nich bronił liberum arbitrium, dostrzegając potencjalne trudności związane z wpływem Boga na losy człowieka.

17

Eriugena's De Praedestinatione: the Project of Rationalisation of Faith and its Critics

70%

Kijewska A.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

tom 65

|

nr 3

71-98

PL

De praedestinatione Eriugeny miało być jego głosem w kontrowersji wywołanej przez Gottschalka z Orbais wokół predestynacji. Dzieło to, choć odrzucało poglądy Gottschalka na temat podwójnej predestynacji, spotkało się z ostrą krytyką i potępieniem. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy było niewątpliwie Eriugeny specyficzne rozumienie wolności woli, czemu przyjrzę się w innym tekście. Tutaj chciałabym się skupić na drugiej, istotnej przyczynie odrzucenia dzieła Eriugeny, którą był — jak sądzę — jego prescholastyczny projekt racjonalizacji wiary w duchu św. Augustyna, ale z zastosowaniem „metody” Boecjusza i Capelli. Wydaje się, że współcześni Eriugeny nie byli jeszcze gotowi na przyjęcie jego idei vera philosophia, która zarazem jest vera religio. Mistrzami Eriugeny byli tutaj Ojcowie Kościoła i jego intencją było kontynuowanie na swój własny sposób ich drogi zrozumienia wiary.

EN

The De praedestinatione of John Scottus Eriugena was intended as a contribution to a controversy sparked off by Gottschalk of Orbais concerning predestination. This work met with trenchant criticism and condemnation even though it firmly rejected Gottschalk’s views on double predestination. One of the reasons for this hostile reception was undoubtedly Eriugena’s singular conception of the freedom of will, a subject I intend to discuss elsewhere. In the present text, however, I would like to focus on another important cause of the rejection of Eriugena’s treatise. In my opinion, this second reason was a pre-scholastic project of rationalization of the faith in the spirit of St. Augustine and using the method of Boethius and Martianus Capella. It would appear that Eriugena’s contemporaries were not ready for the favorable reception of his idea of the vera philosophia that was the same as the vera religio. Yet, as Goulven Madec once rightly observed, the vera ratio of Scotus was closely bound up with the lux mentium which is nothing else than God revealing himself in the human language of the Scriptures. Eriugena’s masters and models were the Church Fathers and his intention was to continue their efforts to achieve an understanding of the faith in his own, personal way.

18

Teologiczne i naukowe wyjaśnienia pochodzenia i celu zła naturalnego

70%

Emberger G.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2013

|

tom 10

139-158

PL

Zdarzenia w rodzaju trzęsień ziemi i wyniszczających chorób często uważane są za coś złego i skłaniają do zadawania kłopotliwych pytań o Bożą dobroć. Chociaż nauka nie uznaje takich zdarzeń za złe, to jednak dostarcza pewnych wskazówek na temat ich pochodzenia. Teodycea podejmuje próbę teologicznego wyjaśnienia pochodzenia zła oraz celu, w jakim Bóg pozwala mu istnieć. Pytanie, czy ewolucja może być jednym z Boskich mechanizmów stwórczych, uzyskuje inną odpowiedź w świetle założeń teodycei augustiańskiej, a inną w ramach teodycei ireneuszowej. Uznając, że każda prawda jest prawdą Bożą, chrześcijanie starają się stworzyć pogląd na świat, który łączyłby naukowe i teologiczne spojrzenie na prowadzące do cierpienia zdarzenia przyrodnicze.

EN

Events such as earthquakes and crippling illnesses are often viewed as evils and raise troubling questions about God’s goodness. While science does not recognize these events as evils, it does offer insights into their origins. Theodicy attempts to explain theologically how evil originated and for what purpose God allows it to exist. Adopting either Augustinian or Irenaean theodicy has important implications concerning the question of whether evolution could be one of God’s creative mechanisms. Finally, recognizing that all truth is God’s truth, Christians seek to develop a world view that includes both scientific and theological understanding of harmful natural events.

19

Śmierć i Upadek: dlaczego teistyczny ewolucjonizm nie łagodzi problemu zła

70%

Dembski W. A.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2013

|

tom 10

159-176

PL

Większość teistycznych ewolucjonistów coraz częściej argumentuje, że dla teizmu chrześcijańskiego korzystne jest przyjęcie idei, iż Bóg stwarzał pośrednio za pomocą procesów darwinowskich, nie zaś bezpośrednio (dokonując oddzielnych aktów stwórczych). Teistyczni ewolucjoniści martwią się, że idea Boga stwarzającego bezpośrednio uniemożliwia rozwiązanie problemu zła. Taki Bóg byłby odpowiedzialny za wszystkie nieudolne i złe projekty, jakie znajdujemy w przyrodzie. Zastępując projektanta darwinowskim doborem naturalnym, teistyczni ewolucjoniści mogą wszystkie takie projekty zrzucić na karb ewolucji. W ich przekonaniu pozwala to rozwiązać problem zła naturalnego i zapewnić uzasadnienie teizmowi chrześcijańskiemu. Martwią się oni, że Bóg, który stwarza poprzez bezpośrednią interwencję, musi być odpowiedzialny za wszystkie złe projekty w świecie. Proponują w zamian rozwiązanie, że Bóg stwarza świat, w którym to ewolucja (drogą doboru naturalnego i losowej zmienności) tworzy takie projekty. W jaki jednak sposób rozwiązuje to podstawowy problem, że Bóg Stwórca ustanowił warunki, w jakich powstają złe projekty? W pierwszym przypadku Bóg działa bezpośrednio, w drugim - pośrednio. W obu przypadkach na Bogu Stwórcy, jako wszechpotężnym źródle wszechrzeczy, ciąży jednakowa odpowiedzialność. Chrześcijanin nie rozwiązuje bowiem problemu zła, zrzucając odpowiedzialność na naturalistyczny proces ewolucji (w tym wypadku - proces stworzony przez Boga). To jak zasypywanie jednego dołka poprzez kopanie następnego. Problem zła stanowi trudne zagadnienie, lecz darwinowska teorii ewolucji, z Bogiem czy bez Niego, nie pomaga go ani trochę złagodzić.

EN

Most theistic evolutionists increasingly argue that Christian theism benefits from the idea that God created indirectly by Darwinian means rather than directly (as in special creation). Theistic evolutionists worry that a God who creates directly renders the problem of evil insoluble. Such a God would be responsible for all the botched and malevolent designs we find in nature. By letting Darwinian natural selection serve as a designer substitute, theistic evolutionists can refer all those botched and malevolent designs to evolution. This, in their view, is supposed to resolve the problem of natural evil and thereby help validate Christian theism. They worry that a God who creates by direct intervention must be held accountable for all the bad designs in the world. Their proposed solution is therefore to have God set up a world in which evolution (by natural selection and random variation) brings about bad designs. But how does this address the underlying difficulty, which is that a creator God has set up the conditions under which bad designs emerge? In the one case, God acts directly; in the other, indirectly. But a Creator God, as the all-powerful source of all being, is as responsible in the one case as in the other. For the Christian it does nothing to resolve the problem of evil by passing the buck to a naturalistic evolutionary process (a process, in that case, created by God). This is filling one hole by digging another. The problem of evil is a difficult issue, but Darwinian evolution, with or without God, does little to mitigate it.

20

Naturalistyczne wyjaśnienie wolnej woli (II)

70%

Munévar G.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2014

|

tom 11

161-184

PL

Wysunięto kilka argumentów przeciwko możliwości wolnej woli bazujących na neuronaukach. Wskazałem, że te argumenty przeciw wolnej woli uzależnione są przede wszystkim od argumentów przeciw istnieniu jaźni. Na przykład, zgodnie z argumentem Llinása przeciwko jaźni, ponieważ w mózgu nie istnieje żaden obszar centralizujący doświadczenie i nasze przeświadczenie posiadania jaźni jest zatem wewnętrzną percepcją, której może nie odpowiadać żaden taki obszar, to jaźń nie istnieje. Ale, wbrew Llinásowi, jak również Dennettowi i innym, wykazałem, że ich zarzuty przeciwko jaźni znajdują zastosowanie wyłącznie przeciw jaźni świadomej, czyli takiemu pojęciu, które dobrze pasuje do filozofii kartezjańskiej. Niemniej jednak w tym wieku neuronauk nie ma żadnego powodu do tworzenia teorii na podstawie takiego pojęcia. Biorąc pod uwagę, że umysł ma charakter biologiczny, taka też powinna być jaźń. Musimy zatem rozumować na podstawie biologicznego pojęcia jaźni, to znaczy na podstawie pojęcia zgodnego z neuronaukami w kontekście biologii ewolucyjnej. Gdy to zrobimy, zdamy sobie sprawę, że jaźń, która pełni wiele funkcji obejmujących wiele obszarów mózgu, stanowi rozproszony mechanizm, który w ogóle nie musi być scentralizowany. Uświadomimy sobie również, że jaźń jest także przeważnie nieświadoma, i że nasze poczucie jaźni, będąc percepcją wewnętrzną, jak wskazał sam Llinás, jest podatna na iluzje. Lecz nie powinniśmy mylić poczucia jaźni z jaźnią bardziej niż percepcji słonia ze słoniem. Dysponując biologiczną koncepcją jaźni, której bronię, a także moim pojęciem silnej emergencji, można sformułować przekonujący argument, że jaźń rzeczywiście określa działania danej osoby. Takie powinno być, jak wcześniej zauważył Gary Watson, właściwe podejście do problemu wolnej woli.

EN

Several arguments based on neuroscience have been proposed against the possibility of free will. I have pointed out that those arguments against free will depend first on arguments against the existence of the self. According to Rodolfo Llinás’s case against the self, for example, since no experience-centralizing area exists in the brain, and since our sense of self is thus an internal perception that could not correspond to any such brain area, the self does not exist. But I have shown against Llinás, as well as against Daniel Dennett and others, that their objections against the self are only applicable against a conscious self, the sort of notion that fits well with Cartesian philosophy. Nevertheless, in this age of neuroscience there is no reason to theorize on the basis of such a notion. Given that the mind is biological, so should the self. We must then reason on the basis of a biological notion of the self, i.e. on the basis of a notion compatible with neuroscience in the context of evolutionary biology. When we do so, we come to realize that the self, which performs many functions involving many areas of the brain, is a distributive mechanism — it need not be centralized at all. We also come to realize that the self is also mostly unconscious, and that our sense of self, being an internal perception, as Llinás himself pointed out, is subject to illusions. But we ought not to confuse the sense of self with the self any more than we ought to confuse the perception of an elephant with the elephant. Given the biological conception of the self I defend, a plausible case can be made that, given also my notion of strong emergence, that the self does indeed determine the person’s actions. This ought to be the proper approach to the problem of free will, as previously pointed out by Gary Watson.