Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Uwarunkowania polityczne formowania się wschodniej granicy II Rzeczypospolitej

100%

Eberhardt P.

|

tom 26

9-31

PL

W artykule przedstawiono uwarunkowania polityczno-militarne i ich wpływ na uformowanie się po I wojnie światowej wschodniej granicy odrodzonej Polski. Była ta granica uzależniona od końcowego rezultatu wojny polsko-bolszewickiej, która trwała z różnym nasileniem w latach 1918-1920. W pierwszej fazie tego konfliktu zbrojnego przewaga była po stronie polskiej. Projektowano wówczas, że przyszła granica będzie przebiegała stosunkowo daleko na wschodzie. Miała mieć ona tradycyjnie układ południkowy i rozciągać się w przybliżeniu między rzeką Berezyną na północy i Dniestrem na południu. W sytuacji zbliżania się Armii Czerwonej do Wisły w sierpniu 1920 istniało prawdopodobieństwo likwidacji państwa polskiego. Dopiero pokonanie Armii Czerwonej w Bitwie Warszawskiej umożliwiło rozpoczęcie rokowań na tematy graniczne. W końcowej części artykułu zreferowano przebieg i wyniki Konferencji Pokojowej w Rydze. Ustalono na niej granicę między Polską a bolszewicką Rosją. Trwała ona od 12 października 1920 do 17 września 1939 roku, kiedy to została unicestwiona w rezultacie agresji sowieckiej na Polskę.

EN

The article presents the political and military conditions and their impact on the formation of the eastern border of the reborn Poland after World War I. This border was dependent on the final result of the Polish-Bolshevik war, which lasted with varying intensity in the years 1918 - 1920. In the first phase of this armed conflict, the advantage was on the Polish side. It was then planned that the future border would run relatively far to the east. It was supposed to have a longitudinal layout and spread approximately between the Berezina River in the north and the Dniester River in the south. In the situation of approaching the Red Army to the Vistula in August 1920, there was a likelihood of liquidation of the Polish state. It was only the defeat of the Red Army in the Battle of Warsaw that enabled the commencement of equivalent negotiations on border issues. In the final part of the article, the course and results of the Peace Conference in Riga were reported. A border was established between Poland and Bolshevik Russia. It lasted from October 12, 1920 to September 17, 1939, when it was annihilated as a result of Soviet aggression against Poland.

2

Przyczynek do dziejów Polskiego Biura KC Rosyjskiej Komunistycznej Partii [bolszewików] i Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski1

100%

Zieliński K.

|

nr 4

9-26

PL

Jakkolwiek Polskie Biuro Agitacji i Propagandy KC RKP[b] i Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski mają już swoją literaturę historyczną, nadal nie są znane niektóre wątki działalności moskiewskiego Biura i Komitetu białostockiego. Celem artykułu jest uzupełnienie stanu wiedzy na ten temat o informacje zawarte w zespołach archiwalnych przechowywanych przede wszystkim w Rosyjskim Państwowym Archiwum Historii Społeczno-Politycznej (RGASPI) w Moskwie.

EN

Although there are historical accounts of the Polish Agitation and Propaganda Department of the RCP Central Committee [Bolsheviks] as well as the Provisional Polish Revolutionary Committee, some aspects of the activity of the Moscow Bureau and the Committee in Bialystok are still unknown. The aim of this article is to broaden our knowledge on the subject relying on archival collections from the Russian State Archive of Social and Political History (RGASPI) in Moscow.

3

Obrona niepodległości Polski a bolszewicki projekt "permanentnej rewolucji"

84%

Baziur G.

|

2019

|

tom 30

47-69

PL

W artykule wyjaśniono sytuację geopolityczną i sprzeczności interesów odrodzonej Polski i bolszewickiej Rosji w pierwszych latach po zakończeniu I wojny światowej. Autor ukazał z jednej strony dążenia Polski do zapewnienia sobie bezpieczeństwa w obliczu zamętu panującego w Rosji wstrząsanej wojną domową oraz doświadczającej bolszewickiego terroru, a z drugiej zamierzenia władz komunistycznych wynikające z przyjęcia doktryny „permanentnej rewolucji”. Analiza interesów i dążeń Polski oraz bolszewickiej Rosji przybliża do zrozumienia okoliczności, dzięki którym jeden z najgroźniejszych dla zachodniej cywilizacji projektów geopolitycznych mógł zostać udaremniony przez Polskę, broniącą świeżo odzyskanej niepodległości.

EN

The article explains the geopolitical situation and conflicts of interests of reborn Poland and Bolshevik Russia in the first years after the end of World War I. The author showed, on the one hand, Poland's aspirations to ensure security in the face of the turmoil in Russia, shaken by civil war and experiencing Bolshevik terror, and on the other, the intentions of the communist authorities resulting from the adoption of the doctrine of "permanent revolution". Analysis of the interests and aspirations of Poland and Bolshevik Russia brings us closer to understanding the circumstances thanks to which one of the most dangerous geopolitical projects for Western civilization could have been thwarted by Poland, defending newly regained independence.

4

Bitwa Warszawska 1920 r. w opiniach i komentarzach zachodnich uczestników i obserwatorów

84%

Morozova O. , Mikołajczak M.

|

nr 1

PL

Wojna polsko-bolszewicka, a w szczególności obrona Warszawy w roku 1920 miały zasadnicze znaczenie dla procesu odbudowy niepodległej Polski po zakończeniu I wojny światowej. Ewentualna przegrana w najlepszym przypadku oznaczałaby zapewne włączenie ziem polskich do państwa bolszewików. Istniał też znacznie gorszy scenariusz − opanowanie przez bolszewików całej Europy. Taką możliwość brali pod uwagę zachodni dyplomaci i oficerowie przebywający w Polsce w roku 1920, którzy pozostawili po sobie oficjalne dokumenty, osobiste zapiski i listy. Przedstawili w nich nie tylko przebieg samej wojny, ale również starali się oddać nastroje społeczne oraz sytuację polityczną kraju stojącego w obliczu śmiertelnego zagrożenia. Artykuł pokazuje, w jaki sposób przedstawiciele państw zachodnich opisywali przebieg wojny polsko-bolszewickiej w kluczowym dla niej momencie − podczas obrony Warszawy; odpowiada także na pytanie, na ile relacje bezpośrednich obserwatorów i uczestników wydarzeń związanych z tą wojną miały wpływ na politykę ich rządów wobec Polski, w szczególności na gotowość niesienia przez nie pomocy Polakom oraz prezentuje w oparciu o analizowane źródła nastroje społeczne, które w czasie wojny 1920 r. ulegały gwałtownym zmianom.

5

Rola Policji Państwowej w systemie obronnym Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej udział w działaniach wojennych w latach 1920-1939

84%

Pawłowski J.

|

nr 11

51-70

EN

The period of formation of the State Police (Policja Państwowa) and its unification coincided with the difficult time of the Polish-Bolshevik war. The experience of the Polish-Bolshevik war meant that it was treated as a significant force that could be used in a possible future armed conflict. Therefore, in the interwar period, various initiatives were undertaken to properly use the State Police in case of an armed conflict. Despite this, in September 1939, the participation of the State Police was not particularly commendable, and it should be emphasized that it was not the fault of the police themselves, but of the authorities, who did not know how to use it. At the end of September 10, 1939, when the decision to militarize the State Police was made, it had already ceased to exist as a compact force, partly seized by the attacking enemy units, and partly destroyed and lost in the chaos of evacuation. At the same time, it should be noted that despite the fact that the State Police did not meet expectations, the example of the Coast and Warsaw proves that in favourable conditions the cooperation between the army and the police could bring positive effects.

PL

Okres formowania Policji Państwowej i jej unifikacji przypadł na trudny okres, jakim była wojna polsko-bolszewicka. Doświadczenia z wojny polsko-bolszewickiej spowodowały, że zaczęła być traktowana jako istotna siła, która mogła być wykorzystana w ewentualnym przyszłym konflikcie zbrojnym. W związku z tym, w okresie międzywojennym, podejmowano różne inicjatywy, które miały na celu właściwe wykorzystanie Policji Państwowej na wypadek konfliktu zbrojnego. Pomimo tego we wrześniu 1939 roku, udział Policji Państwowej nie należał do szczególnie chlubnych, przy czym należy podkreślić, że nie była to wina samej policji, a władz, które nie za bardzo wiedziały, jak ją wykorzystać. Gdy w końcu 10 września 1939 roku podjęto decyzję o militaryzacji PP, w zasadzie nie istniała ona już jako zwarta siła, częściowo zagarnięta przez nacierające jednostki wroga, a częściowo rozbita i zagubiona w chaosie ewakuacji. Jednocześnie należy zaznaczyć, że pomimo tego, iż Policja Państwowa nie spełniła oczekiwań, to przykład Wybrzeża i Warszawy świadczy o tym, że w sprzyjających warunkach współdziałanie wojska i policji mogło przynosić pozytywne efekty.

6

Zapomniany „biały kruk”. Ukraina w myśli Mariana Kamila Dziewanowskiego (1913-2005)

67%

Avramchuk O.

|

nr 1

333-355

PL

W najnowszej historii stosunków polsko-ukraińskich istniała kategoria aktywnych rzeczników porozumienia, których Iwan Kedryn-Rudnycki określił mianem „białych kruków”. Użył tego sformułowania w odniesieniu do polskich intelektualistów, dziennikarzy i polityków, którzy byli sceptycznie nastawieni wobec polityki narodowościowej II Rzeczypospolitej, krytykowali asymilacyjne zapędy jej rządu i brak realizmu w stosunku do mniejszości narodowych. Publicysta miał na myśli przede wszystkim Leona Wasilewskiego, Stanisława Paprockiego, Olgierda Górkę, Tadeusza Hołówkę i Jerzego Giedroycia, zajmujących wobec spraw ukraińskich przychylne stanowisko. Osobną grupę międzywojennych „białych kruków” stanowili zdaniem Kedryn-Rudnyckiego ci, którzy, jak choćby Stanisław i Jerzy Stempowscy, urodzili się na Ukrainie prawobrzeżnej, a wraz z zakończeniem wojny polsko-bolszewickiej musieli przenieść się do Polski. Zachowali jednak głęboki sentyment do ukraińskiej kultury i wspierali dążenie Ukraińców do politycznego uniezależnienia się od Rosji2.

7

Władysława Magowskiego (1890-1961) zapiski z dwóch wojen

67%

Magowska A. , Magowski W.

|

tom 1

95-126

PL

Autorem dzienników z I wojny światowej i wojny bolszewickiej jest Władysław Magowski. W 1911 r. rozpoczął studia lekarskie w Monachium, po czym kontynuował je w Berlinie i Lipsku. Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany jako podlekarz do armii pruskiej. Po zakończeniu I wojny światowej uczestniczył jako lekarz w powstaniu wielkopolskim i wojnie bolszewickiej. W 1921 r. dokończył studia lekarskie we Lwowie. W dalszych latach pracował jako okulista w Poznaniu, m.in. jako ordynator zorganizowanego przez siebie oddziału okulistycznego wojewódzkiego szpitala dziecięcego. Jako lekarz uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Zwolniony z niewoli niemieckiej, podczas okupacji hitlerowskiej działał w konspiracji i zajmował się działalnością charytatywną.

EN

The author of the diaries of the First World War and the Polish-Bolshevik war is Władysław Magowski (1890-1961), who studied medicine in Munich, Berlin and Leipzig. After the outbreak of the World War First, he was conscripted into the Prussian army as a doctor. After the end of the First World War, he participated in the Wielkopolska Uprising and the Polish-Bolshevik war, also as a doctor. He completed his medical studies in Lvov in 1921. In the subsequent years he worked as an ophthalmologist in Poznań, among others, as the senior registrar of the ophthalmological ward at the Provincial Children’s Hospital.

8

Między Maratonem a Termopilami: wojna polsko- bolszewicka 1919-1920

67%

Łukasik P.

Przegląd Geopolityczny

|

2020

|

tom 32

152/171

PL

W artykule przedstawiono uwarunkowania geopolityczne i sytuację polityczną i wojskową w Polsce w pierwszym okresie niepodległości, kiedy trwały zmagania z bolszewikami, które doprowadziły do przełomowej w dziejach świata bitwy warszawskiej. Wojna polsko-bolszewicka stanowiła główny element kilkuletnich starań o uzyskanie zadowalających granic dla odradzającej się po latach niewoli państwowości polskiej. Była Stanowiła zarazem sposób na skuteczne wyjście z roli pionka w rękach dyplomacji zachodnich mocarstw, których celem była odbudowa białej Rosji. O szczególnej roli polskiego zwycięstwa świadczą zarówno ambitne plany podboju głoszone przez bolszewików, jak i rewolucyjny charakter ideologii wyrażającej się w słowach: „pokój chatom, wojna pałacom”. Zwycięska wojna polsko-bolszewicka stanowiła przed 100 laty i stanowi obecnie ważny punkt odniesienia dla określenia pozycji Polski. Rok 1920 był momentem narodzin dyskursu dotyczącego „Cudu nad Wisłą” oraz „osiemnastej przełomowej bitwy w historii świata”. Po dzień dzisiejszy jest omawiana doniosłość skutków wojny zarówno dla Polski, jak i dla całej Europy i świata. Konflikt polsko-bolszewicki stanowił bowiem jedną z odsłon zmagań cywilizacji łacińskiej z barbarzyńskim naporem ze wschodu. Uniemożliwił on ekspansję zbrodniczej ideologii oraz określił sytuację geopolityczną Europy Wschodniej poprzez utrwalenie bytu odrodzonej Polski.

EN

The article presents geopolitical conditions and the political and military situation in Poland in the first period of independence, when the struggle with the Bolsheviks continued, leading to the Warsaw Battle, which turned out to be a breakthrough in the history of the world. The Polish-Bolshevik war was the main element of several years of efforts to obtain satisfactory borders for the rebirth of Polish statehood after years of retribution. At the same time, it was a way to effectively exit the role of a pawn in the hands of diplomacy of Western powers whose goal was to rebuild white Russia. The ambitious plans for the conquest proclaimed by the Bolsheviks as well as the revolutionary nature of their ideology testify to the special role of the Polish victory. The victorious Polish-Bolshevik war was 100 years ago and is now an important reference point for determining Poland's position. The year 1920 was the birth of a discourse regarding "Miracle on the Vistula" and "the eighteenth landmark battle in world history." To this day, the significance of the effects of war is being discussed, both from the point of view of Poland, as well as all of Europe and the world. The PolishBolshevik conflict was one of the stages of the struggle of Latin civilization with barbaric pressure from the east. It prevented the expansion of criminal ideology and defined the geopolitical situation of Eastern Europe by consolidating the existence of reborn Poland.

9

Wykończymy tych Polaków na dobre...

67%

Odziemkowski J.

|

nr 1(13)

7-18

EN

The paper presents the political situation in Central Europe after the First World War. In November 1918, Germany was in the flames of revolution. It was in the interest of the communists to link the Russian revolution with the beginning German revolution. But in the way of the Red Army’s march into Germany was Poland, rebuilding its sovereignty after 123 years of captivity. This meant that Poland had to disappear as an independent state - it could only exist as a Soviet Republic in a brotherly union with Russia. For the Bolshevik party, the question was not ‘whether’ but ‘when’ the liquidation of the independent Republic of Poland should take place. After the Bolsheviks defeat in the summer of 1920, Vladimir Lenin left no illusions that Poland had no right to exist and he would not rest until ‘we finished off these Poles for good!

PL

W artykule autor przedstawił sytuację polityczną po pierwszej wojnie światowej, jaka panowała w środkowej Europie. W listopadzie 1918 roku Niemcy ogarnął płomień rewolucji. W interesie wszechświatowego przewrotu leżało połączenie rewolucji rosyjskiej z rozpoczynającą się niemiecką. Na drodze marszu Armii Czerwonej do Niemiec leżała odbudowująca swoją państwowość po 123 latach niewoli Polska. Musiała zatem zniknąć jako państwo niepodległe – mogła istnieć wyłącznie jako Republika Rad w braterskim związku z Rosją. Przed partią bolszewicką nie stało pytanie „czy”, ale „kiedy” ma nastąpić likwidacja niepodległej Rzeczypospolitej. Po przegranej bolszewików latem 1920 roku Włodzimierz Lenin nie pozostawiał złudzeń, że Polska nie ma prawa istnieć, że on nie spocznie aż wykończy tych Polaków na dobre!

10

Osterwa na froncie

67%

Hernik Spalińska J.

|

nr 2

153-178

EN

The article concerns the years 1919 and 1920, the time of Poland’s newly regained independence and the Polish-Bolshevik war. Due to censorship, this period used to be mentioned only briefly in literature on Juliusz Osterwa and the Reduta theatre even though the director and his ensemble were involved in this war. The author attempts to reconstruct the socio-political conditions in which the founder of Reduta opened his theatre in 1919. She focuses on how Poland’s being at war with all its neighbours had an influence on the discussions about the tasks of the theatre. She also describes Osterwa’s intellectual engagements with Stefan Żeromski and Wincenty Lutosławski, who at the time were close to the philosophy of Roman Dmowski, the ideologist of National Democracy. Based on these facts, she argues that between 1919 and 1920 Osterwa’s thinking about national theatre and the duties of the “modern Pole” was akin to ND ideals, and that in the first months of Reduta’s activity, right-wing circles saw it as a chance for the renewal of Polish theatre. (Transl. Z. Ziemann)

PL

Tekst dotyczy lat 1919–1920, czasu odzyskania przez Polskę niepodległości i wojny polsko-bolszewickiej, który z przyczyn cenzuralnych był skrótowo omawiany w literaturze poświęconej Juliuszowi Osterwie i Reducie, chociaż zarówno Osterwa, jak i jego zespół byli w tę wojnę zaangażowani. Autorka próbuje odtworzyć warunki społeczno-polityczne, w jakich twórca Reduty otwierał teatr w 1919. Skupia się na tym, jak stan wojny ze wszystkimi sąsiadami Polski wpływał na dyskusje na temat zadań teatru. Opisuje również związki intelektualne Osterwy ze Stefanem Żeromskim i Wincentym Lutosławskim, którzy pozostawali wówczas w orbicie myśli Romana Dmowskiego, ideologa Narodowej Demokracji. Na tej podstawie stawia tezę, że w latach 1919–1920 myślenie Osterwy o scenie narodowej i powinnościach „nowoczesnego Polaka” było bliskie endeckim ideom, Reduta zaś – w pierwszych miesiącach swej działalności – była dla środowisk prawicowych nadzieją na odnowienie polskiego teatru.

11

The coverage of the Battle of Warsaw (1920) in the news service of the 'Ilustrowany Kurier Codzienny'

67%

|

nr 2