Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Izofluran

100%

Soćko R. , Kupczewska-Dobecka M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2007

|

tom Nr 2 (52)

83--100

PL

Izofluran w temperaturze pokojowej jest bezbarwną, przezroczystą, lotną cieczą o delikatnym zapachu eteru. Jest anestetykiem wziewnym z grupy węglowodorów halogenowych wprowadzonym do praktyki klinicznej w 1981 r. Uważa się, że w porównaniu z innymi anestetykami jest on obciążony mniejszą liczbą działań ubocznych niż enfluran i większym od halotanu współczynnikiem terapeutycznym, a wśród halogenowych anestetyków izofluran jest uważany za związek o dużym marginesie bezpieczeństwa. Wielkość narażenia na izofluran w salach operacyjnych zależy od wyposażenia sal w kontrolowaną klimatyzację i wentylację, a także od metod podawania anestetyku. Średnie stężenie izofluranu dla 8-godzinnego czasu zmiany roboczej wynosiło w salach operacyjnych w województwie łódzkim około 2,7 mg/m3, a maksymalne stężenie – około 20,7 mg/m3. Skutki niepożądanego działania izofluranu obserwowano u ludzi poddawanych narkozie tym anestetykiem. Dotyczą one przede wszystkim narażenia na ten związek o bardzo dużych stężeniach, tzn. anestetycznych lub subanestetycznych. Izofluran powoduje u ludzi zależną od wielkości stężenia depresję ośrodkowego układu nerwowego, wykazuje działanie na układ sercowo-naczyniowy i oddechowy, a ponadto działa drażniąco na oczy, błony śluzowe dróg oddechowych i skórę. Wsród personelu medycznego bloków operacyjnych narażonego na działanie różnych anestetyków stwierdzono takie subiektywne objawy narażenia na izofluran, jak: odczucie zmęczenia, bóle głowy i rozdrażnienie. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono informacji dotyczacych skutków zawodowego narażenia na izofluran. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono także danych na temat działania rakotwórczego, embriotoksycznego oraz wpływu na rozrodczość izofluranu. Na podstawie wyników badań doświadczalnych nie stwierdzono również działania teratogennego i mutagennego izofluranu. Główną drogą usuwania izofluranu z organizmu wchłoniętego przez drogi oddechowe są płuca. Tą drogą jest on wydalany w postaci niezmienionej, a tylko niewielka jego część ulega u ludzi biotransformacji. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych pozwalających na ocenę zależności skutków działania izofluranu od wielkości narażenia wśród personelu medycznego. Wartość normatywu higienicznego izofluranu w poszczególnych państwach mieści się w przedziale 15,2 ÷ 375 mg/m3 (2 ÷ 50 ppm). Przyjmując, że układem krytycznym działania izofluranu jest OUN i zakładając taki sam mechanizm działania jak w wypadku innych związków z tej grupy, zaproponowano przyjęcie dla izofuranu wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) równej 32 mg/m3 (4 ppm). Proponuje się nieustalanie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) izofluranu, ponieważ związek ten o stężeniach nawet 1000 razy większych od zaproponowanej wartości NDS nie powodował podrażnienia błon śluzowych dróg oddechowych.

EN

Isoflurane is polyfluorinated anaesthetic used during surgical treatment in adult and child patients. It is usually applied as a mixture with oxygen or dinitrogen monoxide. An assessment of health risk from exposure to this inhalant anaesthetic poses a serious problem for employers, mostly due to the fact that this compound belongs to the category for which no Maximum Admissible Concentration (MAC) has been established. Consequently, there is no obligation to measure its air concentration in the workplace. However, the employer is responsible for determining whether or not a given hazardous agent is present in the working environment. The setting of a MAC value for isoflurane has recently been the objective of the activity of the Expert Group for Chemical Agents that has proposed accepting the MAC values of 32 mg/m3 (= 4 ppm) for isoflurane in assessment of workplace hazards. This exposure level is to protect surgical staff from adverse neurological, cardiovascular, respiratory and irritant effects.

2

Acetaldehyd : metoda oznaczania

100%

Miazek-Kula M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

tom Nr 3 (25)

20--24

PL

Acetaldehyd (aldehyd octowy, etanal) jest bezbarwną, skrajnie łatwo palną cieczą o zapachu owocowo eterowym i o temperaturze wrzenia 20,8 "C. Z wodą i z większością rozpuszczalników organicznych miesza się bez ograniczeń. Łatwo polimeryzuje do produktów cyklicznych, zwłaszcza w obecności kwasów, wytwarzając paraldehyd (trimer) i metaldehyd (tetramer). Niebezpiecznie reaguje z amoniakiem, siarkowodorem, cyjanowodorem, aminami, chlorowcami, z bezwodnikami kwasowymi, alkoholami, ketonami i fenolami, zwłaszcza w obecności śladów metali. Reakcja z tlenem może powodować detonację. Ogrzewany rozkłada się, emitując gryzące dymy i pary. Charakteryzuje się wysoką prężnością par, co powoduje wytwarzanie nadciśnienia w zbiornikach i stwarza niebezpieczeństwo wytrysku podczas jego otwierania. Acetaldehyd można otrzymać w wyniku katalitycznego przyłączania wody do acetylenu (metoda dawna) lub w wyniku utleniania etylenu w fazie ciekłej, w obecności katalizatora palladowego (metoda stosowana obecnie). Acetaldehyd stosuje się jako półprodukt w syntezie organicznej: największe ilości wykorzystuje się do produkcji kwasu octowego, następnie bezwodnika octowego, 1-butanolu, 2-etylo-l-heksanolu, octanu winylu, pentaerytrytu oraz, na mniejszą skalę, innych związków. W przyrodzie występuje w drożdżach jako produkt pośredni fermentacji alkoholowej. Acetaldehyd według rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 21.08.1997 r. (Dz.U. nr 105, póz. 675} jest sklasyfikowany jako substancja: bardzo toksyczna (F+), skrajnie łatwo palna (R12), o możliwym działaniu rakotwórczym na człowieka (Rakotw. Kat. 3), o możliwym ryzyku powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia (R40), substancja drażniąca (Xi) oraz działająca drażniąco na oczy i układ oddechowy (R36/37). U osób narażonych na pary może powodować ból i zapalenie spojówek oczu, ból i zawroty głowy, mdłości, uczucie pieczenia w gardle i kaszel. Może wystąpić duszność wskutek skurczu oskrzeli lub obrzęk płuc. W dużym stężeniu działa narkotycznie na ośrodkowy układ nerwowy, wywołując początkowo pobudzenie, a następnie senność i śpiączkę. W postaci ciekłej działa drażniąco na skórę i błony śluzowe, a dłuższy kontakt ze skórą może wywołać oparzenia. Zatrucie drogą pokarmową powoduje oparzenia błony śluzowej jamy ustnej, przełyku, bóle brzucha, a także uszkodzenie nerek i zaburzenie funkcji wątroby. Po chronicznym narażeniu mogą wystąpić objawy przewlekłego zapalenia dróg oddechowych i jamy ustnej. Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) acetaldehydu w powietrzu środowiska pracy wynosi 5 mg/m3, a najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) - 40 mg/m3.

EN

Method is based on the chemisorptions of vapours of acetaldehyde from the air on silica gel coated 2,4-dinirtophenylhydrazine, desorption with acetonitril and determination 2,4-dinitrophenylhydrazine of acetaldehyde in obtained solution by gas chromatography and FID. The determination limit of the method is 0,5 mg/m3.

3

Etanol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

100%

Starek A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 2 (32)

47--65

PL

Etanol jest stosowany jako rozpuszczalnik, środek konserwujący, półprodukt do syntezy organicznej i używka. Poziom zawodowego narażenia na etanol, mierzony stężeniem tego związku w środowisku pracy, nie przekracza na ogół obowiązującej w Polsce wartości NDS, chociaż 73 pracowników było narażonych na większe stężenia. Z obserwacji na ludziach wynika, że etanol w stężeniach powyżej 9400 mg/m3 działa drażniąco na oczy i górne drogi oddechowe. Nie ma informacji na temat zatruć tym związkiem oraz odnośnie do układowych zmian patologicznych u ludzi w warunkach przemysłowych. Wiadomo jednak, że związek ten, spożywany w dużych ilościach przez dłuższy czas, wywołuje wieloukładowe i wielonarządowe zmiany patologiczne, określane mianem choroby alkoholowej. Ostra toksyczność etanolu u zwierząt laboratoryjnych jest znikoma. Natomiast duże dawki etanolu zarówno u ludzi jak i zwierząt działają fetotoksycznie i teratogennie. Ponadto etanol może być promotorem procesu nowotworowego w obrębie przełyku, żołądka i wątroby. Na podstawie danych o działaniu drażniącym etanolu u ludzi we wszystkich państwach, z wyjątkiem Polski, przyjęto wartość NDS na poziomie 1900 mg/m3. Biorąc za podstawę wartość LOEL i dwa współczynniki niepewności, obliczono wartość NDS etanolu na pozio-mie 2350 mg/m3. Zaproponowano wartość NDS równą 1900 mg/m3. Nie znaleziono podstaw do zaproponowania NDSCh i DSB.

EN

Ethyl alcohol (EA) (CAS Registry No. 64-17-5) is a colourless, flamable and volatile liquid with wine odour and burning taste. EA is used as an intermediate in organic syntesis, fuel, an organic solvent for varnishes, synthetic resins, cosmetics, and pharmaceutical products. Also it is used for consumptions purposes. EA is an irritant to the eyes and upper respiratory tract at concentrations over 9400 mg/m . In the available literature no data have been found on the toxicity of EA in humans in industrial conditions. It is well-known that consumption of this compound at high dose levels for a long time leads to multiorgan pathological changes, i.e. alcoholic disease. The acute toxicity of EA is very low. High doses of this compound are fetotoxic and teratogenic in both the human and the animals. Based on LOEL value from human observations and appropriate uncertainty factors the MAC value was calculated and proposed at 1900 mg/m . No STEL value has been established for EA.

4

Eter dimetylowy. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

100%

Starek A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2003

|

tom Nr 2 (36)

177--187

PL

Eter dimetylowy jest bezbarwnym gazem stosowanym jako środek dyspergujący, chłodniczy, paliwo rakietowe oraz starter do silników benzynowych. W Polsce nie ma informacji o narażeniu na ten związek. Eter dimetylowy wywiera bardzo słabe, ostre działanie toksyczne, manifestujące się depresją ośrodkowego układu nerwowego (OUN). W warunkach narażenia powtarzanego, obok depresji OUN, pojawiają się zmiany hematologiczne we krwi obwodowej oraz hepatotoksyczne wyrażone wzrostem aktywności enzymów wskaźnikowych w surowicy. Nie wykazano działania genotoksycznego, rakotwórczego, embriotoksycznego, fetotoksycz- nego i teratogennego eteru dimetylowego. Za efekt krytyczny działania eteru dimetylowego przyjęto wzrost masy ciała i skrócenie czasu życia zwierząt w doświadczeniu przewlekłym. Wychodząc z wartości LOAEL eteru dimetylowego na poziomie 19100 mg/m3, wyznaczonej w doświadczeniu na szczurach na podstawie działania układowego i trzech współczynników niepewności o łącznej wartości 18, obliczono wartość NDS eteru dimetylowego i zaproponowano ustalenie jej na poziomie 1000 mg/m3. Nie ma podstaw do zaproponowania wartości NDSCh eteru dimetylowego, ponieważ substancja działa układowo i nie wykazuje działania drażniącego.

EN

Dimethyl ether (DME) is a colourless gas used mainly as a dispersant, refrigerant, racket fuel, and starter in a petrol engine. DME is relatively low toxic in laboratory animals during a single exposure. The central nervous system, hematopoietic system, and liver are major targets in DME subchronic and chronic toxicity. This compaund does not cause genotoxic, carcinogenic, embriotoxic, fetotoxic, and teratogenic effects. The proposed maximum exposure limit (MAC) of 1000 mg/m3 is based on the LOAEL value (19100 mg/m3) derived from long-term (104 weeks) studies on rats and relevant uncertainty factors.

5

Heptan-4-on : metoda oznaczania

100%

Wróblewska-Jakubowska K.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

tom Nr 3 (25)

98--102

PL

Heptan-4-on (keton dipropylowy, butyron, DPK.) jest bezbarwną cieczą o przyjemnym zapachu, nierozpuszczalną w wodzie, natomiast dobrze rozpuszczalną w rozpuszczalnikach organicznych. Keton ten jest stosowany w przemyśle perfumeryjnym jako środek zapachowy detergentów, mydeł, kremów i perfum, a w syntezie organicznej - rozpuszczalnik nitrocelulozy i lakierów nitrocelulozowych, olejów oraz żywic. Heptan-4-on jest otrzymywany przez przepuszczenie kwasu masłowego nad węglanem wapnia w temperaturze 450 C Przewlekłe narażenie zawodowe na pary i aerozol hcptan-4-onu objawia się działaniem drażniącym na błony śluzowe górnych dróg oddechowych, oczu oraz skóry. Powtarzane narażenie na duże dawki heptan-4-onu powodowało depresję ośrodkowego układu nerwowego, wzrost masy wątroby i obniżenie stężenia glukozy we krwi zwierząt doświadczalnych. Nie opisano przypadków ostrego zatrucia heptan-4-onem u ludzi. Heptan-4-on w rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej w sprawie substancji chemicznych stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia (Dz.U. nr 105, póz. 675) został oznaczony jako RIO - substancja palna. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN zaproponował dla tej substancji wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) na poziomie 230 mg/m3. Wartość ta została przyjęta także przez niektóre państwa Unii Europejskiej i USA. Na podstawie działania drażniącego heptan-4-onu wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) przyjęto na poziomie 460 mg/m3.

EN

The method is based on the adsorption of 4-heptanone vapours on activated charcoal, desorption with l % methanol in carbon disulfide and gas chromatographic (GC-FID) analysis of the resulting solution.

6

2-Izopropoksyetanol- metoda oznaczania

100%

Jeżewska A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2003

|

tom Nr 4 (38)

99--104

PL

Metoda polega na adsorpcji par 2-izopropoksyetanolu na węglu aktywnym, desorpcji roztworem metanolu w dichlorometanie i analizie chromatograficznej (GC-FID) otrzymanego roztworu. Oznaczalność metody wynosi 2,5 mg/m3.

EN

The method is based on the adsorption of 2-(isopropoxy)ethanol vapours on active charcoal, desorption with solvent mixture (dichloromethane, methanol) and gas chromatographic (GC-FID) analysis of the obtained solution. The determination limit of the method is 2.5 mg/m3.

7

Cykloheksen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

100%

Sapota A. , Ligocka D.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 3 (33)

41--47

PL

Cykloheksen jest bezbarwną cieczą o słodkawym zapachu, nie mieszającą się z wodą. Jest stosowany głównie w syntezie jako środek alkilujący oraz jako rozpuszczalnik katalizatorów podczas ekstrakcji olejów. Zgodnie z klasyfikacją przyjętą w krajach Unii Europejskiej cykloheksen należy do grupy związków szkodliwych. Istnieją tylko nieliczne dane na temat działania toksycznego cykloheksenu u zwierząt doświadczalnych. Nie ma danych na temat działania toksycznego u ludzi. Niewiele jest również danych na temat toksyczności cykloheksenu u zwierząt doświadczalnych, które pozwoliłyby na zweryfikowanie wartości NDS. Za podstawę obliczenia wartości NDS można byłoby przyjąć wyniki badań uzyskane w 6-miesięcznym inhalacyjnym doświadczeniu przeprowadzonym na szczurach, świnkach morskich i królikach. Stężenie 2010 mg/m3 spowodowało u szczurów statystycznie znamienne zmniejszenie przyrostu masy ciała w porównaniu z grupą kontrolną. Skutek ten nie był obserwowany w mniejszych stężeniach. Nie obserwowano żadnych skutków u po¬zostałych gatunków zwierząt (świnki morskie, króliki) poddanych badaniu w tym samym eksperymencie. Ponieważ obserwowany skutek wystąpił tylko u jednego gatunku zwierząt i tylko w jednym stężeniu, nie ma podstaw do zweryfikowania istniejącej wartości NDS dla cykloheksenu. Zaproponowano więc pozostawienie bez zmian dotychczas obowiązującej wartości NDS równej 300 mg/m3 i NDSCh równej 900 mg/m3. Nie ma podstaw do ustalenia wartości DSB.

EN

Cyclohexene is a clear liquid of sweetish odour, not mixing with water. It is mainly used in synthesis as alkylating agent and as solvent of catalysts during oils extraction. According to the European Union classification, cyclohexene belongs to the group of harmful compounds. There are only sparse data concerning cyclohexene toxic action in experimental animals. There is lack of data on its toxic effect on humans. Furthermore, not much is known on cyclohexene toxicity in experimental animals. These data would allow to verify MAC values. The results of investigations obtained after a 6-month inhaling experiment on rats, guinea pigs and rabbits could be accepted as the base for MAC value calculation. The concentration of 2010 mg/mJ caused in rats statistically significant decrease of body mass in comparison with the control group. This effect was not observed at lower concentrations. No effect was observed in other animal species (guinea pigs, rabbits) subjected to the same experiment. As that effect was observed only in one animal species and only at one concentration, there is no basis for the verification of MAC value for cyclohexene. Thus, the so far valid MAC-TWA value 300 mg/m3 and MAC-STEL - 900 mg/m3 were suggested to be left without change. There is no basis for BEI value determination.

8

Kwas tioglikolowy. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

100%

Patelska B. , Puchalska H. , Skowroń J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

tom Nr 1 (27)

67--80

PL

Kwas tioglikolowy należy do grupy kwasów merkaptokarboksylowych i występuje w postaci bezbarwnej cieczy o charakterystycznym zapachu. Stosowany jest do produkcji tioglikolanów oraz leków. Jest składnikiem powszechnie stosowanych preparatów w zakładach fryzjerskich do „trwałej ondulacji na zimno” - najczęściej w postaci soli (tioglikolan sodu, amonu, gliceryny), wchodzi także w skład depilatorów oraz podłoży do hodowli mikroorganizmów. Znajduje zastosowanie w przemyśle tekstylnym jako środek powodujący stałe zagniecenia materiału. Jest wykorzystywany w chemii analitycznej jako odczynnik do kolorymetrycznego oznaczania stężenia jonów żelaza i innych metali oraz czynnik chelatujący.W warunkach pracy zawodowej główną drogą narażenia na kw;as tioglikolowy jest układ oddechowy i skóra. Kwas tioglikolowy należy do substancji o działaniu żrącym lub drażniącym na błony śluzowe oraz skórę. Następstwami zatruć ostrych i przewlekłych u ludzi mogą być podrażnienia błon śluzowych dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli i płuc, podrażnienie i zapalenie spojówek, powstawanie wysypek, obrzęku i oparzeń na skórze. U osób nadwrażliwych może powodować skórne odczyny alergiczne. Efekty działania ogólnotoksycznego to odwracalne zmiany w' morfologii krwi oraz w czynności wątroby. W doniesieniach opisujących zatrucia ludzi nie ma danych dotyczących dawek kwasu tioglikolowego. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono wyników badań wskazujących na działanie rakotwórcze, mutagenne, embriotoksyczne i teratogenne kwasu tioglikolowego oraz jego w'plywu na rozrodczość. W większości państw wartość NDS dla kwasu tioglikolowego ustalono na poziomie 3,85mg/m3. Jedynie na Węgrzech wartość ta wynosi 0,5 mg/m3, a w byłym ZSRR ustalono dla kwasu tioglikolowego wartość dopuszczalnego stężenia chwilowego na poziomie 0,1 mg/m3. Zgodnie z uzasadnieniem ACGIH wartość TLV dla kwasu tioglikolowego wynosząca 3,8 mg/m3 powinna zabezpieczyć przed działaniem drażniącym tej substancji. Proponuje się przyjęcie wartości NDS dla kwasu tioglikolowego na poziomie 4 mg/m3, analogicznie do normatywów higienicznych przyjętych w innych państwach. Jednocześnie proponuje się, ze względu na działanie drażniące kwasu, przyjęcie wartości NDSCh wynoszącej 8 mg/m3. Nie ma podstaw do zaproponowania wartości DSB w materiale biologicznym dla kwasu tioglikolowego. Ze względu na ustaloną w badaniach na zwierzętach małą wartość LD50 przy nanoszeniu związku na skórę proponujemy oznakować normatyw literami: Sk - substancja wchłania się przez skórę oraz C - substancja o działaniu żrącym.

EN

Thioglycolic acid is a colourless liquid with the unpleasant odour characteristic of the sulfhydryl group. Thioglycolic acid is used in the manufacture of pharmaceuticals, thioglycolates, permanent wave solutions, depilatories, and as a vinyl stabiliser. Thioglycolic acid has toxicologic properties similar to those of acetic acid, but it is more penetrating and injurious than concentrated mineral acids of the same pH. It is a corrosive and irritant to the eyes, skin and upper respiratory tract. Skin irritation occasionally occurs in professional hairdressers who may be exposed to thioglycolate-containing products. Dilute solutions of thioglycolic acids cause conjunctival hyperemia, prompt pain, and corneal injury. Ingestion can produce spontaneous hemorrhaging, intravascular coagulation, gastrointestinal damage, and esophageal and pyloric stricture. The Expert Group recommends the MAC of 4 mg/m3 for thioglycolic acid and according to its irritative effect on the skin and eyes - the MAC-STEL of 8 mg/m3. Because percutaneous absorption of thioglycolic acid has caused systemic toxicity in experimental animals, the Sk notation is considered appropriate. The C - corrosive notation is also recommended.

9

Peroksodisiarczan(VI) potasu – pyły. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

100%

Skowroń J. , Puchalska H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 3 (33)

195-205

PL

Peroksodisiarczan(VI) potasu (nadsiarczan potasu, K2S20s) występuje w postaci bezbarwnych lub białych, bezwonnych kryształów. Jako związek o silnych właściwościach utleniających jest stosowany w galwanizerniach, przy produkcji kauczuku syntetycznego oraz w przemyśle tekstylnym. Ponadto znalazł zastosowanie jako składnik preparatów rozjaśniających włosy (we fryzjerstwie), w fotografice, w przemyśle kosmetycznym i w oczyszczalniach ścieków. W warunkach pracy zawodowej główną drogą narażenia na pyły i roztwory K2S208 jest układ oddechowy i skóra. Peroksodisiarczan(VI) potasu działa drażniąco na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych oraz na skórę. Kontakt z pyłami i roztworami tej substancji może powodować zarówno toksyczne, jak i alergiczne zapalenie skóry, a narażenie inhalacyjne na pyły może być przyczyną powstania astmy oskrzelowej. Mechanizm prowadzący do takiej reakcji nie jest znany. Z badań doświadczalnych na zwierzętach wynika, że K2S208 należy do grupy związków szkodliwych (wg klasyfikacji przyjętej w WE). Wartość LD50 dla szczurów po podaniu dożołądkowym peroksodisiarczanu(VI) potasu wynosi 802 mg/kg m. c. Narażenie inhalacyjne szczurów na aerozol nadsiarczanu amonu o stężeniu 1 mg/m3, 23,5 h dziennie przez 7 dni, nie wywołało statystycznie istotnych zmian w układzie oddechowym. Podostre 13-tygodniowe narażenie zwierząt na nadsiarczan sodu w dawce 241 4031 mg/kg paszy (w przeliczeniu na S208_ nie wywołało żadnych skutków szkodliwych działania tego związku. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono informacji o rakotwórczym, embriotoksycznym i teratogennym działaniu peroksodisiarczanu(VI) potasu na ludzi i zwierzęta doświadczalne. W Polsce nie ma limitów narażenia zawodowego odnoszących się do peroksodisiarczanu(VI) potasu. W Danii przyjęto OEL na poziomie 2 mg/m3, a w Wielkiej Brytanii - na poziomie 1 mg/m3. ACGIH rekomenduje limit TLV na poziomie 0,1 mg/m3 (dla peroksodisiarczanu(VI) potasu, nadsiarczanu sodu i amonu). Za podstawę wartości NDS dla pyłów peroksodisiarczanu(VI) potasu przyjęto wyniki badań, które nie wykazały toksycznego działania nadsiarczanu amonu na drogi oddechowe zwierząt w warunkach narażenia podostrego na pyły związku o stężeniu 1 mg/m3 (NOAEL). Proponuje się przyjęcie wartości NDS dla pyłów peroksodisiarcza- nu(VI) potasu na poziomie 0,1 mg/m3. Nie ma podstaw do zaproponowania najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) i dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB). Ze względu na działanie drażniące i uczulające peroksodisiarczanu(VI) potasu na skórę i drogi oddechowe należy wprowadzić oznakowanie normatywu higienicznego symbolami „I” - substancja o działaniu drażniącym i „A” - substancja o działaniu uczulającym.

EN

Potassium persulfate exists as colourless or white odourless crystals. Potassium persulfate is an oxidizing agent. It is utilized primarily where this property is needed, as in bleaching agents and oxidation reactions. The main routes in occupational exposure for potassium persulfate are the respiratory system and the skin. The occurrence of frequent skin rashes, causing both irritant dermatitis and hypersensitivity reactions, was found in workers producing potassium persulfates. Asthma has been reported in hairdressers. It has been induced by exposure to persulfates. No subchronic toxicity studies have been reported for potassium persulfate. Despite the absence of data, potassium persulfate is expected to be as potentially irritating as ammonium persulfate; so the study on rats inhaling 4-21 mg/m3 of ammonium persulfate 23.5 hours/day for 7 days is the basis of occupational limit. Rats which inhale 4 mg/m3 of ammonium persulfate exhibited symptoms of lung inflammation and/or oedema and loss of body weight; at exposures of 1 mg/m3, these effects were not statistically significant. The concentration of 1 mg/m3 was adopted as the NOAEL (no observed adverse effect level) value. Given these data, the MAC value was calculated at 0.1 mg/m3. The recommended MAC should minimize the potential for skin, throat, and respiratory irritation. No MAC-STEL value has been determined for this compound, but I notation (irritating) and A (allergic) are recommended.

10

Platyna metaliczna. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

100%

Jakubowski M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 2 (32)

153--157

PL

Platyna jest srebrzystoszarym metalem szlachetnym. Jest stosowana jako katalizator w samochodach, w procesach uwodornienia, odwodomienia, izomeryzacji i utleniania w przemyśle chemicznym. Znajduje także zastosowanie w przemyśle elektronicznym, w medycynie oraz w przemyśle jubilerskim. Toksyczność metalicznej platyny jest znikoma. Podanie szczurom do przewodu pokarmowego ziaren platyny średnicy 1,5 |im spowodowało niewielkie zmiany martwicze nabłonka przewodu pokarmowego i obrzmienie u-nabłonka kanalików nerkowych. Platyna nie powodowała śmierci zwierząt w największej z zastosowanych dawek (25 mg/kg m.c.). W wyniku narażenia inhalacyjnego szczurów na metaliczną platynę znakowaną izotopem 191Pt w pierwszym dniu w płucach pozostało 93,5%, a w tchawicy 3,9% aktywności. Eliminacja platyny z płuc odbywała się głównie z udziałem nabłonka migawkowego, a połknięte ziarna pyłu były wydalane z kałem. Jedynie niewielki odsetek dawki uległ wydaleniu z moczem Ze względu na małą toksyczność metalicznej platyny zaproponowano przyjęcie wartości NDS równej 1 mg/m3. Wartość ta jest zgodna z wartością indykatywną UE oraz wartościami zalecanymi przez ACGIH, NIOSH OSHA w USA.

EN

Platinum is a silver-gray metal. Metallic platinum is used mainly as a catalyst in cars, and in nie numerous chemical processes such as hydrogenation, dehydrogenation, oxidation, isomerization. It has also been used in electronic industry, in medicine, and in jewellery. In its metallic state, platinum has an extremely low acute toxicity. Fine dust particles of metallic platinum, 1 + 5 ¡im in diameter, orally administered to rats caused only slight necrotic changes in the gastrointestinal epithelium and swelling in the epithelium of the convoluted renal tubules. The highest dose (25 mg/kg) was not lethal. After a single nose inhalation (7-8 mg/nr1) of 191Pt metal aerosol, most of the dose was cleared from lungs by mucociliary action, and then swallowed and excreted via the feaces. A small fraction of the l91Pt was detected in urine, indicating that little was absorbed by the lungs and the gastrointestinal tract. The proposed MAC value was calculated at 1 mg/m . This value is the same as included in EU Commission directives and in ACGIH, OSHA and NIOSH recommendations in the USA.

11

Sulfotep - metoda oznaczania

100%

Nazimek T. , Badach H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2003

|

tom Nr 4 (38)

179--183

PL

Metoda polega na pobieraniu zawartego w powietrzu sulfotepu na sorbent - żel krzemionkowy z chemicznie związaną fazą oktadecylową (ODS-CI8) i ekstrakcji z sorbentu eterem dietylowym. Suchą pozostałość po odparowaniu eteru rozpuszcza się w izooktanie. Sulfotep oznacza się w otrzymanym roztworze metodą chromatografii gazowej z detektorem azotowo- -fosforowym (NPD) na kolumnie kapilarnej. Najmniejsze stężenie sulfotepu, jakie można oznaczać podaną metodą, wynosi 0,025 mg/m3.

EN

This method is based on the adsorption of sulfotep vapours on silica gel with chemically bounded octadecyl phase ODS-Cig, extraction of the compound with diethyl ether and then determination in the obtained solution by capillary gas chromatography (GC-NPD). The determination limit of this method is 0.025 mg/m3.

12

Benzen : metoda oznaczania

100%

Madej M. , Jeżewska A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

tom Nr 3 (25)

41--45

PL

Benzen jest bezbarwną, łatwo palną cieczą o charakterystycznym, aromatycznym zapachu i właściwościach wybuchowych. Jego pary tworzą mieszaniny wybuchowe z powietrzem, ponieważ są cięższe od powietrza gromadzą sic, przy powierzchni ziemi oraz w dolnych partiach pomieszczeń. Benzen rozpuszcza się bez ograniczeń w etanolu, eterze etylowym, kwasie octowym, acetonie i toluenie. Rozpuszcza się także w chloroformie, czterochlorku węgla, disiarczku węgla i olejach. Benzen i jego homologi otrzymuje się przez destylację produktów suchej destylacji węgla lub ropy naftowej. Stosowny jest w wielu gałęziach przemysłu jako rozpuszczalnik lu surowiec wyjściowy do dalszej syntezy. W przemyśle stosuje się przeważnie benzen techniczny Benzol o temperaturze wrzenia 80 - 100 "C. Zawiera on 70 - 80% benzenu, a pozostała część to toluen, ksylen oraz inne zanieczyszczenia. Służy do wytwarzania wielu pochodnych benzenu, np. aniliny, nitrobenzenu, styrenu (przez etylobenzen), fenolu, dichlorobenzenu i innych. Możliwość zatruć występuje przede wszystkim w przemyśle gumowym, chemicznym, farmaceutycznym, podczas produkcji farb i lakierów, a ostatnio w przemyśle tworzyw sztucznych. Benzen jest substancją rakotwórczą. Działa toksycznie w przypadku narażenia drogą oddechową i kontaktu ze skórą oraz po spożyciu. Stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie narażenia długotrwałego. W Polsce wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń dla benzenu podane w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. nr 79, poz. 513) wynoszą odpowiednio: NDS -10 mg/m3, NDSCh - 40 mg/m3.

EN

The method is based on the adsorption of benzene vapours on active charcoal, desorption with carbon disulfide and GC analysis of the obtained solution. The determination limit of the method is 0,5 mg/m3.

13

Propyn. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

100%

Starek A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

tom Nr 1 (27)

105--111

PL

Propyn (metyloacetylen) jest gazem palnym o dużej prężności. Jest stosowany głównie w syntezie organicznej do otrzymywania alkoholi, kwasów karboksylowych, węglowodorów aromatycznych i związków heterocyklicznych. Dane na temat toksyczności tego związku są nieliczne. Brak jest danych pochodzących z narażenia ludzi. U zwierząt laboratoryjnych metyloacetylen działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy (OUN). Stężenie narkotyczne u szczurów wynosi 69300 mg/m3. W warunkach narażenia podprzewlekłego na poziomie 47400 mg/m3, obok cofających się objawów toksycznego działania tego związku na ośrodkowy układ nerwowy, obserwowano również śmierć zwierząt i zmiany w układzie oddechowym, świadczące o działaniu drażniącym związku. Wartość NDS dla metyloacetylenu została obliczona przez podzielenie wartości jego stężenia efektywnego na poziomie 47400 mg/m3 u szczurów przez iloczyn współczynników niepewności równy 36 (przejście od stężenia efektywnego do wartości LOAEL • przejście od wartości LOAEL do wartości NOAEL • przejście od narażenia podprzewlekłego do narażenia przewlekłego • różnica wrażliwości gatunkowej zwierzę - człowiek). Zaproponowano przyjęcie wartości NDS metyloacetylenu na poziomie 1500 mg/m3, natomiast wartości NDSCh arbitralnie na poziomie 2000 mg/m3. Wartości te odpowiadają normatywom zalecanym w innych państwach. Powinny one chronić pracowników przed wystąpieniem objawów senności i utratą przytomności.

EN

Propyne (CAS Registry No. 74-99-7) is a colourless gas with a sweet odour. It is flammable and has high pressure. Propyne is mainly used as an intermediate in organic synthesis. No data on the toxicity of propyne in humans have been found. Animal studies indicate that it exerts both a narcotic effect and an irritant action on the respiratory tract. Based on the effective concentration value obtained from experiment on rats and appropriate uncertainty factors the MAC value was calculated at 1500 mg/m3 and a STEL of 2000 mg/m3 was proposed.

14

Dimetoat. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

100%

Sapota A. , Skrzypińska-Gawrysiak M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 3 (33)

67--92

PL

Dimetoat (DM) jest bezbarwną, krystaliczną substancją o zapachu merkaptanu. Stosowany jest jako insektycyd io zwalczania wielu insektów i roztoczy na uprawach roślinnych. W Polsce nie jest produkowany, narażenie na 2n związek dotyczy zatem tylko jego użytkowników. Związek ten wchłania się do organizmu człowieka w drogach oddechowych, drogą pokarmową oraz przez skórę. Kontakt przez skórę należy do najistotniejszych dróg narażenia pracowników stykających się z pestycydami. Najczęściej występującymi objawami zatrucia DM u ludzi i zwierząt są: zahamowanie aktywności cholinoesterazy osocza, erytrocytów i mózgu oraz zespół objawów charakterystycznych dla zatrucia związkami fosforoorganicznymi. W badaniach na ochotnikach DM podawany doustnie w dawce 0,2 mg/kg m.c./dzień, przez 39 dni, nie wywoływał u osób narażonych istotnych zmian biologicznych (NOAEL), natomiast podawany przez 39 dni w większej dawce, tj. 0,43 mg/kg m.c./dzień, powodował obniżenie ChE osocza o 24% (LOAEL). Wyniki badań przewlekłych na szczurach, którym podawano dimetoat w dawce 5 mg/kg paszy (0,25 mg/kg m.c.) przez 5,5 miesiąca, wykazały brak istotnych zmian biologicznych u tych zwierząt (NOAEL). DM wykazuje działanie mutagenne u bakterii, owadów i myszy, a wyniki badań na zwierzętach nie są jednoznaczne w ocenie działania rakotwórczego tego związku. DM zaburza funkcje rozrodcze u zwierząt doświadczalnych. Ponadto -istnieją przesłanki, że u ludzi narażonych na insektycydy fosforoorganiczne (w tym dimetoat) może dojść do zaostrzeń funkcji reprodukcyjnych oraz powstawania wad rozwojowych potomstwa. Za podstawę wyprowadzenia wartości NDS przyjęto wartość NOAEL uzyskaną z badań na ochotnikach. Zaproponowano ustalenie wartości NDS dla dimetoatu w powietrzu na stanowiskach pracy na poziomie 0,2 mg/m3.

EN

Dimethoate (DM) is clear, crystalline substance of mercaptan odour. It is used as insecticide to fight against numerous insects and acarids on crops. It is not produced in Poland, so exposure to this compound concerns only its users. This compound is absorbed into human organism through respiratory and alimentary tract and skin. Skin contact is the most important way of exposure of agricultural workers to these pesticides. The most frequent symptoms of DM poisoning in humans and animals are: inhibition of plasma, erythrocytes and cerebral cholinesterase activity and symptoms characteristic for poisoning with phosphoroorganic compounds. In experiments on volunteers, DM administered in an oral dose 0.2 mg/kg b.m. for 39 days did not evoke any significant biological changes (NOAEL) in the exposed subjects, but administered for 39 days in a higher dose, that is 0.43 mg/kg b.m./daily decreased plasma ChE by 24% (LOAEL). The results of long-term experiments on rats, when DM was administered in a dose 5 mg/kg diet (0.25 mg/kg b.m.) for 5.5 months, demonstrated lack of significant biological changes in these animals (NOAEL). DM demonstrates mutagenic action in bacteria, insects and mice and the results of investigations on animals are not explicit in the assessment of this compound carcinogenic effect. DM disturbs reproductive function in experimental animals. Moreover, there are premises that in humans exposed to phosphoroorganic insecticides (including DM), there may come to reproductive dysfunction and occurrence of developmental anomalies in progeny. NOAEL value obtained from investigations on volunteers was the basis for MAC value introduction. 0.2 mg/m3 was suggested as MAC value for dimethoate in the air at work-places. This value should prevent from the effect of long-term exposure to DM in occupational exposure conditions. STEL value three times higher than MAC value was also suggested, that is 0.6 mg/mJ. In accordance with WHO recommendations BEI value, that is decrease of AChE activity to the level of 70% of initial activity, should be determined. Considering DM absorption, it should be placed in MAC list with index Sk.

15

Amidosiarczan(VI) amonu : metoda oznaczania

100%

Brzeźnicki S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

tom Nr 3 (25)

30--33

PL

Amidosiarczan(VI), (amidosulfonian) amonu jest związkiem nieorganicznym otrzymywanym w reakcji kwasu sulfanilowego z amoniakiem. Związek ten jest substancją niepalną i występuje w postaci bezbarwnych i pozbawionych zapachu kryształów. Amidosulfonian amonu dobrze rozpuszcza się w wodzie i ciekłym amoniaku, natomiast umiarkowanie w glicerynie, glikolu etylenowym i formamidzie. Słabo rozpuszcza się w etanolu. Jego wodne roztwory są trwałe do temperatury wrzenia. Właściwości fizyczne amidosulfonianu amonu: - masa cząsteczkowa - temperatura topnienia - temperatura rozkładu - prężność par niemierzalna - pH roztworu wodnego 0,2 mol/1 - 4,9. Amidosulfonian amonu znajduje zastosowanie jako herbicyd kontaktowy i układowy, a także w produkcji materiałów niepalnych oraz środków zabezpieczających tekstylia i wyroby papiernicze. Dodatkowo znajduje zastosowanie w procesie galwanicznego srebrzenia oraz w syntezie podtlenku azotu. Amidosulfonian amonu jest substancją szkodliwą dla zdrowia - wykazuje działanie drażniące na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN przyjął wartości NDS na poziomie 10 mg/m"1 (pył całkowity).

EN

The method is based on the adsorption of ammonium sulphamidate on glass fibrę filters, ex-traction with water, reaction with barium chloride and turbidimetric determination of resulting barium sulphate. The method enables determination of ammonium sulphamidate concentration in workroom air down to 2 mg/m3.

16

Ocena zagrożenia bezpieczeństwa pracy na stanowiskach zagrożonych pyłem przemysłowym oraz środki techniczne w profilaktyce

84%

Ignac-Nowicka J.

Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji

|

2013

|

tom z. 3 (5)

120--134

PL

W artykule przedstawiono analizę narażenia pracowników przemysłu maszynowego w przykładowym przedsiębiorstwie na pył przemysłowy. Zaprezentowano klasyfikację pyłów przemysłowych, ich cechy decydujące o szkodliwości oraz skutki wywołane w organizmie pracownika. Wskazano najczęściej stosowane metody pomiarowe stężeń pyłu dla oceny narażenia pracowników na pył przemysłowy. Badaniom poddano 10 wybranych stanowisk pracy o różnych typach zadań. Określono stanowiska najbardziej narażone na obecność pyłu w odniesieniu do wartości NDS oraz określono poziom ryzyka zawodowego. Przeanalizowano wyposażenie stanowisk pracy w urządzenia odpylające. Ponadto przedstawiono metody działań profilaktycznych w odniesieniu do zagrożeń pyłami przemysłowymi o dużej toksyczności w badanym zakładzie.

EN

This paper presents an analysis of the exposure of workers in the sample engineering company for industrial dust. Presents the classification of industrial dust, the features that determine the harmfulness and effects to the body of the employee. Identified the most commonly used method of measuring dust concentrations to assess the exposure of workers to industrial dust. The study involved 10 selected positions of the various types of working tasks. Determined the position of the most exposed to the presence of dust in relation to the MAC values, the level of occupational risk presented too. Analyzed equipment workstations in dust extraction equipment. In addition, the methods of prevention for industrial dust hazards of acute toxicity presented in test workplace.

17

107. posiedzenie Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy

84%

Skowroń J.

Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka

|

2024

|

tom nr 6

26-28

PL

Podczas 107. posiedzenia Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy (dalej: Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN), które odbyło się 26 marca 2024 r., rozpatrywano propozycję wartości dopuszczalnych stężeń dla trzech nowych substancji chemicznych: 1,1’-azodi(formamidu) (azodikarbonamidu), N-nitrozodietyloaminy oraz 1-winylo-2-pirolidonu.

18

Wykaz wartości NDS źródłem informacji o w środowisku pracy

84%

Czerczak S. , Kupczewska-Dobecka M.

Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka

|

2000

|

tom nr 4

20-22

19

Metylocykloheksanon : metoda oznaczania

84%

Kozieł E. , Hibner Z.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

tom Nr 3 (25)

109--113

PL

Metylocykloheksanon (MCH) występuje w postaci trzech izomerów: 2-metylocykloheksanonu, 3-inetylocykloheksanonu i 4-metylocykloheksanonu. Najczęściej występującym w warunkach przemysłowych izomerem jest 2-MCH. 2-Metylocykloheksanon jest bezbarwną cieczą o miętowym zapachu. Rozpuszcza się w alkoholu etylowym i eterze dietylowyrn. Ma zastosowanie w przemyśle skórzanym, a także jest używany do produkcji lakierów, tworzyw sztucznych oraz jako zmywacz rdzy. Izomery metylocykloheksanonu działają drażniąco na błony śluzowe nosa i gardła oraz oczy. Mogą także uczulać skórą. Wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń podane w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 17.06.1998 r. (Dz. U. nr 79, poz. 513) zostały określone dla 2-metylocyklohcksanonu i wynoszą odpowiednio: NDS - 50 mg/m3 i NDSCh - 340 mg/m3.

EN

The method is based on the adsorption of 2-methylcyclohexanone vapours on resine XAD-2, desorption with acetone and GC analysis of the obtained solution. The determination limit of the method is 12,5 mg/m3.

20

Terpentyna

84%

Kupczewska-Dobecka M. , Czerczak S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2006

|

tom Nr 2 (48)

159--187

PL

Terpentyna jest mieszaniną olejków eterycznych i żywic otrzymywanych z miękkich drzew iglastych. Zawiera głównie terpeny, które są powszechnie występującymi grupami naturalnych związków chemicznych z fragmentami szkieletu węglowego izoprenu (2-metylo-1,3-butadienu). Zidentyfikowano ponad 4000 terpenów. Główne składniki terpentyny to dwupierścieniowe monoterpeny: α-pinen, β-pinen i Δ3-karen o wzorze C10H16. Skład chemiczny terpentyny jest zmienny i zależy od źródeł pochodzenia i metod jej otrzymywania. Terpentyna znalazła zastosowanie głównie w syntezie organicznej jako substrat do produkcji kamfory i mentolu oraz jako rozpuszczalnik do farb, żywic, wosków, środków polerujących i czyszczących, a także w przemyśle perfumeryjnym i w praktyce weterynaryjnej jako środek wykrztuśny oraz antyseptyczny. Terpentyna występuje jako produkt uboczny w produkcji papieru i masy celulozowej (terpentyna siarczanowa). Pary terpentyny wydzielają się z pyłem drewna podczas jego piłowania i obróbki. Wartości medialnych stężeń śmiertelnych par terpentyny u szczurów wynoszą od 12 040 mg/m3 (w ciągu 6 h narażenia) do 20 104 mg/m3 (w ciągu 1 h narażenia). Dla myszy wartość CL50 wynosi 29 000 mg/m3 (2 h). Wartość LD50 dla szczurów po podaniu dożołądkowym wynosi 5760 mg/kg m.c. Wyznaczone wartości RD50 dla monoterpenów wynoszą: 7478,2 mg/m3 dla (+)-Δ3-karenu, 7560 mg/m3 dla terpentyny i 5854 mg/m3 dla (+)-α-pinenu oraz 7094 mg/m3 dla (+)-β-pinenu. Terpentyna nie jest klasyfikowana pod kątem działania rakotwórczego. Terpentyna może wchłaniać się do organizmu z układu pokarmowego, przez skórę i z układu oddechowego. Wchłanianie przez płuca wynosiło 60 ÷ 70%. Główne metabolity terpentyny to cis- i trans-verbenole, których produktami hydroksylacji są następnie diole. Rozpiętość oszacowanych dawek śmiertelnych po połknięciu terpentyny u ludzi jest duża i wynosi 15 ÷ 110 g. Pary terpentyny wykazują działanie drażniące na skórę, błony śluzowe i oczy, a także mogą powodować zmiany w parametrach spirometrycznych funkcji płuc. Skutkiem narażenia na terpentynę jest zarówno alergiczne, jak i niealergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Opisano przypadki wystąpienia skutków ostrego działania drażniącego na błony śluzowe nosa, oczu, skóry i dróg oddechowych, uszkodzenia nerek i śmierć po narażeniu zawodowym na pary terpentyny. Nie ma w dostępnym piśmiennictwie danych ilościowych charakteryzujących ostre narażenie inhalacyjne. W tartakach i zakładach stolarskich objawy podrażnienia oczu występowały u ludzi narażonych zawodowo na mieszaninę terpenów już o stężeniach rzędu 70 mg/m3. Obserwowane skutki można przypisać łącznemu działaniu terpenów i pyłów drewna o stężeniach 0,1 ÷ 4,6 mg/m3, dlatego danych tych nie wykorzystano do wyliczenia wartości NDS. Za wartość NOAEL terpentyny postanowiono przyjąć stężenie 225 mg/m3, które wyznaczono w eksperymencie na ochotnikach, podczas którego nie obserwowano objawów podrażnienia oczu, nosa, gardła i subiektywnych objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego (OUN) oraz statystycznie znamiennych zmian w parametrach funkcji płuc. Przyjmując współczynnik związany z wrażliwością osobniczą człowieka równy 2, proponuje się przyjąć stężenie 112 mg/m3 za wartość NDS terpentyny, a stężenie 300 mg/m3 za jej wartość NDSCh, ze względu na działanie drażniące związku. Wyznaczona wartość RD50 dla terpentyny wynosi 7560 mg/m3, stąd proponowana wartość NDS stanowi około 0,01 wartości RD50.

EN

Turpentine is a general term for crude oleoresin obtained from soft wood conifers. Turpentine is a mixture of substances, mostly terpenes (58%.65). Terpenes are an ubiquitous group of natural compounds, with over 4000 identified, derived from units of isoprene (2-methyl-1,3-butadiene). Major components of turpentine are α-pinene, β-pinene, Δ3-carene, which are bicyclic monoterpenes with the molecular formula of C10H16. Turpentine is a by-product in the paper and pulp industry. Terpene vapors are also released with the dust during the process of sawing and treating timber and boards.Turpentine was formerly the most widely used paint thinner. It is also used as a solvent for various resins, polishes, and waxes. Turpentine is used in veterinary practice as an expectorant, rubifacient, and antiseptic, owing to its anti-microbial properties. Turpentine is increasingly being used as a raw material for making chemicals; turpentine and its monoterpenes are employed in liniments, perfumery, and in the synthesis of camphor and menthol. LC50 values for turpentine vapor in rats of 20,104 mg/m3 for 1-hour exposure and 12,040 mg/m3 for 6-hour exposure have been established. Signs of acute turpentine intoxication included ataxia, tremor, convulsions, tachypnea, decreased tidal volume, and death due to sudden apnea. Turpentine has an RD50 of 7560 mg/m3. Turpentine is a skin and mucous membrane irritant and sensitiser, and in high concentrations, a CNS depressant. Various chamber studies in healthy volunteers have shown that there is significant reporting of eye, nose, and throat irritation from turpentine, pinenes and Δ3-carene for 2-hour exposures with light exercise at 450 mg/m3, as well as an increase of airway resistance. In occupational exposure study with healthy volunteers, it has been found that TLco and alveolar volume decrease after exposure. This study showed that healthy volunteers exposed to sawmill air contaminants experienced an acute inflammatory reaction in the upper airways. In occupational studies, the association between exposure to terpenes and acute effects on lung function with personal exposures ranging from 11 to 158 mg/m3 of terpenes has been evaluated. A significant decrease in the carbon monoxide lung diffusing capacity was identified. In setting exposure limits, chamber studies were considered. Based on the NOAEL value of 225 mg/m3 and the relevant uncertainty factors, a MAC (TWA) value was calculated at 112 mg/m3 for turpentine to minimize the potential for upper respiratory tract irritation. MAC (STEL) value of 300 mg/m3 is recommended. Notations “I” (irritating substance) and “A” (sensitising substance) are recommended.