Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Walidacja w projektowaniu usług ochrony zdrowia

100%

Łopyta B.

|

2012

|

tom R. 44, nr 1

34-35

2

Walidacja procesów cieplnych

80%

Tkaczyk T.

|

2009

|

tom R. 41, nr 11

43-46

EN

The basis for determining a safe process for thermally processed foods has not changed in over 90 years. Thermal processes are performed under control in most cases but validation of those processes is still a problem for some organizations. Law regulations require commercial sterility of thermally processed products or food safety. Except FDA regulations there are no clear law demands for thermal process validation. ISO standards (for example ISO 22000:2005, pkt. 8.2) require validation of processes and records from validation. Thermal process validation covers heat penetration (HP) tests and heat distribution (HD) tests. Procedures for those tests are published by Institute for Thermal Process Specialists (IFTPS) and they are recognized by most authorities. HD and HP tests shall be done for every product and for every retort by Process Authority. Process Authority shall also determine critical factors which have to be controlled and recorded by Operator during process realization. In addition inoculated pack tests can be done as a biological validation of process which allows evaluating whole food production process. Operator shall have complex knowledge about process and product to produce safe food. HP and HD tests can be done for other thermal process in food processing like smoking, cooking or thawing. Also those tests can be done as a part of sterilization process validation for medical devices (requirement of ISO 13485:2003 standard).

3

Modele empiryczne procesów w zastosowaniach dla instalacji energetycznych

80%

Świrski K. , Domański P. , Lewandowski J.

|

2002

|

tom T. 4, z. 22

1229-1238

PL

Artykuł przedstawia zagadnienia związane z zastosowaniem modeli empirycznych (opartych o dane doświadczalne procesu bez wykorzystywania równań fizykalnych) w najbardziej typowych projektach związanych z instalacjami energetycznymi obejmującymi m.in. optymalizację, regulację oraz walidację. Prezentowane są różne sposoby budowy modeli empirycznych oraz przykłady z wdrożeń przemysłowych.

EN

The paper considers application of empiric models (based on historical data with statistical approach with no physical analysis) in power industry. Base theory of most common empiric models used is presented together with examples of real industrial implementations.

4

Walidacja tabel dekompresyjnych w oparciu o rozkład dwumianowy

80%

Kłos R.

Polish Hyperbaric Research

|

2006

|

tom Nr 1(14)

59-73

PL

Systematyka i opis zjawisk towarzyszących dekompresji jest sprawą skomplikowaną ze względu na brak precyzyjnych metod pomiarowych monitorujących procesy zachodzące w tkankach żywego organizmu. Matematyczne sposoby opisu dekompresji odzwierciedlają jedynie część zachodzących podczas niej zjawisk. Opis taki polega najczęściej na możliwie jak najdokładniejszym dopasowaniu do danych eksperymentalnych stosunkowo prostej funkcji matematycznej. Takie modele matematyczne należy traktować jedynie jako sposób przewidywania programu dekompresji, nie zaś jako model zachodzących podczas niej procesów fizjologicznych [2]. Proces walidacji polega na zweryfikowaniu na podstawie danych z eksperymentów założeń dotyczących zagrożenia chorobą ciśnieniową - DCS. Materiał zawarty w artykule opracowano w ramach pracy pt.: "System głębokowodnych nurkowań trimiksowych1".

EN

The systematic study of the phenomena accompanying decompression is complex problem because of a lack of precise measurement methods to monitor the processes taking place in body tissues. The mathematical models used to describe the decompression process, reflect only a fragmentary part of the total phenomena taking place. They usually consist of trying to fit experimental data by means of relatively simple mathematical functions. Such mathematical models, however, should be treated as calculation methods for deriving decompression procedures, not as mathematical models of the physiological processes taking place during decompression [2]. The validation process is to verify the assumptions made in the decompression model by establishing a decompression sickness (DCS) risk function based on experimental dive data. This paper presents the result of a project entitled: "Deep Diving Trimix System", sponsored by the Naval Academy, Gdynia.

5

Analiza statystyczna wyników badań kąta zwilżania metodą osadzanej kropli

80%

Rogowska R. , Rogowski A.

|

2011

|

tom nr 3

PL

W pracy podjęto próbę weryfikacji statystycznej poprawności pomiarów kąta zwilżania metodą osadzanej kropli na urządzeniu UDPZ z wykorzystaniem powłok nałożonych metodą Arc-PVD wykonanych w ITeE-PIB dla wybranych cieczy modelowych. Wynikiem analizy jest szereg wniosków dotyczących zarówno konstrukcji aparatury pomiarowej (m.in. zwiększenie rozdzielczości zdjęć, automatyzacja pomiaru i wyboru zdjęcia), jak i organizacji pomiarów, m.in. zwiększenie i ujednolicenie liczby pomiarów, ścisłe badanie jednorodności powłok, usystematyzowanie zapisu wyników umożliwiającego szeroką analizę statystyczną - np. losowości wyników - i jej automatyzację

EN

The aim of this study was to statistically verify measuring accuracy of contact angle using sessile drop method conducted on the UDPZ device with the use of coatings laid by Arc-PVD method that were obtained at ITeE-PIB for selected model liquids. The result of analysis leads to several conclusions concerning both construction of measuring equipment (inter alia increasing definition in shots, automation of measuring process and shots selection) as well as organization of measuring process (enlarging and standardizing number of measurements, exact examination of coatings' homogeneity, systematization of result recording that allow broader statistical analysis of e.g. results randomness and its automation).

6

Optymalizacja i walidacja metody ADSRRS-fingerprinting - konstrukcja zestawu diagnostycznego do roznicowania genetycznego drobnoustrojow

70%

Krawczyk B. , Lewandowski K.

|

nr 2

95-113

7

Measures for validation of artificial neural netorks

60%

Szczepaniak P. S.

|

1998

|

tom Vol. 6, nr 1

93-101

EN

In this survey paper main criteria for qualitative evaluation of artificial neural networks are collected and briefly described. Two examples of approximation should provide a certain intuition on their worth in practical applications.

8

Akredytacja laboratorium, czyli czego nie należy się obawiać. Cz. 2: Walidacja

60%

Michalski R.

|

2011

|

tom R. 16, nr 5

42-46

9

Walidacja chromatografii gazowej stosowanej do oznaczania pozostalosci pestycydow fosforoorganicznych w owocach

60%

Krejpcio Z. , Suliburska J. , Wojcik A.

|

nr 1

39-43

10

Walidacja metody oznaczania mętności w wodzie

60%

Siedlecka K.

|

2009

|

tom R. 14, nr 2

31-33

11

Walidacja metody oznaczania zawartosci aldehydu glikolowego w preparatach dymu wedzarniczego

60%

Sobolewska A. , Cozel-Kasperek A. , Borys A. , Grzeskiewicz S.

Roczniki Instytutu Przemysłu Mięsnego i Tłuszczowego

|

2006

|

tom 44

|

nr 2

183-192

12

Ocena przydatności metody Oxi Top do oznaczania biochemicznego zapotrzebowania na tlen (BZT) w próbkach środowiskowych

60%

Gackowska A. , Gaca J. , Korcz D. , Mordel A.

|

2011

|

tom R. 19, nr 4

193-198

PL

Przeprowadzono oznaczanie biochemicznego zapotrzebowania na tlen (BZT) w próbkach środowiskowych (w wodzie i ściekach). Oznaczenia parametrów fizyczno-chemicznych w wodzie i ściekach mogą być wykonywane innymi metodami niż referencyjne, ale pod warunkiem, że metody te zostaną poddane walidacji. Takie wymagania stawiane są laboratoriom badawczym pracującym zgodnie z normą PN-EN ISO/IEC Ł 17025:2005+Ap 1:2007 Oznaczenie przeprowadzono metodą referencyjną zgodnie z PN-EN 1899-1 i metodą niereferencyjną Oxi Top. W celu sprawdzenia czy wyniki uzyskiwane metodą Oxi Top są wiarygodne przeprowadzono rozszerzoną walidację. Wyznaczono następujące parametry walidacyjne: selektywność, granicę oznaczalności, zakres dokładność, odzysk, powtarzalność, precyzja pośrednia. Określono kryteria akceptacji -wyników.

EN

The determination of biochemical oxygen demand (BOD) in environmental samples (in water and sewage) has been carried out. The determination of physico-chemical parameters can be performed by other methods than the reference one, provided that these methods will be validated. Such requirements are posed to the research laboratories working according to the standard: PN-EN ISO/IEC 17025:2005+Apl:2007. The determination was performed both by referential method according to PN-EN 1899-1 and non referential method Oxi Top. In order to verify whether the results obtained by Oxi Top method are reliable, the extended validation was carried out. The following validation parameters were determined: selectivity, limit of quantization, range, accuracy, recovery, repeatability and reproducibility. The criteria for acceptance of results have been determined.

13

Zasady uwiarygodniania wynikow w analityce fizykochemicznej i ocen sensorycznych

60%

Klossowska B.

|

tom 50

|

nr 03

32

14

Uznawanie kwalifikacji w kontekście uczenia się przez całe życie. Ustalenia – doświadczenia – dylematy

51%

Matusiak A.

Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses

|

2014

|

tom 15

63-74

EN

In the article the author describes the issue of recognition of qualifications in the context of learning throughout life, in which, as the synergy of formal, non-formal and informal learning, the recognition of knowledge, skills and competences acquired by various routes is of particular importance because it motivates and justifies making educational efforts at different stages of life. The conclusion is that from the political and educational point of view the formal recognition of the effects of non-formal and informal learning saves time and money and expands the possibilities of individuals in the labour market. Given the personal and social benefits, we should strive to create a system for the recognition /validation of learning outcomes regardless of when, where and how such effects have been achieved. The author analyzes Recognition of Prior Learning (RPL) in Poland and abroad. She discusses in detail the RPL in Polish higher education. The author is of the opinion that ongoing discussions on creating a system of validation focus on the manner of its implementation and operation. Less commonly, they are concerned with the validity of such activities but they rather concentrate on the search for solutions that will give the answer how the system should look like in order to be effective, accessible and of high quality. A well-functioning quality assurance system allows one to build the confidence in the system. Creating such system requires co-operation, exchange of experiences, it as well as clear qualification standards and frameworks, and a well-developed assessment methods based on competence.

15

Walidacja metod alternatywnych badan kosmetykow i ich skladnikow

51%

Kosmetyki - Perfumy. Chemia Gospodarcza

|

1999

|

tom 43

|

nr 02

75-78

16

Automatyczna walidacja metod badawczych i pomiarowych. Cz. 1

51%

Topolnicka T. , Iwaniec M.

|

2008

|

tom R. 13, nr 6

36-40

PL

Celem każdego laboratorium jest wykonywanie pomiarów, które będą pewne. Aby to zapewnić, należy wypracować metody, które zapewnią wysoką jakość funkcjonowania metody pomiarowej. Dla laboratoriów, które są na początku drogi do walidacji swoich metod, może się ona wydawać długa i trudna, dlatego też autorzy tego artykułu mają nadzieję, że dostarczy on, choć w niewielkim stopniu, niezbędnej do przejścia tej drogi wiedzy. Artykuł został podzielony na dwie części. W pierwszej omówione zostanie ogólne podejście do walidacji i zostanie omówiona część wykorzystywanych metod statystycznych. W drugiej części oprócz kolejnej dawki statystyki opisany zostanie praktyczny sposób automatyzacji przeprowadzanych analiz statystycznych.

17

Optimization and validation of a SPME-GC-ECD methodology for the determination of organochlorine pesticides in natural spring waters from Portugal

51%

Cardoso A. S. , Feliciano S. A. , Rebelo M. H.

|

2009

|

tom Vol. 16, nr 2

137-153

EN

A simple and reliable methodology for the quantification of eight known organochlorine pesticides and metabolites, using a solid-phase microextraction technique (SPME) followed by gas chromatographic analysis with electron capture detection (GC-ECD) is described herein. Several parameters are studied for the SPME procedure, using two different fibres coatings (polydimethylsiloxane and polyacrylate) and the extraction efficiency is discussed using statistic tests and considering the properties of the extracted compounds, salt concentration of the water solution and the structure of the fibre coating. After selecting the best extraction conditions, the method performance is tested in terms of linearity, limits of detection and quantification, trueness, repeatability and intermediate precision, following the recommendations of the international standard ISO/IEC 17025. The method shows good linearity for the tested concentration range, with coefficients of estimation ranging from 0.9931 to 0.9984. Limits of detection from 6.1 to 10.3 ngldm3 are obtained. Analytical recoveries, repeatability and intermediate precision are calculated in ultra-pure, bottled and lap water, with recoveries values ranging from 75.3 to 117.0%, repeatability of relative standard deviation (RSD) values from 6.4 to 17.0% and precision RSD values from 7.8 to 20.8%. The methodology is then successfully applied to fifty natural spring waters from Sintra and Odivelas municipalities in Portugal.

PL

Opisano prostą i wiarygodną metodę ilościowego oznaczania 8 powszechnie używanych pestycydów chloroorganicznych i ich metabolitów. Do analizy stosowano technikę mikroekstrakcji do fazy stacjonarnej (SPME), a następnie chromatografii gazowej z detektorem wychwytu elektronów (GC-ECD). Metodą SPME było badanych kilka parametrów z użyciem dwóch różnych włókien (polidimetylosiloksanu i poliakrylanu). Wydajność ekstrakcji badano za pomocą testów statystycznych i biorąc pod uwagę właściwości ekstrahowanych substancji, stężenie soli w badanych roztworach wodnych i strukturę powierzchni włókien. Po wybraniu najlepszych warunków ekstrakcji omawiana metoda była sprawdzana zgodnie z zaleceniami normy międzynarodowej ISO/IEC 17025. Przedstawiana procedura była z sukcesem wykorzystana do analizy 50 wód źródlanych z 15 miejscowości powiatów Sintra i Odivelas w Portugalii.

18

Wewnętrzna walidacja metody kwantyfikacji dna z wykorzystaniem zestawu Quantifiler® Human DNA Quantification Kit i aparatu 7500 Real-Time PCR System wraz z oprogramowaniem Hid Real-Time PCR Analysis Software V 1.1 w Zakładzie Biologii Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji

51%

dr Zbieć-Piekarska R. , Spas A.

Problemy Kryminalistyki

|

2014

|

nr 284

PL

Celem przedstawionych badań było przeprowadzenie w Zakładzie Biologii Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji walidacji wewnętrznej metody kwantyfikacji DNA z wykorzystaniem zestawu Quantifiler® Human DNA Quantification Kit firmy Applied Biosystems, służącego do oznaczania całkowitej ilości DNA ludzkiego przy współpracy z aparatem 7500 Real-Time PCR System wraz z oprogramowaniem HID Real-Time PCR Analysis Software v1.1. Wyboru parametrów istotnych z punktu widzenia rutynowo prowadzonych badań dokonano na podstawie zaleceń grupy roboczej ds DNA ENFSI tj. Recommended Minimum Criteria of the Valiation of Various Aspects of the DNA Profiling Process. Ocenie poddano: czułość, liniowość, zakres metody oraz precyzję z uwzględnieniem powtarzalności i odtwarzalności wewnątrzlaboratoryjnej. Dodatkowo podjęto próbę ustalenia, czy zasadna jest kontynuacja analiz genetycznych, jeżeli wskazania aparatu 7500 Real-Time dają wynik negatywny, tj. nie wykazały obecności DNA jądrowego przy jednoczesnych prawidłowych wskazaniach dla kontroli wewnętrznej IPC. Na podstawie przeprowadzonych eksperymentów walidacyjnych stwierdzono, że zakres, w jakim walidowana metoda spełniła zadane wcześniej kryteria akceptacji, jest satysfakcjonujący, biorąc pod uwagę specyfikę badań wykonywanych w naszym laboratorium. Niemniej bardzo uważnie należy interpretować negatywne wskazania aparatu 7500 Real-Time PCR System, sugerujące brak obecności DNA jądrowego przy jednoczesnych prawidłowych wskazaniach dla kontroli wewnętrznej IPC. Okazuje się bowiem, że nie jest zasadne odstępowanie od dalszej analizy tego rodzaju próbek z uwagi na możliwość zastosowania nowych bardzo czułych zestawów do amplifikacji DNA, które niejednokrotnie pozwalają na uzyskanie pełnego profilu DNA. Podsumowując, walidacja metody kwantyfikacji DNA z wykorzystaniem zestawu Quantifiler® Human DNA Quantification Kit i aparatu 7500 Real-Time PCR System wraz z oprogramowaniem HID REAL-TIME PCR Analysis Software V1.1 została zakończona pozytywnie, w związku z czym metoda mogła zostać wdrożona i być rutynowo wykorzystywana do oznaczania całkowitej ilości DNA ludzkiego w próbkach biologicznych będących przedmiotem badań kryminalistycznych w Zakładzie Biologii CLKP.

EN

The aim of the present study was the internal validation of a DNA quantification method employing the Quantifiler® Human DNA Quantification Kit from Applied Biosystems, used for the quantification of human total DNA, coupled with the 7500 Real-Time PCR System and the HID Real-Time PCR Analysis Software v1.1, performed at the Biology Department of the Central Forensic Laboratory of the Police. The selection of parameters relevant to the laboratory’s routine casework was made based on the ENFSI DNA Working Group recommendations included in the document Recommended Minimum Criteria for the Validation of Various Aspects of the DNA Profiling Process. The assessment regarded: sensitivity, linearity, range covered by the method and precision, including intralaboratory repeatability and reproducibility. Moreover, an attempt was made to determine whether continuation of genetic analyses is rational if the 7500 Real-Time system reads are negative, i.e. no nuclear DNA is detected, while the internal positive control (IPC) results are correct. Based on the conducted validation experiments, it was found that the extent to which the validated method met the predetermined acceptance criteria is satisfactory, taking into account the specificity of the tests conducted in our laboratory. However, any negative indications of the 7500 Real-Time PCR System, suggesting no presence of nuclear DNA along with correct results obtained for the IPC, should be interpreted very carefully. Apparently, it is not rational to discontinue further analyses of such samples due to the availability of very sensitive new DNA amplification kits which often allow obtaining a full DNA profile. To sum up, the validation of the DNA quantification method employing the Quantifiler® Human DNA Quantification Kit coupled with the 7500 Real-Time PCR System and the HID REAL-TIME PCR Analysis Software V1.1 was successful, therefore the method could be implemented and routinely used for the quantification of human total DNA in biological samples subject to forensic analyses conducted at the Biology Department of the Central Forensic Laboratory of the Police.

19

Weryfikacja i walidacja dynamicznych modeli symulacyjnych procesów logistycznych

51%

Karkula M.

|

2012

|

tom nr 2

PL

W artykule omówiono zagadnienia związane z weryfikacją i walidacją dyskretnych modeli symulacyjnych, będących ważnym narzędziem badaczy zajmujących się analizami procesów i systemów logistycznych. Omówiono podstawowe techniki wykorzystywane do przeprowadzenia weryfikacji i walidacji oraz zaprezentowano rozwiązania wspierające te techniki w pakietach symulacji dyskretnej sterowanej zdarzeniami.

EN

The article discusses issues related to verification and validation of simulation models, which are an important tool for researchers in the analysis of processes and logistics systems. The basic techniques used for the verification and validation, and presented solutions that support these techniques in discrete event simulation package are discussed.

20

Digital simulation of the gas-dynamic phenomena caused by bounce, experiment and validation

51%

Dziurzyński W. , Krach A. , Pałka T. , Wasilewski S.

|

2010

|

tom Vol. 55, no 3

403-424

EN

The transient nature of air parameters in mine headings is a result of natural and technological disturbances in mine ventilation conditions; these disturbances are usually directly caused by changes in heading geometry, the operational status of fans, and gas emissions. The more significant transient states are those caused by disturbances resulting from mine disasters since they are often accompanied by violent events constituting serious health and life hazards for people working underground. When working bouncing beds, tremors and bounces occur that create gas-dynamic phenomena causing transient states . There are some known examples of transient states of air parameters in mine headings, recorded during the occurrence of gas-dynamic phenomena, such as following tremors and bounces in the Zabrze-Bielszowice coal mine in 1996 and 1999 (Wasilewski, 2005). This paper also discusses the tremors and bounces noted in the 814a longwall, 405wg seam in Bielszowice mine in 2009. The mine heading gas monitoring systems commonly used by collieries, apart from their supervision function with signalling emergency and alarm states, constitute an important source of data for mine underground environmental parameters in both normal and emergency states. The archived measurement data thus accumulated is an excellent source of cognitive material that can be used for the extensive analysis of cases and events, and research into transient states, including model investigations using computer simulation methods. The development of ventilation process computer simulation systems - such as VentZroby - has focussed on topics such as fire issues, and the distribution of methane in goaf and - more recently - in longwall areas during the operation of machines including combined cutter loaders. Experience has shown that the credibility of any simulation results depends on the validity of the assumed models, and the adequate matching of the model parameters to real conditions. For this, the fact that methods based on observation and experiment are used to identify and validate models is important. The data collected by gasometric systems provides abundant research material for the verification and validation of models, often complementing data obtained by expensive in-situ experiments. This paper presents the recorded gas monitoring system figures reflecting the transient states of air parameters created by tremor and bounce in the Bielszowice mine 814a longwall, 405wg seam. Because the event occurred during a "EUREKA 3943!" project to observe longwall methane concentration levels, project sensors also picked up valuable data relating to the transient air parameter event. The material thus collected was used to compare the recorded data with the results of the computer simulation of the effects as a sudden change in aerodynamic drag in the heading.

PL

Stany nieustalone parametrów powietrza w wyrobiskach kopalni powstają w wyniku naturalnych i technologicznych zaburzeń warunków przewietrzania, a bezpośrednią ich przyczyną są zwykle zmiany geometrii wyrobisk, stanu pracy wentylatorów czy emisji gazów. Szczególne znaczenie mają stany nieustalone wywołane zaburzeniami w wyniku katastrof, gdyż często towarzyszą im zdarzenia gwałtowne, które niosą zagrożenia dla życia i zdrowia załogi znajdującej się pod ziemią. W warunkach eksploatacji pokładów tąpiących występują również wstrząsy i tąpania, które wywołują zjawiska gazodynamiczne w wyniku których obserwowane są stany nieustalone parametrów powietrza w wyrobiskach kopalni. Znane są przykłady stanów nieustalonych parametrów powietrza w wyrobiskach kopalni rejestrowanych w czasie zjawisk gazodynamicznych np. po wstrząsach i tąpnięciach w kopalni Zabrze-Bielszowice w roku 1996 oraz 1999 (Wasilewski 2005). Do takich zdarzeń należały również omawiane w tym artykule wstrząsy i tąpnięcia w ścianie 814a pokład 405wg w kopalni Bielszowice obserwowane w roku 2009. Systemy monitorowania stanu atmosfery wyrobisk górniczych stosowane powszechnie przez kopalnie oprócz funkcji nadzoru z sygnalizacją stanów awaryjnych i alarmowych, stanowią ważne źródło danych o parametrach środowiska w podziemiach kopalni w warunkach normalnych oraz awaryjnych. Dane pomiarowe zgromadzone w archiwum stanowią znakomity materiał poznawczy dla szerokiej analizy przypadków i zdarzeń oraz prowadzenia badań stanów nieustalonych w tym również badań modelowych metodami symulacji komputerowych. Rozwój systemów symulacji komputerowej procesów wentylacji np. VentZroby, dotyczy min. w zagadnieniach pożarowych, rozkładu metanu w zrobach, a ostatnio rozkładu metanu w rejonie ścian w czasie pracy maszyn w tym urabiania kombajnem. Doświadczenia pokazują, że wiarygodność wyników symulacji zależy w dużej mierze od poprawności przyjętych modeli oraz właściwego dopasowania parametrów tych modeli do rzeczywistych warunków. Temu służą metody identyfikacji i walidacji modeli na podstawie obserwacji i eksperymentów. Dane zarejestrowane w systemach gazometrii dostarczają bogatego materiału badawczego do weryfikacji i walidacji modeli często uzupełniając dane uzyskane w czasie drogich eksperymentów in-situ. W artykule zostaną pokazane stany nieustalone parametrów powietrza powstałe w wyniku wstrząsu i tąpnięcia w ścianie 814a pokład 405wg w kopalni Bielszowice zarejestrowane w systemie gazometrii automatycznej. Ponieważ zdarzenie miało miejsce w okresie obserwacji i badań rozkładu stężenia metanu wzdłuż ściany prowadzonych w projekcie EUREKA 3943! to zostało zarejestrowane również przez czujniki w eksperymentalnym systemie badawczym. Tak obszerny materiał badawczy w tym systemie wykorzystano do porównania zarejestrowanych danych z wynikami symulacji komputerowej skutków w postaci gwałtownej zmiany oporu wyrobiska.