Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Wokół jednostki symbolicznej [ktoś1] dotknął [kogoś2 /czegoś] (studium semantyczno-kognitywne)

100%

Domogała A.

|

2016

|

nr 21

271-283

EN

The paper describes the symbolic unit [ktoś1] dotknął [kogoś2/czegoś] in the cognitive perspective. The starting point for a semantic-cognitive analysis in the present sketch are uses of the phrase excerpted from texts from various registers of contemporary Polish. Importantly, the author describes both concretizations and metaphorical extensions of the prototypical occurrence of the analysed unit. Basing primarily on the assumptions of cognitive grammar, she attempts to reconstruct the mechanisms initiating the emergence of specific uses of the analysed symbolic unit. She conducts an analysis of the senses of the phrase [ktoś1] dotknął [kogoś2/czegoś] within the framework of three domains: 1. physical space, 2. temporal, and 3. mental, and using the theory of image schemas.

2

Deprefiksacja czasownikowa w języku litewskim

100%

Ostrowski N. I.

|

tom 38

172-181

EN

This paper discusses the development of several Lithuanian prefixal verbs (su-bradžióti ‘to do a wrong thing’, iš-skìlti ‘to strike spark’, at-vérti / už-vérti ‘to open / to close’, iš-réikšti ‘to express’, ap-àkti ‘to go blind’) and their relation to simplex forms (bradžióti ‘wade; do a wrong thing’, skìlti ‘to strike spark’, vérti ‘to thread; to prick; to open; to close’, réikšti ‘to express, to mean’, àkti ‘to go blind’). What these forms have in common is deprefixation, a kind of retrograde derivation exemplified by subradžióti → bradžióti.

PL

Artykuł omawia rozwój kilku czasowników prefigowanych w języku litewskim (su-bradžióti ‘czynić źle’, iš-skìlti ‘rozpalać ogień’, at-vérti / už-vérti ‘otwierać / zamykać’, iš-réikšti ‘wyrażać coś, znaczyć’, ap-àkti ‘oślepnąć’) oraz ich stosunek do form nieprefigowanych (bradžióti ‘brodzić; postępować źle’, skìlti ‘rozpalać ogień’, vérti ‘nawlekać; przebijać; otwierać; zamykać’, réikšti ‘wyrażać; mieć znaczenie’, àkti ‘ślepnąć’). Cechą wspólną omawianej grupy jest deprefiksacja, rodzaj derywacji wstecznej ilustrowanej przez parę su-bradžióti → bradžióti. W jej wyniku czasownik nieprefigowany rozszerza swój zasób znaczeń o nowe pojęcie, pierwotnie ograniczone tylko do czasownika przedrostkowego.

3

Аналогия в процессе становления грамматической синонимии у глаголов в русском языке

100%

Колосова (Kolosova) Е. И. Y. I. , Казанский (Приволжский) федеральный университет

|

2011

|

tom 07

EN

The article deals with the problem of grammar synonimics of Russian verbs like «алкать – алчет/алкает; рыкать – рыкает/рычет» (found in their present tense forms), including conditions and reasons, bringing such synonyms to life, and the ways in which they keep on being used in the language. One can consider this research to be actual due to its historical (diachronic) aspect: the analysis of forms is based on a wide historical material, fixed in vocabularies throughout the entire period from 11th to 20th century. The research results in a description of reasons, making grammar synonimics to appear at the verb forms level, and of means synonimic pairs are divided (separated) in speech.

4

Co to jest życie? Preliminaria semantyczne

100%

Nowak T.

Linguistica Copernicana

|

2012

|

nr 1(7)

191-208

EN

The term used in the title has not so far been the subject of a more extensive linguistic reflection. The author of the paper aims at providing a disciplined description of lexical units containing the segment żyć with respect to their structure and meaning. The method of analysis is based on putting forward hypotheses in the form of analytical implications and subjecting them to falsification by bringing them down to contradiction. The content of the paper focuses on issues relating to reconstruction of the form of lexical units (on the basis of segment and supra-segment signals) and reconstruction of the hierarchy of meaningful components. In close relationship with the content of the analysed terms, also the notions wiedzieć ('to know') and robić ('to do/make') are discussed. The author tries to prove that those components belong to the semantic structure of the examined phrase; he also proposes a preliminary explication of meanings in the terms of natural semantic meta-language.

5

A sierpień zawsze dojrzewa na drzewach. Ile jednostek języka reprezentuje kształt dojrzeć?

88%

Kruk D.

Linguistica Copernicana

|

2014

|

nr 11

53-68

EN

The aim of the article is to distinguish lexical units which are represented by the form of dojrzeć. Dictionaries of contemporary Polish language describe dojrzeć as polysemous unit. The author argues with these descriptions and attempts to define the number of syntactic positions of the analyzed units containing the form dojrzeć, as well as their selectional restrictions. As a result, three lexical units of the following form are distinguished: [ktoś] dojrzał do [czegoś], [ktoś] dojrzał, [coś] dojrzało.

6

Українська авторська термінологія в системі iSybislaw (дієслово)

88%

Романюк [Romaniuk] Ю. В. I. V.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2014

|

tom 49

245-258

EN

The problem of authors’ terminology is well-known to all iSybislaw developers. It inevitably forces them to find a compromise between their desire to represent the content of a document as fully as possible and the need to protect the system from being cluttered with non-standard terminology. Recent publications in the journal Ukrainska mova (Ukrainian language) suggest that researchers are interested in a wide range of problems, in particular categorical-functional descriptions of the verb. The article by S. Sokolova and O. Achylova discusses the problem of verb translation. The authors use the terms aspektualnist’ (aspectuality), rody diieslivnoi dii (lexical aspects, or Aktionsarten) and vydova neitralizatsiia (aspect neutralization). Modern Ukrainian dictionaries of linguistic terminology contain only the first two terms. In the iSybislaw system, the following keywords are used for this document: aspektualnist’ (aspectuality), diieslovo (verb) and fazovist’ (phasicity). The term vydova neitralizatsiia (aspect neutralization) is not included. This term is new and refers to a situation when the aspectual meaning of a verb is irrelevant in translation from Ukrainian into nonSlavic languages. There is no need to include such terms in the iSybislaw system. The fact that the set of keywords used in iSybislaw relies on both the semantic potential of terms used in the indexed texts and terminological standards ensures efficient information retrieval.

7

Analiza semantyczno-składniowa wybranych jednostek z segmentem wystarczy

88%

Linsztet B.

Linguistica Copernicana

|

2016

|

nr 13

173-199

EN

The paper presents the results of the analysis of the following lexical units with the word wystarczy: cośa wystarczyło, żeby p; cośa wsytarczyło do tego, żeby p; cośa wystarczyło komuśn do czegośb; wystarczyło, że q, a p. On the basis of the analysis of their valency and the conducted tests, the author states that all these lexical items imply that an event/a state of affairs caused another event/state of affairs and that someone, basing on their knowledge about the world, could think that this would not have happened. Further research has proven that two of those lexical units - cośa wystarczyło komuśn do czegośb, and cośa wystarczyło do tego, żeby p - imply, moreover, that an event/a state of affairs, caused by another event/state of affaits, was somehow desired. It has also turned out that the speaker using cośa wystarczyło komuśn do czegośb or wystarczyło, że q, a p, informs that the resultant event/state of affairs occurred right after the causative event/state of affairs.

8

Wyrażenia percepcji słuchowej w analizach semantycznych Anny Wierzbickiej

75%

Żurowski S.

Prace Językoznawcze

|

2006

|

nr 8

117-127

EN

The definitions of the lexical unit ktoś słyszy coś (someone hears something) given in literature and Polish dictionaries, suggest the crucial semantic component of the unit under consideration are uszy (ears). Thus, słyszenie (‘hearing’) is ‘to, co się dzieje w uszach’ (‘something that happens in ears’). That simplified definition seems to be a very useful starting point of future analysis of the expressions of hearing perception.

9

O niektórych właściwościach nowych derywatów czasownikowych

75%

Kudra B.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

tom LXII

49-57

PL

Analizie poddano nowe derywaty czasownikowe, tworzone od podstaw polskich i obcych, które funkcjonują głównie w odmianie potocznej i środowiskowej. O ich tworzeniu decydują aktualne potrzeby nazewnicze nadawcy, cel i funkcje w tekście. Są one wynikiem kreatywności językowej nadawcy, potrzeby ekonomiczności, kondensacji treści i kompresji formy wypowiedzi.

EN

The subject of analysis are verbal derivatives created from Polish and foreign parent words functioning mainly in everyday life and in the community. Their creation is determined by the current onomastic needs of the speaker, the purpose and functions of the text. They are a result of language creativity of the speaker, the needs for economy, condensation of text and compression of the form of expression.

10

Языковая игра и языковая тенденция: понятийная корреляция (на примере современной транзитивации русских непереходных глаголов)

63%

Nekrylova O.

Path of Science

|

2017

|

tom 3

|

nr 10

4001-4005

UK

Статья посвящена выяснению вопроса о возможности корреляции между понятиями языковой игры и языковой тенденции, которая осуществляется на примере современной транзитивации русских непереходных глаголов. Данная корреляция конкретизируется выяснением возможности постепенного перехода от языковой игры в переходность непереходных глаголов к эмпирически подтверждаемой тенденции их транзитивации. Мнения исследователей языковой игры о возможности проявления такой тенденции подкрепляются примерами, свидетельствующими о постепенном переходе языковой игры в переходность непереходных глаголов в соответствующую языковую тенденцию.

EN

The article is devoted to the clarification of the question of the possibility of correlation between the concepts of language-game and the language trend, which is carried out on the example of modern transitive Russian intransitive verbs. Said correlation is concretized by elucidating the possibility of a gradual transition from a language-game to the transitivity of intransitive verbs to the empirically confirmed tendency of their transition. The opinions of the researchers of the language-game concerning the possibility of manifesting such a tendency are supported by examples that show the gradual transition of the language-game into the transitivity of intransitive verbs into the corresponding linguistic tendency.

11

Tautologia przedrostków werbalnych w gwarach

63%

Ejsmunt-Wieczorek I.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

tom LXIII

5-16

PL

Prefiksy werbalne, obok dwóch podstawowych funkcji: semantycznej i gramatycznej, mogą pełnić także funkcję tautologiczną. Proces tworzenia czasownikowych derywatów synonimicznych był żywy w polszczyźnie historycznej i przetrwał do dziś na gruncie gwarowym. Celem artykułu jest ukazanie procesów powstawania derywatów tożsamych na przykładzie materiału werbalnego pochodzącego z gwar południowomazowieckich, wskazanie ewentualnych przyczyn zjawiska tautologii oraz próba ustalenia, gdzie kończy się tautologia a zaczyna semantyka prefiksu.

EN

Verbal prefixes, apart from two basic functions i.e. semantical and grammatical, may also serve tautological functions. The process of creating verbal synonymous derivatives was alive in historical Polish language and remained alive in dialects. The purpose of this dissertation is to present the processes of creating corresponding derivatives on the example of a verbal material of southern Mazovian dialects, point possible causes of tautology phenomenon, as well as an attempt to determine where tautology ends and where prefix semantics starts.

12

Kilka uwag o znaczeniu czasownika zastanawiać się

63%

Nowak T.

Prace Językoznawcze

|

2012

|

nr 14

199-209

EN

The term used in the title so far has not been the subject of a more extensive linguistic reflection. The author of the paper aims at providing a disciplined description of lexical units containing the segment zastanawiać się with respect to their structure and meaning. The method of analysis is based on putting forward hypotheses in the form of analytical implications and subjecting them to falsification by bringing them down to contradiction. The content of the paper focuses on issues relating to the reconstruction of the form of lexical units (on the basis of segment and suprasegmental signals) and reconstruction of the hierarchy of meaningful components. In close relationship with the content of the terms of analysis, a discussion is presented on the basis of the following notions: ‘ktoś’, ‘wiedzieć’, ‘chcieć’, ‘powodować’, ‘stać się’, ‘robić coś’, ‘być gotowym powiedzieć’. The author tries to prove that those components belong to the semantic structure of the examined phrase; he also proposes a preliminary explication of meanings in terms of natural semantic meta-language.

13

Polisemia werbalna w gwarach

63%

Ejsmunt-Wieczorek I.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2017

|

tom LXIV

43-57

EN

The subject presented in the article is consistent with a discussion that has been taking place among linguists for years to define the phenomenon of polysemy in the language and setting bondaries between polysemy and monosemy. Thoise issues have been discussed multiple times in relation to general and historical, whereas, the subject of polysemantic words in dialects, in particular, verbal derivates, has not been widely described so far. The reason for this condition seems to be fragremantirity of lexico-graphic data and relatively little progress of works related to dialect wordformation. The purpose of this article is to present verbal polysemy origin mechanisms in dialects based on the available dialect sources and to compare his state with historical Polish language.

PL

Podjęty w artykule temat wpisuje się w trwającą od lat dyskusję językoznawców dotyczącą problemu definiowania zjawiska wieloznaczności w języku oraz stawiania granic między polisemią a monosemią. Zagadnienia te były kilkakrotnie poruszane w odniesieniu do polszczyzny ogólnej oraz historycznej, natomiast problem wyrazów polisemantycznych w gwarach, w szczególności derywatów czasownikowych, nie był jak dotąd szeroko opisywany. Za przyczynę takiego stanu rzeczy uznaje się fragmentaryczność danych leksykograficznych oraz stosunkowo niewielkie zaawansowanie prac nad słowotwórstwem gwarowym. Celem artykułu jest pokazanie mechanizmów powstawania polisemii werbalnej w gwarach na podstawie dostępnych źródeł gwarowych oraz porównanie tego stanu z polszczyzną historyczną.

14

Асаблiвасцi перадачы дзеяслова ў евангельскiм перакладзе Васiля Цяпiнскага

63%

Клiмаў I.

|

tom 7

PL

Artykuł poświęcono strategiom stosowanym przez białoruskiego protestanta, żyjącego w drugiej połowie XVI wieku w tłumaczeniu czasowników z starocerkiewnej ewangelii na język starobiałoruski. Autor artykułu uważa, że Ciapinski zachowałmorfemową strukturę czasowników i dlatego jego tłumaczenie przypomina synonimizację lub wariację oryginału. Tłumaczenie odzwierciedla proces formowania się pisemnej odmiany języka starobiałoruskiego

EN

The article deals with the main procedures and strategy of the Belarusian Protestant of the 2nd half of the 16 century Basil Tyapinsky for the translation into the Old Belarusian language of verbs from the Old Church Slavic Gospel which served to his as the original. It is concluded that Tyapinsky predominately preserved the morphemic structure of verbal lexicon, therefore his translation reminds a sinonimization or a variation of its original. Evidently it reflects a process on formation of written Old Belarusian language.

15

Użycie form praesens historicum w wybranych latopisach białorusko-litewskich

63%

Grabowska K.

Prace Językoznawcze

|

2012

|

nr 14

89-95

EN

Belorussian-Lithuanian chronicles are very important in the literature of the Grand Duchy of Lithuania. They were gradually modified from annual records to narrative forms, which made them similar to West-European chronicles. The analysis of the praesens historicum forms in two 16th-century chronicles: the Suprasl chronicle and Raczynski`s chronicle was made in the article. Both texts contain examples of the praesens historicum forms which very often appear in abundant forms of the past tense. The examples of the praesens historicum forms in plural shown in both chronicles deny one of the theories of the praesens historicum originating from the aorist. There are also other theories explaining the origin of the praesens historicum but they do not fully clarify this issue.

16

Motywacja czasowników w gwarach

63%

Ejsmunt-Wieczorek I.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2015

|

tom LXI

5-16

PL

Artykuł wpisuje się tematycznie w krąg zagadnień związanych z motywacją derywatów w słowotwórstwie gwarowym. Kwestia wielomotywacyjności rzeczowników była już kilkakrotnie omawiana w odniesieniu do konkretnych kategorii nominalnych. Celem artykułu jest natomiast ukazanie problemów związanych z ustalaniem kierunku motywacji dla werbalnych formacji gwarowych. Punktem wyjścia jest ukazanie rozbieżności w definiowaniu istoty pojęcia motywacji oraz zaprezentowanie omawianych w literaturze językoznawczej rodzajów motywacji. Dalsza część artykułu omawia dylematy związane z określeniem rodzaju i kierunku motywacji na przykładzie konkretnych czasowników pochodzących z gwar południowomazowieckich.

EN

The article thematically places itself in a circle of issues related to motivation of derivates in a dialectword-formation. The subject of multiple motivation of nouns has been frequently discussed in relation to specific nominal categories. Whereas, the purpose of this article is to present the issues connected with establishing motivation direction for dialect verbal formations. The starting point is to show discrepancies in defining the essence of motivation itself as well as to present types of motivations in linguistics literature. The subsequent part of the article discusses dilemmas related to specifying the type and direction of motivation based on the example of specific verbs originating from the southern Mazovia dialects.

17

Interferencje gwar kaszubskich w polszczyźnie w zakresie fleksji werbalnej obserwowane u osób bilingwalnych*

63%

Makurat H.

Prace Językoznawcze

|

2014

|

nr 16/4

67-79

EN

The article is the result of the field research conducted in the area of Kashubian dialects. The object of the research were interferences of the Kashubian dialects in the Polish language registered on the plane of verbal inflection. In this paper, an analysis of the collected language materials (including Polish speech by bilingual respondents) was made, which showed the influence of Kashubian in the area of: the use of Kashubian forms of the present and past tense, the use of Kashubian forms of the passive voice, the appearance of Kashubian non-personal forms and the imperative forms characteristic for Kashubian.

18

Czasowniki z przedrostkiem re- w dawnej i współczesnej polszczyźnie (na tle wybranych języków słowiańskich)

63%

Zarębski R.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

tom LXIII

143-158

PL

Celem artykułu jest opis czasowników z niesłowiańską cząstką re- w historii języka polskiego, z uwzględnieniem tła słowiańskiego. Omówiono: genezę i chronologię zjawiska, proces wydzielania się prefiksu re- z serii zapożyczeń łacińskich, zależności genetyczno-morfologiczne pomiędzy prefiksem re- a rodzajami podstaw słowotwórczych, relacje motywacyjne zachodzące pomiędzy derywatami czasownikowymi z re- a wyrazami motywującymi, semantykę czasowników z re- oraz uwarunkowania stylistyczno-pragmatyczne tych czasowników. Przeprowadzone badania pozwoliły ustalić, że prefiks re- ma długą tradycję w polszczyźnie, ale jego łączliwość jest ograniczona do podstaw genetycznie obcych. Wskazano także na polisemiczność prefiksu re-, która może zależeć od semantyki podstaw, oraz na przynależność czasowników z re- do specjalistycznej leksyki naukowo- technicznej. Podobnymi właściwościami charakteryzują się derywaty werbalne na re- także w innych językach słowiańskich.

EN

The article aims to describe verbs with non-Slavic prefix re- in the history of the Polish language, including the Slavic background. Discussed issues include: origins and chronology of the phenomenon, the process of evolution of the prefix re- from a series borrowings from Latin, genetic and morphological links between the prefix re- and the types root words, motivational relationships, semantics, as well as the stylistic and pragmatic characteristics of verbs prefixed by re-. It has been established through research that the prefix re- has a long tradition in the Polish language, but its connectivity is limited to genetically foreign roots. Also indicated has been the polysemy of the prefix and the fact that the re- verbs belong in a specialised scholarly and technical vocabulary. Similar properties characterise verbal derivatives prefixed with re- also in other Slavic languages.

19

Zmiany w paradygmacie koniugacyjnym od gockiego po współczesną niemczyznę

51%

Woźnicka M. , Uniwersytet im. Adama Mickiewicza , Marta Woźnicka. Od 2007 roku adiunkt w Zakładzie Gramatyki Opisowej Języka Niemieckiego Instytutu Filologii Germańskiej UAM (rozprawa doktorska pt.: „Die Wortfolge in der Erzählung «Unkenrufe» von Günter Grass” F. a. M. L. Z. j. g. , marado@amu.edu.pl

|

2015

|

tom 4

EN

Józef Darski, the author of the “Linguistic Model of Analysis” (“Linguistisches Analysemodell”) [1987; 2004] has underlined numerous times in his publications that his model of analysis is only appropriate for the synchronic description of a language. In his considerations Darski pursues precision, which on the one hand enables him to exemplify his model on a number of European languages, namely German, English, French and Polish, and at the same time lets him reach a level of abstraction that guarantees successful application of the mentioned model to research on other languages. Conversely, Michail L. Kotin [2008; 2012] has shown that Darski’s model can very well be used for diachronic research. The article presents the problems of describing the structure of synthetic grammar verb forms in Gothic, Old, Middle and New High German from a synchronic perspective, that is for each of the particular stages of the development of the German language and in Gothic, and from a diachronic perspective, taking into account the historical and comparative aspects, including the relevant language transformations and their role in the forming of the modern paradigm of verb conjugation. The research uses the model of linguistic analysis devised by Józef Darski; however the analysis, was extended by diachronic threads. Since within this article it is impossible to present a complete analysis of the historical language material, the microparadigmas of the indicative and subjunctive moods of both strong and weak verbs were chosen for this purpose.

DE

Der Autor des „Linguistischen Analysemodells“ [1987; 2004], Józef Darski, hat in seinen Publikationen mehrmals betont, dass sein Analysemodell ausschließlich synchron konzipiert ist, d.h. seine Methoden beziehen sich auf einen gegebenen synchronen Querschnitt einer gegebenen Sprache. In seinen Ausführungen strebt Darski nach Präzision, die ihm einerseits die Präsentation seines Modells am Beispiel gewählter europäischer Sprachen, u.a. des Deutschen, Englischen, Französischen und Polnischen ermöglicht, andererseits erlaubt sie ihm den Abstraktionsgrad zu erreichen, der die günstige Anwendung des Modells zur Untersuchung anderer Sprachen gewährleistet. Michail L. Kotin [2008; 2012] hat dagegen bewiesen, dass Darskis Überlegungen auch aus der Perspektive des Sprachwandels betrachtet werden können. Im Artikel werden die Probleme der Beschreibung von synthetischen verbalen Formen im Gotischen, Alt-, Mittel- und Neuhochdeutschen sowohl synchron, d.h. getrennt für das Gotische und jede einzelne historische Etappe des Deutschen, als auch diachron, d.h. im historischen Vergleich, der entsprechende Sprachwandelerscheinungen sowie ihre Rolle bei der Gestaltung des gegenwärtigen Verbalparadigmas berücksichtigt, behandelt. Die Analyse wird anhand des Modells von Józef Darski durchgeführt, wobei sie um diachronische Aspekte erweitert wird. Da im Rahmen dieses Beitrags unmöglich ist, die Analyse des ganzen historischen Sprachmaterials vorzunehmen, wurden zu diesem Zweck Mikroparadigmen des Indikativs sowie Konjunktivs starker wie schwacher Verben gewählt.

20

Грамматико-семантическая типология глаголов. Bозвратные новации в современном русском языке

51%

Шапошников В. Н.

Studia Rossica Gedanensia

|

2017

|

nr 4

59-71

RU

Рассматривается грамматико-семантическая типология глаголов. Выделяются морфосинтаксические классы глаголов в современном русском языке. Анализируется область возвратных глаголов, принципы их описания. Описываются новые явления возвратности и их типы в русском языке, выделяемые по логико-семантическому, деривационному и структурно-синтаксическому основаниям.

EN

In the article, the grammatical-semantic typology of verbs is considered. The morphosyntactic classes of verbs in the contemporary Russian language are noted. The reflexive verbs and the principles of their description are analyzed. New phenomena of reflexivity and its types in the Russian language are described, based on the semantic, derivational and syntactic criteria.