Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Zanieczyszczenie powietrza a stan zdrowia mieszkańców dużych miast województwa śląskiego

100%

Zofia M.-K. , Andrzej W.

Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician

|

2020

|

tom 65

|

nr 6

39-51

PL

Duże miasta woj. śląskiego, przede wszystkim na obszarze byłego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, charakteryzują się m.in. wysokim stopniem uprzemysłowienia, wyższym niż średni w kraju poziomem życia, a także bardzo wysokim stopniem zanieczyszczenia środowiska. Celem badania omawianego w artykule jest ocena poziomu wybranych rodzajów zanieczyszczeń powietrza w dużych miastach woj. śląskiego oraz ich porównanie z niektórymi charakterystykami stanu zdrowia ludności tego województwa w latach 2014–2016. W badaniu wykorzystano dane Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Głównego Urzędu Statystycznego. Zestawienie wartości wybranych mierników zdrowia ludności badanych miast z poziomem ich zanieczyszczenia pozwoliło stwierdzić, że w miastach o najwyższym poziomie zanieczyszczenia powietrza wartości mierników umieralności również były najwyższe, a wartości przeciętnego dalszego trwania życia noworodka – najniższe. Najgorszą sytuację pod względem obydwu czynników zaobserwowano w Chorzowie, Dąbrowie Górniczej i Rybniku, natomiast najlepszą – w Bielsku-Białej i Tychach.

2

Zależność między niską zasobnością gleb użytów rolnych w bor (B) i molibden (Mo) a umieralnością na niektóre nowotwory złośliwe w gminach województwa opolskiego

100%

Makowiecki J.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

1998

|

tom Vol. 5, nr 12

1151-1154

PL

W opracowaniu wykazano statystycznie istotną wyższą śmiertelność na wybrane nowotwory złośliwe w podzbiorach gmin z większym odsetkiem, w porównaniu do podzbiorów z mniejszym odsetkiem od średniej wojewódzkiej, gleb o niskiej zasobności boru i molibdenu.

EN

In the article the author indicates the statistically relevant increase in mortality rate caused by cancer in those subgroups of communes, where the percentage of soils containing lower amounts of molybdenum and boron is greater in comparison with subgroups with only slighty smaller than Opole Province medium level.

3

Typologia i deskrypcja endemii o długotrwale największych i najmniejszych współczynnikach umieralności na raka jelita grubego w obrębie województwa śląskiego

88%

Zemła B. , Banasik T. R. , Kołosza Z. , Rumińska-Krawczyk R.

Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine

|

2013

|

tom 16

|

nr 3

28-35

EN

Background: In the years 1999–2009, in Silesia voivodeship, 7339 males and 6635 females were died for the colorectal cancers (C18–C21, by ISCD&HRP, X revision). Mortality, especially among men increase. Mortality, among both sexes, is very unequal, taking into account a small administrative units (counties). Therefore an attempt looking for endemic areas with a long – time biggest and smallest mortality rates. Materials and methods: For the 13 974 cases of deaths because of the colorectal cancer, and at used demographic data, the following mortality rates were calculated to be average for 11 years period (in this two periods extreme, each 4-years): a) age specific (for 5-years age groups), b) crude rates („intensity rates”) for all ages and a particular administrative unit type of counties, c) age-adjusted (standardized) rates by direct M. Spiegelman’s method and the age structure of „world population” according to M. Segi’s and M. Kurihara’s method and modified by R. Doll’s. Age – adjusted mortality rates for particular counties (R1) to the whole voivodeship (R2) were compared with used 95% confidence interval for the ratio (R1/R2) according to O.S. Miettinen’s method. Basing on the data the endemic areas with a biggest and smallest cancer colorectal rates were described. Results: In the years 1999–2009 within Silesia voivodeship 13974 patients died because of the colorectal cancers, i.e. 52.5% males and 47.5% females. Standardized mortality rate for whole Silesia voivodeship is 20.9 per 100 thousands among males and 12.1/100 thousands among females (at the small increase between two periods comparising, i.e. 1999–2002:2006–2009 for females, and bigger among males). Standardized, average minimum mortality rate for the colorectal cancers for the whole Silesia voivodeship and the period 1999–2009 is 17.1/100 thousands for males (bieruńsko-lędziński county) and 10.0/100 thousands for females (myszkowski county); and maximum equaled to 27.9/100 thousands (Ruda Śl., town) for men and 16.5/100 thousands (Mysłowice, town) for women. The endemic areas of the biggest mortality rates for colorectal cancer among males, it following administrative units: Częstochowa (town) and with Mysłowice (town), and among females it: Sosnowiec (town) with Mysłowice (town) and Chorzów with Ruda Śl. (towns) (fig. 1D and 2D). Conclusion: There is a strong correlation (coherence) between the biggest mortality rates for colorectal cancer among males and females for endemic areas of towns (Chorzów + Ruda Śl.); as well a high risk to Częstochowa (males) and Sosnowiec and Mysłowice (females). These populations should have priming in screening examinations.

PL

Wstęp: W latach 1999–2009 na terenie woj. śląskiego zmarło z powodu raka jelita grubego (C18–C21, wg MSKChiPZ, X rewizja) – 7339 mężczyzn i 6635 kobiet. Umieralność, zwłaszcza wśród mężczyzn, wzrasta. Wspólną cechą dla obu płci jest nierównomierność w umieralności biorąc pod uwagę małe jednostki administracyjne (powiaty). Stąd próba poszukiwania endemii z długotrwale największymi i najmniejszymi współczynnikami umieralności. Materiał i metody: Dla 13 974 przypadków zgonów z powodu raka jelita grubego i użyciu odpowiednich danych demograficznych, obliczono dla 11-letniego okresu (w tym 2 skrajnych okresów 4-letnich) następujące rodzaje współczynników umieralności: a) cząstkowe (dla 5-letnich grup wieku), b) intensywności, czyli tzw. surowe (dla wieku ogółem i każdej jednostki administracyjnej typu powiat) i c) standaryzowane na 100 tys. (wg metody bezpośredniej M. Spiegelmana i struktury wieku „populacji świata” wg M. Segi i M. Kurihary w modyfikacji R. Dolla). Standaryzowane współczynniki umieralności dla poszczególnych powiatów (R1) porównywano do całego województwa śląskiego (R2) i szacowano 95% przedziały ufności dla ilorazu (R1/R2) przy użyciu metody O.S. Miettinena. W oparciu o te dane określono rejony endemii z największymi i najmniejszymi współczynnikami umieralności na raka jelita grubego. Wyniki: W latach 1999–2009 zmarło z powodu raka jelita grubego w woj. śląskim 13974 pacjentów, tj. 52,5% mężczyzn i 47,5% kobiet. Standaryzowany współczynnik umieralności na raka jelita grubego dla całego woj. śląskiego wyniósł 20,9/100 tys. dla mężczyzn i 12,1/100 tys. dla kobiet (przy niewielkim wzroście umieralności w porównywanych okresach, tj. od 1999–2002:2006–2009 – dla kobiet i większym dla mężczyzn). Standaryzowany, przeciętny minimalny współczynnik umieralności na raka jelita grubego dla całego województwa śląskiego i okresu 1999–2009 wyniósł 17,1/100 tys. dla mężczyzn (pow. bieruńsko-lędziński) oraz 10,0/100 tys. dla kobiet (pow. myszkowski); a maksymalny 27,9/100 tys. (Ruda Śl.) dla mężczyzn i 16,5/100 tys. (Mysłowice) dla kobiet. Endemie z największą umieralnością na raka jelita grubego wśród mężczyzn to następujące jednostki administracyjne: Częstochowa oraz Chorzów wraz z Rudą Śl., a wśród kobiet to: Sosnowiec wraz z Mysłowicami i Chorzów wraz z Rudą Śl. (rys. 1D i 2D). Wnioski: Istnieje duża zgodność (koherencja) pomiędzy największą umieralnością na raka jelita grubego wśród mężczyzn i kobiet dla endemii dużych miast (Chorzów + Ruda Śl.) oraz Sosnowca i Mysłowic (kobiety). Te populacje to priorytet do badań skryningowych.

4

Automatyczne mechanizmy dostosowywania wieku uzyskania uprawnień emerytalnych i wysokości świadczenia do przemian umieralności

75%

Szukalski P.

Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje

|

2016

|

nr 34(3)

53-70

PL

Wydłużanie się trwania życia, obserwowane w ostatnich dekadach i przewidywane w kolejnych, prowadzi do zmiany relacji między okresem aktywności zawodowej i pobierania świadczenia emerytalnego. Jednorazowe zmiany polegające na podwyższeniu wieku uzyskiwania uprawnień emerytalnych nie rozwiązują problemu, lecz prowadzą po pewnym czasie do konieczności wdrażania kolejnych zmian. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie stosowanych rozwiązań, które — w różny sposób i w różnym zakresie — próbują umożliwiać dostosowanie wieku uzyskania uprawnień emerytalnych i wysokości świadczenia emerytalnego do zachodzących zmian umieralności.

EN

Rising life expectancy has been observed during the last decades and this trend is anticipated to continue. It is related to changes in relation between the length of professional activity and duration of being pensioner. One-time changes of the most important parameters of pension system don't solve the problem and result in need for further changes. The aim of the article is to present solutions existing in the sphere of pension adjustments in the European countries, where some automatic mechanisms of pension system adjustment to increaseing life expectancy are developed.

5

Nadumieralność z powodu chorób układu krążenia jako czynnik depopulacyjny Łodzi i regionu

71%

Śmigielski W.

Konwersatorium Wiedzy o Mieście

|

2019

|

tom 32

|

nr 4

131-140

EN

Cardiovascular diseases (CVD) are the leading cause of mortality in Poland and in the EU as well. Cardiovascular death rate in Lodzkie Voivodeship is one of the highest in Poland. The aim of this paper is to compare the level of CVD mortality in the city of Lodz and nearby region with the Polish national level after elimination of the age factor. The result of analysis indicates that Lodzkie Voivodeship is characterized by the overmortality caused by cardiovascular disease of about 1,000 people every year.

PL

Choroby układu krążenia (ChUK) stanowią najczęstszą przyczynę zgonów zarówno w Polsce, jak i na terenie UE. Natężenie zgonów z powodu ChUK w województwie łódzkim należy do jednego z najwyższych w Polsce. Celem autora niniejszej pracy było porównanie poziomu umieralności z powodu ChUK w Łodzi i w regionie z poziomem ogólnokrajowym przy zniwelowaniu czynnika demograficznego. Wyniki przeprowadzonych analiz wskazały, że województwo łódzkie charakteryzuje się nadumieralnością z powodu ChUK, sięgającą średniorocznie blisko 1000 osób, przy tym wskazana niekorzystna sytuacja utrzymuje się już od kilkunastu lat.

6

Umieralność w starszych grupach wieku – ujęcie chorologiczne

63%

Grzelak-Kostulska E. , Hołowiecka B. , Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu I. G. , Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu I. G.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica

|

2013

|

tom 297

EN

The aim of the presented analysis was to update the knowledge on the topic of mortality among senior citizens in Poland. The following article presents a compilation of data concerning mortality rate in relation to various age groups, divided by location and by causes of death. The authors have managed to confirm that the spatial distribution of mortality in relation to various age groups changes in accordance with the specificity of a particular region in respect of the general mortality trend. Higher mortality among younger age groups was noticed in regions with lower life expectancy, whereas, locations with a larger proportion of the old were characterised by the highest values only among senior citizens. It was also proved that together with the transition from one age group to another, the causes of death differ; firstly, cancer dominates, while in the later age deaths are usually caused by the failure of the circulatory system. Moreover, a territorial distribution was confirmed as northern Poland is characterised by higher mortality caused by tumours, while in southern Poland circulatory problems predominate. There are also some regions were those tendencies vary from relatively high to rather low values.

PL

Celem analizy było poszerzenie i zaktualizowanie wiedzy na temat zjawiska umieralności wśród seniorów w Polsce. W pracy prześledzono zmienność współczynnika umieralności w wybranych grupach wieku w układzie terytorialnym oraz określono główne przyczyny zgonów. Potwierdzono, że przestrzenny rozkład natężenia umieralności w poszczególnych grupach wieku ludności zmienia się wraz ze specyfiką danego obszaru w zakresie ogólnej umieralności. Tam, gdzie jest ona wyższa, pojawia się większa umieralność w niższych badanych przedziałach wieku i odwrotnie, tam, gdzie czas trwania życia ludności Polski jest najdłuższy, współczynnik najsilniej zaznacza się w najstarszych grupach wieku. Udowodniono także, że wraz z wiekiem istotnej modyfikacji podlegają przyczyny zgonów, przechodząc od większego udziału umieralności związanej z chorobami nowotworowymi ku zgonom wywołanym przez choroby układu krążenia. Stwierdzone terytorialne prawidłowości wskazują, iż północną część Polski można kojarzyć z większym natężeniem umieralności na skutek chorób nowotworowych a południową z istotniejszym wpływem na zgony chorób układu krążenia, jednak zidentyfikowano regiony, w których udział zgonów zmieniał się od relatywnie wysokiego do relatywnie niskiego.

7

Dynamika regionalnych nierówności w zdrowiu w Polsce

63%

Łyszczarz B.

Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy

|

2014

|

nr 38

191-200

PL

Problematyka nierówności w stanie zdrowia stanowi jeden z najważniejszych obszarów badań i działań w obszarze współczesnej polityki zdrowotnej. Istotność problematyki nierówności w zdro-wiu znajduje odzwierciedlenie w strategicznych dokumentach dotyczących polityki zdrowotnej, zarów-no tych o charakterze krajowym, jak i międzynarodowym. Zgodnie ze stosowanym tu ujęciem prezen-towanym przez Światową Organizację Zdrowia nierówności zdrowotne „odzwierciedlają niepotrzebne i możliwe do uniknięcia różnice w stanie zdrowia, które uważane są za niesprawiedliwe”. W opracowaniu podjęto próbę uchwycenia dynamiki regionalnych nierówności w zdrowiu w Pol-sce. Nierówności w zdrowiu zidentyfikowano na podstawie zróżnicowania standaryzowanych wskaźników umieralności w powiatach w podziale na wiek oraz płeć. Zastosowano dane dotyczą-ce dwóch okresów: lat 1999–2001 oraz lat 2008–2010. Dynamikę nierówności w zdrowiu zidenty-fikowano przy wykorzystaniu analizy sigma konwergencji oraz cech rozkładu badanej zmiennej. Wyniki badania wskazują, że nierówności w zdrowiu w Polsce, rozpatrywane z punktu wi-dzenia różnic regionalnych, pogłębiły się między dwoma badanymi okresami. Sytuacja ta dotyczy-ła 5 z 6 analizowanych wskaźników umieralności. Tylko w przypadku kobiet w wieku 65 lat i więcej nie zaobserwowano pogłębiania się terytorialnych różnic w stanie zdrowia. Wyniki dają fragmentaryczny obraz nierówności zdrowotnych w Polsce. W badaniu skoncentro-wano się tylko na pomiarze tych nierówności w ujęciu terytorialnym, nie przeanalizowano natomiast wpływu czynników społeczno-ekonomicznych na kształtowanie zróżnicowania w stanie zdrowia.

EN

Issue of health inequalities constitutes one of the most important areas of research and actions in contemporary health policy. The importance of health inequalities is reflected in strategic health policy documents, both the national ones and these concerned with the international health problems. Accord-ing to World Health Organization point of view, which is also used herein, health inequalities “reflect unnecessary and avoidable differences in health status, that are considered to be unfair”. The purpose of the paper is to investigate the dynamics of regional health inequalities in Po-land. The health inequalities were identified by using variation in age- and gender-specific stand-ardised mortality ratios in the districts (powiats) of Poland. The timespan of the analysis covers two periods, years 1999–2001 and years 2008–2010. The dynamics of health inequalities was measured with the use of Sigma-convergence analysis as well as analysis of the variable distribution. The results show that the regional health inequalities in Poland increased between the two in-vestigated periods. This conclusion applies to 5 of 6 of the analysed mortality measures. Only in the case of 65 or older females the territorial health inequalities did not increase. The results present only limited evaluation of health inequalities in Poland. The research con-centrates on the measurement of territorial inequalities, while the impact of socio-economic factors on shaping the differences in health status was not analysed.

8

Zróżnicowanie długości życia w zależności od płci i wykształcenia

63%

Nocko A.

Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician

|

2017

|

nr 8

PL

W artykule opisano badanie umieralności i trwania życia w zależności od płci i poziomu wykształcenia. Do oceny zjawiska zastosowano wskaźnik częściowego trwania życia osób w wieku od 30 do 69 lat (e30—69). Badanie przeprowadzono dla lat 2002 i 2011. W pierwszym jego etapie oszacowano, metodą Chianga, tablice trwania życia dla osób w wieku 30 lat i więcej według płci oraz czterech grup wykształcenia. Następnie obliczono parametr e30—69. Otrzymane wyniki potwierdziły, że trwanie życia jest zróżnicowane zależnie od płci i wykształcenia. W przypadku osób z wyższym wykształceniem odnotowano dłuższe trwanie życia niż w przypadku osób z wykształceniem niższym. W badanych latach obserwowano wydłużenie trwania życia osób w wieku 30—69 lat z wyjątkiem kobiet z wykształceniem co najwyżej gimnazjalnym. W przypadku kobiet odnotowano mniejsze zróżnicowanie wartości oszacowanego parametru trwania życia pomiędzy najwyższym i najniższym wykształceniem niż u mężczyzn.

EN

The research on mortality and life expectancy by sex and education level was described in the article. To assess this phenomenon partial life expectancy rate of persons aged from 30 to 69 was used (e30—69). The research was conducted for the years 2002 and 2011. At the first stage life expectancy tables for people at the age of 30 and more, by sex and four groups of education, were estimated by Chiang’s method. Then on this basis the parameter e30—69 was computed. The obtained results confirmed that life expectancy is differentiated by sex and education. Longer life expectancy was noticed for people with higher 52 Wiadomości Statystyczne nr 8 (675), 2017 education than for those with lower education. In the analysed period life expectancy of persons aged 30—69 was extended, except for women with at most lower secondary education. For women, the value of the assessed partial life expectancy parameter was less differentiated between the highest and the lowest level of education than for men.

9

Survival in multiple sclerosis correlates to the level of hygiene and mortality

63%

Cendrowski W.

Aktualności Neurologiczne

|

2016

|

tom 16

|

nr 1

4-8

EN

Introduction: Survival of patients with multiple sclerosis is a complex variable determined by several factors. Objective of the study was to ascertain the association between the level of hygiene well as regional mortality and survival of patients with multiple sclerosis. Study design: The study of relation between variables included 14,200 multiple sclerosis patients (male – 6,025, female – 8,175) who died in the period 1981–2010 in Poland. The average survival of male and female patients with multiple sclerosis correlated to the marker of hygiene level (the late mortality in infants rate per 1,000 live births) and average, annual, sex-adjusted mortality rates for multiple sclerosis in towns and in the countryside of Poland (1981–2010). All demographic data were obtained from the Central Statistical Office in Warsaw. Results: A longer survival of male and female patients with multiple sclerosis showed a significant correlation to a higher hygiene level in Poland: r = -0.867, r = -0.902, p = 0.0001. Sex-adjusted mortality rates for women with multiple sclerosis in towns and villages were much higher than the analogous rates for men with multiple sclerosis; p = 0.0001, p = 0.019. A longer duration of life in male and female patients with multiple sclerosis demonstrated a strong, inverse correlation to a lower mortality in the countryside: r = -0.803, r = -0.630, p = 0.0001. The survival of women with multiple sclerosis did not show correlation to sex-adjusted mortality rates in towns: r = -0.126, p = 0.90. Conclusions: The higher level of hygiene was associated with the longer survival of multiple sclerosis patients. The survival of male and female patients with multiple sclerosis showed an inverse correlation to the lower mortality in rural regions. The duration of life in women did not correlate to the higher mortality in towns.

PL

Wprowadzenie: Przeżycie chorych na stwardnienie rozsiane jest złożoną zmienną zależną od licznych czynników. Celem badania było stwierdzenie asocjacji między poziomem higieny oraz regionalną umieralnością i przeżyciem chorych na stwardnienie rozsiane. Metoda: Badanie relacji między zmiennymi objęło 14 200 chorych na stwardnienie rozsiane (mężczyźni – 6025, kobiety – 8175), którzy zmarli w latach 1981–2010 w Polsce. Przeciętne przeżycie mężczyzn i kobiet ze stwardnieniem rozsianym skorelowano z miernikiem poziomu higieny (współczynnikiem późnej umieralności niemowląt na 1000 żywych urodzeń) oraz z przeciętnymi, rocznymi, dostosowanymi do płci współczynnikami umieralności na stwardnienie rozsiane w miastach i na wsi Polski (1981–2010). Wszystkie dane demograficzne uzyskano z Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie. Wyniki: Dłuższe przeżycie mężczyzn i kobiet ze stwardnieniem rozsianym wykazało istotną korelację z wyższym poziomem higieny w Polsce: r = −0,867, r = −0,901, p = 0,0001. Dostosowane do płci współczynniki umieralności kobiet ze stwardnieniem rozsianym w miastach i na wsi były znamiennie wyższe niż analogiczne współczynniki u mężczyzn: p = 0,0001, p = 0,019. Dłuższe przeżycie mężczyzn i kobiet ze stwardnieniem rozsianym cechowało się mocną, odwróconą korelacją z niższą umieralnością na wsi: r = −0,803, r = −0,630, p = 0,0001. Długość życia kobiet nie korelowała z wyższą umieralnością w miastach: r = −0,126, p = 0,90. Wnioski: Im wyższy był poziom higieny, tym dłuższe było przeżycie chorych na stwardnienie rozsiane. Przeżycie mężczyzn i kobiet ze stwardnieniem rozsianym wykazało odwróconą korelację z niższą umieralnością na wsi. Długość życia kobiet nie korelowała z wyższą umieralnością w miastach.

10

Różnice w śmiertelności spowodowanej udarem mózgu w populacji miejskiej i podmiejskiej – dane literaturowe i obserwacje własne

63%

Dobrakowski P. , Pierzchała K. , Świątkowska-Flis B.

Annales Academiae Medicae Silesiensis

|

2012

|

tom 66

|

nr 3

7-11

EN

The purpose of this study was to analyze the literature about stroke mortality in diff erent areas (rural, urban) and present our observations from stroke ward of Szpital Wojewódzki im. NMP w Częstochowie in 2009. This paper reports data of 39 deaths from 294 stroke incidents in 2009. Patients were citizens of Częstochowa and nearby rural areas. Our study shows diff erences in reactions to stroke signs. Advantage of direct hospital visitors without calling the emergency, longer time of reaction suggests that their knowledge of stroke time-dependent therapies was limited.

PL

W niniejszej pracy omówiono różnice w śmiertelności okołoudarowej między terenami miejskimi i podmiejskimi na podstawie danych z piśmiennictwa oraz z własnej analizy dotyczącej śmiertelności w wyniku udaru mózgu na Oddziale Udarowym Szpitala Wojewódzkiego im. NMP w Częstochowie w 2009 r. We własnym materiale klinicznym analizie poddano dokumentację 39 zgonów z populacji 294 chorych hospitalizowanych z powodu chorób naczyń mózgu w 2009 r. (mieszkańców Częstochowy i pobliskich miejscowości podmiejskich). Wykazane różnice w badaniach własnych zdają się potwierdzać tezę o odmiennych sposobach reagowania na objawy udaru. Przewaga zgłoszeń do szpitala z pominięciem pogotowia ratunkowego i prawdopodobnie dłuższy czas od wystąpienia objawów do zgłoszenia się do szpitala wskazuje na nadal niedostateczną wiedzę wśród społeczeństwa o nowych, zależnych od czasu zgłoszenia się, możliwościach leczenia udaru niedokrwiennego mózgu.

11

Wykluczeni z życia

63%

Podniesińska M.

Student niepełnosprawny. Szkice i rozprawy

|

2017

|

nr 17(10)2017

77-91

EN

This article is dedicated to the issues of health and mortality rates in the world. It presents data on life expectancy for different groups in different countries and explained the reasons for disparities between them. Article also describes the health systems in some regions of the world and pointed out the way to improve them.

PL

Artykuł poświęcono problematyce zdrowia i umieralności na świecie. Przedstawiono dane dotyczące oczekiwanej długości życia dla różnych grup ludności w poszczególnych krajach i wyjaśniono przyczyny dysproporcji między nimi. Opisano także systemy opieki zdrowotnej w niektórych regionach świata i wskazano drogę do ich poprawy.

12

OWDOWIENIE I OSIEROCENIE W III RP: PERSPEKTYWA POLITYKI SPOŁECZNEJ

63%

Szukalski P.

Polityka Społeczna

|

2018

|

tom 45

|

nr 7(532)

9-15

EN

Death is an event which affect family life forcing in-depth modifications. Last twenty five years is a period when rapid mortality decline is observed in Poland what in theory should lower probability of losing family members and should postpone orphanhood or widow(er)hood. The paper is aimed at estimating – with use of data collected by the Polish Central Statistical Office (GUS) and the Polish Social Insurance Institution (ZUS) – how a frequency of death of family members is evolving after 1990.

PL

Zgon to zdarzenie, którego wystąpienie w życiu rodziny prowadzi do modyfikacji całego życia. Ostatnie ćwierćwiecze to okres szybkiego obniżania się poziomu umieralności, co teoretycznie powinno obniżać prawdopodobieństwo utraty bliskich oraz prowadzić do późniejszego występowania sieroctwa czy owdowienia. Celem artykułu jest wskazanie – na bazie danych GUS i ZUS – w jakim stopniu po roku 1990 następuje zmiana częstości utraty osób bliskich wskutek ich zgonu.

13

Determinants of self-rated health of a working population

63%

Bryła M. , Szymocha M. , Maniecka-Bryła I.

Medycyna Pracy

|

2015

|

tom 66

|

nr 1

17-28

PL

Wstęp: Samoocena stanu zdrowia stosowana jest w ochronie zdrowia i w konsekwencji wpływa na absencję chorobową populacji pracującej. Celem badania była ocena zależności między zmiennymi społeczno-ekonomicznymi, wybranymi formami zachowań prozdrowotnych a subiektywną oceną stanu zdrowia osób pracujących. Materiał i metody: Badaniem objęto 599 osób – 331 kobiet (55,3%) i 268 mężczyzn (44,7%) w wieku 18–67 lat, pracujących na terenie województwa świętokrzyskiego. Narzędziem badania był kwestionariusz zawierający pytania dotyczące stanu zdrowia i zachowań zdrowotnych w zakresie stylu życia. Przeprowadzono pomiary antropometryczne. W analizie statystycznej wykorzystano test niezależności Chi². W celu oceny wpływu wybranych cech na samoocenę stanu zdrowia badanych zastosowano analizę regresji logistycznej jedno- i wieloczynnikowej. Wyniki: W wieloczynnikowej analizie regresji logistycznej cechami istotnie zwiększającymi szansę bardzo dobrej lub dobrej samooceny stanu zdrowia okazały się: wiek do 39 lat (iloraz szans (odds ratio – OR) = 4,17; 95% przedział ufności (confidence interval – CI): 1,72–10,10; p < 0,002), wykształcenie wyższe (OR = 3,01; 95% CI: 1,04–8,70; p < 0,05) i dbałość o zdrowie (OR = 4,77; 95% CI: 2,81–8,09; p < 0,001). Wnioski: Pracujące osoby z wykształceniem wyższym mają lepszą kontrolę nad własnym zdrowiem i w konsekwencji lepszą jego percepcję. Konieczne jest monitorowanie samooceny stanu zdrowia pracujących jako istotnego wskaźnika oceny stanu zdrowia pracowników i zapotrzebowania na opiekę medyczną. Med. Pr. 2015;66(1):17–28

EN

Background: Self-rated health relates to the use of medical help and, as a consequence, determines sick leave in the population of employees. The aim of the study was to analyze the relationship between socioeconomic variables, selected forms of positive health behaviour and subjective evaluation of health in employees. Material and Methods: Five hundred and 99 subjects were included in the study – 331 females and 268 males, aged 18–67, working in the area of the Świętokrzyskie province. The authors’ survey questionnaire on the selected elements of the state of health and positive health behavior in life style has been used in the study. Anthropometric measures were carried out. A Chi² test for independence was used in the statistical analysis. In order to evaluate the effect of the selected factors on the self-rated health of the studied subjects the researchers have applied single- and multiple-factor logistic regression. Results: In the multiple-factor logistic regression the features contributing to good or excellent self-rated health were the following: age up to 39 (odds ratio – OR = 4.17; 95% confidence interval – CI: 1.72–10.10; p < 0.002), higher education (OR = 3.01; 95% CI: 1.04–8.70; p < 0.05) and care for health (OR = 4.77; 95% CI: 2.81–8.09; p < 0.001). Conclusions: Working people with higher education are characterized by a better control over their own health and, consequently, by a better perception of it. Monitoring self-rated health in a working population is an invaluable indicator in the evaluation of health in employees and the need for medical care. Med Pr 2015;66(1):17–28

14

Uwarunkowania i przebieg epidemii cholery w guberni mohylewskiej w 1848 roku

63%

Janicka I.

Przeszłość Demograficzna Polski

|

2018

|

tom 40

215-243

PL

Do czasów obecnych miało miejsce sześć pandemii cholery, z których druga była jedną z najsilniejszych. Najbardziej tragicznie w historii wielu krajów zaznaczył się rok 1848, zwłaszcza Rosji, przez tereny której przeszła najsilniejsza epidemia. Z północno-zachodnich guberni Imperium największe straty w ludziach poniosła gubernia mohylewska, w której w ciągu sześciu miesięcy zachorowało ponad 48 tys. Ludzi (31,4% z nich zmarło). Epidemia wybuchła w powiecie orszańskim w dniu 29 maja, obejmując kolejno pozostałe powiaty i trwała w guberni do 29 listopada 1848 roku. Biorąc pod uwagę współczynnik zapadalności, najwięcej przypadków zachorowań odnotowano w powiecie orszańskim (139,6 osób na 1000 mieszkańców) oraz siennieńskim (92 osoby na 1000). W powiecie orszańskim największy był również współczynnik umieralności (40,3 osoby na 1000), zaś największa śmiertelność wystąpiła w powiecie mohylewskim, w którym zmarła ponad połowa (51,4%) wszystkich chorych. Przyczyną tak wielkich strat były między innymi warunki geofizyczne guberni, ale również społeczno-cywilizacyjne. Panujący wówczas głód, niedożywienie, a w konsekwencji osłabienie organizmów sprzyjały wysokiej zapadalności na cholerę, a brak wystarczającej znajomości choroby przez lekarzy skutkował wysoką śmiertelnością.

EN

There have been six cholera pandemics to date, the second of of which was the biggest. The year 1848, when the worst epidemic swept through the land, proved to be the most deadly in the history of many countries, Russia in particular. Among the Northwestern Russian governorates, it was that of Mogilev which suffered most and where, within six months, over 48,000 people fell sick, with 31.4% of them dying. The epidemic broke out in the district of Orsza on May 29, from where it spread into other districts and remained in the governorate until November 29, 1848. Taking the incidence rate into consideration, the highest number of infections was recorded in the districts of Orsza (139.6 people per 1,000 inhabitants) and Sienno (92 people per 1,000). The mortality rate was also the highest in the district of Orsza (40.3 people per 1,000), whereas the highest mortality rate occurred in the district of Mogilev, where over a half of those infected died (51.4%). The reasons for such huge losses included the geophysical conditions in the governorate and also social and civilizational determinants. Famine, malnutrition and weakened bodies favored the high incidence rate of cholera which, together with the inadequate knowledge doctors had of it, resulted in high mortality.

15

Zmniejszenie umieralności na stwardnienie rozsiane ma związek z niższym rozpowszechnieniem palenia papierosów wśród mężczyzn w Polsce

63%

Cendrowski W.

Aktualności Neurologiczne

|

2012

|

tom 12

|

nr 3

149-153

EN

Introduction: Longitudinal studies of multiple sclerosis (MS) demonstrated decrease of mortality rates (MR) throughout Europe and United States. The aim of this study was to explore possible a correlation between reduced MR in MS and prevalence rates (PR) of cigarette smoking (CS) in Poland. Method: The study was based on 10 272 MS patients (M – 4367, F – 5905) who died since 1982 thru 2008. Annual, average, crude MR (CMR) and sex-adjusted MR (SAMR) in MS per 100 000 population were correlated to PR of CS per 100 inhabitants in the general population and 2 subpopulations. Data were obtained from the Central Statistical Office and the Centre of Oncology in Warsaw. Results: CMR, SAMR in M and F were significantly higher in the years 1982–1995: 1.33 (SD 0.07), 1.19 (SD 0.13), 1.47 (SD 0.07) than in the years 1996–2008: p=0.000006, p=0.0002, p=0.0008. There was a decrease of CS PR in the years 1982–2008 in the general population (p=0.000003) and in M (p=0.0000004). No decrease of CS PR in F was found (p=0.127). CMR and SAMR among M with MS showed highly significant correlation to PR of CS in the period 1982–2008; r=0.673,p=0.0006; r=0.774, p=0.0001. No correlation was found between SAMR among F with MS and PR of CS: r=0.369, p=0.0910. Conclusion: Reduction of MS mortality was associated with a decreased incidence of CS in the general population and among males, but not among females.

PL

Wprowadzenie: Długookresowe badania stwardnienia rozsianego (SM) udowodniły spadek umieralności (U) w Europie i USA. Celem badania jest wykazanie związku między zmniejszeniem U na SM i rozpowszechnieniem palenia papierosów (PP) w Polsce. Metoda: Badania oparto na 10 272 chorych na SM (M – 4367, K – 5905), którzy zmarli w latach 1982–2008. Przeciętne, roczne, surowe współczynniki U (SWU) oraz dostosowane do płci współczynniki U (DPWU) w SM na 100 000 ludności skorelowano z rocznymi współczynnikami rozpowszechnienia (WR) PP na 100 mieszkańców w ogólnej populacji i 2 podpopulacjach. Dane uzyskano z Głównego Urzędu Statystycznego oraz z Centrum Onkologii w Warszawie. Wyniki: SWU, DPWU wśród M i K na SM były istotnie wyższe w latach 1982–1995: 1,33 (SD 0,07), 1,19 (SD 0,13), 1,47 (SD 0,07) niż w latach 1996–2008: p=0,000006, p=0,0002, p=0,0008. WR PP obniżyły się w latach 1982–2008 w ogólnej populacji (p=0,000003) i wśród mężczyzn (p=0,0000004), lecz nie wśród kobiet (p=0,127). SWU i DPWU wśród M z SM wykazały wysoką korelację z WR PP w latach 1982–2008; r=0,673, p=0,0006 i r=0,774, p=0,0001. Nie stwierdzono korelacji DPWU wśród K z SM i WR PP: r=0,369, p=0,0910. Wniosek: Spadek U na SM miał związek z rzadszym PP w ogólnej populacji i wśród mężczyzn, lecz nie wykazał asocjacji w podpopulacji kobiet w latach 1982–2008 w Polsce.

16

Zagrożenie chorobami nowotworowymi pracowników zakładów przemysłu gumowego w Polsce

63%

Wilczyńska U. , Szeszenia-Dąbrowska N. , Sobala W.

Elastomery

|

2003

|

tom T. 7, nr 1

17-25

PL

Przedstawiono wyniki badań epidemiologicznych dotyczących ryzyka zachorowania na raka u pracowników dwóch dużych zakładów przemysłu gumowego w Polsce. Jeden z nich produkował obuwie gumowe, drugi opony. Badania prowadzono metodą kohortową. Wyniki wieloletniej obserwacji 16 813 osób (8771 mężczyzn i 8042 kobiet) zatrudnionych co najmniej trzy miesiące w latach 1945-1985 przy produkcji obuwia gumowego wykazały istotnie zwiększone ryzyko zgonu z powodu chorób nowotworowych ogółem (mężczyźni: 678 zgonów, SMR=116, 95%CI: 107-125; kobiety: 506 zgonów, SMR=111, 95%CI: 101-121). Biorąc pod uwagę umiejscowienie nowotworu u mężczyzn odnotowano istotną nadwyżkę raka: pęcherzyka żółciowego (17 zgonów, SMR=317, 95%CI: 185-508), krtani (39 zgonów, SMR=192, 95%CI: 136-262), płuca (239 zgonów, SMR=125, 95%CI: 109-141) u kobiet: raka pęcherzyka żółciowego (42 zgony, SMR=206, 95%CI: 149-279), raka macicy (17 zgonów, SMR=220, 95%CI: 128-353) i szyjki macicy (59 zgonów, SMR=161, 95%CI: 122-207). Analiza umieralności w podkohortach wyodrębnionych wg roku zatrudnienia w zakładzie wykazała, że istotne ryzyko raka jelita grubego, pęcherzyka żółciowego, krtani i płuca dotyczy osób, które rozpoczęły pracę przed przeprowadzką zakładu do nowo wybudowanych i wyposażonych w nowoczesne urządzenia hal, tzn. pracowały w gorszych warunkach higienicznych. W grupie 16 686 pracowników zakładu oponiarskiego (10918 mężczyzn i 5768 kobiet) zatrudnionych co najmniej trzy miesiące w latach 1950 - 1995 nie odnotowano istotnego statystycznie zwiększenia ryzyka nowotworów chociaż w niektórych umiejscowieniach liczba odnotowanych zgonów przekraczała przewidywaną wartość. Jedną z prawdopodobnych przyczyn różnego obrazu umieralności w obu badanych grupach jest ich odmienna struktura wiekowa - pracownicy zakładu oponiarskiego są znacznie młodsi. Do ostatecznej oceny ryzyka raka u osób zatrudnionych w fabryce opon potrzebna jest dalsza obserwacja.

EN

Results of epidemiological research on the risk of cancer in workers of two big Polish rubber plants are reported. One manufactured rubber shoes, the other made rubber tyres. The cohort method was used in the study. The results of long-term observation of 16 813 people (8771 men and 8042 women) employed between 1945 and 1985 in the production of rubber shoes showed a significantly higher risk of death from cancer in general (men: 678 deaths, SMR=116, 95%CI: 107-125; women: 506 deaths, SMR=111, 95%CI: 101-121). Considering particular locations, increased mortalities were noted in the males for the cancer of: gallbladder (17 deaths, SMR=317, 95%CI: 185-508), larynx (39 deaths, SMR=192, 95%CI: 136-262), lung (239 deaths, SMR=125, 95%CI: 109-141) and in the females for the cancer of: gallbladder (42 deaths, SMR=206, 95%CI: 149-279), uterus (17 deaths, SMR=220, 95%CI: 128-353) and cervix (59 deaths, SMR=161, 95%CI: 122-207). Our analysis of the mortality within the sub-cohorts set up by year of employment at the plant revealed that people who had started their employment before the plant moved to the new buildings provided with modern equipment, i.e. those who experienced poorer hygienic conditions, were at a significant risk of cancer of large intestine, gallbladder, larynx and lung. In the group of 16 686 workers of the rubber tyre plant (10918 men and 5768 women), statistically significant increase in the risk of cancer was not recorded, although for some locations the number of recorded deaths was higher than expected. One of the probable causes for the differences in the pattern of mortality between the studied cohorts is that the cohort of the rubber tyre plant was much younger than that of the other plant. Further observation is necessary to obtain the final assessment of cancer risk among workers of that plant.

17

December insolation and ultraviolet B radiation are associated with multiple sclerosis mortality in Poland

51%

Cendrowski W.

Aktualności Neurologiczne

|

2013

|

tom 13

|

nr 2

130-135

EN

Background: The role of environmental factors (EF) determining the occurrence of multiple sclerosis (SM) is the subject of current investigations. Objective: To establish association between duration of insolation along with intensity of ultraviolet B (UVB) radiation and mortality rates for SM in Poland. Method: The study was based on assemblage of 2172 SM persons (M – 878, F – 1294) who died in Poland in the years 2004–2008. Regional previous duration of insolation was measured in hours, intensity of UVB radiation was monitored in minimal erythema dose units (MED), ozone concentration in the ground layer of atmosphere was recorded in μg/m3. Measurements of insolation, UVB radiation and ozone concentration were performed at provincial stations and territorial sites of the State Environmental Monitoring. EF were correlated to provincial crude mortality rates (CMR) for MS. Correlational test by Pearson was used in the study. Demographic data were obtained from the Central Statistical Office, information on EF was received from the Institute of Meteorology and the Institute of Environmental Protection. Results: Annual, average, crude MR for MS per 100,000 inhabitants in Poland was 1.12 (SD 0.14). In northern part it amounted to 1.20 (SD 0.18) and in southern part reached 1.03 (SD 0.11). Significant inverse correlation was found between previous minimal duration of insolation in December and CMR for SM in the country: r = -0.518, p = 0.044. Borderline significance of inverse correlation was established between minimal intensity of UVB radiation in December and crude death rates for SM in Poland: r = -0.478, p = 0.060. CMR for SM in northern Poland was accompanied not only by lower UVB radiation level, but also by slower spring increase and autumn faster decrease of radiation. No significant correlation was ascertained between the ground atmospheric ozone concentration or the annual number of days with ozone concentration above 120 μg/m3 and MS mortality rates. Conclusion: Inverse association was found between previous December insolation, UVB radiation level and mortality for SM in Poland. No correlation was ascertained between mortality and the part ozone concentration in the ground layer of the atmosphere.

PL

Wstęp: Rola czynników środowiskowych (CŚ) determinujących występowanie stwardnienia rozsianego (SM) jest przedmiotem bieżących badań. Cel: Ustalenie asocjacji pomiędzy przeszłą długością usłonecznienia oraz intensywnością promieniowania nadfioletowego B (UVB) i współczynnikami umieralności (WU) na SM w Polsce. Metoda: Badanie prowadzono na grupie 2172 osób z SM (M – 878, K – 1294), które zmarły w Polsce w latach 2004–2008. Regionalną przeszłą długość usłonecznienia zmierzono w godzinach (h), intensywność promieniowania UVB monitorowano w jednostkach odpowiadających minimalnej dawce wywołującej rumień (minimal erythema dose, MED), stężenie ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery rejestrowano w μg/m3. Pomiar promieniowania słonecznego i UVB wykonano w prowincjonalnych stacjach, zaś stężenia ozonu w terenowych stanowiskach Państwowego Monitoringu Środowiska. Zbadano korelacje pomiędzy CŚ i regionalnymi surowymi WU (SWU) na SM. Posłużono się do tego celu testem Pearsona. Demograficzne dane otrzymano z Głównego Urzędu Statystycznego, zaś informację o CŚ uzyskano z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz Instytutu Ochrony Środowiska. Wyniki: Roczny przeciętny, surowy WU na SM wśród 100 000 mieszkańców wyniósł 1,12 (SD 0,14). W północnej części kraju SWU sięgnął 1,20 (SD 0,18), zaś w części południowej 1,03 (SD 0,11). Ustalono istotną, odwróconą korelację pomiędzy przeszłą minimalną długością usłonecznienia w grudniu i SWU na SM w kraju: r = -0,518, p = 0,044. Znaleziono graniczną istotność odwróconej korelacji pomiędzy minimalną intensywnością promieniowania UVB w grudniu i SWU w Polsce: r = -0,478, p = 0,060. SWU w północnej części kraju kojarzył się nie tylko z niższym poziomem promieniowania UVB, lecz także z jego wiosennym, wolniejszym wzrostem i szybszym jesiennym spadkiem. Nie stwierdzono istotnej zależności pomiędzy stężeniem ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery lub roczną liczbą dni ze stężeniem ozonu powyżej 120 μg/m3 i SWU na SM. Wniosek: Umieralność na SM wykazała odwróconą asocjację z przeszłą grudniową długością usłonecznienia i intensywnością promieniowania nadfioletowego B w Polsce. Nie wykazano zależności między umieralnością i przeszłym stężeniem ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery.

18

Sytuacja demograficzna Francji na przełomie XX i XXI wieku – analiza wybranych zagadnień

38%

Pachocka M.

Studia z Polityki Publicznej

|

2014

|

tom 1

|

nr 2(2)

97-131

EN

This paper discusses the demographic potential of France in the late 20th and early 21st century. The research question concerning its demographic situation is answered through the in-depth description, analysis and assessment of the country's demographic resources in the period between 1991 and 2013, with respect to France excluding Mayotte or to metropolitan France. Due to the extensive and complex nature of the subject matter, the aspects of the demographic situation in France analysed in this paper have been chosen based on their relevance. Therefore, the paper consists of three main parts: population statistics and fluctuations in country's demographic structure, vital statistics (natality, fertility and mortality, excluding the question of marriages and divorces), as well as international migrations with a strong focus on the immigration to France. To sum up, the demographic situation in France is relatively optimistic when compared to other European countries (as exemplified by the rising total population figure, being the second most populated state in the EU, having positive natural increase rate and migration rate, approaching the threshold of generation renewal). The ageing of the population is one of the major demographic challenges for France; yet it is progressing at a slower pace than in the rest of Europe. Given its demographic situation, France actively seeks to define Europe-wide policy, for instance with respect to regulating international migrations.

PL

Przedmiotem rozważań w artykule jest potencjał demograficzny Francji na przełomie wieków XX i XXI. Odpowiedź na pytanie badawcze o sytuację demograficzną tego państwa zawiera się w pogłębionym opisie, analizie i ocenie jego zasobów demograficznych w latach 1991-2013, głównie w odniesieniu do części metropolitarnej. Z uwagi na szeroki i złożony zakres przedmiotowej problematyki, w artykule ograniczono się do analizy wybranych aspektów sytuacji demograficznej Francji, uznanych za szczególnie ważne i interesujące. W konsekwencji opracowanie składa się z trzech zasadniczych części, w których kolejno omówiono: bilans ludności i zmiany w strukturze demograficznej mieszkańców państwa, ruch naturalny ludności (urodzenia i płodność oraz umieralność, z wyłączeniem kwestii małżeństw i rozwodów) oraz migracje zagraniczne, z naciskiem na imigrację do Francji. Podsumowując, sytuacja demograficzna Francji jest relatywnie korzystna w porównaniu do innych państw europejskich (m.in. rosnąca ogólna liczba ludności, drugie miejsce w UE pod względem zaludnienia, dodatnie saldo naturalne i saldo migracji, zbliżanie się do granicy prostej zastępowalności pokoleń). Proces starzenia się społeczeństwa jest głównym wyzwaniem demograficznym, we Francji postępuje jednak relatywnie wolniej niż w innych państwach Europy. Z uwagi na swoją sytuację demograficzną Francja realnie wpływa na kształt polityki europejskiej, m.in. w zakresie migracji zagranicznych.