Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

The Poznań Fort - Cartographic Evidence of Change

100%

Lorek D.

|

tom nr 2

74--89

EN

A crucial moment in Poznań’s history occurred in the first half of the 19th century – namely, the governing power decided that it was necessary to fortify the entire city. At the end of the 1870s an additional system of artillery forts were built at locations spaced evenly around the city. By the end of the 19th century the fort had become a detriment to the city, primarily due to limited space for development and deteriorating living conditions from being in a closed-off city. Thus, a decision was made to dismantle some of the fortifications and to build a new neighbourhood around the castle in that space. This research article addresses the changes that occurred in the 19th and beginning of the 20th century in the spatial structure of the city in connection with the city defences. The aim of the study was to identify the progression of land development and changes in land use.The primary research materials were old city maps from 1841 to 1937. In addition to cartographic research methods, the study also used geo-information techniques which made it possible to visualize subsequent development and characterize the nature of the changes that took place. From an analysis of the historic maps it is evident that the spatial arrangement of the city at the beginning of the 19th century had been frozen from further development because of the boundaries of the fort. The interior structure of the fort remained largely the same, with changes mostly to the perimeter areas. After taking down the enclosing fortifications, the city developed outwards in the neighbouring areas, yet it maintained the spatial order from earlier times. The policies of the partitioning state of Prussia in the 1900s forced the city to develop primarily towards the west or southwest, with the intent being to gradually convert the fortified areas into usable space for the city.

PL

W pierwszej połowie XIX w. nastąpił przełomowy moment w historii Poznania, kiedy ówczesna władza podjęła decyzję o konieczności całkowitego ufortyfikowania Poznania. Na przełomie lat 70. i 80. wybudowano dodatkowo system fortów artyleryjskich, które rozmieszczone były równomiernie wokół miasta. Pod koniec XIX w. okazało się, że Poznań zbyt wiele tracił na rzecz twierdzy, między innymi w kwestii ograniczeń budowlanych i pogarszających się warunków życia panujących w ciasno zamkniętym mieście. W związku z powyższym zapadła decyzja o rozbiórce części umocnień, a w ich miejscu stworzono reprezentacyjną dzielnicę zamkową. Przedstawione w artykule badania dotyczyły prześledzenia zmian zachodzących w strukturze przestrzennej miasta w związku z funkcją, jaką pełniło w XIX i na początku XX w. Celem pracy było wskazanie kierunków rozwoju i porównanie zmian w zakresie użytkowania terenu. Podstawowym materiałem badawczym były dawne plany miasta od roku 1841 do 1937. Oprócz kartograficznej metody badań zastosowano w badaniach również metodę geoinformacyjną, dzięki której uzyskano wizualizacje ukazujące kierunki i charakter przekształceń. Analizy planów wykazały, że układ przestrzenny miasta z początku XIX w. został zahibernowany poprzez szczelną otoczkę twierdzy. Jego struktury wewnętrzne pozostały w dużej mierze nienaruszone, a przekształcenia dotyczyły głównie obszarów peryferyjnych. Po rozebraniu rdzenia twierdzy rozwój miasta następował poprzez dołączanie obszarów przyległych z jednoczesnym zachowaniem ładu przestrzennego stworzonego w minionych epokach. Polityka zaborcy w pierwszej dekadzie XX w. wymusiła rozwój miasta głównie w kierunku zachodnim oraz południowo-zachodnim i stopniowo zmierzała do przekształcania struktur fortecznych w przestrzeń użytkową dla miasta.

2

Wykorzystanie terenów pogórniczych na przykładzie Wałbrzycha

84%

Dołzbłasz S. , Mucha P.

|

tom 17

105-118

PL

W efekcie przeprowadzonej na początku lat 90. XX w. likwidacji przemysłu górniczego w Wałbrzychu w mieście zaszły głębokie przemiany w sferach gospodarczej, społecznej i przestrzennej. Jednym ze skutków była utrata przez znaczne obszary miasta wykorzystywane przez przemysł górniczy swej dotychczasowej funkcji. Celem artykułu była ocena obecnego stanu wykorzystania terenów pogórniczych na obszarze Wałbrzycha. Na podstawie inwentaryzacji urbanistycznej określono użytkowanie terenu oraz wybrane cechy budynków. Zbadano także rozmieszczenie podmiotów gospodarczych oraz ich strukturę rodzajową (według PKD 2007). Na podstawie przeprowadzonego badania można stwierdzić, iż tereny pogórnicze w Wałbrzychu w niewielkim stopniu zdołano przystosować do pełnienia nowych funkcji. Obecne ich zagospodarowanie świadczy, iż w procesie likwidacji przemysłu górniczego problem przyszłego wykorzystania terenów pogórniczych nie był w należyty sposób uwzględniany.

EN

In the consequence of the liquidation of hard coal mining industry in Wałbrzych at the beginning of the 90s of the 20th, profound changes in the socio-economic and spatial sphere have taken place in the city. As a result areas used by mines, which accounted for a substantial part of the city, have lost their previous function. The aim of the paper was to examine and asses the use of post-mining areas in the city of Wałbrzych. To this end on the basis of the field work the current land use of post-mining areas was determined. Moreover, localization and generic structure of business entities (PKD 2007 classification) was analysed. Basing on the results of the study it can be stated that post-mining areas in Wałbrzych only to the small degree have been adapted to serve new functions. Current use of post-mining areas allows us to observe that the problem of future development of these areas has not been sufficiently taken into account in the reconversion process.

3

Wpływ czasu koncentracji i charakterystyk opadu na kształtowanie się hydrogramu odpływu w małej zlewni niekontrolowanej

84%

Wachulec K. , Wałęga A. , Młyński D.

|

tom Vol. 25, No. 1

72--82

PL

Celem artykułu była ocena wpływ czasu koncentracji i charakterystyk opadu na kształtowanie się hydrogramu odpływu w małej zlewni niekontrolowanej. Analizę przeprowadzono dla zlewni rzeki Sidzinka. Jej zlewnia w większości znajduje się na terenie gminy miejskiej Kraków. Czas koncentracji obliczono dwoma metodami: Kerby’ego-Kirpicha oraz procedurą TR-55. Wielkość opadu efektywnego obliczono za pomocą metody SCS-CN. Wartości parametru CN określono na podstawie bazy Corine Land Cover 2003 oraz przy wykorzystaniu ortofotomap. W trakcie obliczeń wykorzystano cztery rozkłady natężenia deszczu dla czasów trwania równych czasom koncentracji. Założono rozkład blokowy oraz rozkład o maksymalnym natężeniu występującym na początku, w środku i na końcu epizodu opadowego. Obliczenia przeprowadzono za pomocą programu HEC-HMS 4.0. Wyniki obliczeń wykazują zróżnicowanie warto- ści zarówno przepływów w kulminacji, jak i wysokości oraz objętości odpływu w zależności od wykorzystanego wzoru na czas koncentracji. Mimo iż różnica pomiędzy wartościami parametru CN wyniosła tylko 6%, znacznie wpłynęło to na wartości przepływów w kulminacji.

EN

The aim of this paper is to estimate the effect of time of concentration and rainfall characteristics on runoff hydrograph in small ungauged catchment. The analysis were carried out for the catchment of Sidzinka river. This catchment is mostly located in the area of municipalities of Kraków. Time of concentration was calculated by two methods: Kerby-Kirpich and TR-55 procedure. The amount of effective rainfall was calculated by SCS-CN method. The value of CN parameter was estimated by analyzing the Corine Land Cover 2003 base and orthophotomaps. There were assumed four rainfall distribution: block rainfall, front-loaded hyetograph, center-loaded hyetograph and back-loaded hyetograph. All calculations were made with use of HEC-HMS 4.0 program. The obtained results show the diversity in values of peak flows, amount and volume of runoff, depending on the method to calculate Tc. Although the difference between the CN parameter’s values was only 6%, it considerably affected the peak flow values.

4

Trwałość struktury krajobrazu w obrębie obszarów leśnych dawnej prowincji – Nowa Marchia

84%

Pieńkowski P. , Kupiec M.

|

tom nr 28

27--34

PL

W pracy przedstawiono specyfikę fragmentacji płatów leśnych na obszarze dawnej prowincji Nowa Marchia, związaną głównie ze średniowiecznym osadnictwem z drugiej poł. XIII w. W obrębie dużych zwartych kompleksów leśnych tego obszaru występują nadal stosunkowo równomiernie rozmieszczone małe bezleśne enklawy wiejskie (140 – 800 ha). Ich lokalizację i powierzchnię scharakteryzowano, wykorzystując współczesne i archiwalne materiały kartograficzne. Stwierdzono, że pomimo wielowiekowej tendencji do przejmowania lasów pod użytkowanie rolnicze tereny bezleśne otaczające wsie tego obszaru nie podlegały większym zmianom. W XIX i XX w. granice przyległych do wsi obszarów bezleśnych nie zmieniły się, a specyficzna fragmentacja związana z osadnictwem wiejskim, która miała miejsce przed prawie ośmiuset laty, jest nadal widoczna i wpływa na strukturę użytkowania, stanowiąc wielowiekowe świadectwo przeobrażeń krajobrazu kulturowego.

EN

The paper presents the fragmentation processes of forest patches in the area of the historical New March province, closely associated with the medieval colonization period from the second half of the thirteenth century. Within the large and dense forests of the research area, the small, deforested rural enclaves areas (140-800 ha) are nowadays regularly distributed. Its specific arrangement was characterized basing on contemporary and archival cartographic materials. It was found that, despite the trend observed over the years (the area of forests being taken over by agriculture land use), the deforested areas surrounding villages were not subject to major changes. In the analysis based on cartographic materials from 18-20th c., the boundaries of clearings have not significantly changed. The specific fragmentation type associated with the medieval rural settlement system, which took place almost eight hundred years ago, is still readable and affects the structure of the landscape, acting as a centuries-old witness of transformation of the cultural landscape.

5

Bilans wodny powierzchni ziemi na obszarze Wrocławia na podstawie badań symulacyjnych przy pomocy modelu WetSpass

84%

Kajewska-Szkudlarek J. , Kajewski I. , Otop I.

|

tom Vol. 19, nr 6

33--41

PL

Urbanizacja wywiera negatywny wpływ na procesy hydrologiczne w różnej skali, zachodzące zarówno na powierzchni, jak i pod powierzchnią ziemi. Nadal poszukuje się odpowiedzi na pytanie w jaki sposób zmiany użytkowania powierzchni wpływają na bilans wodny w skali regionalnej i narzędzi, które ją umożliwią. W niniejszej pracy wykorzystano symulacyjny model WetSpass do oceny struktury bilansu wodnego na obszarze miasta Wrocławia o powierzchni 295 km2, z czego około 40% posiada typowe cechy obszarów wiejskich. Przedstawiono zależności między użytkowaniem terenu a składowymi bilansu wodnego (infiltracja efektywna, ewapotranspiracja rzeczywista, spływ powierzchniowy) dla całej aglomeracji miejskiej, jak i poszczególnych historycznych dzielnic. Średnia roczna suma zasilania infiltracyjnego we Wrocławiu w wieloleciu 1981-2010 wynosiła zaledwie 16,5 mm/rok (ok. 3% rocznej sumy opadów), ewapotranspiracji rzeczywistej 443,7 mm/rok, natomiast spływu powierzchniowego 79,3 mm/rok. Na podstawie wyników symulacyjnych stwierdzono podobieństwo między Starym Miastem i Śródmieściem, gdzie notowano wartości ewapotranspiracji równe ok. 410 mm i spływu powierzchniowego ok. 110 mm oraz między Psim Polem i Fabryczną z wyższą ewapotranspiracją (450 mm) i niższym spływem powierzchniowym (70 mm).

EN

Booming urbanization has negative impact on hydrological processes at different scales, which occurring both on and below the earth surface. However, there is still a question of how modifications in the land use affect the regional water balance and searching the tools that will enable it. In the current work, a simulation WetSpass model was used to assess the water balance structure in the city of Wroclaw (total area 295 km2, with significant share, amounting 40%, of typical rural areas). The relationship between land use and components of the water balance (groundwater recharge, actual evapotranspiration, surface runoff) for the entire urban agglomeration as well as individual historical districts has been presented. The average annual groundwater recharge in Wroclaw in the years 1981-2010 was only 16.5 mm/year (3% mean annual precipitation), evapotranspiration 443.7 mm/year, and surface runoff 79.3 mm/year. A similarity was observed between the Stare Miasto and the Śródmieście districts, where the values of evapotranspiration equal to approx. 410 mm and surface runoff of about 110 mm and between Psie Pole and Fabryczna districts with higher evapotranspiration (450 mm) and lower surface runoff (70 mm) were calculated.

6

Zastosowanie danych ALS do interpretacji dawnych i współczesnych form użytkowania terenu na przykładzie wzgórza Grojec

67%

Jucha W. , Marszałek A.

|

tom T. 14, z. 4(74)

465--476

PL

Artykuł prezentuje możliwości wykorzystania informacji pochodzących z lotniczego skanowania laserowego LiDAR jako źródła danych w badaniach nad użytkowaniem terenu. Do oceny funkcjonalności użyto chmury punktów powstałej w ramach projektu ISOK. Jako obszar badań wybrano teren wzgórza Grojec, położonego na południu województwa śląskiego, w południowej Polsce. Z pozyskanych chmur punktów wygenerowano modele cieniowane rzeźby i pokrycia terenu. Następnie zostały one zinterpretowane i zwektoryzowane w celu ustalenia maksymalnego zasięgu pól uprawnych i ich obecnego użytkowania. Poza tym oznaczone zostały pojedyncze obiekty antropogeniczne z różnych okresów czasu: średniowieczne stanowisko archeologiczne, kamieniołomy z XIX i XX wieku, stawy hodowlane. Po przeprowadzonej analizie wyników przedstawiono następujące wnioski: 1. Dawne formy agrarnego użytkowania ziemi są w LiDAR wyraźnie i czytelnie widoczne. Interpretacja modelu umożliwia wskazanie nie tylko maksymalnego zasięgu rolnictwa, ale również granic poszczególnych działek. 2. Ślady działalności gospodarczej i kulturowej człowieka charakteryzują się dużymi możliwościami interpretacyjnymi. Wyniki wskazują na wielki potencjał drzemiący w oznaczaniu i wstępnej parametryzacji stanowisk historycznych i archeologicznych z użyciem teledetekcyjnej prospekcji ALS. Interpretacja LiDAR nie umożliwia określenia czasowego momentu wykorzystywania poszczególnych obiektów. Tym niemniej wszelkie trudności z ustaleniem wieku powinny być weryfikowane i porównywane z innymi źródłami informacji przestrzennej, co podniesie wartość naukową badania.

EN

The article presents possible use of airborne laser scanning (ALS/LiDAR) data as an information source in researches of land use. Point clouds generated within the ISOK Project (The state information system of natural hazards prevention) were used to evaluate the functional usefulness. The Grojec hill located in the southern part of the Silesian voivodeship (south of Poland) was chosen as the research area. Shaded models of the terrain relief and land cover were generated from point clouds. Afterwards they were interpreted and vectorized in order to determine the maximum range of arable lands and their current use. Apart from that single man-made objects from different periods of time were marked; they included a medieval archaeological excavation, quarries from XIX/XX century and ponds. Conclusions from the analyses: 1. The former forms of agricultural land use are clearly visible in LiDAR data. Interpretation of a model is useful for determination of the maximum range of arable lands, as well as borders of individual fields. 2. Also the marks of human cultural and economic activity are clearly visible and may be of high interest for interpreters. Applications of ALS data with remote sensing prospection are characterised by the high potential in initial researches of archaeological and historical excavations. Interpretation of LiDAR data cannot be used for determination of time when particular objects were used. However, as a general rule, the difficulties in setting the age should be verified and compared with other spatial data sources, what would increase the research value of performed works.

7

Zróżnicowanie klimatów lokalnych Torunia – założenia projektu i wstępne wyniki badań

67%

Kunz M. , Uscka-Kowalkowska J. , Przybylak R. , Kejna M. , Araźny A. , Maszewski R.

|

tom T. 10, z. 3

85--94

EN

This paper presents the outline, methodology, and the state of the realization of a research project. Its goal is to study the influence of environmental, dynamic, and anthropogenic factors on meteorological and biometeorological conditions. It is also planned to work out a map of Toruń topoclimates. The research was performed for over a year on the basis of a network of 26 measurement points selected in different places in Toruń and its neighbourhood with automatic registration of basic meteorological elements and thermal imageries from Terra ASTER satellite. The environment geographic information system created in ArcGIS is used for interpolation of individual meteorological elements and for distribution of biometeorological indices. Various spatial data were used such as land cover, land use, localization and height of buildings, digital elevation model (DEM), and present-day colour orthophotomap. Project results relating to the variability of Toruń bioclimatic conditions may be used for organization of tourism and recreation, and the created map of topoclimates for spatial planning and further development of the city.

PL

Praca prezentuje założenia, metodykę oraz stan realizacji projektu naukowo-badawczego, którego celem jest zbadanie wpływu czynników środowiskowych, dynamicznych i antropogenicznych na warunki meteorologiczne i biometeorologiczne wraz z planowanym opracowaniem mapy topoklimatów miasta Torunia. Badania prowadzone są od ponad roku w oparciu o założoną w wybranych miejscach Torunia i okolic sieć 26 punktów pomiarowych z automatyczną rejestracją podstawowych elementów meteorologicznych oraz docelowo satelitarne obrazy termalne pozyskane z satelity Terra ASTER. Zbudowany w środowisku ArcGIS system informacji geograficznej (GIS) wykorzystywany jest do interpolacji rozkładu poszczególnych elementów meteorologicznych oraz rozkładu wskaźników biometeorologicznych. Do tego systemu pozyskano i wprowadzono już wiele danych przestrzennych, jak pokrycie/użytkowanie terenu, lokalizacja i wysokość budynków, model wysokościowy terenu (DEM) oraz aktualną barwną ortofotomapę. Uzyskane w projekcie wyniki dotyczące zmienności warunków bioklimatycznych Torunia będą mogły być wykorzystane w organizacji turystyki i rekreacji, a utworzona mapa topoklimatów w planowaniu przestrzennym i dalszym rozwoju miasta.