Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Why Thinking in Faith? A Reappraisal of Edith Stein’s View of Reason

100%

Palade T.-B.

|

tom 15

|

nr 2

401-412

EN

This paper intends to question the conventional wisdom that philosophy should limit its endeavours to the horizon of modern transcendentalism, thus rejecting the presuppositions of faith. By reappraising Edith Stein's views of faith and reason, which are also shared by the magisterial document of John Paul II, Fides et ratio, an argument for the possibility of “thinking in faith” is put forward. But why would it be important nowadays to engage in rational research in philosophy in a quest for truth which also draws its inspiration from faith? First of all, as I shall argue, because the two great modern transcendental projects, namely the Kantian and the Husserlian one, which were both in tune with Spinoza's project to liberate philosophical reason from theology, have failed. Secondly, because “faith” (fides) is not based on “irrational sentiments,” but is “intellectual understanding,” as Edith Stein argues. Third, because the natural light of the created intellect is, as was shown by St. Thomas Aquinas, a participated likeness of the supernatural light of the uncreated divine intellect. Therefore, even the natural philosopher gets their own light from the eternal Truth of faith. Finally, by following another Thomistic stance, one may argue that the end of human life is an intelligible one: the contemplation of God. In order to attain this end, the human being should endeavour to attain as much as is possible, in an intelligible way, the thing desired. Even if the philosophical inquiry has its own limits, it may however sustain such progress towards the end of human life.

2

Problem poznania w Krytyce czystego rozumu Kanta jako teoretyczna propozycja dla współczesnych dyskusji nad poznaniem

100%

Bakuła S.

|

tom 1

257-271

EN

The considerations presented in the paper are an interpretation of selected elements of Immanuel Kant’s epistemology. The author shows topicality of some Kant’s conceptions, inter alia, those concerning theory-ladenness of observations, categorization and the role of cognitive subject, actively organizing the world of experience.

PL

W artykule przedstawiana jest interpretacja wybranych wątków Krytyki czystego rozumu Kanta. Autor pokazuje aktualność niektórych koncepcji Kanta, między innymi tych dotyczących uteroretyzowania obserwacji, kategoryzacji oraz aktywnej roli podmiotu poznania, który organizuje świat doświadczenia.

3

Różne interpretacje kantowskiego transcendentalizmu

72%

Surzyn J.

|

2016

|

tom 28/1

61-87

EN

The article is an attempt to present different interpretations of transcendentalism of Immanuel Kant. The problem of transcendentalism is placed in a historical perspective, because it seems to be the only correct way for the proper recognition of the essence of Kant's thought. The article focuses on the analysis presented in two Polish interpretations of transcendentalism, one of which has been presented by Marek Siemek, and the other by Andrzej J. Noras. Siemek's interpretation goes toward reading Kant's transcendentalism through the prism of thoughts of J. Fichte, while Andrzej J. Noras tries to understand the transcendentalism of Kant referring to its historical origins and conditions. A. J. Noras’s proposal seems to be closer to Kant’s thought as it captures the essence of transcendentalism as such and could be a sees as a way to understand the true sense of Kant's postulate of "Copernican revolution".

4

If there is no Religion – L. Kołakowski’s Defence of the Sacred. Part 1

72%

Bochenek K. , Mordka C. , Stala J.

|

nr 2

5-17

EN

This article is an attempt to present the views of the Polish philosopher on the phenomenon of religion. L. Kołakowski devoted almost all his professional life to the issue of religion. He places the area of religious experiences and beliefs within the framework of transcendentalism, one of the basic and mutually exclusive options: “transcendentalism – empiricism”. Empiricism is the sphere of naturalistic views and contents, and their most radical representatives are empirical sciences and philosophies related to them. Kołakowski points out that there is no reason for the naturalistic option to exhaust the cognitive content. However, a philosophical attempt to go beyond naturalism in grasping the Absolute and the self, ends in metaphysical horror. Hence L. Kołakowski points to religious perception as an area that remains non-scientific but this fact does not contradict its value. A special place in L. Kołakowski’s analyses is occupied by the anthropological argument under which the biologisation of human existence is unjustified.

5

Critique of Pure Unconsciousness: Some Remarks on the Impact of Kant’s Philosophy on Gilles Deleuze’s and Félix Guattari’s Anti-Oedipus

71%

Tercz J.

|

nr 2

235-257

PL

Wbrew popularnym interpretacjom filozofii Deleuze’a jako odmiany postmodernizmu, poststrukturalizmu bądź nietzscheanizmu w artykule przedstawione zostaną jej głębokie korzenie pochodzące z idealizmu transcendentalnego Immanuela Kanta. Postawiona zostaje teza, iż to właśnie Kant stanowił podstawowe źródło filozoficznych schematów inspirujących Deleuze’a zarówno we wczesnym okresie jego twórczości (wyrażonym przede wszystkim w Różnicy i powtórzeniu, 1968), jak i późnym, zapoczątkowanym wraz z Félixem Guattarim przez pierwszy tom Kapitalizmu i schizofrenii, czyli Anty-Edypa (1972). Kontekstowa analiza tego ostatniego stanowi główną część artykułu. W Anty-Edypie Deleuze i Guattari proponują koncepcję pragnienia (nieświadomości) jako siły konstytuującej podmiotowość nomadyczną, otwartą na inność, kreatywną i czerpiącą siłę z różnorodności społecznej. Zauważają jednak, że pragnienie cechuje skłonność do poddawania się wewnętrznym iluzjom i w efekcie blokowania własnych, rewolucyjnych i twórczych możliwości. Właśnie dlatego, twierdzą Deleuze i Guattari, konieczne jest przeprowadzenie krytyki czystej nieświadomości, mającej ujawnić te złudzenia i być może uwolnić nas od nich.

EN

In spite of popular interpretation of Gilles Deleuze’s philosophy as a kind of postmodernism, poststructuralism or Nietzscheanism, this paper reveals its deep rooting in the transcendental idealism of Immanuel Kant. According to the main thesis, it was Kant who delivered the primary source of philosophical schemes that inspired both the early (expressed mainly in Difference and Repetition, 1986), and late period of Deleuze’s work, starting with the first volume of Capitalism and Schizophrenia called Anti-Oedipus, written in collaboration with Félix Guattari (1972). The main part of the essay contains contextual analysis of the latter. In Anti-Oedipus Deleuze and Guattari propose the concept of desire (unconscious) as a power capable of constituting nomadic subjectivity, characterized by the openness to difference, creativity, and drawing strength from social diversity. However, they note that a desire is characterized by a tendency to undergo internal illusions and, as a result, to block its own revolutionary and creative possibilities. That is why, say Deleuze and Guattari, it is necessary to carry on the critique of pure unconsciousness, whose aim is to reveal these illusions and perhaps to free us from them

6

Philosophy as therapy and grammar: Some remarks on P.F. Strawson’s meta-philosophical position

58%

Leszczyński D. , Leszczyński D.

|

2019

|

nr 4

7

If There is No Religion: L. Kołakowski’s Defence of the Sacred. Part 2 a polemic

58%

Bochenek K. , Mordka C. , Stala J.

The Person and the Challenges. The Journal of Theology, Education, Canon Law and Social Studies Inspired by Pope John Paul II

|

2023

|

tom 13

|

nr 1

25-36

EN

The article is an argument with the main theses presented by L. Kołakowski in his vision of religion. The discussion, which considers the strengths of the Polish philosopher’s analyses, concerns the distinction between empiricism and transcendentalism, the epistemological status of empirical sciences and broadly understood naturalisms, as well as the question of metaphysical horror as understood by L. Kołakowski. The text analyses the anthropological argument and the specificity of religion with its personal trust, the specificity of human existence, the experience of the sacred-profane and the importance of religion for human existence. The conclusion presents a further perspective for the analysis of the phenomenon of religion.

8

Roberta Spaemanna próba przywrócenia myślenia teleologicznego we współczesnej filozofii

44%

Biesaga T.

|

tom 55

|

nr 2

41-62

EN

The paper is reconstructing the process of elimination of teleology in philosophical thinking. It shows theoretical source of this process and its catastrophic practical effects. In the end of Middle Ages, St. Thomas’ genies synthesis of Aristotle’s teleology of being with Christian teaching of creation of the world, was contested by nominalists theologian. This process of destruction was continued by modern and contemporary philosophy. Today is easy to see the theoretical contradiction in this thinking and practical disastrous effects on natural and human environment. The restoring of teleological thinking in philosophy, give us possibility to define boundary line, measure, criterions and norms for human activity, to take proper care for nature, for living creatures and for human being himself.

PL

Artykuł rekonstruuje dzieje likwidacji teleologii bytu w myśleniu filozoficznym. Wskazuje na teoretyczne źródła tego procesu oraz na jego katastrofalne skutki praktyczne. Już pod koniec średniowiecza św. Tomasza genialna synteza teleologii Arystotelesa z chrześcijańską nauką o stworzeniu została zakwestionowana przez teologów nominalistów. Dzieło destrukcji kontynuowała filozofia nowożytna i współczesna. Dziś bez większego trudu można zauważyć, że proces ten teoretycznie prowadzi do samolikwidacji tego myślenia, a praktycznie do katastrofalnych skutków niszczących przyrodę i cielesność człowieka. Przywrócenie myślenia teleologicznego w filozofii pozwala określić granicę, miarę, kryteria i normy aktywności człowieka względem przyrody oraz względem istot żywych i względem niego samego.

9

Koniec wieku poetów? O zszyciach literatury i filozofii

44%

Zawadzki A.

|

nr 37

121-144

EN

The article presents an attempt to outline, from a mainly typological and partly historical perspective, what the author considers the most important varieties of the relationship between philosophy and literature (which is, of course, understood here in a working and broad sense, as poesis). In the first of these varieties, for which the fundamental significance is Plato’s gesture of excluding poets from the state, the philosophical logos defines itself in opposition to literature, or mythos. In the second, which appears to predominate from Aristotle to the 18th century, the relationship between philosophy and literature takes on a more neutral character: the former provides the latter with motifs, themes, topics, mainly related to moral philosophy in the broadest sense, while the latter provides the former with discursive modes, such as genre. Modern aesthetics and the philosophy and theory of literature (fundamentally different from the tradition of the great poets and rhetoricians of the 16th and 17th centuries), which emerged together with transcendental philosophy and its reception in German Romanticism, contributed both to the increased interest among philosophers in literature and to a clear embedding, or even closing, of literature in philosophical notions, which originated mainly in the tradition of transcendentalism and dialectical thought. Finally, the beginning of the twentieth century is distinguished, in most of the major continental philosophical traditions, by a tendency to seek, or to find, in literature the most important partner of philosophical thinking, and sometimes even the identity of philosophy.

10

Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią

36%

Dębowski J.

Filozofia i Nauka

|

2018

|

tom 6

231-249

EN

In the article I analytically reconstruct Zdzisław Cackowski’s basic ways of the understanding character of philosophy and science. I emphasize that according to Cackowski philosophy is a science (a nomothetic one) but simultaneously it is the most general science. Philosophy, like other sciences, satisfies conditions and criteria of being science. Besides its cognitive function, philosophy, like other sciences, plays practical functions; especially it is a basis of worldviews and ideologies. According to Cackowski, the specific character of philosophy arises from its universalistic aspirations and consists in a very high level of generality of discovered principles; those principles refer to the objective reality and knowledge on it. The specificity of philosophy also consists in-according to Cackowski-revealing the nature of qualitative jumps between basic segments of the real world, e.g. between quantum objects and macroscopic ones, between non-organic and organic nature; between neuronal processes and mind process etc. However, tending to not break the link between philosophy and reality, Cackowski grounds philosophical synthesis in scientific discoveries, results, and scientific praxis. Cackowski’s way of understanding of philosophy is, on the one hand, close to positivistic, scientific and Marxist concepts of philosophy, and on the other hand, it is opposite to the phenomenological concept of philosophy. Cackowski’s reservations and objections to the phenomenological project of philosophical investigations appear continuously in his works (they change only slightly in the course of time), and they refer to: (1) the scope and the meaning of the autonomy of sciences, (2) the rule of assumptionless standpoint (regardless of the level of its radicalism), (3) Husserl’s “rule of the all rules” as a basic methodological principle, (4) the phenomenological concept of direct experience, (5) the possibility and the range of eidetic knowledge, (6) the idea of transcendentalism and the concept of pure consciousness, (7) the essential fundamental position, motivated by Descartes’s ideas and irrational longing to discover the metaphysical and epistemological absolute.

PL

W artykule dokonuję rekonstrukcji i krytycznie omawiam (analizuję) podstawowe zręby Zdzisława Cackowskiego sposobu rozumienia filozofii i nauki. Podkreślam, iż według Cackowskiego filozofia jest nauką (i to nauką nomotetyczną), choć zarazem jest to nauka ze wszystkich najogólniejsza. Filozofia bowiem, podobnie jak nauki szczegółowe, spełnia wszystkie najważniejsze, tak jak je określa Cackowski, warunki i kryteria naukowości. Filozofia ponadto, podobnie jak każda inna nauka, prócz funkcji poznawczej, pełni również istotne funkcje praktyczne, w szczególności światopoglądowo-ideologiczne. Natomiast specyfika (swoistość) filozofii wynika z jej aspiracji uniwersalistycznych i według Cackowskiego polega na bezprecedensowo wysokim (najwyższym) stopniu ogólności odkrywanych przez nią prawidłowości - prawidłowości dotyczących obiektywnie istniejącej rzeczywistości i jej poznania. O specyfice filozofii przesądza zdaniem Cackowskiego również to, że usiłuje ona zgłębić naturę jakościowych skoków pomiędzy podstawowymi segmentami świata realnego, np. pomiędzy obiektami kwantowymi i korpuskularnymi, przyrodą nieorganiczną i organiczną, procesami neuronalnymi i umysłowymi itp. By jednak nie oderwać się od rzeczywistości, zdaniem Cackowskiego, filozoficzne syntezy każdorazowo winny być zakotwiczone w wyspecjalizowanych badaniach nauk szczegółowych, w konkretnych wynikach tych badań oraz w szeroko pojętej praktyce naukowej i społecznej, czyli w sferze praxis. Sposób rozumienia filozofii przez Cackowskiego czyni ją zatem, z jednej strony, zasadniczo zbieżną z pozytywistyczną, scjentystyczną i marksistowską koncepcją filozofii, z drugiej zaś strony - sytuuje ją w wyraźnej opozycji do fenomenologicznej jej koncepcji. Zastrzeżenia i sprzeciw Cackowskiego wobec fenomenologicznego projektu badań filozoficznych były w jego twórczości względnie stałe (z biegiem lat zmieniały się tylko nieznacznie) i z reguły dotyczyły: (1) zakresu i sensu ich autonomii wobec nauk szczegółowych, (2) zasady bezzałożeniowości (i to bez względu na stopień jej radykalizmu), (3) Husserlowskiej „zasady wszelkich zasad” jako głównego metodologicznego principium, (4) fenomenologicznej koncepcji bezpośredniego doświadczenia, (5) możliwości i zakresu poznania ejdetycznego, (6) idei transcendentalizmu i koncepcji czystej świadomości oraz (7) zasadniczej postawy fundamentalistycznej, motywowanej zarówno wątkami kartezjańskimi, jak i, zdaniem Cackowskiego, całkowicie irracjonalną tęsknotą do odkrycia absolutu metafizycznego i epistemologicznego.