W artykule przedstawiono warunki otoczenia wlotów silników odrzutowych sprzyjające powstaniu wiru wlotowego i jego zagrożeniach polegających na poderwaniu z ziemi tzw. „ciał obcych” i ich wrzuceniu do kanału przepływowego silnika. Znaleziono podobieństwo powstania wiru wlotowego do powstania trąb powietrznych w atmosferze ziemskiej. Przedstawiono sposoby „lotniskowe” ograniczające możliwość powstania wiru oraz przez odpowiednie kształtowanie wlotów. Przy okazji zwrócono uwagę na możliwość kształtowania samolotowych kanałów dolotowych do silników samolotów bojowych tak aby ograniczyć skutki zderzenia z ptactwem oraz namiarów radarowych nieprzyjaciela. Przytoczono charakterystyki stopnia wykorzystania ciśnienia spiętrze - nia we wlotach współczesnych samolotów bojowych. Zwracano uwagę na obraz fizykalny zjawisk zachodzących we wlotach i przed nimi.
Głównym celem pracy było wyróżnienie rodzajów sytuacji synoptycznych, podczas których występowało zjawisko intensywnej tornadogenezy. Dodatkowym celem opracowania było wskazanie położenia geograficznego obszarów pochodzenia mas powietrza, w jakich formowały się najsilniejsze trąby powietrzne w skali Fujity (F3 i F4) oraz analiza częstości adwekcji z wyznaczonych obszarów źródłowych. Baza danych niniejszej pracy składała się z części ogólnej (w pełni zweryfikowane raporty European Severe Weather Database o liczbie, sile i miejscu wystąpienia trąb powietrznych w latach 1998-2013 – 1 772 trąb powietrznych z obszaru Europy, w tym 102 przypadki w granicach Polski) oraz bazy wyselekcjonowanej, zawierającej dane m.in. o trąbach powietrznych występujących w trakcie zjawiska intensywnej tornadogenezy, towarzyszących im dolnych i górnych sytuacjach synoptycznych (mapy z archiwum www.wetter3.de), 72-godzinnych trajektoriach wstecznych mas powietrza napływających nad miejsce wystąpienia trąb powietrznych o sile F3 i F4 (wykorzystano model NOAA HYSPLIT 4.1). Zjawisko intensywnej tornadogenezy zdefiniowano jako wystąpienie co najmniej dwóch trąb powietrznych w ciągu 12 godzin w miejscach oddalonych od siebie maksymalnie o 150 km lub wystąpienie trąb powietrznych jako sekwencji zjawiska podążającego za frontami atmosferycznymi. Kryterium procesu intensywnej tornadogenezy spełniło 40% (718) trąb powietrznych w badanym okresie. Wyróżniono trzy główne sytuacje synoptyczne w dniach intensywnej tornadogenezy, tj. z frontami atmosferycznymi (51%), bezfrontowe (44%), z frontogenezą, frontolizą oraz frontami górnymi (5%). Łącznie główne sytuacje synoptyczne podzielono na 28 typów, z czego front chłodny oraz zatoka niskiego ciśnienia najczęściej towarzyszyły zjawisku intensywnej tornadogenezy. Silne trąby powietrzne o prędkości wiatru powyżej 250 km/h (F3 i F4) stanowiły tylko 3% (46) przypadków w badanym okresie. Analiza szlaków przemieszczania się mas powietrza trzy doby przed adwekcją nad miejsce obserwacji silnych trąb powietrznych wykazała przewagę powietrza morskiego nad kontynentalnym na poziomach 2 500 m i 5 000 m, a kontynentalnego nad morskim na wysokości 500 m. Wyróżniono szesnaście geograficznych obszarów pochodzenia mas powietrza 72-godz. przed napływem nad miejsca intensywnej tornadogenezy w Europie, ograniczonych równoleżnikami 25°N i 57°N oraz południkami 70°W i 25°E. Morze Śródziemne, środkowa i wschodnia część północnego Atlantyku i Półwysep Bałkański to obszary, które najczęściej zasilały adwekcje nad miejsca intensywnej tornadogenezy.
EN
The main purpose of this study was to distinguish types of synoptic situations corresponding to the intense tornadogenesis. An additional objectives of the study were to indicate the geographical location of air masses source in which the intense tornado (F3 and F4, Fujita scale) were formed, and analysis of the frequency of air masses fetch from the designated source areas. The database of this work consisted of a general part (entirely verified reports of the European Severe Weather Database on the number, strength and location of tornadoes in 1998-2013, i.e. 1 772 tornadoes from Europe, including 102 cases within Poland) and a selected database containing the data: about tornadoes occurring during the intense tornadogenesis, accompanying lower and upper synoptic situations (maps from the archive www.wetter3.de), 72-hour backward trajectories of air masses fetch over the site of the intense tornados F3 and F4 (using NOAAHYSPIT 4.1 model). The phenomenon of the intense tornadogenesis was defined in this study as the occurrence of two tornadoes within 12 hours at least in the sites located up to 150 km or the occurrence of tornadoes as a sequence of phenomena following the atmospheric fronts. There were 40% (718) cases of tornadoes within the intense tornadogenesis in analyzed period. Three main synoptic situations were distinguished in the days of intense tornadogenesis, i.e. with atmospheric fronts (51%), without atmospheric fronts (44%), with frontogenesis, frontolysis and upper fronts (5%). In total, the main synoptic situations were divided into 28 types, of which the cold front and the trough most often corresponded to the phenomenon of intense tornadogenesis. The intense tornadoes with wind speeds above 250 km/h (F3 and F4) occurred in 3% (46) cases in the analyzed period. Analysis of the 3-day air masses backward trajectories revealed the dominance of maritime air masses at 2 500 m and 5 000 m levels, and the continental air masses at 500 m level within the intense tornadoes occurrences. There were 16 geographical sources of air masses fetch over of the site of intense tornadogenesis in Europe, limited by latitudes of 25°N and 57°N and longitudes of 70°W and 25°E. Mediterranean Sea, the central and the eastern part of the North Atlantic, Balkan Peninsula are the areas that most often supplied air masses fetch over the sites of the intense tornadogenesis.
Białaczów jest cennym przykładem regularnie rozplanowanego miasteczka szlacheckiego ze wspaniałym zespołem rezydencjonalnym z okresu klasycyzmu. Duża część zabytkowej substancji obiektu znajduje się w złym stanie, głównie ze względu na zniszczenia parku spowodowane przez trąbę powietrzną, jaka przeszła nad Białaczowem w lipcu 2011 r. Założenie parkowe, kształtowane w różnych okresach przez wybitnych planistów, było do niedawna uznawane za jedno z najpiękniejszych w tej części Polski. Zniszczenia na skutek żywiołu bezpowrotnie odebrały założeniu piękną oprawę, jaką dawał dojrzały starodrzew, a cały park pozbawiły czytelności kompozycji przestrzennej. Autorka artykułu stara się ukazać główne problemy działań konserwatorskich oraz wnioskuje o opracowanie procedur szybkiego reagowania usprawniających działania ratownicze dla obiektów, które mogą w przyszłości znaleźć się w analogicznej do Białaczowa sytuacji.
EN
Białaczów is a valuable example of a small town with the regular urban layout and a magnificent residential complex from the Classicist period. A vast part of the historic substance of the site remains in a bad shape, mainly due to destruction of the park caused by a whirlwind that struck Białaczów in July 2011. The park complex, shaped in different periods by outstanding planners, had been recognised as one of the most beautiful ones in this part of Poland, until then. Damages induced by the destructive force of nature have irrevocably taken away the beautiful old trees and deprived the entire park of spatial clarity. The author of the article tries to present main problems faced by those who carried out conservation works. She also requests the development of rapid response procedures that streamline emergency actions necessary for the sites which may find themselves in an analogical situation as Białaczów in the future.
4
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Przedstawiono opis i klasyfikację uszkodzeń i zniszczeń budynków mieszkalnych, gospodarczych i użyteczności publicznej po przejściu trąby powietrznej 15 sierpnia 2008 r. Oszacowano prędkość wiatru trąby, omówiono proces odbudowy uszkodzonych budynków i podano propozycję rozwiązań technicznych zmniejszających skutki działania silnych wiatrów.
EN
Tornado near Opole passed over the area of six villages in the early evening of Friday 15th August 2008 and caused severe damage to buildings and infrastructure. An assessment of buildings performance and the engineering estimates of wind velocity were conducted in that case for the first time in Poland. The paper ends with recommendations for design and construction of buildings against very strong winds.
International scales describing the intensity of tornadoes are investigated along with reports from the Polish Government Security Centre on all types of wind storms in Poland. Then, collected tornado reports for the years 1899-2019 in Poland, a set of the annual maximum gust wind speeds measured at 39 meteorological stations from 1971 to 2005 (35 years), descriptions of Poland’s strongest wind storms in the 21st century, estimating the risk of significant strong and extreme winds in Poland, and classification of maximum wind speeds by Lorenc (2012) are presented. Based on these data, i.e. measured and estimated wind speeds, this paper proposes two separate intensity scales to categorize synoptic, thunderstorm, and downslope winds (in the Tatra and Karkonosze regions), derechos, tornadoes, and downbursts, i.e. all types of wind storms. These scales are simpler than the one put forward by Lorenc (2012). These two scales cover a range of maximum wind speeds from 20 to 90 m/s. This proposal is only applicable to Poland. Other countries may determine whether it applies to them.
PL
Różnego rodzaju burze wiatrowe w Polsce każdego roku stanowią potencjalne duże zagrożenie strat finansowych w gospodarce, zdrowia i życia ludzkiego w naszym kraju. W niniejszym artykule przedstawiono: raport Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB) o potencjalnych zagrożeniach naturalnych w Polsce, międzynarodowe skale opisujące intensywność trąb powietrznych, badania dotyczące liczności trąb powietrznych w latach 1899-2019 w Polsce, zestaw rocznych maksymalnych prędkości wiatru w porywach mierzonych na 39 stacjach meteorologicznych w latach 1971-2005 (35 lat), opisy najsilniejszych burz wiatrowych w Polsce w XXI wieku, oszacowanie ryzyka silnych i ekstremalnych wiatrów w Polsce i klasyfikację maksymalnych prędkości wiatru w Polsce i skutki ich działania, zaproponowaną w 2012 roku przez Lorenc [10]. Na podstawie powyższych danych zaproponowano dwie osobne skale klasyfikacji maksymalnych prędkości wiatru i skutki ich działania dla wszystkich burz wiatrowych, tj.: synoptycznych burz wiatrowych, burz wiatrowych lokalnych, burz w rejonach górskich (wiatru halnego w rejonie Tatr lub fenu w rejonie Karkonoszy), trąb powietrznych, szkwałów i rozległych burz wiatrowych typu derecho. Te dwie skale obejmują zakres maksymalnych prędkości wiatru od 20 do 90 m/s.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.