Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Toksyczne metale w pyle ulicznym

100%

Krajewska E. , Niesiobędzka K.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2001

|

tom Vol. 8, nr 7

699-705

PL

Badano wymywanie metali ciężkich (Pb, Zn, Cu, Ni) z pyłu ulicznego w symulowanych warunkach soku żołądkowego. Określone zostały całkowite stężenia metali w pyle oraz stężenia metali w roztworze 0,07 M HCl, którego działaniu poddane zostały próbki pyłów. Ustalono (w procentach) stopień wymywania poszczególnych metali z pyłu oraz dawki metali migrujących do organizmu w stosunku do dawki 100 mg pochłoniętego pyłu.

EN

Heavy metals (Pb, Cd, Cu, Ni) which are contained in urban dust are extracted by a simulated stomach acid (0.07 M HCl). Percentage extraction of heavy metals from the total absorbed urban dust by the alimentary canal was estimated. Part of them can be accumulated by organism and produces a toxic effect on the system.

2

Toxic effect of non-ionic phosphoorganic surfactants on selected organisms representing aquatic biocenosis

100%

Karpinska-Smulikowska J. , Moskal J.

Acta Toxicologica

|

2004

|

tom 12

|

nr 1

3

Assessment of the Risks of Toxic Effects of Atmospheric Air Pollution for Humans (on the Example of Cities in Southern Ukraine)

88%

Kolіsnyk A. , Chugai A. , Mozgovyy A. , Soloshych I.

Ecological Engineering & Environmental Technology

|

2023

|

tom Vol. 24, iss. 6

147--154

EN

The significance of the research lies in the fact that atmospheric air is one of the vital components of the natural environment, and a high level of atmospheric pollution can cause toxic effects on human health. Therefore, an important and necessary task is to assess the negative impact of atmospheric air pollution on human health using certain methodological approaches. The aforementioned impact can manifest itself through carcinogenic and immunotoxic, that is, chronic effects. The possibility of solving the task is provided by the „Methodology for assessing the risks of toxic effects on human health from atmospheric air pollution”, which is based on the use of a linear-exponential thresholdless model. The research aimed to assess the risks of toxic effects from atmospheric air pollution in the cities of southern Ukraine for the population. The specified methodical approach allows for establishing the level of safety of city dwellers under the conditions of polluted atmospheric air. According to the results of the assessment of the carcinogenic risk of chronic intoxication of the population of four cities in the south of Ukraine in 2015–2020, it was established that the highest level of total risk from atmospheric air pollution was observed in the city of Odesa. The total risk index at maximum exposure for the city of Zaporizhia is lower compared to Odesa. In 2019–2020, a slight increase in the risk of intoxication of the population of the city of Zaporizhia was noted. The level of total risk of chronic intoxication of the population in the city of Kherson according to average indicators is lower than in the city of Zaporizhia. The level of danger for the population in the city of Mykolaiv is the lowest; there was a clear trend of reducing the risk of intoxication during the study period. The safest conditions for the population are in the city of Mykolaiv.

4

Dietary zinc - heavy metal interactions

88%

Grosicki A. , Domanska K.

Polish Journal of Environmental Studies

|

1997

|

tom 06

|

nr 6

EN

Experimental evidence has indicated that dietary zinc level may modulate the accumulation and toxic response to lead, cadmium and mercury. Insufficient zinc intakes have been shown to increase the risk associated with the exposure of animals to these heavy metals. On the other hand, moderate zinc supplements have been found to have a marked effect in preventing the deleterious effect produced by lead, mercury and cadmium. The mechanism by which dietary zinc may influence risks from lead, cadmium and mercury is not fully understood; however, the factors involved in the absorption from the gastrointestinal tract are of considerable concern.

5

Toxic effects of pesticides on cholinesterase and hepatic functions in exposed workers

88%

Milosevic M. , Popara D. , Antic R. , Jankovljevic B. , Plecas D.

Annals of Agricultural and Environmental Medicine

|

1994

|

tom 01

|

nr 2

6

Toxic effect of single walled carbon nanotubes combined with cadmium to the crustacean Daphnia magna

75%

Revel M. , Fournier M. , Robidoux P. Y.

International Letters of Natural Sciences

|

2015

|

tom 42

EN

The aim of this study was to assess the impact of single-walled carbon nanotubes (SWCNT) on the toxicity of cadmium (Cd) using the crustacean Daphnia magna. LC50 of Cd and SWCNT alone and combined were calculated and compared. Sorption of Cd on SWCNT was also quantified in separate batch experiments. Results showed that the maximum adsorption of Cd onto SWCNT calculated by the Langmuir equation was 24.4 mg kg-1. LC50s for Cd and SWCNT alone were 252.3 μg L-1 and 1400 μg L-1, respectively. In the presence of 500 and 1000 μg L-1 of SWCNT, Cd LC50s were 127.2 and 120.1 μg L-1 respectively. Therefore, Cd toxicity increased when organisms were exposed to both contaminants which indicated that SWCNT induces a synergistic toxic effect on the survival of D. magna. It appears that even if SWCNT had a low adsorption capacity for Cd, toxicity of the metal can be increased. Our study shows the complexity of SWCNT toxicity and how the understanding of their interactions with other contaminants is crucial to determine the consequences of their release into the environment.

7

Naftalen - metoda oznaczania

75%

Jeżewska A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 4 (34)

109--114

PL

Metoda polega na adsorpcji par naftalenu na żelu krzemionkowym, desorpcji acetonem i analizie chromatograficznej (GC-FID) otrzymanego roztworu. Oznaczalność metody wynosi 2,25 mg/m3.

EN

The method is based on the adsorption of naphtalene vapours on the silica gel, desorption with acetone and gas chromatographic (GC-FID) analysis of the obtained solution. The determination limit of the method is 2,25 mg/m3

8

Tetratlenek osmu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

75%

Piotrowski J. K. , Orłowski C.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 3 (33)

207--215

PL

Tetratlenek osmu tworzy bladożółtąmasę lub bezbarwne kryształy o temperaturze topnienia 40,6 °C i temperaturze wrzenia 130 °C. Ma ostry nieprzyjemny zapach, przypominający chlor. Stosowany jest głównie do wybarwiania preparatów biologicznych w mikroskopii elektronowej, a ponadto w fotografii, jako katalizator w syntezie organicznej oraz w leczeniu chorób reumatycznych. U ludzi po ostrym narażeniu na tetratlenek osmu obserwuje się silne działanie drażniące na oczy i układ oddechowy, a także zaburzenia wzrokowe. U mężczyzn mających przy produkcji osmiridium kontakt zawodowy z tetratlenkiem o stężeniu 0,133-0,640 mg/m3 (mierzonym jako Os), przez okres 1,5 - 23 lat, występował charakterystyczny objaw polegający na widzeniu aureoli wokół źródeł światła, a ponadto pieczenie oczu, trudności w czytaniu i bóle w przedniej części głowy. Objawy te na ogół ustępowały następnego dnia. U osób tych nie stwierdzono zmian parametrów biochemicznych w moczu, ani we krwi.6-godzinne narażenie inhalacyjne na tetratlenek osmu o stężeniu 0,001 mg/m3 nie wywołuje u ludzi działania drażniącego oraz innych skutków szkodliwych. Efekty toksyczne, podobne jak u ludzi, stwierdzano u królików po ostrym 30-minutowym narażeniu inhalacyj-nym na malejące w czasie stężenie 0s04 o wartości ok. 1300 -s- 130 mg/m3. Obserwowano działanie drażniące na oczy i układ oddechowy, zmiany morfologiczne na twardówce, rogówce, oskrzelach i płucach. Stężenie letalne wynosi ok. 400 mg/m3 przy narażeniu 4-godzinnym myszy i szczurów. Króliki padały przy narażeniu 30- -minutowym na malejące w czasie stężenie tetratlenku osmu o wartości ok. 2600 -s- 260 mg/m3. Dla tetratlenku osmu nie prowadzono eksperymentów podostrych i przewlekłych, nie jest rozeznana jego toksykokinetyka w ustroju. Z testów bakteryjnych wynika, że może działać mutagennie. Nie badano innych skutków odległych. W większości państw dla tetratlenku osmu przyjęto jako NDS wartość 0,002 mg/m3, co wg ACGIH powinno zabezpieczyć pracowników przed jego działaniem drażniącym. Istniejące podstawy doświadczalne są niewystarczające do w pełni niezależnego obliczenia proponowanej wartości NDS. W tej sytuacji autorzy proponują przyjęcie wartości NDS równej 0,002 mg/m3 oraz wartości NDSCh równej 0,006 mg/m3 (przeliczonych jako osm), tj. wartości obowiązujących w większości państw.

EN

Osmium tetroxide is a pale yellow mass or colourless crystals, melting at 40.6 °C and having boiling point at 130 °C. It has sharp unpleasant scant resembling chlorine. It is used for staining biological preparations for electrone microscopy, also in photography, as a ca- talyser in organic synthesis, and treatment of rheumatic diseases. Following acute exposure of humans strong irritation was observed of the eyes and respiratory system, as well as visual disorders. In men working in contact with osmium tetroxide at concentrations of 0.133-0.640 mg/mJ (measured as osmium) for the time of 1.5-23 years a characteristic symptom was noted expressed as an aureola visible around light sources. Also irritation of eyes was observed together with difficulties in reading and ailment of the front part of the head. These symptoms usually retreated on the next day. No changes were observed in the biochemical parameters of blood and urine. Six hours exposure by inhalation to the concentration of 0.001 mg/m3 does not result in irritation and other harmful effects in humans. Similarly as in humans toxic effects were observed after inhalation for 30 minutes of rabbits to decreasing concentrations of osmium in the limits of 1300-130 mg/m3. Irritation was observed of the eyes and respiratory tract, morphological changes were found in the sclera, cornea, bronchi and lungs. The lethal concentration, following 4-hrs exposure of mice and rats amounted to 400 mg/m3. Rabbits deceased after 30-min. exposure to decreasing concentrations of 2600-260 mg/nr.3 For osmium tetroxide there are no data on subacute or chronic exposure, also its toxicokinetic properties have not been recognised. Bacteriological tests point to possible mutagenic properties. Other possible remote effects were not studied. In the majority of countries the value of MAC was set at 0.002 mg/m3, at which the irritating effects are controlled. The existing data are not sufficient for independent evaluation. Therefore the value is recommended of 0.002 mg/m3 (as MAC-TWA) and 0.006 mg/m3 (as MAC-STEL), (expressed as Os) i.e. values accepted in the majority of countries.

9

Acetaldehyd. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

75%

Starek A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 4 (34)

5--23

PL

Acetaldehyd jest lotną cieczą, stosowaną do produkcji kwasu octowego, pirydyny, kwasu nadoctowego, farmaceutyków, mas plastycznych, gumy syntetycznej oraz w procesie wytwarzania luster i hartowania włókien żelatyny. Ostre działanie toksyczne tego związku prowadzi u ludzi i zwierząt do podrażnienia oczu i górnych dróg oddechowych. Wartość RD50 acetaldehydu u gryzoni wynosi około 5000 mg/m3 Nie opisano przewlekłych zatruć tym związkiem w warunkach przemysłowych. Powtarzane narażenie na pary tego związku prowadziło u szczurów i chomików do zmian zwyrodnieniowych, rozrostu lub przerostu nabłonka węchowego bądź oddechowego3) obserwowano u szczurów zaburzenia czynnościowe układu oddechowego. Przy większym stężeniu (720 mg/m3) - po 4 tygodniach narażenia - wystąpiły u nich niewielkie zmiany zwyrodnieniowe śluzówki nosa. Ponadto acetaldehyd działa na gryzonie genotoksycznie, kancerogennie i, prawdopodobnie, embriotoksycznie, fetotoksycznie i teratogennie. IARC zaliczyła ten związek do substancji przypuszczalnie rakotwórczych dla ludzi (grupa 2B). Wychodząc z założenia, że NDS - jako średnie stężenie ważone - czasem nie zabezpiecza pracowników przed podrażnieniem oczu i górnych dróg oddechowych, zaproponowano przyjęcie NDSP. Wartość tego normatywu, wynoszącą 45 mg/m3, obliczono z LOAEL (90 mg/m3) u ludzi i współczynnika niepewności 2 dla przejścia z LOAEL do NOAEL.

EN

Acetaldehyde (AA) (CAS Registry No. 75-07-0) is a volatile liquid used mainly as an inter-mediate for production of acetic acid, pyridine, pharmaceutics , plastics, and synthetic rubber. AA exarts irritative effect of the eyes and upper respiratory tract in humans and animals. RD and value of this chemical in rodents is about 5000 mg/m3 whereas LC50 - 24000 mg/m3. In rats and hamsters the reapeated exposure to vapours of AA (440 - 720 mg/m3) led to respiratory system disturbances and degenerative changes in nasal mucosa. Also AA acts genotoxic, carcinogenic, and probably embriotoxic, fetotoxic and teratogenic in rodens. The proposed ceiling (C) value of 45 mg/m3 for AA is based on its irritative effects in volunteers and calculated from LOAEL value of 90 mg/m3.

10

Cykloheksan. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

75%

Rolecki R.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

tom Nr 1 (27)

27--46

PL

W temperaturze pokojowej cykloheksan jest bezbarwną, ruchliwą cieczą o znacznej prężności par i zapachu zbliżonym do benzenu. Cykloheksan wyprodukowany w procesie katalitycznego uwodornienia benzenu znajduje zastosowanie jako rozpuszczalnik w przemyśle gumowym, a także w przemyśle farb, lakierów i żywic. Pewne ilości cykloheksanu są zużywane w syntezie chemicznej. Wyniki badań ostrej toksyczności wskazują, że cykloheksan jest substancją praktycznie nietoksyczną w warunkach narażenia w przemyśle. Nieliczne wyniki podostrego i podprzewlekłego działania toksycznego wskazują, że cykloheksan o dużym stężeniu może spowodować zaburzenie ośrodkowego układu nerwowego (działanie narkotyczne), a ponadto uszkodzenia wątroby i nerek. W dostępnym piśmiennictwie toksykologicznym nie ma informacji o przypadkach i skutkach ostrego zatrucia ludzi w następstwie narażenia na cykloheksan. Na podstawie wyników jedynego opublikowanego badania przekrojowego, wykonanego wśród pracowników narażonych przez okres około 10 lat na cykloheksan, a także inne rozpuszczalniki (m.in. heksan i metyloetyloketon) wysunięto przypuszczenie, że narażenie na cykloheksan może spowodować umiarkowane i prawdopodobnie przejściowe uszkodzenie nerek. Istniejące, ograniczone informacje wskazują, że cykloheksan nie odznacza się działaniem mutagennym. Wyniki jednego badania wskazują, że w warunkach narażenia przez skórę cykloheksan odznacza się słabym działaniem promocyjnym procesu nowotworowego. Nie ma informacji o działaniu embriotoksycznym, teratogennym oraz działaniu szkodliwym cykloheksanu na rozrodczość. Wyniki badań wykonanych na ludziach i zwierzętach doświadczalnych wskazują, że cykloheksan może być wchłaniany w drogach oddechowych i po podaniu drogą pokarmową, a także przez skórę (w postaci ciekłej), aczkolwiek w przypadku tej drogi narażenia nie ma informacji ilościowych charakteryzujących dynamikę tego procesu. Nie ma informacji o rozmieszczeniu cykloheksanu w organizmie w warunkach narażenia przyżyciowego, chociaż wyniki badań in vitro wskazują, że substancja odznacza się powinowactwem do narządów i tkanek dużej zawartości lipidów.

EN

Cyclohexane is a coloureless, mobile liquid of high volatility. It is used as a solvent for rub¬ber, synthetis, and laquers, as a paint and varnish remover in the organic synthesis of adipic acid, benzens, cyclohexyl chloride, nitrocyclohexane, cyclohexanol and cyclohexanone. Cyclohexane is absorbed from the respiatory tract, gastrointestinal tract and through intact skin. There are evidences that cyclohexane is accumulated to some extent in lipid-rich tissues. The findings of experimental stidies have demonstrated that absorbed cyclohexane is metabo- liset to cyclohexanol, cyclohexanone and adipic acid and finally eliminated as carbon dioxide. The major part of unchanged cyclohexane is eliminated through lungs and also as glucuronide conjugates through kidneys. The acute toxicity of cyclohexane is extremely low, concentration of about 93 000 mg/m3 was lethal after one hour exposure, but rabbits survived an 8-hour exposure of about 64 700 mg/m3, concentration of 44 075 mg/m3 resulted in lethargy, narcosis, increased respiration rate and convulsions and 11 648 mg/m3 caused no visible effects. Since the available inhalation studies were limited it was considered most appropriate to base the MAC value on the results of Bernard's study, where the rats were exposed intraperitone- ally to cyclohexane. Using an uncertainty factor approach, the dose of 750 mg/kg b.w. was considered to be a NOAEL for nephrotoxic effects in rats. This dose level was converted into a human equivalent exposure level for the inhalation route and a total uncertainty factor of 30 was applied. The calculated, time-weighted average MAC value

11

Influence of lead on growth and nutrient accumulation in Black gram (Vigna mungo L.)

75%

Ravikumar S. , Thamizhiniyzn P.

International Letters of Natural Sciences

|

2014

|

tom 16

EN

This study was conducted to investigate toxic effects of Pb on growth and nutrient uptake in Black gram. Black gram was subjected to seven (5, 10, 25, 50, 75, 100 & 200 kg-1) levels of lead. Due to Pb toxicity, plant growth was adversely affected and relatively a severe reduction in root biomass was recorded. The Pb accumulation increased with the increase in lead concentrations. The uptake of different nutrients, i.e., N, P, K, Ca and Mg was reduced in black gram due to the lead treatment.

12

Octan metylu : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

75%

Stetkiewicz J. , Grunt H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

tom Nr 3 (29)

211--226

PL

Octan metylu jest bardzo lotną bezbarwną cieczą, o dość przyjemnym owocowym zapachu. Stosowany jest jako rozpuszczalnik w przemyśle perfumeryjnym, w wytwórniach lakierów i past do butów, jako rozpuszczalnik mas plastycznych, nitrocelulozy, acetylocelulozy, olejów i tłuszczów oraz w syntezie organicznej. Otrzymywany jest na drodze estryfikacji alkoholu metylowego kwasem octowym w obecności kwasu siarkowego, jak również podczas suchej destylacji drewna. Octan metylu dobrze wchłania się przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy oraz przez skórę. Wykazuje działanie drażniące na oczy, skórę i układ oddechowy. Octan metylu o dużych stężeniach wykazuje działanie narkotyczne. Działanie to jest jednak słabsze w porównaniu z takimi jego homologami jak np. octan amylu. Octan metylu o dużych stężeniach wywiera silne działanie drażniące na błony śluzowe oczu i może być przyczyną zaburzeń widzenia, ponadto działa drażniąco na błony śluzowe dróg oddechowych oraz powoduje wzrost wydzielania śliny, a w wyniku połknięcia, wdychania lub kontaktu przez skórę może wywoływać ciężkie zatrucia spowodowane metanolem powstającym w wyniku hydrolizy tego estru. Krótko trwające narażenie na octan metylu o dużym stężeniu jest nieco lepiej tolerowane niż długotrwałe narażenie na ten związek o małym stężeniu. U ludzi 5-minutowe narażenie na pary octanu metylu o stężeniu 15000 mg/m³ wywołuje podrażnienie oczu, nosa, gardła i tchawicy. Nie zaobserwowano zaburzeń układowych w wyniku narażenia pracowników w przemyśle na octan metylu o stężeniu poniżej 610 mg/m³. Nie odnotowano doniesień o przypadkach zatrucia u ludzi czystym octanem metylu w przemyśle. W warunkach przemysłowych znane są wyłącznie przypadki lekkiego zatrucia tym związkiem, objawiające się bólem i zawrotami głowy, ospałością, uciskiem w klatce piersiowej, kołataniem serca, zadyszką, uczuciem pieczenia spojówek i łzawieniem oczu. Octan metylu jest czynnikiem odtłuszczającym i może wywoływać zapalenie skóry. Przedłużony kontakt z ciekłym octanem metylu może powodować suchość, pękanie i podrażnienie skóry. U szczurów, myszy i kotów narażenie inhalacyjne na związek o dużym stężeniu wywołuje działanie narkotyczne i nawet śmierć zwierząt. Octan metylu nie wykazuje działania drażniącego na skórę królika, ale działa drażniąco na jego oczy. Narażenie zwierząt na octan metylu o dużym stężeniu powoduje krwotok do płuc oraz obrzęk płuc. U zwierząt wdychanie octanu metylu w ilościach poniżej granicy poziomu dla działania narkotycznego wywołało ogólne zatrucie i długo utrzymujące się skutki tego zatrucia. Zmiany we krwi u zwierząt polegały głównie na wzroście liczby elementów morfotycznych krwi obwodowej i poziomu hemoglobiny. Wartość LD50 u szczurów po podaniu na skórę jest większa od 2000 mg/kg masy ciała, natomiast u królików większe od 5000 mg/kg masy ciała. W wyniku przewlekłego narażenia zwierząt drogą inhalacyjną na octan metylu stwierdzono obrzęk płuc, cechy uszkodzenia wątroby, nerek i mięśnia sercowego. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych dotyczących działania rakotwórczego, embriotoksycznego oraz teratogennego octanu metylu. Wyniki testu na działanie mutagenne tego związku były negatywne. W Polsce obowiązuje wartość NDS na poziomie 100 mg/m³. Wartość NDS octanu metylu w większości państw została ustalona na poziomie 610 mg/m³. Przy ustalaniu wartości NDS brano pod uwagę fakt, że takie stężenie octanu metylu nie wywiera działania drażniącego na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych oraz nie wykazuje działania układowego. Biorąc pod uwagę te dane oraz brak nowszych danych toksykologicznych, zaproponowano przyjęcie wartości NDS dla octanu metylu na poziomie 250 mg/m³, natomiast wartości NDSCh na poziomie 600 mg/m³.

EN

Methyl acetate (CAS Registry No. 79-20-9) is a highly volatile, colourless liquid with a rather pleasant odour. Methyl acetate is used in paint removers, as a lacquer solvent, and as a flavoring agent. The main routes in occupational exposure to methyl acetate are the respiratory system and the skin. Methyl acetate is irritating to the eyes and mucous membranes of respiratory passages of animals and exposed workers. It has caused narcosis in animals exposed to high concentrations. Methanol formed by hydrolysis of methyl acetate in the body might be responsible for its toxicity. Methyl acetate may resemble methyl alcohol in producing atrophy of the optic nerve. Prolonged contact with liquid methyl acetate may cause dryness, cracking, and irritation of the skin. Considering these data, the MAC of 250 mg/m3 was determined by analogy to methanol. The STEL is 600 mg/m3 because of its irritative effect on the eyes and the respiratory system. The skin notation (Sk) is recommended.

13

Stiban : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

75%

Soćko R. , Stetkiewicz J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

tom Nr 3 (29)

277--286

PL

Stiban jest gazowym związkiem antymonu, w którym antymon występuje na minus 3 stopniu utlenienia. Gaz ten został odkryty w 1837 r.; jest gazem bezbarwnym, łatwo palnym i ma nieprzyjemny zapach. Stiban jest stosowany jako czynnik fumigujący, źródło antymonu oraz dopant typu n w półprzewodnikach krzemowych. Służy do produkcji półprzewodników (np. antymonek indu). Stiban wchłania się do organizmu przez drogi oddechowe. Spośród związków antymonu, stiban jest najbardziej toksyczny. Za efekty krytyczne tego związku uważa się działanie drażniące na układ oddechowy oraz działanie hemolityczne i uszkadzające nerki. Skutkiem krótkotrwałego narażenia ludzi na stiban jest uszkodzenie erytrocytów, hemoliza, bóle głowy, uczucie zmęczenia, mdłości, bóle okolicy lędźwiowej i brzucha. Późniejsze objawy to krwiomocz, bezmocz, żółtaczka, uszkodzenie nerek, wątroby, a nawet śmierć. Skutki długotrwałego narażenia ludzi na działanie stibanu nie są znane. Ze względu na bardzo skąpe dane pochodzące z badań toksykologicznych oraz brak danych dotyczących zależności dawka-efekt u ludzi, zaproponowano, aby wartość NDS stibanu ustalić przez analogię do bardziej toksycznego arsenowodoru, którego wartość NDS, w większości państw, przyjęto na podstawie jego działania hemolitycznego oraz działania uszkadzającego nerki. W wyniku porównania dawek stanowiących bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia tych dwóch związków, proponuje się przyjęcie wartości NDS stibanu na poziomie 0,5 mg/m³. Ustalona wartość jest zgodna z wartościami obowiązującymi w innych państwach. Ze względu na działanie drażniące stibanu zaproponowano, aby wartość NDSCh była równa 1,5 mg/m³ (trzy razy wartość NDS).

EN

Stibine is a colourlees, flammable gas with a disagreeable hydrogen sulfide-like odour. Stibine has been used as a fumigating agent. Stibine is a source of antimony, an n-type dopant in silicon semiconductors; it is also used in the manufacture of indium antimonide crystals used for semiconductors. In general, the presentation of antimony poisoning is similar to that seen in arsenic poisoning. Stibine, like arsine, is a hemolytic agent that injures the kidneys and the liver; the acute renal failure appears to be secondary to the massive intravascular hemolysis. Stibine is an acute pulmonary irritant. The MAC of 0.5 mg/m3 (0,1 ppm) is based on analogy with a similar but more bioavailable and thus somewhat more toxic compound, arsine. According to the irritant effect of stibine, the value of STEL 1.5 mg/m3 is recommended.

14

Octan 2-metoksy- 1 –metyloetylu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia

75%

Sitarek K.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 4 (34)

89--96

PL

Octan 2-metoksy-l-metyloetylu (PGMEA) jest bezbarwną cieczą, wrzącą w temperaturze 145,8 °C (ciśn. 1013 hPa). Związek ten jest powszechnie stosowany jako rozpuszczalnik olejów oraz naturalnych i syntetycznych żywic. PGMEA należy do związków nieklasyfikowanych pod względem toksyczności ostrej. Medialna dawka śmiertelna tego związku dla szczurów po podaniu do żołądka wynosi 8,5 g/kg, a po naniesieniu na skórę królika - powyżej 5 g/kg. Medialne stężenie śmiertelne dla szczurów narażanych 6 h wynosi 23,5 g/m3 (4345 ppm). Nierozcieńczony PGMEA naniesiony na skórę królika nie wywiera działania drażniącego, natomiast podany do worka spojówkowego powoduje obrzęk spojówek oraz niewielkie zmętnienie rogówki i tęczówki, ustępujące po 7 dniach. W warunkach 9-dniowego narażenia inhalacyjnego PGMEA o stężeniu 1620 mg/mJ i większym uszkadza nabłonek węchowy myszy i szczurów. Związek ten nie wywiera działania embriotoksycznego, teratogennego, mutagennego ani genotoksycznego. Nie ma danych na temat jego toksyczności przewlekłej i rakotwórczości. Wchłania się dobrze w układzie oddechowym. Główne metabolity PGMEA obecne w moczu zwierząt narażanych dożołądkowo lub inhalacyjnie to: glikol propylenowy, l-metoksypropan-2-ol i inne produkty sprzęgania w postaci siarczanów i gluku- ronianów. Profil metaboliczny i rozmieszczenie w tkankach PGMEA są prawie identyczne jak po podaniu 1-meto- ksypropan-2-olu (PGME), co wskazuje, że PGMEA jest szybko hydrolizowany do PGME. Wydychane powietrze i mocz stanowią główne drogi wydalania PGMEA po narażeniu per os i inhalacyjnym. W Polsce nie ustalono wartości NDS octanu 2-metoksy-l-metyloetylu w powietrzu środowiska pracy. W Niemczech wartość NDS tego związku wynosi 275 mg/m3 (50 ppm), a ze względu na wartość NDSCh zaliczono ten związek do kategorii 1, tzn., że wartość NDS octanu 2-metoksy-l-metyloetylu może być przekroczona dwukrotnie w ciągu 5 min. maksymalnie 8 razy w ciągu zmiany roboczej. Związek ten zaliczono do grupy C, tzn., że nie stwarza on ryzyka zaburzeń rozwoju prenatalnego potomstwa przy zachowaniu wartości NDS.

EN

l-Methoxy-2-acetoxypropane (PGMEA) is a colourless liquid. This compound is produced by reacting l-methoxy-2-propanol (PGME) with acetic acid. PGMEA is used in coatings and in ink-removers. The oral LD50 value for rats is 8,5 g/kg, the dermal LD50 for rabbits is higher than 5 g/kg, and LC50 for rats is 23,5 g/m3. PGMEA is irritating to the eyes, is not mutagenic, genotoxic and teratogenic agent. This substance is absorbed from the respiratory tract and is extensively metabolized and excreted in expired air and urine. The proposed maximum exposure limit (MAC) - 260 mg/nr5 and the MAC-STEL 520 mg/m3 by analogy to PGME. The skin notation (Sk) is recommended.

15

l,2-Epoksy-3- izopropoksypropan. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

75%

Sapota A. , Kilanowicz A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 4 (34)

49--57

PL

l,2-Epoksy-3-izopropoksypropan (izopropyloglicydowy eter, IGE) jest lotną, bezbarwną cieczą o temperaturze wrzenia 137 °C, słabo rozpuszczalną w wodzie, dobrze natomiast w alkoholach, ketonach i eterze dietylowym. IGE jest najczęściej stosowany jako stabilizator składników organicznych, reaktywny rozcieńczalnik żywic epoksydowych i związek pośredni do syntezy estrów i kwasów. Krótkotrwałe narażenie na działanie IGE o dużym stężeniu powodowało u ludzi wystąpienie nieswoistych objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego, objawiających się zaburzeniami świadomości, a także objawów umiarkowanego działania drażniącego na górne drogi oddechowe, oczy i skórę. Nie ma jednak danych ilościowych dotyczących wielkości stężeń i czasu narażenia. Na podstawie wyników badań ostrych na zwierzętach (myszy, szczury, króliki) wynika, że IGE można zaliczyć do III grupy, czyli związków szkodliwych, według klasyfikacji EWG. Po podaniu dużych dawek IGE drogą dożołądkową u wszystkich badanych gatunków wystąpiły objawy depresji ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Narażenie inhalacyjne na skórę powodowało wystąpienie umiarkowanych skutków działania drażniącego na oczy i skórę. W powtarzanym narażeniu inhalacyjnym (1896 mg/m3, 10 tygodni) u szczurów stwierdzono, oprócz objawów depresyjnego działania na OUN, także częste przypadki zapalenia płuc oraz symptomy zaburzeń układu oddechowego. Związek ten wykazuje działanie mutagenne na komórki bakteryjne oraz indukuje i powoduje recesywne mutacje letalne w komórkach płciowych samców Drosophila melanogaster. Nie ma danych dotyczących działania genotoksycznego i rakotwórczego oraz danych toksykokinetycznych. Ze względu na brak danych literaturowych proponujemy przyjąć wartości NDS i NDSCh za ACGIH, tj. wartość NDS na poziomie 240 mg/m3 i NDSCh - 360 mg/nr5. Wartości te obowiązują w kilku państwach europejskich.

EN

Isopropylglicidyl ether (l,2-epoxy-3-isopropoxypropane, IGE) is a volatile clear liquid of with a boiling point 137 °C. It is weakly water-soluble but well soluble in spirits, ketones and diethyl ether. It is used most frequently as organic components stabilizer, reactive diluent of epoxide resins and intermediate compound for esters and acids synthesis. Short exposure to IGE of high concentration causes in human non-specific symptoms from CNS such as con- ciousness disorders a moderate irritating effect on upper airways, eyes and skin. However, there are no quantitative data on the concentration values and exposure time. Op the basis of the results of acute tests on animals (mice, rats, rabbits), IGE can be included in group III, that is harmful compounds according to European Union classification. After intragastric administration of IGE in high doses, symptoms of CNS depression were observed in all the investigated species. Inhalatory and skin exposure resulted in the occurrence of a moderate irritating effect on eyes and skin. In repeated inhalatory exposure (1896 mg/mJ, 10 weeks) in rats, besides depressive effect on CNS, frequent cases of pneumonia and symptoms of respiratory tract disorders were detected. This compound demonstrated mutagenic effect on bacterial cells and induced and caused recessive lethal mutations in sex cells of male Drosophila melanogaster. No data are available on genotoxic and carcinogenic activity nor is toxicokinetic data. Due to the lack of literature data, we suggest accepting MAC and MAC(STEL) values according to ACGIH, that is MAC value at the level 240 mg/m3 and NDSCH value at the level 360 mg/mJ. These values are in force in some European countries. Maintaining given concentration values should protect employees against the occurrence of systemic symptoms and irritation of eyes and upper airways.

16

Effects of cadmium on growth, ultrastructure and content of chemical elements in Tetrahymena pyriformis and Acanthamoeba castellanii

75%

Krawczynska W. , Pivovarova N. N. , Sobota A.

Acta Protozoologica

|

1989

|

tom 28

|

nr 3-4

17

4' –Etoksyacetanilid. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

75%

Piotrowski J. K. , Szymańska J.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 3 (33)

119--137

PL

4’-Etoksyacetanilid (fenacetyna) jest bezbarwną, krystaliczną substancją o lekko gorzkim smaku. Otrzymywana może być kiloma metodami, w tym jako produkt redukcji p-nitrofenolu lub w wyniku poddania p-fenetydyny acetylacji. Ze względu na właściwości farmakologiczne stosowana jest przede wszystkim jako lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Dane na temat toksyczności fenacetyny u ludzi dotyczą zarówno zatruć ostrych jak i przewlekłych. Zatrucia ostre charakteryzują się wysypkami skórnymi, methemoglobinemia, niedokrwistością hemolityczną, bólami i zawrotami głowy, nekrozą brodawek nerkowych. Przyjmowanie fenacetyny w dużych dawkach (co najmniej 1 g/dzień) i przez dłuższy czas (dłużej niż 1 rok, dawka łączna co najmniej 1 kg) prowadzi do swoistej niewydolności nerek. Z badań epidemiologicznych wynika, że nefropatie wywołane przyjmowaniem środków przeciwbólowych stanowią 1 - 20% wszystkich nefropatii. Zmiany w nerkach, np. nekroza miedniczek nerkowych, mogą prowadzić do powstania zmian rakowych. Zmiany rakowe stwierdzono również w pęcherzu moczowym. Istnieje pogląd, że przyjmowanie fenacetyny (szczególnie w znacznych ilościach, np. powyżej 5 kg) zwiększa ryzyko powstania zmian rakowych w układzie moczowym człowieka. IARC zakwalifikował fenacetynę do grupy 2A, czynników prawdopodobnie rakotwórczych dla człowieka. Zarówno fenacetyna jak i jej metabolity (p-fenetydyna i /V-hydroksyfenetydyna) podane w dawkach jednorazowych zwierzętom doświadczalnym powodują wzrost poziomów methemoglobiny oraz zmiany w szpiku kostnym. Te ostanie stwierdzono po podaniu dawek znacznie większych niż dawki wywołujące methemoglobinemię. Poza zmianami we krwi i szpiku stwierdzono również skutki nefrotoksyczne. Po narażeniu inhalacyjnym szczurów na fenacetynę w stężeniu 190 mg/m (4 h, 30 dni) i 5 mg/m3 (4 h, 4 miesiące) stwierdzono zmniejszenie przyrostu masy ciała zwierząt oraz obniżenie funkcji wydzielniczej i detoksy- kacyjnej wątroby. Podawanie fenacetyny szczurom drogą pokarmową przez 2-4 tygodnie powodowało zwiększenie liczby retikulocytów. Przy przedłużonym podawaniu fenacetyny szczurom w dawce 500 mg/kg m.c./dzień, przez 16 miesięcy, stwierdzono hiperplazję nabłonka dróg moczowych. Natomiast podawanie fenacetyny w diecie (0,6; 1,2 i 2,0%) myszom powodowało martwicę nabłonka brodawek nerkowych. W 96-tygodniowym eksperymencie stwierdzono dysplazję komórek nerkowych u blisko 100% zwierząt użytych w doświadczeniu, przy stężeniu fenacetyny w paszy 1,2%.

EN

4’-Etoxyacetanilide (phenacetin) is a colorless cristallic substance, of slightly bitter taste. It may be obtained by several methods i.a. as a product of reduction of p-nitrophenol or acetylation of phenetidine. Due to its pharmacological properties it is used first of all as an analgesic and antipyretic. The data on the toxicity of phenacetin in humans refer to acute and chronic intoxications. The acute intoxications are characterized by skin eruptions, methemoglobinemia, hemolytic anemia, headache and dizziness, necrosis of renal mammilla. Consumption of phenacetin in high doses (at least 1 g/day) for a longer time period (more then 1 year), cumulative dose being in excess of 1 kg, results in a renal insufficiency. From the epidemiological studies it follows that nephropathies caused by analgesics represent 1-20% of all nephropathies. The changes in the kidneys (e.g. necrosis of renal pelvis) may result in cancer. Tumorous changes were also found in the urinary bladder. A view exists that the use of phenacetine, especially in large quantities (e.g. above 5 kg) increases the cancer risk of the urinary tract of humans. IARC classified phenacetin into group 2A, substances likely to be carcinogenic for humans. Phenacetin and its metabolites (p-phenetidine and /V-hydroxyphenetidine) given to animals in single doses elevate the level of methemoglobin and cause changes in the bone marrow. The latter were found after doses much higher than those causing methemoglobinemia. Beyond the changes in the blood and bone marrow, also nephrotoxic effects were found. After inhalatory exposure of rats at concentration 190 mg/m (4 h, 30 days) and 5 mg/m (4 h, 4 months) a slow down was found of the increment of body mass and a decrease of the excretory function as well as hepatic detoxication potential. Application of phenacetin to rats through 2-4 weeks caused an increase of reticulocytes. At prolonged application to rats in a dose of 500 mg/kg/day through 16 month a hyperplasia was found of the epithelium of urinary tract. Application of phenacetin in the diet (0,6; 1,2 and 2,0% ) to mice resulted in necrosis of the epithelium of renal mammilla. In a 96 week experiment a dysplasia was found in almost all animals at a concentration of phenacetin in the diet of 1,2% .

18

Toxic effects of the crude methanolic extract of Austroplenckia populnea leaves and fractions on the growth of Spodoptera frugiperda

75%

Pires W. , Arini L. E. S. , Menezes A. C. S. , Jesus F. G. , Rocha E. C. , Araujo M. S.

Acta Agrobotanica

|

2023

|

tom 76

19

Hematological alterations in common carp (Cyprinus carpio L.) exposed to herbicides: pendimethalin and ethofumesate tested separately and in mixture

75%

Bojarski B. , Ludwikowska A. , Kurek A. , Pawlak K. , Tombarkiewicz B. , Lutnicka H.

Folia Biologica

|

2015

|

tom 63

|

nr 3

20

Dikwatu dibromek. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

75%

Starek A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

tom Nr 3 (33)

51--65

PL

Dikwat jest substancją stałą, krystaliczną, stosowaną w postaci roztworów wodnych jako czynnik osuszający, herbicyd i regulator wzrostu. Narażenie na ten związek występuje głównie wśród robotników rolnych, wykonujących opryski. Podczas oprysków mechanicznych wielkość narażenia nie przekracza 0,6 ±0,1 mg/nr’, a podczas oprysków ręcznych 0,25 ± 0,04 mg/m3. Połknięcie dikwatu prowadzi do ciężkich uszkodzeń przewodu pokarmowego, w tym niedrożności jelit oraz uszkodzenia nerek i wątroby. Zatrucia te często kończą się zejściem śmiertelnym. Narażenie inhalacyjne na mgły roztworów dikwatu może prowadzić do podrażnienia błony śluzowej nosa oraz górnych dróg oddechowych. U zwierząt laboratoryjnych dikwat uszkadza przewód pokarmowy, nerki, wątrobę i drogi oddechowe, zarówno w zatruciu ostrym jak i przewlekłym. Pod względem siły ostrego działania związek ten należy do substancji toksycznych. Tylko u zwierząt, w warunkach narażenia powtarzanego, wywołuje zaćmę. Dikwat może ponadto działać mutagennie, fetotoksycznie oraz może ujemnie wpływać na rozwój potomstwa. Związek ten nie indukował nowotworów. Do obliczania NDS dla dikwatu wykorzystano wyniki dwóch doświadczeń przewlekłych, przeprowadzonych na szczurach. W jednym doświadczeniu związek ten podawano dożołądkowo, natomiast w drugim - inhalacyjnie w postaci mgły jego wodnych roztworów. Efektem krytycznym w pierwszym doświadczeniu było uszkodzenie śluzówki żołądka i jelit, a w drugim - podrażnienie górnych dróg oddechowych. Na podstawie wartości NOAEL i LOAEL oraz odpowiednich współczynników niepewności obliczono wartość NDS i zaproponowano ustalenie jej na poziomie 0,1 mg/m3. Biorąc pod uwagę drażniące działanie dikwatu na górne drogi oddechowe, zaproponowano wartość NDSCh wynoszącą 0,3 mg/m3.

EN

Diquat (CAS Registry No. 85-00-7) is a non-selective contact bipyridylum herbicide and de- siccant. The herbicide is a solid substance used mainly as an aqueous solution of the dibromide (l,r-ethylene-2,2’-dipyridylium dibromide). Ingestion of diquat leads to severe lesions of gastrointestinal tract, kidneys and liver. This compound intoxication causes usually death. The exposure to mist of diquat solutions may lead to irritation of nasal mucosa and upper airways. The acute toxicity of diquat for laboratory animals is relatively high by all routes of admini-stration. Diquat can also be mutagenic, fetotoxic, and may exert negative effect on deve-lopment of offspring. No carcinogenic effect of this compound have been found. The proposed maximum exposure limit (MAC) - 0.1 mg/mJ is based on NOAEL (0.2 mg/kg b.w. day) derived from long-term (12 months) studies on rats and LOAEL (0.4 mg/nr3) obtained in subchronic (4 months) experiment on rats too. STEL value was established on the basis of irritation effect of diquat and proposed at 0.3 mg/m3 .