Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Pojęcie sposobu jako wielkość relacyjna. Struktura tematyczno-rematyczna wypowiedzeń o schemacie '... w taki sposób, że...'

100%

Kościerzyńska J.

Linguistica Copernicana

|

2012

|

nr 1(7)

171-190

EN

The article discusses Polish sentences which are based on the same pattern: '...w taki sposób, że...'. The semantic analysis of phrases with the sequence sposób 'manner' has shown that the basic context for the concept of a way, or manner, of doing something accounts for the relational character of this idea. The relation in question occurs between the action, which is mentioned in a sentence, and its description. This meaning can be found/indicated thanks to the thematic-rhematic structure of sentence which distinguishes two functions of '... w taki sposób, że...': expressing the process of doing something, and expressing the manner of doing the thing in question.

2

Wokół problemów semantycznej kategorii określoności/nieokreśloności i struktury tematyczno-rematycznej w języku bułgarskim i polskim

88%

Banasiak J.

Slavica Lodziensia

|

2018

|

tom 2

45-50

EN

The paper discusses the interplay between the semantic category of definiteness/indefiniteness and thematic-rhematic structure. Special attention is paid to the semantic requirements that must be met by phrases that may undergo thematization. The “thematizability” of both general and unique phrases is stressed and considered an argument in favour of the common treatment of generality and uniqueness.

PL

-

3

Wykładniki struktury tematyczno-rematycznej w języku łacińskim

88%

Górska M.

Linguistica Copernicana

|

2012

|

nr 1(7)

153-170

EN

The aim of the article is to survey the markers of the thematic-rhematic structure in Latin. Since Latin is an inflected language with so called 'free' (or rather 'flexible') word order, the word order itself is the main marker of the thematic-rhematic structure. Besides word order, there are also other means serving as markers of theme or rheme in Latin. Rheme can be indicated by the cleft construction, well known in many languages. More varied markers serve to express the theme constituent. Among them there are the so-called correlative constructions qui/quod... is/id, syntactically independent propositional phrases de + ablativus, the so-called nominativus pendens, and the expression quod pertinent ad... However, the means mentioned above seem to be the emphatic markers of the thematic-rhematic structure.

4

How to analyze contextuality of metatextual language units? Notes on the relation: TRS – particle semantics

88%

Kisiel A.

|

nr 11

EN

How to analyze contextuality of metatextual language units? Notes on the relation: TRS – particle semanticsThe presented article is devoted to further (after Kisiel 2010) discussion about contextuality of metatextual language units, especially particles. Having selected contextual particles as an example, the author shows how specific structuralisation of TRS is strictly connected with particle meaning. The observation leads to the conclusion that examination of TRS cannot be avoided when analysing particles. Untangling particles meaning has to be based on describing the TRS they work on. Such a procedure has been only recently applied to Polish lexicography.

5

Przegląd polskich badań nad strukturą tematyczno-rematyczną wypowiedzi (1977–1997)

75%

Żurowski S.

Linguistica Copernicana

|

2023

|

tom 19

247-263

EN

The article is a synthetic review of Polish linguistic literature 1977–1997 from the point of view of publications devoted to the thematic-rhematic structure of utterances. The conventional boundaries of the described period are marked by the publication dates of two important monographs (Bogusławski 1977, Wajszczuk 1997). The following paragraphs gather information about, among other things, pioneering publications from the 1970s, the most important directions of STR research carried out by Polish linguists in the period indicated (1977–1997), as well as more didactically oriented works.

PL

Artykuł jest syntetycznym przeglądem polskiego piśmiennictwa językoznawczego z lat 1977–1997 pod kątem publikacji poświęconych strukturze tematyczno-rematycznej wypowiedzi. Umowne granice opisywanego okresu wyznaczają daty publikacji dwóch ważnych monografii (Bogusławski 1977, Wajszczuk 1997). W kolejnych paragrafach zebrane są m.in. informacje o pionierskich publikacjach z lat 70. XX w., najważniejszych kierunkach badań nad STR prowadzonych przez polskich językoznawców we wskazanym okresie (1977–1997), a także o pracach zorientowanych bardziej dydaktycznie.

6

Nota o TRS i o tezie 7 Wittgensteina

63%

Bogusławski A.

Linguistica Copernicana

|

2012

|

nr 1(7)

41-52

EN

The author reflects upon a possible empirical interpretation of Wittgenstein's well known thesis 7 in his Tractatus, as applied to some problems encountered when dealing with TRS. The most general idea is that TRS is what 'shows', in Wittgenstein's sense, rather than what can be rendered in terms of words; the reason being the threatening infinite regress behind any attempt at reducing the phenomena of TRS to primitive concepts as represented by definite segmental units. Subsequently, the author touches upon certain more specific themes in the relevant domain. One of them is the problem of how to account for non-restrictive attributes or "appositions". The author stresses the fact that they do not yield to interpretation in terms of something p such that 'speaker said that p'. Another issue is that of an adequate interpretation of 'I'. The author shows irreparable inadequacies inherent in Wierzbicka's as well as in his own (previous) accounts of 'I'. According to his new proposal, 'I' is equivalent to 'someone' with the first subscript (in an arbitrary list of subscripts) appended to the organism / body of the current speaker; the latter just shows in Wittgenstein's sense.

7

Topikalizacja w tekstach Cypriana Norwida. Rekonesans

63%

Kozłowska A.

Forum Poetyki

|

2021

|

nr 26

18-31

EN

Topicalization, understood as highlighting the topic of an utterance, has different syntactic, lexical, and punctuational exponents. Punctuational exponents are specific to Norwid, constituting a peculiar equivalent of suprasegmental exponents of the thematic-thematic structure in a written text. The discussed operation introduces a hidden contrast, indicating that the topic of an utterance is X rather than any other conceivable topic, or an object which could be selected from a previously signaled class. This is accompanied by the following intention: ‘I am talking about X, not about Y, Z… etc.’, This blurs the clear distinction into the thematic and rhematic part, and hence represents Norwid’s characteristic strategy of speaking, in which the main topic and rhemat seem equally important.

PL

Topikalizacja, rozumiana jako uwydatnienie tematu wypowiedzenia, ma w twórczości Cypriana Norwida rozmaite wykładniki syntaktyczne, leksykalne i graficzne – te ostatnie, specyficzne dla wypowiedzi autora Vade-mecum, stanowią swoisty ekwiwalent suprasegmentalnych wykładników struktury tematyczno-rematycznej w tekście pisanym. Omawiana operacja wprowadza do wypowiedzi ukryty kontrast, wskazując, że mowa w niej właśnie o X, a nie o jakimkolwiek innym możliwym do pomyślenia temacie ani też nie o obiekcie, który można by wybrać z jakiejś sygnalizowanej wcześniej klasy. Towarzyszy jej następująca intencja: ‘mówię o X, a nie o Y, Z... itp.’. Zaciera ona wyrazistość podziału na część tematyczną i rematyczną i tym samym wpisuje się w charakterystyczną dla Norwida strategię mówienia, w której zarówno główny temat, jak i remat wypowiedzenia wydają się równie ważne.

8

To w języku polskim – próba binarnej klasyfikacji użyć (na materiale korpusowym)

63%

Zawada S.

Język Polski

|

2024

|

tom 104

|

nr 4

18-34

PL

Artykuł przedstawia binarną klasyfikację użyć formy to będącą wynikiem eksploracyjnych badań korpusowych. W przeciwieństwie do licznych i często wnikliwych prac teoretycznych poświęconych to praca skupia się na zjawiskach empirycznych pozwalających na odróżnienie różnych funkcjonalnie użyć na podstawie kryteriów formalnych (takich jak inicjalna pozycja w zdaniu czy cechy prozodyczne typu klityczność czy wymuszanie akcentu na sąsiedniej frazie). Takie empiryczne podejście pozwala nie tylko na uporządkowanie pola badawczego, lecz także na dostrzeżenie nowych zjawisk i postawienie nowych pytań badawczych.

EN

The article presents a binary classification of the uses of to, based on findings from an exploratory corpus investigation. In contrast to numerous and often insightful theoretical works devoted to to, this paper concentrates on empirical phenomena which allow us to distinguish between functionally different uses, based on formal criteria (such as sentence-initial position or prosodic features like cliticity and compulsory accent on an adjacent phrase). By adopting this empirical approach, the study not only provides a comprehensive overview of the reserach field but also brings new observations and poses new research questions.

9

Problemy z wypowiedzeniami Norwida (nie tylko) z Vade-mecum. Uwagi interpretacyjno-metodologiczne

63%

Kozłowska A.

Studia Norwidiana

|

2021

|

tom 39

81-97

EN

This article indicates key problems related to the interpretation of selected enunciations in Vade- mecum,and develops a new formula for describing Norwid’s syntactic strategies. The assumption that the subject of analysis is not comprised by abstract syntactic structures but empirical, used and actualized enunciations entails the necessity to acknowledge their multi-layered character and the import of other levels than that of syntax, especially thematic-rhematic structure and metatext. As presented analyses show, taking these aspects into account helps to successfully settle certain interpretative dilemmas. The proposed expansion of perspective also allows one to grasp certain features that contribute to the specificity of Norwid’s syntax, which mobilizes and utilizes various levels of enunciation.

PL

Artykuł wskazuje na główne problemy wiążące się z interpretacją wybranych wypowiedzeń z Vade-mecum oraz proponuje nową formułę opisu praktyki zdaniotwórczej Norwida. Przyjęcie założenia, że właściwym przedmiotem analizy nie są abstrakcyjne struktury składniowe, ale empiryczne, użyte i zaktualizowane wypowiedzenia, pociąga za sobą konieczność uwzględnienia ich wielowarstwowości i poziomów innych niż składniowy, zwłaszcza struktury tematyczno-rematycznej i metatekstu. Jak pokazują zaprezentowane analizy, wzięcie pod uwagę tych elementów pozwala z powodzeniem rozstrzygać niektóre dylematy interpretacyjne. Proponowane poszerzenie perspektywy oglądu umożliwia również uchwycenie cech, które współtworzą specyfikę Norwidowej „składni”, uruchamiającej i wykorzystującej różne poziomy wypowiedzenia.

10

Kilka uwag o wpływie przycisku zdaniowego na interpretację przysłówków-modyfikatorów intencjonalności (na przykładzie niechcący, przypadkiem)

63%

Duraj-Nowosielska I.

Linguistica Copernicana

|

2012

|

nr 1(7)

113-137

EN

In the article I consider the problem of sentence stress and its influence on the semantics of the adverbs modifying information on the intentionality of actions, i.e. expressions such as niechcący 'unwillingly', nieświadomie 'unconsciously', przypadkiem 'accidentally', celowo 'on purpose', specjalnie 'intentionally' etc., with special attention paid to the two expressions from this class -niechcący and przypadkiem. I try to demonstrate how their interpretation may differ according to the position they take in the sentence structure. I assume that these units of language - as they are adverbs - belong primarily to the dictum of the sentence, which means that one should take the rhematic position as basic in the explication; all the differences that result from moving them to the thematic dictum should be then intepreted as secondary (as the effect of thematizing).

11

„Po-nad-gramatyczność” (nie tylko) składni Norwida

44%

Kozłowska A.

|

2021

|

tom 39

93-125

EN

The article discusses major characteristics of Norwid’s language and style in light of the concept of “hyper-grammaticality” [po-nad-gramatyczność] developed by the poet himself. Considered as a descriptive category, it organizes and foregrounds certain properties of his syntax as well as other elements. The adjective “hyper-grammatical” can be understood in three ways: 1. failing to comply with rules; 2. departing from linguistic convention; hence unconventional; 3. derived from a different level of language than grammar.Norwid’s works can be shown to display hyper-grammaticality in all of the above senses. Discussion of constructions that violate linguistic norms accounts for the following: anacoluthon,homonymic structures, obscurities related to functions of anaphoric elements, and disruptions of coherence. Unconventional elements departing from the epoch’s standards include, among other things, innovations in collocability, complications of syntax, numerous parenthetical remarks, and the usage of archaic constructions. In Norwid’s texts an important place is held not only by mechanisms proper to syntactical or grammatical level of enunciation, but also by phenomena present on other levels:meta-textualityandthematic-rhematic structure.

PL

Artykuł omawia główne cechy języka i stylu Norwida, odwołując się do zaproponowanej przez samego poetę kategorii „ponadgramatyczności”. Została ona potraktowana jako kategoria opisowa, uwydatniająca i porządkująca przede wszystkim (choć nie tylko) właściwości Norwidowej składni. Przymiotnik ponadgramatyczny może być rozumiany na trzy sposoby: 1. ʻniezgodny z regułami poprawnościowymiʼ; 2. ʻodbiegający od zwyczajów językowych; niekonwencjonalnyʼ; 3. ʻpochodzący z innego poziomu języka niż poziom gramatycznyʼ. W twórczości Norwida można odnaleźć przejawy ponadgramatyczności w każdym ze wskazanych wyżej sensów. Wśród konstrukcji naruszających normę językową omówione zostały anakoluty, struktury homonimiczne, niejasności dotyczące funkcji elementów anaforycznych oraz zakłócenia spójności. Do elementów niekonwencjonalnych, odbiegających od zwyczajów epoki, należą m.in.: innowacje w zakresie łączliwości, komplikacje struktury składniowej, wielość wtrąceń nawiasowych oraz stosowanie konstrukcji archaicznych. W tekstach Norwida szczególnie istotne są nie tylko mechanizmy właściwe składniowej, czyli gramatycznej płaszczyźnie wypowiedzenie, lecz także zjawiska obecne na innych jego poziomach, takie jak metatekst i struktura tematyczno-rematyczna.