Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Metafizyka dziś

100%

Sobota D. R.

|

nr 1(22) Powrót metafizyki

83-115

PL

Wedle wielu potwierdzających się nawzajem diagnoz, które zaczęły pojawiać się od drugiej połowy XX wieku, żyjemy obecnie w „społeczeństwie spektaklu”. To spektakl wyznacza bowiem dominujący model życia społecznego. Rozwój mediów cyfrowych dokonał daleko idącej radykalizacji tej sytuacji, nie zmieniając zasadniczo jej prawdy: wirtualizacja wszechobecnego spektaklu potęguje jego ogólną omnipotencję. Ta autocharakterystyka najnowszej epoki w dziejach świata przywołuje, ale też radykalizuje znaną skądinąd metaforę theatrum mundi. Pytanie zasadnicze artykułu brzmi następująco: jeśli rzeczywistość jest teatrem, to znaczy grą i nieprawdą, czy i jak możliwa jest dziś jeszcze metafizyka, która z założenia ma być domeną prawdy? Zwrot „metafizyka dziś” można rozumieć wszak wielorako. Jednym z jego znaczeń jest metafizyka tego, co daje (się) widzieć, to znaczy metafizyka dnia. Byłaby ona metafizyką zjawiania się i pokazywania, metafizyką fenomenalności, słowem – metafizyką fenomenologiczną. Powodem wyróżnienia przez autora podejścia fenomenologicznego jest, po pierwsze, to, że głównym tematem fenomenologii jest jawienie się i pokazywanie tego, co się jawi, a po drugie, coraz częściej powtarzane przekonanie, że to jawienie się należy badać nie czysto „teoretycznie”, lecz poprzez pełne uważności i zaangażowania, konkretne działanie, które uniemożliwia poznającemu zajmowanie li tylko biernej pozycji widza (jak było dotychczas). Poznawanie to sprawa czynienia. Dlatego to właśnie fenomenologia, rozumiana tutaj jako specyficzne działanie performatywne, wydaje się według autora najlepiej przygotowana do podjęcia metafizycznego wyzwania rzuconego przez spektakularną naturę współczesnej rzeczywistości.

EN

According to the large number of mutually confirming diagnoses that began to appear in the second half of the twentieth century, we live today in a “society of the spectacle” in which the spectacle determines the dominant model of social life. The development of digital media has radicalised this situation to a far-reaching extent, without fundamentally changing its truth. Today we are only participants in a virtual show. This self-characterisation of the latest era in world history invokes, and radicalises too, the metaphor of the theatrum mundi. The central question of the article is whether, if the world is all game and untruth, metaphysics – which is supposed to be the domain of truth – is possible (and how). Today’s metaphysics can be variously understood, including ultimately as a metaphysics of the spectacle, in other words, as a metaphysics of the day. This could be a metaphysics of appearing and showing, a metaphysics of phenomenality, of the word, or phenomenological metaphysics. The reason I have highlighted the phenomenological approach is, first, the fact that the main theme in phenomenology is the appearance of that which appears and, second, the increasingly recurrent conviction that this appearance should be examined not purely “theoretically” but through specific, fully attentive and involved action that prevents the knower from assuming merely the passive position of a spectator (as was the case before). Knowing is a question of doing. This is why I see phenomenology, understood in this context as specific performative action, as best suited for addressing the metaphysical challenge of the spectacle-based nature of contemporary reality.

2

W poszukiwaniu straconego Eleuzis. Szekspirowskie i indyjskie inspiracje w Wampirze Władysława Stanisława Reymonta

85%

Kucab M.

|

nr 4 (13)

60-73

EN

The article is devoted to the less-known novel entitled Vampire by Władysław Stanisław Reymont, polish Nobel Prize Winner. It brings the subject of theatrical motifs and mechanism which have been used in the novel like dramatic dialogues and monologues, theatrum mundi theme. In the view of foregoing it has been proposed patters of subordination and guilt presented in the novel should be called the vampiric situations which is an appropriate term referring to relations between characters. The Vampire, alluding to William Shakespeare’s oeuvre (The Tempest in particular) and the culture of India, is another reflection of Reymont on the subject of great life’s celebration, searching for a place of one’s own in the world, articulating dreams and necessities.

3

Epitafium nagrobne biskupa Andrzeja Szołdrskiego z katedry poznańskiej w świetle jego testamentu

71%

Barbarzak D.

|

nr 1

111-132

EN

The Latin tombstone inscription dedicated to Andrzej Szołdrski, the bishop of Poznań (c. 1583–1650), mainly commemorates the work of rebuilding the cathedral destroyed in a fire in 1622, as well as his generous donations for church and charity purposes. A comparison of the inscription with the bishop’s will reveals many similarities between both texts. The fact that the authors of the inscription were also the executors of the will greatly influenced the content of the epitaph, as well as the entire appearance of the chapel. Both texts contain typical Baroque concepts related to the passing of time (vanity, theatrum mundi). However, while the bishop downplays the role of his earthly achievements in the will, the epitaph, according to the tradition of this epigraphic genre, belongs to enkomion (laudatio).

4

O zwielokrotnionym spektaklu w Tyrteju-Za kulisami Cypriana Norwida

57%

Kryś M.

|

tom 38

37-57

EN

The main object of analysis in this article is the doubly understood category of theatricality that organizes Norwid’s reflection in a dramatic diptych called Tyrtej–Za kulisami. The present study study shows the influence of Norwid’s contacts with the scene on the shaping of theatricality in the examined plays. The poet recorded his theatrical experience in his critical writings and artistic pieces he conveyed it in his paintings and designs. The article presents two proposals of reading theatrical plays. The first assumes that the described events are realistically motivated because they take place in the space of the 19th century theatres of Warsaw and other European countries. The second proposal involves interpretation of metaphorical and parabolic senses inscribed in the diptych, with special emphasis on the extracts of Dedykacja.

PL

Przedmiot analizy w niniejszym artykule stanowi podwójnie rozumiana kategoria teatralności, która organizuje Norwidowską refleksję w dyptyku dramatycznym Tyrtej-Za kulisami. W tekście wskazano wpływ kontaktów Norwida ze sceną na kształtowanie teatralności w analizowanych dramatach. Swoje doświadczenia teatralne zapisywał poeta w tekstach krytycznych, utworach artystycznych, a także transponował je na obrazy i szkice. Artykuł przedstawia dwie propozycje lektury Tyrteja i Za kulisami. Pierwsza opiera się na założeniu, że przedstawione zdarzenia mają realistyczną motywację, ponieważ rozgrywają się w przestrzeniach dziewiętnastowiecznych teatrów warszawskich oraz europejskich. Druga polega na interpretacji metaforycznych i parabolicznych sensów wpisanych w dyptyk, ze szczególnym uwzględnieniem fragmentów Dedykacji.