Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Wyprawa powstańcza gen. Antoniego Jeziorańskiego (Bitwy pod Kobylanką i Hutą Krzeszowską w 1863 roku)

100%

Noiński E.

Rocznik Przemyski

|

2014

|

tom 50

|

nr 1: Historia Wojskowości

29-48

EN

In May 1863 General Antoni Jeziorański, one of the more gifted and energetic January Uprising commanders, organized a guerrilla expedition from Galicia to the Kingdom of Poland. The unit he commanded fought and won two battles with Russian troops in the Kobylanka forest. Word of the fights reached not only the Kingdom of Poland but also Europe. During the fights between 1 and 6 May the commander showed himself to be highly proficient in warfare; he fully controlled the situation and never allowed the enemy to take him by surprise. He was able to use his meager reserves against the three times more numerous enemy units, and predict the main attack of Russian troops. A few days later there came a crisis, however: the unit, weakened after fighting, was defeated by the stronger enemy in the battle of Huta Krzeszowska (on 11 May) and was driven back to Galicia. Although the expedition had looked promising, it ended in the insurgents’ failure, like other similar expeditions from Galicia to the Kingdom of Poland.

2

Pawlikowscy z Medyki wobec powstania styczniowego 1863–1864

88%

Jakubowski B.

Rocznik Przemyski

|

2014

|

tom 50

|

nr 3: Historia

117-143

EN

In 1863 an uprising against the Russian invaders started in the Kingdom of Poland (“the Congress Poland”). The insurgents’ goal was to free Poland from bondage. Although the hostilities took place in the territory annexed by the Russians, the land of Galicja (under the Austrian rule) also significantly contributed to the organization and logistics of the uprising. Among the many Galician patriots a major role, although now forgotten and hardly present in modern historiography, played Helena and Mieczysław Pawlikowski from Medyka near Przemyśl. Mieczysław was deputy commissioner of the Polish National Government for Eastern Galicia and he was among the creators of the Galician insurgent organization. Helena took care of provisioning for the insurgents; in Medyka she played host to Marcin Borelowski (“Lelewel”) who organized his unit there. On the 150th anniversary of the outbreak of the uprising it seems necessary to remember their great effort for the homeland in the years 1863-1864. The article focuses on two issues: presenting Helena and Mieczysław Pawlikowski against the background of the 1863-64 events and, based on the fragments of their letters, showing the motives of their activity, emphasizing the significance of patriotic instruction and service for the country despite particularistic interests of various opposing parties.

3

Rola polskiej szlachty w gospodarce Inflant Polskich w drugiej połowie XIX–początkach XX wieku

88%

Seliszka E.

Zapiski Historyczne

|

2011

|

tom 76

|

nr 1

41-66

EN

The Polish nobility in Latgalia, though not really numerous and powerful, still constituted an important cultural and socio-economic factor in the 19th century. The restrictions imposed upon Catholics, mainly Poles, by the tsar ft er the January Uprising 1863 did not so much weaken the nobility economically (most Poles in Latgalia had remained passive towards the uprising) as it revealed its economic weakness, causing a gradual process of its members moving to towns. It was also a result of the Polish nobility’s lack of interest in economic issues, but also of its being closed, backward and not competitive economically. The nobility stuck to the archaic social-economic ideas, trying to imitate the style of life of West-European elites. A major part of financial resources, which theoretically could have been invested in the economic activity, was spent on bribing the tsar’s officials. Consequently, even if land was acquired, there were no funds to develop it.Th e simplest form was to lease land, which led to the economic conflict between the nobility and peasants. The national identity of Latvians from Latgalia (Latgalians) and Byelorussians living there was weak, and Catholicism often constituted the basis to identify oneself with Poland. However, from the beginning of the 20th century Poles became mistrustful and opposed the new economic and national aspirations of Latgalians. Nevertheless, irrespective of those conflicts, the peasants felt more attached to the Polish nobility than to Russian orthodox settlers. That is why, the Russian authorities had to take into account the point of view of the Polish nobility in Latgalia. Tsarism, despite its autocracy, was still guided by its pragmatic logic of maintaining the empire, and Russi; cation was not felt until the Stolypin reform. The Polish nobles were against Russians, which did not prevent them from maintaining and developing relations with the institutions of the Russian empire.

4

Edward Jurgens (1824-1863) a powstanie styczniowe

63%

Stogowska A. M.

Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2013

|

tom 5

s. 43-53

PL

Edward Jurgens (1824-1863) przywódca „Millenerów” i „białych” w powstaniu styczniowym. Pochodził z Płocka. Tu urodził się w ewangelickiej rodzinie rzemieślniczej. Ukończył Gimnazjum Gubernialne w Płocku oraz studia prawnicze w Dorpacie (dziś Tartu). Już jako uczeń związany był z tajnymi stowarzyszeniami młodzieży. Pracę tę kontynuował w Warszawie, po ukończeniu studiów. Stał się przywódcą ruchu niepodległościowego młodzieżowego. Organizował manifestacje patriotyczne. Jednak był przeciwnikiem powstania, które mogło przynieść Polsce niepodległość. Jako wyznawca pracy organicznej, uważał że niepodległość Polski uzyskać można drogą przemian społecznych. Współpracował z ziemianinem Andrzejem Zamoyskim i przemysłowcem Leopoldem Kronenbergem w obozie „białych”. Wybuch powstania wpłynął na zmianę jego decyzji i przystąpił do „czerwonych”. W powstaniu jednak nie brał udziału, gdyż został aresztowany 23 lutego i zmarł w więzieniu w nocy z 2 na 3 sierpnia 1863 roku. Historycy uznają, że jako przywódca młodzieży przygotował grunt do wybuchu wystąpienia zbrojnego i odegrał znaczącą rolę w walce o nieodległą ojczyznę Polskę.

EN

The author presents Edward Jurgens (1824-1863), who was one of the most important activists of the indenpendence movement before the January Uprising.

5

Losy zesłańców syberyjskich w twórczości Aleksandra Sochaczewskiego

63%

Stołoska-Fuz K.

Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2013

|

tom 5

s. 64-84

PL

Wstępem do artykułu poświęconego losom zesłańców syberyjskich w twórczości Aleksandra Sochaczewskiego jest krótkie omówienie systemu kar przewidzianych wobec powstańców 1863 roku. W pracy wymieniono różne rodzaje zesłania stosowane wobec insurgentów: katorgę, osiedlenie, osadzenie i zamieszkanie. Zgodnie z Ukazem carskim z maja 1863 roku wszystkich zatrzymanych podzielono na pięć grup w zależności od zaangażowania w sprawy narodowe i wymierzano wobec nich stosowną karę. Jednym z uczestników demonstracji patriotycznych organizowanych w Warszawie na początku lat sześćdziesiątych XIX w., aktywnie współpracującym z obozem czerwonych był Aleksander Sochaczewski (właściwie Sonder Lejb), dzieląc następnie los tysięcy katorżników. W artykule przedstawiono jego życie począwszy od dzieciństwa spędzonego w Iłowie, poprzez okres warszawski zakończony aresztowaniem i wyrokiem śmierci zamienionym pod szubienicą na 22 lata katorgi. Wrodzony talent artystyczny ledwie ukształtowany w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, w klasie prof. Józefa Simmlera, sprawił że już w czasie podróży na Syberię bohater artykułu czynił notatki malarskie postanawiając poprzez sztukę dać świadectwo męczeństwa narodu polskiego. Pobyt na zesłaniu wpłynął na psychikę twórcy, który po powrocie z Syberii, w 1884 roku, w malarstwie szukał ukojenia. Sochaczewski, jak przedstawiono w artykule, specjalizował się w scenach rodzajowych obrazujących życie na zesłaniu. Uwidaczniał na swych pracach m.in. sceny zakuwania w kajdany, drogę na katorgę, ucieczkę więźniów czy śmierć na bezdrożach Syberii. Największą i najbardziej znaną pracą Sochaczewskiego jest Pożegnanie Europy stanowiące dzieło życia twórcy. Temu obrazowi poświęcono w artykule więcej miejsca, charakteryzując m.in. niektóre postacie upamiętnione przez artystę na płótnie. Kolekcja będąca własnością Muzeum Historycznego m. st. Warszawy stanowi obecnie depozyt Muzeum Niepodległości w Warszawie. Prace artysty prezentowane są w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a więc w miejscu gdzie zaczęła się gehenna zarówno Sochaczewskiego jak i wielu Polaków oddanych sprawie narodowej.

EN

The article says about Aleksander Sochaczewski (1843-1923), the artist whose painting shows the fate of the insurgents of the January Uprising sent to Siberia.

6

Ostatnie tygodnie życia generała Zygmunta Padlewskiego

63%

Stogowska A. M.

Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2013

|

tom 5

s. 54-63

PL

Generał Zygmunt Padlewski (1836-1863) był Naczelnikiem powstania styczniowego w województwie płockim. Urodził się w Czerniawce Małej na Ukrainie. Otrzymał staranne wykształcenie wojskowe w korpusie kadetów i Akademii Artyleryjskiej w Petersburgu. Służył w gwardii carskiej. Nawiązał kontakty z Kołem Oficerów Polaków, którzy przygotowywali powstanie w Królestwie Polskim. We Włoszech był wykładowcą w Polskiej Szkole Wojskowej. Po powrocie do Warszawy został naczelnikiem miasta, a po wybuchu powstania wojennym naczelnikiem województwa mazowieckiego. Stoczył wiele bitew na terenie guberni płockiej. Po bitwie pod Ciechanowem otrzymał patent generalski. Aresztowany przez wojska carskie na ziemi dobrzyńskiej między Borzyminem a Studzianką, został przewieziony do Płocka. Tu stanął przed sądem i otrzymał wyrok śmierci. Został rozstrzelany w Płocku na placu ćwiczeń wojska rosyjskiego za rogatkami płońskimi. W Płocku gen. Z. Padlewski stanowi symbol patrioty polskiego, który oddał swe młode życie za ojczyznę. Jego imieniem została nazwana ulica i szkoła. Corocznie na miejscu Jego stracenia odbywają się manifestacje patriotyczne.

EN

The subject of this article is the activity of general Zygmunt Padlewski (1836-1863), the head of the January Uprising in the province of Plock.

7

Powstanie styczniowe na Mazowszu Północnym. Kilka uwag w sprawie dotychczasowych badań i kierunków dalszych poszukiwań badawczych

63%

Zygner L.

Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2013

|

tom 5

s. 85-93

PL

Mimo opublikowania wielu prac i studiów historycznych, nasza wiedza o powstaniu styczniowym na Północnym Mazowszu, choć już dziś znacznie pełniejsza, posiada jeszcze sporo luk i niewiadomych. Zauważalne jest to zwłaszcza w odniesieniu do całościowego opracowania wypadków poprzedzających wybuch powstania, stanu organizacji „czerwonych” i „białych” na Mazowszu Północnym w dniu wybuchu powstania i wreszcie kwestii organizacji powstańczej w terenie. Być może najmniej zauważalne jest to w przypadku Mazowsza Płockiego. Dość bogato przedstawia się również literatura dotycząca bohaterów powstańczych, a zwłaszcza Zygmunta Padlewskiego oraz zapomnianego jeszcze do niedawna innego powstańczego bohatera – Tomasza Kolbego. Sporo wiemy również na temat zaangażowania duchowieństwa diecezji płockiej, a także zakonów z terenu tej diecezji, w sprawę powstania. Warto też zwrócić uwagę na ciekawe studia, które dotyczyły udziały Włochów w powstaniu styczniowym na Północnym Mazowszu czy też udziału ludności żydowskiej. Mniej opracowane jest zagadnienie udziału w powstaniu na Mazowszu wychowanków Polskiej Szkoły Wojskowej w Genui-Cuneo. Powstańcze epizody opisane w monografiach poszczególnych miast Północnego Mazowsza, a także w studiach dotyczących poszczególnych regionów, np. ziemi przasnyskiej, ziemi pułtuskiej, ziemi gostynińskiej czy ziemi zawkrzeńskiej, które ukazały się w ostatnim okresie pozwalają już dzisiaj na pewne bardziej ogólne podsumowanie powstania styczniowego w tej części Mazowsza. Przy czym wydaje się, że tylko grupowe (zespołowe) badania, podjęte w zakresie aspektów militarnych, społecznych, politycznych, kulturowych i religijnych powstania styczniowego na Mazowszu Północnym, a także wydarzeń poprzedzających wybuch powstania oraz skutków zrywu powstańczego, prowadzone przez różnych specjalistów, ze szczególnym uwzględnieniem prac regionalnych, mogą stać się podstawą nowoczesnej i wyczerpującej syntezy w tym zakresie.

EN

The article presents the state of research on the January Uprising in Northern Mazovia.

8

Duchowieństwo katolickie diecezji płockiej w okresie powstania styczniowego

63%

Grzybowski M. M.

Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2013

|

tom 5

s. 25-42

PL

Narodowy zryw powstańczy w 1863 r. odbił się szerokim echem nie tylko w Królestwie, ale także na Litwie i Białorusi. Wzięły w nim udział wszystkie warstwy społeczne Polaków. Do tego niezwykłego zrywu włączyło się także duchowieństwo katolickie diecezjalne i zakonne. W diecezji płockiej około 180 duchownych za swoją działalność patriotyczną i narodową w różny sposób było represjonowanych. Wielu z nich skazanych było na katorgi syberyjskie, osiedlenie w odległych regionach cesarstwa, więzienie i inwigilację. Także duchowieństwo zakonne doznało represji, zwłaszcza przez kasatę wielu klasztorów. Wszystko to utrudniało realizowanie misji Kościoła, choć nie złamało woli i ducha w walce o prawa Kościoła i Narodu.

EN

The author described the participation and role of the Catholic clergy of Plock Diocese in the January Uprising.

9

Ruszyć masy, odzyskać Polskę… Figura żołnierza-obywatela w polskiej myśli politycznej przed 1945 r.

51%

Kuligowski P.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2015

|

nr 5

499-507

PL

Artykuł omawia rolę i znaczenie figury żołnierza-obywatela w polskiej myśli politycznej przed 1945 r. Poczynając od jej oświeceniowych i protosocjalistycznych początków, ukazuję jej przemiany w XIX w. (przede wszystkim w okresie międzypowstańczym 1831-1863) oraz reaktywacje po rewolucji 1905-1907 i podczas drugiej wojny światowej. Zasadniczą tezą tekstu jest przeświadczenie, iż żołnierz-obywatel na gruncie polskim cechował się demokratyzmem i miał charakter rewolucyjny. Innymi słowy, jego aktywność miała nie tylko przynieść odzyskanie niepodległości, ale także przekształcić strukturę społeczną w sposób zasadniczy. U podstaw tej koncepcji stała bowiem chęć umasowienia ruchu powstańczego poprzez uwłaszczenie chłopstwa i uczynienie z tej warstwy nowoczesnej wspólnoty politycznej – narodu.

EN

This article discusses the role and significance of the soldier-citizen in polish political thought before 1945. Starting with the Enlightenment and protosocialist origins, I show the changes during the 19th century (mainly during the period between the 1831 and 1863 uprising) and reactivation after the revolution 1905-1907 and during the Second World War. The main thesis of the text is an acknowledgment that thecharacter of soldier-citizen in Poland was both democratic and revolutionary. In other words, his activity was supposed to bring not only Polish independence, but also a fundamental change in the social structure. At the core of this concept was the widening the uprising movement by the enfranchisement of the peasantry and the convertion of this strata to the modern political community - the nation.

10

Modlitewne świadectwa wojny i niewoli

38%

Drozd J.

Język - Szkoła - Religia

|

2013

|

tom 8

|

nr 1

121-132

EN

Barbara Wachowicz, in a two-volume oral tale of a four-volume edition of The Faithful River of Scouting, quoted six prayers - testimonies of an extraordinary trust in God of the novels’ characters in their difficult moments while dealing with death. Their origin is unique for Poland, just after the January Uprising, when the participants of the uprising were deported to Siberia. Some of the prayers were created during the Second World War. Those written down by Barbara Wachowicz ‘Rising the Soul up to God’ confirm deep religiosity of those praying and great commitment to the country matters. They present the hardest fight- to stay loyal and human at the inhuman time. Three prayers, presented in the books, are addressed to God, three to Mary. The one who prays is a participant of the January Uprising and his spiritual heirs - Jan Romocki’s grandson alias Bonaventura, a lieutenant of Armia Krajowa, a poet, Marta Fedorowicz - a nurse of 34 Regiment of 9th Divison of AK, Krzysz¬tof Kamil Baczynski - a poet, a cadet, a soldier of AK. There is also a prayer of a mother- Jadwiga Romocka, who lost her sons in the Warsaw Uprising. According to John Paul II, Poles regarded homeland as a common good and great responsibility. The prayers analysed above indicate that Poles always had the courage to defend their homeland with a great sacrifice. The love to the country was expressed in prayers of the characters and it was always paramount.