Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Etnická klasifikace a institucionální zakotvení národnosti v Československu 1918–1938

100%

Kladiwa P.

|

nr 2

89-116

EN

The interests of the state were significantly reflected in the ethnic (national) classification and in the institutional affiliation of nationalities in Czechoslovakia. At the same time, the state power needed to take into account the series of commitments it had agreed on in Paris in 1919. The Czechoslovak state provided the majority of people from different nationalities with solid conditions for developing a national life. Because of the state power and in order to defend the interests of the nation, a rather problematic definition of nationality was created in the 1921 and 1930 population censuses. The main problems of the Czechoslovak Republic were twofold. On the one hand, the state power did not assume the role of referee standing above competing nationalities – unlike what happened in Cisleithania ‒ while on the other hand, it actually tended to identify with one nationality only. Therefore, the 1921 census included a hybrid category for nationality (the mother tongue) with the clear message that ‘mother tongue’ related to a person’s group of origin regardless of his or her actual language usage. The present analysis covering two decades from 1918 to 1938 revealed the significance of the independent judicial power. The Supreme Administrative Court in Czechoslovakia acquired the executive power to clarify the meaning of the term „nationality“, and more specifically to elucidate the connection between mother tongue and nationality. The Czechoslovak census formally defended the principle of the subjective concept of nationality. However, free choice of nationality was limited by the mother tongue, which became an objectively-defined criterion.

2

Právní institut tzv. říšskoněmeckého občanství v expanzivní a rasistické politice nacistického Německa v letech 1935‒1945

86%

Emmert F.

|

nr 2

141-153

EN

From the outset, it was clear what the Nazi movement stood for, as most of its ideas and political aims had been promulgated quite openly and plainly. Pure aggression was among the characteristic features of Nazism. Nazi ideology, based on the feeling of exceptionality, emerged from anti-Semitism and extreme nationalism. Only individuals of German blood – for whom the term Volksgenossen (fellow countrymen) was coined ‒ were considered “members of the nation“. Jews, on the other hand, were deemed to be parasites and the archenemy of Germany. Everything was to be given a “legal frameework“. A decision was soon taken to issue two new laws – the Reich Citizenship Law and the Law for the Protection of German Blood and German Honour. The Reich Citizenship Law stipulated that only individuals of “German or kindred blood“ may be Reich citizens. During the Nazi occupation, German citizenship filtered into what is today the Czech Republic. Under the German legal norms of the time, individuals of German origin acquired the Reich citizenship.

3

Josef Ježek a Otto Bláha ‒ cesta dvou četnických generálů před Národní soud

86%

Klečanský M.

|

nr 2

155-187

EN

The life stories of the gendarmes generals Otto Bláha a Josef Ježek were very similar. They both entered the Civil Guard during the Habsburg Monarchy, they both fought in the First World War in their ranks and after the fall of the Danubian Monarchy, they didn’t hesitate to join the services of the new Czechoslovak state. This study deals with their mutual and very tense relationship which during the twenties and the thirties resulted in Otto Bláha’s retirement. Josef Ježek, on the other hand, reached the top his Civil Guard career and became provincial commander. The German occupation provided new opportunities for both men. Bláha immediately contacted German authorities and was placed at the head of the Czech Union of Warriors, the newly-formed union of former soldiers from the front. Josef Ježek became Minister of the Interior in Eliáš’s government in 1939. Due to their activities for the Protectorate, they both ended up in front of the National Court after the war and were found guilty. Bláha was sentenced to death in January 1946, while a year later Ježek was set free.

4

The Circumstances of the Origin and the First Years of My Little Newspaper (1902-1905)

72%

Michalski G.

|

nr 4(46)

11-26

EN

The subject of the article is the origin and development of the periodical My Little Newspaper when Aniela Szycówna held the duties of the editor-in-chief. Despite the numerous references to this title in publications devoted to juvenile periodicals, there is no genuine and in-depth study of its origin and functioning in the initial years. The research conducted in this field involves answering the following questions: How did the newspaper come about? Whose texts were published in there? What message did it convey to its readers? What was its formal side like? What distinguished it from other contemporary papers? An analysis of four years of that weekly and the literature on the subject allows to conclude that an inspirer of the periodical was M. Arct, a Warsaw-born bookseller. Prominent poets, writers, journalists and pedagogues published their articles in My Little Newspaper. Among the discussed subjects there were moral, social, religious, historical, geographical, environmental and tourist-oriented issues as well as some topics referring to traditions and customs. Black and white graphic design with texts illustrated with drawings and pictures was characterised by editorial diligence. Its articles were tailored to the abilities of young readers. They were all based on the most recent knowledge on child development with appropriate care for its substantive level, which guaranteed its educational value and distinguished it on the publishing market.

PL

W artykule podjęto problem powstania i rozwoju periodyku „Moje Pisemko” w okresie, kiedy obowiązki redaktorskie sprawowała Aniela Szycówna. Mimo że stosunkowo często tytuł ten przywoływany jest w publikacjach poświęconych czasopiśmiennictwu dla dzieci, to brak jest szerszych i pogłębionych informacji o jego genezie i funkcjonowaniu w kolejnych latach. Poszukiwania w tym zakresie zmierzały do udzielenia odpowiedzi na pytania: Jak doszło do ukazywania się pisemka? Czyje teksty zamieszczane były na jego łamach? Jakie treści przekazywał czytelnikom? Jak prezentowała się strona formalna pisma? Czym wyróżniało się od innych wydawnictw tego typu ówcześnie istniejących? Analiza czterech roczników tego tygodnika i literatury przedmiotu pozwala stwierdzić, że inspiratorem powołania periodyku był warszawski księgarz M. Arct. Natomiast utwory na jego łamach zamieszczali uznani poeci, pisarze, dziennikarze i pedagodzy. „Moje Pisemko” podejmowało na swych łamach zagadnienia moralno-społeczne, religijne, historyczne, dotyczące tradycji i zwyczajów, geograficzno-turystyczne, przyrodnicze. Czarno-biała szata graficzna, z tekstami ilustrowanymi rycinami i rysunkami charakteryzowała się starannością edytorską. O jego walorach wychowawczych i wyróżnianiu się na rynku wydawniczym świadczy fakt, że tworzono je w oparciu o najnowszą wiedzę o rozwoju dziecka i w dbałości o odpowiedni poziom merytoryczny zamieszczanych utworów, dostosowanych do możliwości odbiorczych młodszych czytelników.

5

Migracje ludności na Pomorzu Zachodnim w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku – przegląd literatury

58%

Machałek M.

|

tom 38

|

nr 3

107-130

PL

Po zakończeniu drugiej wojny światowej na Pomorzu Zachodnim dokonała się prawie całkowita wymiana ludności. Wysiedleni zostali Niemcy, a na ich miejsce przybyli przesiedleńcy z całego obszaru przedwojennej Polski. Przebieg procesów migracyjnych, a zwłaszcza związane z nimi kwestie dotyczące osadnictwa na nowych ziemiach i integracji społeczeństwa, stanowiły od lat sześćdziesiątych przedmiot zainteresowania historyków i przedstawicieli innych dyscyplin naukowych. Publikacje dotyczące szeroko rozumianej problematyki migracyjnej zaczęły ukazywać się od lat sześćdziesiątych XX wieku, jednak ze względu na ograniczony dostęp do źródeł oraz uwarunkowania polityczne, wiele zagadnień nie mogło zostać podjętych lub musiało być przedstawianych z uwzględnieniem oficjalnej polityki państwa. Ograniczenia badawcze w największym stopniu dotyczyły kwestii związanych z wysiedleniami ludności niemieckiej i przesiedleniem ludności ukraińskiej w ramach akcji „Wisła”, a także problemów związanych z tzw. repatriacją ludności polskiej z ziem utraconych na rzecz ZSRR. Publikacje z tego okresu mają głównie faktograficzny charakter. Powyższe ograniczenia przestały oddziaływać na badaczy po roku 1989. Znacząco poszerzył się również dostęp do źródeł, co zaowocowało podjęciem nowych badań nad poszczególnymi grupami migrantów, osadnictwem oraz procesami integracji społecznej. W nowych publikacjach zostały ponownie przedstawione, również w oparciu o nowe źródła, wysiedlenia ludności niemieckiej oraz przemieszczenia ludności polskiej. Ukazały się publikacje wypełniające znaczące luki w wiedzy na temat przesiedleń ludności ukraińskiej i migracji ludności żydowskiej, a także migracji, jakie miały miejsce w latach pięćdziesiątych. Ten ostatni problem wciąż jednak czeka na kompleksowe zbadanie. Systematycznie podejmowane są również problemy związane z procesami integracji społeczeństwa na nowych ziemiach. Obecny stan publikacji na temat migracji pozwala na uzyskanie w miarę pełnego obrazu przemian ludnościowych na Pomorzu Zachodnim w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku, brakuje jednak pełnej monografii opartej na szerszej niż przed laty bazie źródłowej.

EN

After the Second World War the population of Western Pomerania was nearly completely replaced by a new one. The Germans were displaced, and new settlers came from the area of pre-war Poland. Since the 1960s the migration processes, and especially the questions of settlement and integration, have been an object of interest for historians and other specialists. Publications dealing with a whole range of the problems of migration have been appearing since the 1960s, but because of a limited access to the sources and because of political factors many problems could not be treated at all or had to be treated in a biased way. The research limitations concerned the questions of displacing the German population and resettling the Ukrainian population within the action ‘Wisła’, as well as the questions of repatriation of the Polish population from the areas lost after the war in favour of the USSR. The publications of that time are mainly of factual character. The above mentioned limitations stopped influencing researchers after the year 1989. At the same time access to sources improved significantly, which resulted in a new wave of research on various groups of migrants, settlement and the The displacement of the German population and the resettlement of the Polish population were treated again, this time on the basis of new sources. There appeared new publications which fulfilled the gap of knowledge concerning the displacement of the Ukrainian population and the migration of the Jewish population, as well as the migrations that took place in the 1950s. The latter problem is still to be treated in the proper way. The questions of social integration in the new territories have been constantly dealt with. The current publications concerning migration permit to get a full picture of the population changes in Western Pomerania in the 1940s and the 1950s; what is missing is a full monograph based on a wider selection of sources.

6

Polifon i gramofon – przedwojenne MP3. Urządzenia do odtwarzania muzyki w Szczecinie w 1. połowie XX wieku

44%

Peszko M.

|

tom 17

569-610

EN

The article attempts to present ways in which pre-war inhabitants of Szczecin accessed devices for sound reproduction, define role of these devices in the music life of Szczecin in the 19th century and the first half of the 20th century as well as determine their importance in popularizing music in the local society.

PL

W artykule podjęto próbę przedstawienia sposobów dostępu przedwojennych szczecinian do urządzeń odtwarzających muzykę oraz określenia miejsca tych urządzeń w kulturze muzycznej Szczecina schyłku XIX i 1. połowy XX stulecia, jak również ich roli w popularyzowaniu muzyki w lokalnym społeczeństwie.

7

Szkic do społeczno-demograficznego portretu prostytutek w Polsce w latach pięćdziesiątych XX wieku

44%

Kozłowska U.

|

tom 39

323-344

PL

Prostytucja stanowi specyficzne zjawisko społeczne, które ulega różnorodnym przeobrażeniom. Występuje ono w różnych formach, w każdej kulturze, w różnych klasach i warstwach społecznych. Celem artykułu była analiza zjawiska prostytucji w ujęciu społeczno-demograficznym w latach 50. XX wieku. Uwagę skoncentrowano na przedstawieniu specyfiki zjawiska, jego zmian, ewolucji, uwzględniając warunki społeczne, demograficzne i polityczno-prawne. Główną bazę źródłową stanowiły archiwalia zgromadzone w Instytucie Pamięci Narodowej (przede wszystkim dokumenty sporządzone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komedę Główną Milicji Obywatelskiej). Wykorzystane w rozprawie źródła zostały poddane analizie i krytyce (wewnętrznej i zewnętrznej), a następnie interpretacji socjologicznej faktów historycznych. W oparciu o źródła i literaturę przedmiotu przeprowadzono analizę, określono specyfikę prostytucji do końca lat 50. XX wieku. Obejmowała ona zarówno cechy społeczno-demograficzne prostytuujących się kobiet oraz problemy (społeczne, prawne, zdrowotne, itp.) związane z analizowanym zjawiskiem. Drogi kobiet do prostytucji były złożone, a zarazem różnorodne. W pierwszej dekadzie lat powojennych prostytutki zazwyczaj wywodziły się głównie z biedoty miejskiej i wiejskiej (najczęściej bez wyuczonego zawodu), z patologicznych środowisk (alkoholików, chuliganów, złodziei itp.) lub rodzin niepełnych. Linia demarkacyjna prostytucji przebiegała między zawodową prostytucją a tzw. półprofesjonalną. Ostatnią kategorię stanowiły kobiety, dla których prostytuowanie się było dorobieniem do otrzymywanej pensji. Biorąc pod uwagę zarobki prostytutek, można zauważyć duże dysproporcje. Najniższe zarobki wynosiły ok. 5 zł (lub towary, np. alkohol), zaś najwyższe sięgały nawet 500 zł. Pod tym względem interesująco wyglądał Szczecin, gdzie średnie zarobki „profesjonalnych prostytutek” były wyższe od „średniej krajowej” i wahały się w granicach 300–500 zł. Także pod względem wykształcenia prostytutek Szczecin przedstawiał się inaczej na tle pozostałych polskich miast. W 1956 roku odnotowano w Szczecinie, jako jedynym mieście, aż 2% kobiet z wyższym wykształceniem, co było konsekwencją portowego charakteru miasta (kontakty z marynarzami obcych bander, rozwinięta sieć lokali nocnych itp.). Z racji wykonywanej profesji prostytutki najczęściej chorowały na alkoholizm, choroby weneryczne, gruźlicę, zaburzenia psychiczne oraz schorzenia „zmniejszające zdolność do pracy”.

EN

Prostitution is a specific social phenomenon, which is liable to various transformations. It has different forms, in each culture, in various social classes and layers. The aim of the article has been to analyse of the phenomenon of prostitution from the point of a socio-demographic view of the 1950s. A special attention was paid to the specificity of the phenomenon, its changes and evolution, according to social, demographic, political and legal conditions. The main source basis were archival records kept in the Institute of National Remembrance (first of all the documents drawn up by the Interior Ministry and the General Headquarters of Civic Militia). The sources used in the research have been analysed and have been subjected to (internal and external) criticism, and next the historical facts have been sociologically interpreted. On the basis of those sources and the literature on the subject a further analysis was carried out and the uniqueness of the prostitution of the 1950s was defined. It included both the socio-demographic features of prostituting women and the problems connected with the phenomenon in question (social, legal, health, etc.). The ways leading to prostitution were diversified and complicated. In the first decade after the war most prostitutes came from the urban and rural poor layers of the society (in most cases without any training or school education), from pathological circles (alcoholics, hooligans, thieves, and the like) or from incomplete families. There were two groups of prostitutes, the professional and semi-professional ones; for the latter prostitution was only work on the side, an additional source of income. Taking into account how much prostitutes earned big disproportions might be observed. The minimum pay was about five zlotys (or a commodity, e.g. alcohol), the maximum pay was even 500 zlotys. Form this point of view, Szczecin was of special interest, where the average pay of ‘professional prostitutes’ were higher than the national average and oscillated between 300 and 500 zlotys. Also from the point of view of their education Szczecin was different from the rest of the country; in 1956 in Szczecin 2% of the prostitutes had university education, which was a consequence of the fact that Szczecin was a big harbour town (contacts with seamen from abroad, a network of night clubs, and the like). Practising their profession prostitutes suffered from alcoholism, venereal diseases, tuberculosis, mental disorders and ‘ailments that decreased their ability to work’.