Terrorism is a threat to the security, democratic values, rights and freedoms of Europeans. Combating it is a major priority for the European Union, its Member States’ and international partners. In this perspective, the EU’s policy towards terrorism began to develop dynamically after the terrorist attacks of September 11 2001. The article discusses the problem of presentation of the European Union policy in the fight against terrorism implemented after the terrorist attacks of September 11 2001 to the Treaty of Lisbon of 13 December 2007. The article is a theoretical and illustrative character. The realization of the adopted goal required the use of methods typical for social sciences - analysis of literature and documents. The literature and documentation studies carried out allowed for the presentation of the European Union’s policy on terrorism after 2001. The article analyzes the objectives, tasks, legal attitudes, institutions and cooperation of the European Union in the fight against terrorism.
The article presents terrorism as a threat to international security in the 21st century. The problem with defining terrorism has been present for many years and the available definitions are developed based on the main features of terrorism. The article emphasises that terrorism has evolved through the 20th and 21st centuries. Terrorist incidents have become more unpredictable in terms of place and time, and so did methods of carrying out the attacks. The further section describes the impact of terrorist attacks on public opinion and the perception of terrorism. The consequence of presenting terrorist incidents in the media is the widespread sense of threat of terrorism. Terrorists use the mass media to convey their ideologies and the medium that is most used by them is the Internet. Based on examples, the author demonstrates that terrorism has an influence on policies adapted by countries and is an economic threat. Finally, the article states that despite the lower frequency of incidents in Europe, terrorism is still a problem and subsequent terrorist incidents are only a matter of time. Fewer terrorist attacks in Europe do not mean that terrorist organisations are weaker.
This publication looks at shopping malls as a specific category of public facilities. It includes a diagnosis of their safety, pointing to specific irregularities and negligence that threaten them with exposure to possible terrorist attacks. The current international situation is examined, including the crisis that arose as a result of uncontrolled mass migration, which implied an increased threat from Islamic terrorism, which Europe has not yet learned to effectively respond to. A particularly dangerous instrument that can be used by modern terrorists is the chemical weapon. We give examples of its use in acts of terror. The research indicates that a high level of security for public facilities such as large commercial outlets, which accumulate a large number of customers in their premises, is a very important issue. The use of chemical weapons in shopping malls could lead to significant loss of civilian life, as civilians would be a defenceless target. The research process carried out by the author finally drew the conclusion that the current level of security for large-format retail centres does not provide optimal protection in the event of a chemical weapon attack. Therefore, implementing the articles recommendations should positively affect the diagnosed situation and have a significant impact on the improvement of the safety standards in public buildings such as shopping malls.
The article presents terrorism as a threat to international security in the 21st century. The problem with defining terrorism has been present for many years and the available definitions are developed based on the main features of terrorism. The article emphasises that terrorism has evolved through the 20th and 21st centuries. Terrorist incidents have become more unpredictable in terms of place and time, and so did methods of carrying out the attacks. The further section describes the impact of terrorist attacks on public opinion and the perception of terrorism. The consequence of presenting terrorist incidents in the media is the widespread sense of threat of terrorism. Terrorists use the mass media to convey their ideologies and the medium that is most used by them is the Internet. Based on examples, the author demonstrates that terrorism has an influence on policies adapted by countries and is an economic threat. Finally, the article states that despite the lower frequency of incidents in Europe, terrorism is still a problem and subsequent terrorist incidents are only a matter of time. Fewer terrorist attacks in Europe do not mean that terrorist organisations are weaker.
5
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
This publication looks at shopping malls as a specific category of public facilities. It includes a diagnosis of their safety, pointing to specific irregularities and negligence that threaten them with exposure to possible terrorist attacks. The current international situation is examined, including the crisis that arose as a result of uncontrolled mass migration, which implied an increased threat from Islamic terrorism, which Europe has not yet learned to effectively respond to. A particularly dangerous instrument that can be used by modern terrorists is the chemical weapon. We give examples of its use in acts of terror. The research indicates that a high level of security for public facilities such as large commercial outlets, which accumulate a large number of customers in their premises, is a very important issue. The use of chemical weapons in shopping malls could lead to significant loss of civilian life, as civilians would be a defenceless target. The research process carried out by the author finally drew the conclusion that the current level of security for large-format retail centres does not provide optimal protection in the event of a chemical weapon attack. Therefore, implementing the articles recommendations should positively affect the diagnosed situation and have a significant impact on the improvement of the safety standards in public buildings such as shopping malls.
The security environment in the 21st century is dynamic. The tools that the state uses to ensure its own security, its and citizens’ interests must be adapted to the current challenges. Preparation of counter-terroristic sub-units of the Police, both in terms of their organization, their place in the wider structure of security and public order services, as well as and legal basis for action, is one of the most important among these tools. The article is devoted to the analysis of the preparation of counterterrorism subunits of the Polish Police to the challenges posed by tactics used by terrorist organizations, posing a threat to national and international security.
7
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W artykule przyjęto i poddano pozytywnej weryfikacji tezę, że dominującą tendencją ewolucji współczesnego terroryzmu jest jego transnacjonalizacja. Jest on bowiem w coraz większym stopniu wynikiem transgranicznych działań podejmowanych przez podmioty niepaństwowe - transnarodowe. Przesłanki takiej ewolucji terroryzmu tworzy m. in. ewolucja środowiska międzynarodowego czyli tzw. zmiany systemowe. Zaliczono do nich procesy transnarodowe i ściśle z nimi powiązane procesy globalizacji. Jedne i drugie stają się strukturą politycznych możliwości dla transnacjonalizacji terroryzmu i jego nowych jakościowo cech. W artykule uznano, że w tych warunkach transnarodowo zorganizowane i funkcjonujące organizacje terrorystyczne, stały się podmiotem międzynarodowej gry politycznej i zyskały możliwość stymulowania zmian politycznych, gdyż istotą terroryzmu jest zastosowanie asymetrycznej taktyki do osiągania celów strategicznych. Co więcej organizacje terrorystyczne dysponują potencjałem stymulowania takich zmian. Do elementów tego potencjału zaliczono: 1) motywację religijną, będącą rodzajem kapitału społecznego, 2) możliwość stosowania do ataków terrorystycznych broni masowego rażenia, 3) specyficzny rodzaj sieciowych, transnarodowych struktur organizacyjnych, 4) wykorzystywanie technologii w tym tych informacyjnych do wspierania procesu funkcjonowania organizacji terrorystycznych i przeprowadzania ataków, 5) wykorzystywanie możliwości działających w skali globu mediów.
EN
The article points out and verify the thesis that there is a tendency in evolution of contemporary terrorism to get transnational. It is developed by transboundaries actions undertaken by non-state Le transnational actors. Such progress of terrorism is caused by evolution of international environment and by so called systemic changes connected with transnationalization and globalisation processes of international relations. Both of those are turning in to structure of political possibilities for transnationalization of terrorism and its new characteristics. It has also been mentioned in the article that in current international conditions, organised and well functioning terrorist organisations are taking part in international political game as they are capable of stimulating political change by using non-symmetrical tactics to reach strategic goals. They poses potential to stimulate such change. This potential is composed of following elements: 1) religions motivation being some kind of social capital, 2) usage of weapons of mass destruction, 3) network-based international organisations, 4) usage of technology and information to support terrorist attacks, and 5) usage of global media.
8
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Specyfika regionu Morza Bałtyckiego, leżącego na styku Wschodu i Zachodu, Północy i Południa, sprawia, że obszar ten cechuje się występowaniem wielu, często sprzecznych interesów politycznych. Rejon ów ma bardzo duże znaczenie dla bezpieczeństwa Polski. Sytuację charakteryzuje tu przede wszystkim trwający proces transformacji. Polityczno-militarny obraz regionu ulega obecnie przemianom, ponieważ państwa na nowo definiują swoje interesy bezpieczeństwa. Podnoszenie tematu budowy zaufania w regionie Morza Bałtyckiego jest istotne, a jednocześnie bardzo trudne, gdyż państwa niechętnie podchodzą do wszelkich inicjatyw rozbrojeniowych w tym regionie. Celem pracy jest przedstawienie dotychczasowych propozycji i możliwych rozwiązań.
EN
An article about contemporary aspects of building trust and security in the Baltic Sea region. Present dangers that can appear, make the subject of building security and trust so important for the world and regional politics. The history of navy security building measures shows that the existence of the dangers is still main element of present international relation.
9
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Artykuł dotyczy polsko-niemieckiej współpracy w zakresie bezpieczeństwa w regionie Morza Bałtyckiego w latach 1990 - 2004. Po zjednoczeniu Niemiec współpraca ta była stopniowo i z sukcesem rozwijana przez siły zbrojne obu państw w wymiarze dwu- i wielostronnym. Przyczyniało się to do pogłębiania klimatu zaufania w regionie oraz utrwalania bezpieczeństwa międzynarodowego. Ma to szczególne znaczenie w kontekście geopolitycznych zmian, jakie zaszły w Europie i na świecie pod koniec XX wieku, w tym: zakończenia konfrontacji Wschód - Zachód, obrania przez Polskę "kursu na Zachód" (NATO, Unia Europejska) oraz wydarzeń po ataku terrorystycznym na Amerykę 11 września 2001 roku.
EN
The paper presents Polish-Germany security cooperation in the Baltic region within the period 1990 - 2004. When the Germany reunified, the character of the military cooperation between Poland and Germany was bilateral and multilateral. Such cooperation was supported by numerals elements i.e. :"the western reorientation of the Polish policy", the terrorist attack in New York and the end of "Iron curtain" period. Polish-German relationship and cooperation were key elements to enforce International security and stabilization in the Baltic region.
10
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Najważniejszymi elementami ochrony przed zamachami terrorystycznymi są: rozbudowany system zabezpieczeń umożliwiający pełną kontrolę nad materiałami jądrowymi i działalnością w zakresie techniki jądrowej państwa, system ochrony fizycznej wyposażony w nowoczesne środki alarmowe, regulacje prawne umożliwiające szybką wymianę informacji między odpowiednimi ośrodkami i odpowiednią do stopnia zagrożenia reakcję.
EN
The most important elements of protection against terrorist attacks are: developed safety system ensuring full control of fissionable materials and activity in the scope of state nuclear technology, physical protection system consisting of modern alarm devices and legal regulations affording possibilities for quick exchange of information between operation centres involved and enabling to take an action adequate to hazard level.
The purpose of the following article is to provide details regarding the foundation, expansion, ideology, strategy and mindset of the Islamic State. The article examines the current situation in Syria, a failed state, and Iraq. Furthermore, the complex geopolitical situation of the entire Middle East region, as well as, significant problems which ISIS poses worldwide have been discussed thoroughly. Finally, new areas of operation, possible threats, but also the whole new operational framework contemporary terrorist organizations or their affiliates may use, have been taken into consideration.
RESEARCH OBJECTIVE: The aim of this article is to determine and describe the relationship between COVID-19 pandemic and the evolution of terrorism in 2020 to 2021. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The main research problem was: how did the pandemic influence the shape of the terrorist threat? The author applied the critical literature review method, the statistical method (a descriptive review of statistical data related to the frequency of terrorist attacks and casualties), as well as general methods, such as analysis, deduction, induction and synthesis. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: On the basis of available data, the author described the effect that the pandemic had on the frequency of terrorist attacks. By referring to source materials, it was possible to ascertain how the terrorist propaganda reacted to the pandemic. An attempt was made to predict what long-term effect the current situation would have on changes in terrorists’ strategies. RESEARCH RESULTS: Globally, the frequency of terrorist attacks is decreasing. However, in the regions with the most potential for conflict (the Middle East and Africa) there has been an opposite tendency: the number of attacks has increased since the pandemic started. In the western world (mainly the USA) the decreased threat of jihadist terrorism is accompanied by increased threat from extreme right-wing groups. Different centers actively reinterpret the run of events. In jihadist propaganda, we can encounter both the calls for increased attacks (ISIS), as well as for refraining from them (Al-Qaeda). CONCLUSIONS, INNOVATIONS AND RECOMMENDATIONS: Terrorism is a fighting method that is constantly evolving and adapting to new environments. It is certain, that during the pandemic, as well as in the post-pandemic world, it will not be less menacing than it has been so far, so the situation pertaining to the anti-terrorist safety should be monitored.
PL
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest odnalezienie i opis związków między pandemią COVID-19 a ewolucją terroryzmu w latach 2020–2021. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy ujęto w formie pytania: jak pandemia wpłynęła na kształt zagrożenia terrorystycznego? Posłużono się metodą analizy piśmiennictwa, metodą statystyczną (opisowa prezentacja danych statystycznych dotyczących częstotliwości zamachów i ich ofiar) oraz metodami ogólnologicznymi, takimi jak: analiza, dedukcja, indukcja, synteza. PROCES WYWODU: Na podstawie dostępnych danych opisano wpływ pandemii na częstotliwość zamachów terrorystycznych. Poprzez odwołanie do materiałów źródłowych stwierdzono, jak na pandemię zareagowała propaganda terrorystyczna. Podjęto także próbę dokonania prognozy, jak w wymiarze długofalowym obecna sytuacja wpłynie na zmiany w strategiach terrorystów. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W skali globalnej częstotliwość zamachów terrorystycznych spada. Jednak w najbardziej konfliktogennych regionach (Bliski Wschód i Afryka) tendencja była nieraz odwrotna: od początku pandemii zamachów przybyło. W świecie zachodnim (głównie USA) spadkowi zagrożenia ze strony terroryzmu dżihadystycznego towarzyszy wzrost zagrożenia ze strony ugrupowań skrajnie prawicowych. Różne ośrodki aktywnie reinterpretują przebieg zdarzeń. W propagandzie dżihadystycznej spotkać można zarówno wezwania do nasilenia ataków (ISIS), jak i powstrzymania się od nich (Al-Kaida). Narrację ośrodków skrajnie prawicowych i skrajnie lewicowych charakteryzuje akceleracjonizm (dążność do przyspieszenia upadku obecnego systemu). Groźną cechą przyszłych strategii terrorystów może być zwrot w kierunku bioterroryzmu oraz wykorzystanie czynników biologicznych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Terroryzm to metoda walki, która podlega stałej ewolucji i przystosowaniu do nowych warunków. Jest pewne, że w warunkach pandemii, jak i w świecie postpandemicznym będzie co najmniej tak samo groźny jak dotychczas, dlatego też wskazane jest monitorowanie rozwoju sytuacji pod kątem bezpieczeństwa antyterrorystycznego.
The paper presents some problems referring to transport infrastructure as a potential target of terrorism attacks. The range of transport infrastructure has spread and includes railways, inland waterways, road, maritime, air, intermodal transport infrastructure and intelligent transport systems (ITS). Based on the analyses, transportation infrastructure is potentially threatened with terrorism attacks, especially road and rail infrastructure (about 23 %), and to a smaller degree the maritime and air transport infrastructure (about 2 %). Legal steps to fight terrorism have been taken on the international level; furthermore, some institutions have been established for this purpose at the UN, NATO and EU level as well as in Poland too.
PL
W artykule przedstawiono problemy dotyczące zagrożeń terrorystycznych dla infrastruktury transportowej. Zakres infrastruktury transportowej uległ rozszerzeniu, obejmuje infrastrukturę transportu kolejowego, śródlądowego, drogowego, morskiego, lotniczego, intermodalnego oraz inteligentne systemy transportowe (ITS). Na podstawie analiz należy stwierdzić, że na świecie infrastruktura transportowa jest zagrożona potencjalnymi atakami terrorystycznymi, w szczególności infrastruktura transportu drogowego i kolejowego (około 23%), w mniejszym stopniu infrastruktura transportu morskiego i powietrznego (około 2%). Kroki prawne, dotyczące zwalczania terroryzmu, zostały podjęte na poziomie międzynarodowym, ponadto powołano w tym zakresie instytucje na szczeblu ONZ, NATO oraz UE, a także w Polsce.
According to the Act on Crisis Management, critical infrastructure (CI) in Poland includes 11 systems that fulfill a key role in the functioning of the state and the life of its citizens. The article presents applied forms of terrorist attacks on CI systems. On the basis of checks that were carried out, errors in the protection of CI systems are described. In the final part of the article it is repeated after NPOIK that the applied CI protection systems should apply to all types of threats and be prepared for the fastest possible restoration of functions performed by the given CI.
PL
Zgodnie z Ustawą o zarządzaniu kryzysowym infrastruktura krytyczna w Polsce obejmuje 11 systemów, spełniających kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa i życiu jego obywateli. W artykule przedstawiono stosowane formy ataków terrorystycznych na systemy infrastruktury krytycznej. Na podstawie prowadzonych kontroli opisano spotykane błędy w zakresie ochrony systemów IK. W końcowej części artykułu powtórzono za NPOIK, że stosowane systemy ochrony IK powinny mieć zastosowanie do wszystkich typów zagrożeń, a także być przygotowane do możliwie szybkiego przywrócenia funkcji realizowanych przez daną IK.
The aim of the article is to present the circumstances of the government’s announcement by President Ashraf Ghani of the peace initiative and the assessment of prospects for its implementation. Both the Afghan and the United States authorities are aware that the end of a multi-annual armed conflict is possible only thanks to an effective national reconciliation program. Military actions are intended not only to increase the level of security, but also to strengthen the negotiating position of the Afghan government. However, there are many obstacles on the way to reconciliation, including, above all, the ongoing terrorist attacks carried out by the armed opposition. The main thesis of the article is the statement that achieving national reconciliation in Afghanistan is an extremely difficult and complex process, therefore it is not expected that the peace initiative announced at the beginning of 2018 will quickly bring positive results.
PL
Celem artykułu jest przedstawienie okoliczności zgłoszenia przez rząd prezydenta Aszrafa Ghaniego inicjatywy pokojowej i ocena perspektyw dla jej realizacji. Zarówno władze Afganistanu jak i Stanów Zjednoczonych, zdają sobie sprawę, że zakończenie wieloletniego konfliktu zbrojnego możliwe jest tylko dzięki skutecznie przeprowadzonemu programowi pojednania narodowego. Działania o charakterze zbrojnym mają nie tylko zwiększyć poziom bezpieczeństwa, ale także wzmocnić pozycję negocjacyjną afgańskiego rządu. Na drodze do pojednania stoi jednak wiele przeszkód, w tym przede wszystkich nieustanne ataki terrorystyczne przeprowadzane przez zbrojną opozycję. Główną tezą artykułu jest stwierdzenie, że osiągnięcie pojednania narodowego w Afganistanie to niezwykle trudny i złożony proces, w związku z tym nie należy oczekiwać, że zgłoszona na początku 2018 r. inicjatywa pokojowa szybko przyniesie pozytywne rezultaty.
16
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Artykuł zawiera rozpatrzenie problematyki terroryzmu z punktu widzenia kształtowania współczesnej przestrzeni zurbanizowanej jako tkanki odpornej. Badania zostały przeprowadzone w celu znalezienia rozwiązań dotyczących zasad projektowych dla miast odpornych. Wykorzystywanymi metodami badawczymi były: badania dokumentów oraz literatury, a także studia przypadków. Artykuł przybliża znaczenie pojęcia terroryzmu oraz problematykę związaną z jego definiowaniem, przedstawia początki istnienia tego zjawiska, wraz z jego ramową genezą, a także ukazuje strategię i taktykę ponowoczesnego terroryzmu. Ponadto w pracy ukazano oraz porównano rozwiązania antyterrorystyczne zastosowane w miastach, a także różnice między zabezpieczeniami antyterrorystycznymi wykorzystywanymi przez Amerykanów oraz przez Europejczyków. Dodatkowo w końcowej części artykułu przedstawione zostały formy ochrony antyterrorystycznej, jakimi dysponują Polacy. Wskazano również, jakie kwestie problematyczne wiążą się z tym tematem. Zakończenie artykułu podsumowuje analizy i badania zawarte we wszystkich częściach pracy oraz podkreśla, jak istotne jest zaplanowanie rozwiązań antyterrorystycznych w taki sposób, aby wkomponowywały się w przestrzeń publiczną miasta, jednocześnie tworząc w ten sposób przestrzeń bezpieczną dla jej użytkowników. Ponadto zwraca uwagę na to, aby w przyszłości wyciągać wnioski z doświadczeń i rozwiązań projektowych innych miast europejskich bądź światowych.
EN
The article examines the issue of terrorism from the point of view of shaping contemporary urban space as a resistant space. Research was conducted to find solutions for design principles for resilient cities. The research methods were urban analysis, document and literature studies, as well as case studies. The article introduces the meaning of the concept of terrorism and the issues related to its definition, presents the beginnings of the existence of terrorism along with the framework genesis of the phenomenon, as well as presents the strategy and tactics of post-modern terrorism. In addition, the article presents and compares anti-terrorism solutions in cities, as well as the differences between anti-terrorism safeguards used by Americans and Europeans in urban space. In addition, the final part of the article contains a reference to the current situation in Poland, which is a presentation of what forms of anti-terrorism protection Poles have and what are the problematic issues related to this topic. The end of the article summarizes the analysis and research contained in all parts of the work and emphasizes the importance of planning anti-terrorism solutions in such a way that they blend into the public space of the city, thus creating a safe space for its users. In addition, it draws attention to drawing lessons from the experience and design solutions of other European or global cities.
18
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Terrorist attacks are increasing worldwide with the impact of developing technologies and war tactics. One of the most common types of structures where these attacks are carried out is airport structures due to their international visibility and intense human circulation. Necessary precautions should be taken against possible terrorist attacks both in the planning and utilization process of airports. In this study, planning and architectural design criteria that can be taken against terrorist attacks are determined by utilizing literature data. Within the scope of these criteria, five airports were analyzed: Istanbul New Airport (IGA), Ankara Esenboga Airport, istanbul Sabiha Gokçen Airport, Antalya Airport, and Izmir Adnan Menderes Airport. In the selection of the buildings, the buildings with the largest passenger capacity in our country were preferred. As a result of the evaluations, the strengths, and weaknesses of the structures against terrorist attacks are presented in a table. According to the findings of the study, most of the airports are located in dense urban areas as a result of inaccurate predictions of urban growth and development. This makes these structures vulnerable to terrorist attacks. It was also found that perimeter walls do not provide sufficient visual and physical barriers at airports. Instead of concrete shear walls, most of the structures are secured with wire fences between concrete pillars. In conclusion, the planning and design of airports against possible explosions and terrorist attacks should be considered as a whole with its surroundings. Buildings should be evaluated as a whole with their land, and planning should be realized by taking into account the direction of urban growth and development.
19
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The paper shows new threats for international security that appeared after the end of the Cold War. The author describes modern piracy and maritime terrorism. The article provides the reader with the information about the reasons of rising terrorists' threats at the seas and oceans, i.e. the importance of contemporary maritime trade, the chokepoints at the most important sea lines of communication, the legal regime of the seas and oceans and the liberal nature of modern shipping business. The text is closed by the case study of worse case scenario event - the terrorist attack against LNG (cryogenic) tanker, which carries 250,000 cubic metres of natural gas. Additionally, the author tries to draft the consequences of regional wide terrorist campaign against merchant shipping.
Celem niniejszego artykułu jest analiza terroryzmu lewicowego. W poszczególnych etapach artykułu przedstawiono różne oblicza wyżej wymienionego terroryzmu, oraz jego główne ugrupowania. Treść samego artykułu obejmuję zakres zjawiska terroryzmu lewicowego w Europie Zachodniej w drugiej połowie XX wieku. W artykule zostały opisane główne ugrupowania lewackie, metody działania, ponadto zostały omówione wybrane ataki lewicowych bojówek terrorystycznych.
EN
The aim of this article is to analyze leftist terrorism. Various aspects of the abovementioned terrorism, as well as its main groups, are presented in the individual stages of the article. The content of the text itself covers the extent of the phenomenon of leftist terrorism in Western Europe in the second half of the twentieth century. The main leftist groups have been described in the article, the methods of action and selected attacks of leftist terrorist groups have also been discussed.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.