Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Sumienie a doskonałość chrześcijańska. Wybrane elementy aspektu chrystologicznego

100%

Wróbel J.

Sympozjum

|

1998

|

nr 1(2)

77-98

PL

Sumienie a doskonałość chrześcijańska. Wybrane elementy aspektu chrystologicznego

2

Obiektywność i prawdziwość sumienia

75%

Krokos J.

Studia Philosophiae Christianae

|

2012

|

tom 48

|

nr 3

39-53

EN

The issue of objectivity and validity of conscience is of great importance in understanding the functioning of conscience and man’s moral actions. Conscience is the axiological consciousness of the human act, which is co-constituted by intellect and will. Conscience accompanies the human act, witnesses it and, after reflection, assesses the act as either good or bad. Conscience is always subjective, because it is “my” conscience and “mine” is the judgement of conscience. However, when one thoroughly asserts their own actions, the kind of act it is, and whether it had good or bad intentions, then one’s conscience is objective. The objectivity of cognition of an act, in conscience and through conscience, relates to its validity. The objectivity of conscience is a condition sine qua non of its validity, which is traditionally understood as adaequatio intellectus et rei. In this case: as correspondence between a judgement of conscience and an act as the object of conscience. The objectivity and validity of judgement of conscience follows from its peculiarity and the peculiarity of its object, i.e. an act. Conscience is the axiological consciousness of one’s own (or someone else’s) act, which operates in the interior horizon of moral knowledge comprising norms of acting, of which the most significant is the principle: good needs to be cultivated, whereas evil needs to be avoided. Conscience is a subtle cognitive tool given to man in order for man to live humanely – a tool that is under man’s control.

PL

Zagadnienie obiektywności i prawdziwości ma podstawowe znaczenie dla zrozumienia funkcjonowania sumienia i postępowania moralnego człowieka. Sumienie jest aksjologiczną świadomością czynu ludzkiego, który współkonstytuuje intelekt i wola. Sumienie towarzyszy spełnianiu się czynu ludzkiego, jest tego świadkiem, a w refleksji poznaje czyn jako dobry lub zły. Sumienie jest zawsze subiektywne, bo jest „moim” sumieniem i „moim” jest sąd sumienia. Ale jeśli rzetelnie stwierdza, jak się rzecz ma z moim czynem, jakiego rodzaju jest to czyn, czy chciałem go jako dobrego lub złego, sumienie jest obiektywne. Z obiektywnością poznania czynu w sumieniu i przez sumienie wiąże się jego prawdziwość. Obiektywność sumienia jest warunkiem sine qua non jego prawdziwości, klasycznie rozumianej, jako adaequatio intellectus et rei, w tym przypadku: jako zgodności sądu sumienia z czynem jako jego przedmiotem. Obiektywność i prawdziwość osądu sumienia jest następstwem jego osobliwości i osobliwości jego przedmiotu, jakim jest czyn. Sumienie jest aksjologiczną świadomością własnego (lub cudzego) czynu, dokonującą się na wewnętrznym horyzoncie wiedzy moralnej, obejmującej normy postępowania, pośród których naczelne miejsce przysługuje zasadzie: dobro należy czynić a zła unikać. Sumienie jest subtelnym narzędziem poznawczym, jakie zostało dane człowiekowi, by żył po ludzku, narzędziem, które pozostaje we władaniu człowieka.

3

Sumienie jako fundament godności i wolności człowieka w kontekście jego społecznej odpowiedzialności

75%

Wróbel J.

Roczniki Teologiczne

|

2016

|

tom 63

|

nr 3: Teologia moralna

89-106

EN

Conscience acts not only as a personal moral authority, but it is also a pillar of dignity and human freedom in the social life. It allows the joint search for the truth and resolve moral dilemmas by members of the human community. After presenting different interpretations of conscience, the author discusses the relationship of conscience with human dignity. The dignity of conscience is the basis of human freedom. At the same time human dignity is affirmed by the respect for freedom of conscience. The practical expression of this freedom is the right to conscientious objection. This problem occurs most often in the context of the duties of health professionals. Respect for their personal rights also demands respect for their right to conscientious objection when the proper procedure implies their moral responsibility which creates a conflict of conscience.

PL

Sumienie nie pełni tylko roli osobistego autorytetu moralnego, ale jest również filarem godności i wolności człowieka w przestrzeni życia społecznego. Umożliwia ono bowiem wspólne poszukiwanie prawdy i rozwiązywanie dylematów moralnych przez członków ludzkiej społeczności. Po przedstawieniu różnych interpretacji sumienia, autor omawia związek sumienia z godnością człowieka. Godność sumienia stoi u podstaw jego wolności. Jednocześnie godność człowieka jest afirmowana w poszanowaniu wolności jego sumienia. Praktycznym wyrazem tej wolności jest prawo do sprzeciwu sumienia. Problem ten występuje najczęściej w kontekście pełnienia obowiązków przez pracowników służby zdrowia. Poszanowanie ich osobowych praw domaga się uszanowania również ich prawa do klauzuli sumienia, kiedy właściwe im postępowanie implikuje ich odpowiedzialność moralną rodzącą konflikt sumienia.

4

Rzeczywistość grzechu i jego przezwyciężenie

63%

Popławski J. M.

|

tom 64

|

nr 5: Teologia duchowości

147-157

EN

In theology a sin is described as mysterium iniquitatis and absolution from it – mysterium salutis or pietatis. In the New Testament a sin is always connected with absolution, „forgiveness”, and sinners are of great concern for Jesus. Nevertheless, modern culture becomes more and more detached from Christian tradition and thus deprives a human being of the spiritual values and makes him become further impoverished. This article provides a synthetic discussion of the reality of a sin – “mystery of illicitness” and also reflects on repentance and reconciliation with God and with one's own neighbour. The reflections presented in this article are based on the teachings of the contemporary Church and on the Papal teachings especially.

PL

W teologii grzech jest określany jako mysterium iniquitatis, a jego odpuszczenie – mysterium salutis lub pietatis. W Nowym Testamencie bowiem grzech łączy się zawsze z jego odpuszczeniem, „przebaczeniem”, a grzesznicy są przedmiotem wielkiej troski Jezusa. Tymczasem współczesna kultura, odchodząc od chrześcijańskiej tradycji, odziera człowieka z duchowych wartości, co prowadzi do jego zubożenia. Artykuł omawia syntetycznie rzeczywistość grzechu – „tajemnicy nieprawości”, a także ukazuje refleksje odnoszące się do faktu nawrócenia i pojednania z Bogiem oraz z bliźnimi. Refleksje te oparte są na nauczaniu współczesnego Kościoła, zwłaszcza na nauczaniu papieskim.

5

Позитивные ценности

63%

Чаплий Н. И.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2013

|

nr 13

117-124

PL

Autorka w tekście koncentruje się na tzw. wartościach pozytywnych. W swoich rozważaniach nawiązuje do tradycji kultur słowiańskich, odwołując się do takich wartościach jak: wolność, rozwój, kreacja, umiar, szacunek do przyrody. Wartości tych kultur przeciwstawia kultowi interesów, a zwłaszcza egoizmowi.

EN

The author of the text focuses on so-called positive values. In her own reflections she refers to the tradition of Slavic cultures, invokes to such values as freedom, development, creation, moderation, respect for nature. The values of these cultures the author opposes to the cult of interests, especially to egoism.

6

Uwagi co do zgodności z Konstytucją obecnych rozwiązań ustawowych odnośnie do możliwości powołania się przez lekarza na klauzulę sumienia

63%

Marcinkowska A.

Roczniki Nauk Prawnych

|

2014

|

tom 24

|

nr 3

21-39

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza stanu prawnego związanego z uprawnieniem lekarza do od-mowy przeprowadzenia świadczenia medycznego i powołania się przez niego w tym celu na klauzulę sumienia. Omówiono różne stanowiska w tym zakresie. Opisano warunki, jakie lekarz musi wypełnić, by powołać się na klauzulę sumienia. Szczegółowej analizie poddane zostały przepisy prawa, w tym przede wszystkim ustawa o zawodzie lekarza. Zajęto się również problematyką zgodności tych przepisów z Konstytucją. Na wstępie opracowania omówiono międzynarodowe akty prawne, które dotyczą wolności su-mienia i wyznania. Następnie przedstawiono dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w tego typu sprawach, stanowisko Komitetu Bioetyki Polskiej Akademii Nauk z dnia 12.11.2013 r. i odmienne poglądy Naczelnej Rady Lekarskiej. Zaprezentowano możliwości nowych rozwiązań prawnych w tej dziedzinie. Przedstawiono również postulaty i propozycje, które zmierzają do rozwiązania sytuacji konfliktowych, jak podpisywanie umów między Narodowym Funduszem Zdrowia a świadczeniobiorcami, które zawierałyby zapisy chroniące sumienie lekarza z jednej strony, a interes pacjenta polegający na uzyskaniu świadczenia z drugiej lub stworzenie listy lekarzy, którzy nie udzielają niektórych świadczeń, przy zachowaniu konstytucyjnych reguł gwarancji sumienia i wyznania.

EN

The subject of the article is the analysis of the legal state connected with the right of the doctor to refuse to provide a medical service, based on his referring to the conscience clause. Many views were discussed in the range of this subject. Described herein were the conditions, which must be fulfilled by the doctor to have the right to refer to the conscience clause. The regulations of the law were analysed in detail, particularly the law concerning the profession of the doctor. The problematic aspects of the conformity of the acts with the Constitution were also brought up. At the beginning the international law regulations concerning the freedom of conscience and religion were introduced. Moreover, the previous judicial decisions of the Constitutional Tribunal in such cases , the opinion of the Committee of Bioethics from the Polish Academy of Sciences from 12.11.2013 and different opinions of Supreme Medical Council were also discussed. Furthermore, the possibilities of new legal solutions in this field were also described. The article introduced the postulates and suggestions which aim to solve the conflicts in the range of signing contracts between the National Health Service and the recipients. The contracts should on the one hand include the records protecting the doctor`s conscience and on the other hand the patient’s right to obtain the service or the list of doctors who do not provide some services, maintaining the constitutional rules relating to the conscience and religion clause.

7

Klauzula sumienia w szkole

63%

Zadykowicz T.

Rocznik Teologii Katolickiej

|

2015

|

tom 14

|

nr 2

EN

Discussion of the conscience clause at schools concerns the possibility to refuse the teacher’s actions incompatible with his conscience. This possibility, though questioned by many as unlawful, results from Polish legislation and international law. It is a consequence of freedom of conscience guaranteed by the Constitution of the Republic of Poland and a number of international and national legal acts. There are many situations in which reveals the conflict between the duty of performing a given program or command of educational authorities and their own convictions. They concern mainly the same vision of the school and its functions, school programs and the underlying concept of the human being and interpersonal relationships at the level of professional work of the teacher. In all these situations, the teacher should be a person of conscience, i.e. to follow his voice, which sometimes means opposition to the content of curricula and textbooks, orders of superiors or the prevailing customs.

8

Sociability as a virtue in multicultural public life. Personal arethology and axiology in practice

63%

Vadíková K.

Studia Philosophiae Christianae

|

2014

|

tom 50

|

nr 3

41-55

EN

The main aim of this paper is to present sociability as a virtue, necessary for solving problems in contemporary multicultural public life. Sociability as a virtue means the quality or state of being sociable. It is the individual and unique habitus of a particular person, which should be constantly improved and perfected. Sociability is an important part of the aretological and axiological profile of every person. Sociability fosters not only mechanisms of searching for new skills to overcome problems in the multicultural situation, but also helps one find their personal module of virtues, so that they are able to realize all types of interpersonal relationships by knowing, understanding and practically implementing the social and societal order, and remain an integrated personality and a moral person in public life.

9

Dzieje kształtowania się koncepcji sumienia

63%

Greniuk F.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2005

|

tom 1

|

nr 1 Prawo

7-22

DE

Das Gewissen kann man vielseitig betrachten. Seine Interpretation kann auf verschiedene Ebene: biologische, soziologische, psychologische, ethnographische, ethische und theologische untersucht werden. Der Verfasser bedrängt sich an diese letzte Möglichkeit. Die Literatur auf Thema des Gewissens ungeheuer ist so auch über die Geschichte der Gestaltung der seine Konzeption. Es ist klar, dass sie das Wesen jedes ethischen- oder moralischen Systems bildet. Der Begriff des Gewissens von einem in der konkreten Lehrmeinung des Menschenverstehung abhängig ist. Die Heilige Schrift das Gewissen in der Kontext der biblischen Anthropologie behandelt. Sie beweist, dass das Gewissen begreift ist als etwas was mit Gott konfrontiert und dass in seinem Urteil nicht nur einige seine psychische Kräfte aber den ganzen Mensch engagiert. Die Lehre über das Gewissen des hl. Apostels Paulus kann man so abfassen: jeder soll gemäß seines Gewissens leben. Der Gewissensurteil man kann von objektiven Wahrheit zu unterscheiden und dass es in der Relation zu Prinzipien des Zusammenlebens in der Gemeinschaft verstehen soll. Philosophische und theologische Vertiefung Gewissenskenntnisse fand in der Epoche der Väter statt, besonders bei hl. Ambrosius und hl. Augustinus. Im Mittelalter entwickelte sich zwei Konzeptionen: die intellektuelle Konzeption der Dominikanerschule (hl. Thomas von Aquin) und voluntaristische Konzeption in der Franziskanerschule (Alexander von Hales, hl.Bonaventura). In der Zeit nach dem Konzil in Trident fand grundsätzliche Wendung der Gewissenskonzeption statt. Bisher verstanden man, dass man soll – in jedem Rechtszweifel – die sicherste Meinung immer folgen. Dagegen Bartholomäus von Medina seinem Standpunkt klargemacht hat, dass im diesem Fall wenige sichere Meinung genug ist, wenn aber sie ist genügend solide und begründet. Zeit XIX. Jahrhundert fand in der Verstehen des Gewissens besondere Abschätzung des emotionellen- und affektiven Aspektes statt. Das hat den ersten Anstoß gegeben zur Subiektiviesierung des Gewissens. Die modernen Moraltheologen überstimmend sind, dass das Gewissen nicht nur eine Funktion der Wissenschaft, des Willens oder der emotionellen und soziologischen Faktoren ist. Soll man das moralische Gewissen betrachten unter Beziehung an die Ganzheit der christlichen Person. Deshalb ist es nicht die Stimme der Natur aber gerade der ganzen Person. „Das Gewissen – das ist die Person in seinem wesentlichen Dynamismus, der zur seinem Höhepunkt eingerichtet ist” (M. Vidal).

10

Sumienie a praktyczna racjonalność. Jak pogodzić tradycyjne ujęcie sumienia z roszczeniami do nieskrępowanej wolności?

63%

Wierzejski W.

Studia Philosophiae Christianae

|

2015

|

tom 51

|

nr 3

67-82

PL

Współcześnie można zaobserwować pewien paradoks. Z jednej strony wiele słyszy się o wolności sumienia, więźniach sumienia, konflikcie sumienia, klauzuli sumienia. Z drugiej zaś sumienie jest powszechnie ignorowane, przynajmniej w filozofii. Inny rodzaj paradoksu jest następujący: sumienie, które częstokroć w historii jawiło się jako sprzymierzeniec wszystkich walczących przeciw bezprawiu (tj. przeciw złemu prawu stanowionemu, natomiast w obronie niepisanego prawa naturalnego) i przeciw arbitralności tyranów (tj. tych, którzy realizowali „wolę mocy”), dziś stawiane jest w opozycji wobec obiektywnego prawa moralnego, albo jako racja usprawiedliwiająca wybór po linii zła moralnego. Filozof ma obowiązek zadać pytanie: dlaczego tak sie dzieje? Artykuł poświęcony jest zagadnieniu sumienia. Na początku przypomniana zostaje tradycyjna (tomistyczna) dystynkcja: intentio, synderesis i conscientia. Sumienie zostaje wprowadzone jako schemat syntetyzujący teorię praktycznej racjonalności (pochodzącej od Arystotelesa) i koncepcję wolnej woli (Augustyńską). Duch ludzki doświadcza szczególnego napięcia pomiędzy wezwaniem do posłuszeństwa absolutnym i obiektywnym wymogom prawa naturalnego a skłonnością do niezależności płynącą z doświadczenia własnej indywidualności. "Veritatis Splendor" pomaga wyjaśnić owe różne typy paradoksów.

EN

We can observe a paradox. On the one hand we hear a lot about: freedom of conscience, prisoners of conscience, conflicts of conscience, conscience clauses. On the other hand conscience has been ignored, at least by philosophers. Another kind of paradox: conscience, which often in history became a staunch ally of all the fighting against lawlessness (i.e. against the evil written law, in defense of the natural law) and against the arbitrariness of tyrants (i.e. against those who apply "will to power"), today is presented as standing in opposition to the objective moral order, or as the reason justifying the choices of moral evil. The philosopher should ask: how did that happen? The paper addresses the issue of conscience. At the beginning it recalls the traditional (Thomistic) distinction: intentio, synderesis and conscientia. Conscience is entered into the scheme synthesizing the theory of practical reasoning (derived from Aristotle) with the concept of free will (Augustinian). The human soul encounters a peculiar tension between obedience to absolute and objective requirements of natural law and the propensity for independence based on the experience of the individual. Veritatis Splendor helps to explain these two types of paradoxes.

11

Miejsce i rola kultury religijnej w państwie oraz jego polityce

51%

Pańkowski J.

Rocznik Teologiczny

|

2015

|

tom 57

|

nr 1

61-76

EN

Rola i miejsce kultury religijnej w państwie i jego polityce uwarunkowana jest charakterem mentalnościowym danego społeczeństwa. Bez względu na zróżnicowanie kulturowe, wszystkie społeczeństwa łączy jedno wrodzone prawo moralne, które dla kultury religijnej pojęciowo utożsamia się z sumieniem człowieka. Wewnętrzne prawo moralne wyznacza granice kultury religijnej, której żaden system państwowości nie ma prawa naruszać, ani dezawuować. Wpływ kultury religijnej na uprawianą politykę najbardziej widoczny jest w kondycji moralno-duchowej danego społeczeństwa. Każda kultura, która nie wychowuje w człowieku prawdziwego człowieczeństwa staje się antykulturą. Zamiast „inkulturacji” chrześcijaństwa, należy rozwijać chrystianizację kultury, która pomaga człowiekowi w życiu zgodnym z jego wewnętrznym i wrodzonym systemem wartości moralnych. Lojalność polityczna nie może wymagać od człowieka wyrzeczenia się swoich przekonań wynikających z jego religijnej mentalności kulturowej. Semantycznie i istotowo każda kultura jest w głębi rzeczy kulturą religijną.

XX

The role and place of religious culture in state and politics is conditioned by the nature of mentality in a concrete society. Regardless of cultural diversity, all societies are connected by one inborn moral law, which for the religious culture is conceptually identified with the conscience of man. Internal moral law sets the boundaries of religious culture, which no state system has a right to violate or disavow. The influence of religious culture on politics in practice is most visible in the moral and spiritual condition of a society. A culture that does not instil in a man a true humanity becomes an anticulture. Instead of “inculturation” of Christianity, Christianization of culture should be developed, which helps man in life according to his internal and inborn moral value system. Political loyalty can not require from a person to give up his beliefs stemming from his religious cultural mentality. Semantically and essentially every culture is in its deep dimension a religious culture.

12

Wolność sumienia i odpowiedzialność Kościoła. Problem argumentacji moralnej w katolicko-protestanckich dialogach na temat aborcji

51%

Składanowski M.

Forum Teologiczne

|

2014

|

tom 15

55-65

PL

We współczesnym ruchu ekumenicznym obserwuje się, że coraz poważniejszym problemem stają się narastające między Kościołami i Wspólnotami kościelnymi różnice w kwestiach etycznych, wyrażające się w odmiennych, a niekiedy wręcz przeciwnych wskazaniach moralnych udzielanych przez grupy chrześcijańskie. Z tego powodu zagadnieniom etycznym poświęca się dużo uwagi również w dokumentach dialogowych. Artykuł omawia odmienne rozumienie relacji sumienia do moralnego nauczania Kościoła w ekumenicznych dialogach katolicko-protestanckich. Różnice te ujawniają się wyraźnie w podejściu do problemu aborcji. Artykuł przedstawia wybrane dokumenty ekumeniczne na ten temat. Wskazuje się, że dla Wspólnot protestanckich (z wyjątkiem ewangelikalnych) wolność sumienia jest najważniejszą kwestią w moralnej ocenie aborcji. Z tego powodu moralne nauczanie Wspólnot protestanckich nie zakazuje wyraźnie przerywania ciąży, odwołując się do decyzji podejmowanych przez poszczególnych wiernych zgodnie ze wskazaniami ich sumienia. Z katolickiego punktu widzenia powoduje to, że protestanckie nauczanie moralne (etyka teologiczna) staje się bardzo indywidualistyczne i subiektywistyczne. Powstają nawet wątpliwości dotyczące sensowności nauczania, które nie jest w stanie przekazać chrześcijanom jasnych wskazań etycznych. W tym świetle etyczne różnice między Kościołem katolickim a Wspólnotami protestanckimi stają się ostrzejsze. To z kolei podnosi poważne pytania dotyczące wiarygodności ruchu ekumenicznego.

EN

What one observes in the contemporary ecumenical movement is that ethical differences between churches and church communities are becoming increasingly important. This difficulty can be seen in different, sometimes contradictory, moral judgments formulated by Christian denominations. For this reason, much attention is given to ethical issues in the dialogue documents. The article discusses the different understanding of the relation of conscience to the moral teaching of the Church in Catholic-Protestant ecumenical dialogues. These differences manifest themselves clearly in the approach to the problem of abortion. This paper presents selected ecumenical documents on this subject. It indicates that for the Protestant Communities (except Evangelicals) freedom of conscience is the most important issue in the moral judgement of abortion. For this reason, the moral teaching of the Protestant Communities does not explicitly prohibit abortion, but refers to moral decisions made by believers individually in accordance with their conscience. From the Catholic point of view, it makes Protestant moral teaching (theological ethics) highly individualistic and subjectivist. Therefore, doubts arise about its meaning and importance because it is not able to give clear ethical guidelines for believers. As a result, the ethical differences between the Catholic Church and the Protestant Communities become sharper. This, in turn, raises serious questions about the credibility of the ecumenical movement.

DE

In der heutigen ökumenischen Bewegung kann man eine zunehmende Differenz in den ethischen Sachverhalten zwischen den Kirchen und kirchlichen Gemeinschaften, die sich in verschiedenen, bisweilen gegensätzlichen Weisungen äußern, welche von verschieden christlichen Gruppierungen formuliert werden, feststellen. Daher wird in den Dialogpapieren eine verstärkte Aufmerksamkeit auf diese Fragen gelegt. Im folgenden Artikel wird die unterschiedliche Relation zwischen dem individuellen Gewissen und der moralischen Lehre der Kirche, wie sie in den katholisch-protestantischen Dialogen formuliert wird, aufgezeigt. Die Differenzen werden sichtbar vor allem im Bezug auf die Abtreibung. Im Artikel werden verschiedene ökumenische Dokumente bezüglich dieser Frage vorgestellt. Es wird festgestellt, dass der wichtigste Gesichtspunkt für die protestantischen Gemeinschaften (ausgenommen die evangelikalen) die Freiheit des Gewissens für die Beurteilung der Abtreibung ist. Aus diesem Grund verbietet die moralische Unterweisung der protestantischen Gemeinschaften die Abtreibung nicht explizit, sondern verweist stattdessen auf die individuellen, von einzelnen Gläubigen getroffenen Entscheidungen, die mit ihrem Gewissen vereinbart werden können. Aus katholischer Sicht wird diese protestantische moralische Unterweisung (theologische Ethik) für individualistisch und subjektivistisch gehalten. Es werden sogar Zweifel über die Sinnhaftigkeit einer solchen Lehre geäußert, die den Christen keine klaren ethischen Weisungen zu geben vermag. In diesem Licht werden die ethischen Differenzen zwischen der katholischen Kirche und den protestantischen Gemeinschaften verschärft. Dies zieht ernsthafte Fragen über die Glaubwürdigkeit der ökumenischen Bewegung nach sich.

13

Starotestamentowe, judaistyczne i grecko-rzymskie pojęcie sumienia

51%

Szymik S.

Forum Teologiczne

|

2014

|

tom 15

7-21

PL

Artykuł przynosi systematyczne omówienie kwestii sumienia w Starym Testamencie, w pismach żydowskich okresu Drugiej Świątyni i literaturze grecko-rzymskiej. Taki jest bowiem literacki i kulturowy kontekst tego terminu przejętego następnie przez chrześcijan. Stary Testament zna rzeczywistość sumienia, choć najczęściej przedstawia je za pomocą metafor. Szczególne miejsce autorzy biblijni przypisują sercu (hebr. lēb lub lēbāb), którego funkcje są analogiczne do aktywności sumienia. Niektóre teksty Septuaginty zdradzają wpływ myśli greckiej (Hi 27,6; Koh 10,20; Mdr 17,10). Również literatura żydowska wczesnego judaizmu zna fenomen sumienia. Obok nawiązań do pojęć biblijnych, w pismach głównie autorów judeo-hellenistycznych pojawiają się terminy greckie. Najpełniejsze studium sumienia przedstawił w swoich pismach Filon Aleksandryjski. Podobnie w literaturze grecko-rzymskiej natrafiamy na obrazowy sposób mówienia o sumieniu (por. Homer, Sofokles). Jednak autorzy greccy i potem łacińscy wypracowali terminologię opisującą wewnętrzną umiejętność ocenienia moralnej wartości czynów (gr. syneidos, syneidēsis; łac. conscientia). Przeprowadzona analiza pozwoliła stwierdzić, iż brak w tekstach biblijnych i pozabiblijnych jednego terminu na nazwanie sumienia. Co więcej, brak jednolitego przedstawienia sumienia zarówno przez autorów żydowskich czy autorów greckich i łacińskich.

EN

The aim of the paper is to analyse the concept of human conscience developed in the Old Testament, in the writings of Early Judaism and in the Greek and Roman literature as literary, religious and cultural background of New Testament theology. The three parts of the article embrace a broad panorama of the notion of conscience and its terminology. In the first part the author discusses the most important texts of the Hebrew Bible and Septuagint, especially the figurative and metaphorical use of the “heart” as conscience (hebr. lēb, lēbāb) as well as the use of Greek terminology in the Septuagint (Job 27:6; Ecc 10:20; Wis 17:10). The Jewish writings of the Second Temple period also reflected the concept of conscience. There are links in their writings either to the Hebrew Bible (cf. Qumran, Pseudepigrapha) or at the same time to biblical and Greek ideas (Philo of Alexandria, Josephus Flavius); the works of Philo contain the best elaboration of conscience. An investigation of the topic in the Greek and Roman literature concludes the analysis. The figurative and metaphorical appearance of conscience is known in the Greek literature (cf. Homer, Sophocles and others). On the other hand, the Greek and Latin authors formed their own special terminology (gr. syneidos, syneidēsis; lat. conscientia) and different opinions on the subject under discussion. However, it must be said, there is among the ancient authors no uniform, constant notion or description (definition) of human conscience.

XX

Der Artikel ist eine systematische Besprechung des Themas des Gewissens im Alten Testament, in jüdischen Schriften aus der Zeit des Zweiten Tempels sowie in der griechisch-römischen Literatur. Dies ist der literarische und kulturelle Kontext dieses Begriffs, der später von den Christen übernommen wurde. Das Alte Testament kennt die Wirklichkeit des Gewissens, wenngleich sie mit Hilfe der Metapher dargelegt wird. Einen besonderen Platz räumen die biblischen Autoren dem Herzen (hebr. lēb lub lēbāb) ein, dessen Funktionen deren des Gewissens analog sind. Einige Texte der Septuaginta verraten schon den Einfluss des griechischen Denkens (Hi 27,6; Eccl 10,20; Weish 17,10). Genauso kennt das Gewissensphänomen die Literatur des frühen Judaismus. Neben den Verweisen auf biblische Begriffe, tauchen vor allem bei den judenhellenistischen Autoren griechische Benennungen auf. Ein überaus ausführliches Studium des Gewissens wurde durch Philo von Alexandrien dargelegt. Zudem treffen wir in der griechisch-römischen Literatur auf eine bildliche Sprechweise über das Gewissen (vgl. Homer, Sophokles). Die griechischen und dann auch die lateinischen Autoren haben jedoch eine Terminologie erarbeitet, welche die innere Urteilsfähigkeit über den moralischen Wert des Handelns beschreibt (gr. syneidos, syneidēsis; lat. conscientia). Die durchgeführten Analysen erlauben die Feststellung, dass in den biblischen und außerbiblischen Texten ein einheitlicher Gewissensbegriff fehlt. Mehr noch, es fehlt eine einheitliche Darstellungsweise und dies sowohl bei jüdischen, als auch bei griechischen und lateinischen Autoren.

14

W polu dobra i zła. Kilka uwag o roli soborowego dekretu Inter mirifica

51%

Kurnik A.

Studia Socialia Cracoviensia

|

2013

|

nr 2(9)

9-17

PL

Artykuł dotyczy Dekretu o środkach masowego przekazu Inter mirifica, uchwalonego 50 lat temu przez Sobór Watykański II jako drugi w kolejności dokument soborowy. Autorka analizuje zwłaszcza jego część I, obdarzając szczególną uwagą integralny rozwój tak nadawców, jak odbiorców medialnych oraz niezwykle istotny w dobie rozwoju i ekspansji internetu moralny aspekt kształtowania prawych sumień członków medialnej społeczności.

EN

The article discusses the Decree on media of social communications Inter mirifica adopted 50 years ago by the Second Vatican Council as the second in the sequence of the Council’s documents. The author pays special attention to the analysis of part I, focusing on the integral development of both media transmitters and media receivers as well as on the moral aspect of shaping good conscience in members of the media community, which particularly significant in the times of development and expansion of the internet.

15

Formacja ludzka kandydatów do kapłaństwa według „Zasad formacji kapłańskiej w Polsce” z 1999 roku i uchwał II Polskiego Synodu Plenarnego

51%

Pawlak T.

Kościół i Prawo

|

2014

|

nr 3 (16) nr 1

9-27

EN

Ecclesiastical legislator committed conference of bishops in each country to develop a program of priestly formation. Polish Bishops Conference has issued standards that have been approved by the Congregation for Catholic Education in 1999. Issue of this document coincided with the end of the Second Polish Plenary Synod. His resolutions have some indications as to the formation in the seminary. These documents drew attention to the fact that the contemporary socio-cultural changes significantly influenced the appearance of gaps in the human formation of persons who want to become priests. The legislator stressed that the realization of humanity in this most important task seminarian seminary formation. It contributes to the personal development of the candidate, as well as in the long term, helps build relationships in pastoral work. Important elements of human formation seminarian is to achieve emotional maturity, mature form of freedom and the formation of responsible conscience. The introduction of the propaedeutical period and psychology to enable the candidate to the priesthood obtaining mature human formation. They are useful in even out difference and fill gaps in this sphere of formation.

16

Ważność etyki normatywnej dla kształtowania kultury moralnej młodego pokolenia. Refleksja w świetle nauczania Karola Wojtyły – św. Jana Pawła II i jego uczniów

51%

Sztaba M.

Forum Pedagogiczne

|

2016

|

nr 2/1

245-265

PL

Jan Paweł II przypomniał w siedzibie UNESCO w Paryżu dnia 2 czerwca 1980 roku, że kultura moralna jest pierwszym i podstawowym wymiarem każdej autentycznej kultury będącej „właściwym kształtem życia człowieka jako takiego”. Młody człowiek powinien nabywać kulturę moralną m.in. na drodze edukacji, tzn. kształcenia i wychowania. Ważnym elementem w tej pracy jest etyczny namysł nad życiem i działaniem człowieka. Jednak nie każda etyka (model etyczny, kierunek etyczny) służy wspomnianemu procesowi. Proponowany artykuł prezentuje główne idee etyki normatywnej w odniesieniu do kultury moralnej w myśli filozoficzno-teologicznej Karola Wojtyły – św. Jana Pawła II.

EN

John Paul II reminded in the UNESCO headquarters in Paris on 2nd June 1980 that moral culture is the first and basic dimension of each authentic culture which is “the right shape of man’s life itself.” A young person should acquire the moral culture inter alia in the way of education i.e. instruction and upbringing. An ethical reflection on life and a person’s activity is an important element in this thesis. However, not every ethics (ethical model, ethical direction) favours the mentioned process. The suggested article presents the main ideas of the normative ethics in reference to the moral culture in the theological and philosophical thought of Karol Wojtyła – St. John Paul II.

17

Sumienie w kontekście etyki Edwarda Abramowskiego

51%

Olech M.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2015

|

nr 15

193-200

RU

В статье автор представляет попытку Абрамовского объединить в один общий этос разные, почти что противоположные, моральные концепции: общественную этику братства и индивидуалистическую этику развивающихся удовольствий. В связи с этим понятие совести появляется у философа не только на основе опыта абсолютного идеала сообщества всех людей, но также в перспективе сферы человеческих потребностей. Оно исполняет роль инстанции определяющей курс действия в случае антиномии между индивидуальным и общественным благом.

EN

In the article the author makes an endeavour to present Abramowski’s attempt to merge two different moral concepts, which may be considered as contradictory, into one common ethos: social ethics of brotherhood with individualistic ethics of developing pleasures. On account of this, the notion of conscience occurs to the philosopher not only in the context of experiencing the absolute ideal of community of all people, but also in the perspective of the sphere of human needs. It fulfills the role of the authority which maps out the way of acting in case of the antinomy of individual’s good and social good.

18

Uniwersalizm grzechu i misja Ducha Świętego w świetle encykliki św. Jana Pawła II Dominum et Vivifiantem

51%

Derdziak L.

Polonia Sacra

|

2015

|

tom 19

|

nr 2(39)

121-146

PL

Grzech i jego skutki wpisują się w gamę doświadczeń życiowych każdego człowieka. W świecie współczesnym obserwuje się jednak znaczący zanik świadomości grzechu, zarówno w jego wymiarze indywidualnym jak i społecznym. Dlatego autorka niniejszego artykułu podejmuje próbę przybliżenia papieskiej nauki o grzechu i zbawczej roli Ducha Świętego. W swoich rozważaniach na temat grzechu Jan Paweł II ukazuje go w perspektywie dzieła Zbawienia, którego dokonał Jezus Chrystus oraz w świetle działania Ducha Świętego w sercu każdego człowieka. Grzech niewiary w zbawcze posłannictwo Chrystusa, płynący z grzechu pierwszych ludzi, doprowadził do zbrodni ukrzyżowania, podczas gdy grzech przeciwko Duchowi Świętemu zakłada odmowę przez człowieka nawrócenia i tym samym nieprzyjęcia przebaczenia ofirowanego przez Boga. W tej złożonej sytuacji stworzonej przez wybór ludzki Duch Święty przychodzi z ofertą odpuszczenia grzechów. Warunkiem odpuszczenia jest uznanie grzechu w sumieniu. Dlatego właśnie misja Ducha Bożego polega na „przekonywaniu” o grzechu, sprawiedliwości i sądzie. Papież naucza, że każdy grzech ludzki został ogarnięty przez dzieło zbawcze Jezusa Chrystusa. Działający we wnętrzu człowieka Duch Święty objawia ekonomię Bożej miłości, która zaprasza do nawrócenia.

EN

Sin and its consequences are present in life of every human being. However, the awareness of sin in contemporary world has decreased signifiantly, both in its individual and social dimensions. That is why this article intends to outline main ideas of the papal teaching about sin and salvifi role of the Holy Spirit. Looking into the nature of sin, John Paul II describes it in the light of salvifi work of Christ as well as work of the Holy Spirit in the heart of each man and woman. At the core of the sin of crucifiion of Jesus lies rejection of His mission whereas the sin against the Holy Spirit presupposes a radical refusal to be converted and therefore to accept forgiveness offred by God. In this diffilt situation the Holy Spirit comes with an offr of the remission of sins. For this action to be successful it is necessary to recognize sin in one’s conscience. That is why the mission of the Holy Spirit consists in convincing of sin, righteousness and judgment. The Pope points out that Jesus Christ’s salvifi work encompasses somehow every single human sin. The Holy Spirit reveals in man’s heart economy of God’s love which invites to conversion.

19

Problem rozumienia w tomizmie. Ratio naturalis – Prawo naturalne – jako normy bliższej obiektywnej moralności

51%

Greniuk F.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2006

|

tom 2

|

nr 1 Prawo

51-66

DE

Die richtige Analyse der Texte des hl. Thomas von Aquin zeigt, dass für ihm eine objektive und entfernende Norm der Handlungen des Menschen ratio divina. Entweder ist die nähere Norm ratio humana. Die Äussärungen des hl. Thomas über ratio im Sinne der Norm der objektiven Moralität in der Tradition des Thomismus eindeutiger nicht verstanden sind. Bewegte und sehr interessante Diskussion über dieses Thema unter die Thomisten im ersten Hälfe des 20. Jahrhunderts fortgeführt worden ist. Die Kommentatoren der thomistischen Texte waren nicht einverständig im welchen Sinne die ratio als die nähere und objektive Norm der Moral verstehen soll. Die einigen von ihnen erachten, dass dieses Fachwort die rationelle Natur des Menschen bestimmt; die andere entweder, dass dictamen rationis den allgemeinen Urteil der Vernunft über den Wert der Handlungen im ganzen Umfang festsetzt; endlich die andere, dass ratio naturalis im Sinne der Stimme des Gewissens sein muss, die aus seine Natur etwas vereinzelt, individuell und praktisch ist. Die erste Möglichkeit verteidigen in ihren Abhandlungen E. Elter (†1955), O. Lottin (†1965) M. S. Gillet (†1951) und die andere. Für die zweite ausspricht L. Lehu (†1939) – erklärend, dass die Norm der Moral ein allgemeiner Urteil der Vernunft (dictamen rationis) sei. Für die dritte Möglichkeit entscheidet sich V. Cathrein (†1931). Seiner Ansicht nach die Norm der Moral auch ein Urteil der Vernunft sei aber nur als die Stimme des Gewissens. Allgemeiner sagend im Thomismus verhält man die dreieinige Verstanden ratio in Sinne der moralischen Norm: die entfernende und objektive Norm ist ratio Dei wie das ewige Gesetz; die objektive und nähere Norm ist ratio humana wie natura rationalis; die nähere und subjektive Norm ist ratio wie eine Stimme des Gewissens.

20

Między teologią a poezją. Przebaczenie u Mickiewicza

51%

Kuczera-Chachulska B.

|

2016

|

tom 1/37

223-232

PL

Szkic otwiera przywołanie refleksji Cz. Zgorzelskiego na temat problematyki religijnej w twórczości Mickiewicza, która zdominowana została przez kwestie sumienia. Najważniejsze utwory poety, ich zasadnicze wątki, połączone są ściśle z duchową drogą przemiany i wewnętrznego dojrzewania bohaterów. Taki motyw odnajdujemy zarówno w Panu Tadeuszu, jak i w Dziadów cz. III, a także liryce Mickiewicza. Najszerzej i najbardziej wyraźnie przedstawiony został problem winy, samorozpoznania i przebaczenia w Panu Tadeuszu (księga X: „Emigracja. Jacek”). Ta modelowa niemal sytuacja stanu wewnętrznego bohatera, dążącego do uwolnienia od dręczącej go winy, przeanalizowana została z uwzględnieniem kontekstu refleksji P. Ricoeura. Akt wybaczenia, przedstawiony przez największego polskiego romantyka, poprzedził wielkie sceny, dotyczące tego właśnie problemu w późniejszej literaturze polskiej.

EN

The article begins with the reflection of Cz. Zgorzelski on the religious issues in the works of Mickiewicz, which have been dominated with question of conscience. The most important works of the poet and their principal threads are strictly connected to the inner transformation and maturation of the characters. „Pan Tadeusz”, „Dziady cz. III” as well as the lyrical works of Mickiewicz include these problems. The issue of the guilt, self-discovery and forgiveness is most broadly and elaborately depicted in „Pan Tadeusz” (Volume X „Emigracja. Jacek”). This nearly exemplary situation of inner state of the character that is striving for deliverance from nagging guilt has been analyzed in context of the thoughts of P. Riceur. The act of forgiveness shown by the most important of Polish romantic poets, preceded the big scenes concerning this problem in the following Polish literature.