Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Jeszcze o "stylu zakopiańskim" i jego wpływie na architekturę modernistyczną : przyczynek do kwestii zaniku ludowej inspiracji w architekturze końca XX wieku

100%

Tołłoczko Z.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2000

|

tom R. 97, z. 1-A

16-25

EN

The article is devoted to some aspects of the conections between Polish and Slovakian country roots of pre-modern architecture and interior design. Author praise inspiration of popular mountain country art on architecture inter tradition and avant-garde. She stress problem of atrophy folk influence in postmodern architecture

2

Uzdrowiska : zaprzepaścić czy ratować?

88%

Tondos B.

Ochrona Zabytków

|

2000

|

nr 3

299-306

EN

Recently, publications about old resorts and their architecture are becoming increasingly numerous. At the same time, resorts are turning into sites of a growing construction movement, which leads to the destruction of valuable monuments and the violation of spatial complexes. Knowledge about resort architecture had developed only relatively recently, and thus remains incomplete. The author perceives various gaps as regards typology, terminology and conservation doctrine. The latter encompass methods of dealing with particular buildings, and pertain to the protection of the cultural landscape. This fact is even more important considering that the resorts, as a rule, were created from about the mid-nineteenth century, and for a long time played the role of the “salons” of the Polish intelligentsia; during the summer season, they frequently witnessed assorted intellectual and patriotic initiatives, due to the weaker surveillance of the partitioning authorities and easier foreign contacts. The author presents various proposals concerning forms of the protection of resort towns, drawing attention to the rank of the historical role played in local tradition by certain buildings. These are essential arguments while making conservation decisions. In the cultural landscape of the resorts basic significance is attached to spatial aspects, different than in town or the countryside, a correspondence between the town planning configuration and the natural and composed vegetation as well as the flexibility of conservation undertakings.

3

Przedmioty metalowe w stylu zakopiańskim Marcina Jarry

88%

Paprocka-Gajek J.

Artifex Novus

|

2021

|

nr 5

42-65

EN

Famous braziers, Marcin Jarra and Marcel Jakubowski, opened under their own names the first Cracow branch of Norblin, Bracia Buch i T. Werner, a famous Warsaw plate factory. Established in February 1887, the company introduced items crafted from silvered metal that imitated silverware (such as crockery, items of religious value, or toilette accessories) onto the Galician market. In 1900, both associates were distinguished for their wares on the World’s Fair in Paris. Alas, in the same year they disbanded their company; each of them continued their own production. The M. Jarra company continued to operate till 1927. Their line of products characterized by the Zakopane style was manufactured in years 1900–1917. Decorations to said products were based on the drawings of St. Witkiewicz and Wl. Matlakowski. This offer is known thanks to the one preserved catalogue featuring around 50 patterns. Zakopane styled items are rare both in private and museum collections. Tłumaczenie: Jakub Młynarczyk

PL

W lutym 1887 r. mosiężnicy Marcin Jarra i Marceli Jakubowski otworzyli w Krakowie pod własnymi nazwiskami filię znanej warszawskiej wytwórni wyrobów platerowych Norblin, Bracia Buch i T. Werner. Firma wprowadziła na rynek galicyjski przedmioty wykonane z posrebrzanego metalu, naśladujące wyroby srebrne (galanterię stołową, przedmioty do sprawowania kultu, naczynia toaletowe). W 1900 r. wspólnicy wyróżnieni zostali za platerowane przedmioty m.in. na Wystawie Światowej w Paryżu. Niestety, w tym też roku rozwiązali spółkę i każdy z nich kontynuował własną produkcję. Firma nad nazwą M. Jarry istniała zapewne do 1927 r. Przedmioty w stylu zakopiańskim produkowane były w latach 1900–1917 (?). Dekoracje do tych przedmiotów powstały wg rysunków St. Witkiewicza i Wł. Matlakowskiego. Oferta w stylu zakopiańskim jest znana dzięki jedynemu zachowanemu katalogowi z ponad 50 wzorami. Egzemplarze w stylu zakopiańskim należą do rzadkich i to zarówno w zabiorach muzealnych, jak i kolekcjach prywatnych.

4

Styl otwocki

88%

Szałygin J.

Ochrona Zabytków

|

1998

|

nr 4

361-369

EN

The Otwock construction style, created at the end o f the nineteenth century by Michal Elwiro Andriolli, earlier than the earlier Zakopane style devised by Stanislaw Witkiewicz, is little known and insufficiently appreciated. The summerhouse architecture o f the environs o f Otwock is an unique phenomenon on the scale o f Mazovia. Many wooden buildings representing the style in question are no longer standing and numerous examples are decaying; nonetheless, a number o f houses displaying magnificent w ood carving is still to be found. Unfortunately, methods o f protecting wooden houses built in the Otwock style and their preservation for future generations have not been proposed up to now. This problem cannot be solved by listing particular objects in a register o f historical monuments. The salvage o f existing buildings by their present-day owners cannot be achieved without the assistance o f municipal authorities and the State Service for the Protection o f Historical Monuments.

5

Architektoniczny detal i tożsamość

75%

Żarnowiecka J. C.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

tom R. 109, z. 5-A/2

666--669

PL

Architektoniczny detal jest dla architektury czymś immanentnym. Architektura bez detalu nie istnieje, jest on jej dany z natury. Z pomocą architektonicznego detalu można wyrazić tożsamość miejsca - czasu - człowieka - grupy społecznej. W publikacji przywołany został przykład stylu zakopiańskiego. Powstały na przełomie XIX i XX wieku posłużył do poszukiwania i budowania tożsamości narodu polskiego.

EN

The Architectural detail of architecture is something immanent. Architecture does not exist without detail. It is its nature. With the help of the architectural detail it is possible to express the identity of the place - time - man - social group. The paper presents an example of the Zakopane style, created at the turn of the twentieth century. It has been used for searching and building the identity of the Polish nation.

6

Стиль «закопанский» в архитектуре деревянных усадебных домов Беларуси

63%

Guz O.

|

tom Z. 16 (166)

23-26

PL

W artykule przedstawiono "styl zakopiański" w architekturze Białorusi początku XX wieku. Zaprezentowano jego podstawowe cechy i związek z tradycyjną architekturą dworów. Budownictwo w tym stylu było związane z poszukiwaniem "stylu narodowego". Wybitnym przedstawicielem kierunku był Stanisław Witkiewicz, z inspiracji którego pojawiła się drewniana architektura Tatr. Przeanalizowano przykłady jego twórczej praktyki w północnym regionie Białorusi.

EN

The article is about country wooden estates in "Zakopanski" style located on the territory of the Belarus at beginning of 20th century. "Zakopanski" style is one of the directions for discovering for the new forms of the estate architecture.

7

Pierwsze realizacje stylu zakopiańskiego na Podkarpaciu

63%

Gosztyła M. , Motyl B. W.

|

2012

|

tom z. 59, nr 2/II/I

265-277

PL

Nurt zwany często stylem zakopiańskim zaczął się krystalizować u schyłku XIX wieku. W Polsce odwoływał się do motywów narodowych i rodzimych pierwiastków. Zakopane odkryte przez Tytusa Chałubińskiego stało się kolebką nowych projektów w architekturze i sztuce. Mało do tej pory znane są projekty i realizacje w stylu zakopiańskim na Podkarpaciu. W związku z tym autorzy podjęli się próby przebadania i omówienia reprezentatywnych a zarazem kilku obiektów wybudowanych w tym stylu. Do badań wybrano obiekty o różnym programie funkcjonalno-przestrzennym co daje spojrzenie na skalę współpracy architektów i mecenasów. Dokonano analiz ustrojów, form i detali architektonicznych obiektów: domu w Przemyślu ul. Tatarska 26, kościoła pw. MBŚ w Miękiszu Nowym, budynku Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi w Jarosławiu oraz plebani w Dydni. Wskazano również i inne realizacje, które zostały objęte badaniami. Przywołani zostali architekci, którzy zafascynowali się nowym nurtem. Kolejne dzieła architektoniczne omawiane będą sukcesywnie, być może powstanie oddzielne opracowanie poświęcono tej tematyce.

EN

Trend, frequently called Zakopianian style, came into being in late XIX century. In Poland, it referred to native motives. Zakopane discovered by Tytus Chałubiński became the center of new projects in architecture and art. However, we barely know projects and realizations of Zakopianian style in Podkarpacie. Therefore, authors try to research and discuss some representative structures and buildings built in that style.

8

Contemporaneity – Zakopane-ness – the heritage of Zakopane. The Zakopane style in the space of the confrontation of national styles Stanisław Witkiewicz’s Zakopane style and its differentia specifica

63%

Kwiatkowski K.

|

2019

|

tom Vol. 116, iss. 12

53--61

EN

This paper is an attempt at reconstructing Stanisław Witkiewicz’s creative method on the basis of his scattered writings. The Zakopane style has become a phenomenon across a broad spectrum of Polish national styles. The inspirations for classical national styles were typically arbitrarily selected sets of forms taken from a specific historical style associated with a given nation or state. It was often an eclectic set – enriched with elements derived from other styles. Stanisław Witkiewicz consistently avoided borrowing and copying, confining himself solely to drawing inspiration from the folk art of Podhale. In the methodology of his architecture, rational elements (exposing the structure, stressing hygiene) interweaved with ornamentation, predominantly featuring floral themes and elements of a specific mythology.

PL

Artykuł jest próbą zrekonstruowania metody twórczej Stanisława Witkiewicza dokonaną na podstawie jego pism rozproszonych. Styl zakopiański stał się fenomenem w szerokim spektrum polskich stylów narodowych. Inspiracją dla klasycznych stylów narodowych na ogół był arbitralnie dobrany zbiór form zaczerpniętych z określonego stylu historycznego związanego z danym narodem, bądź państwem. Często był to zbiór eklektyczny – wzbogacony o elementy pochodzące z innych stylów. Stanisław Witkiewicz konsekwentnie unikał zapożyczeń i wtórności, wykorzystując wyłącznie inspiracje z ludowej sztuki Podhala. W metodologii jego architektury elementy racjonalne (eksponowanie konstrukcji, nacisk na higienę) przeplatały się z ornamentyką, głównie o tematyce roślinnej oraz elementami swoistej mitologii.

9

Style narodowe – architektura między apoteozą narodu a akceptacją współistnienia wspólnoty narodów

63%

Kwiatkowski K.

|

tom Vol. 1

77--85

PL

Fenomen stylów narodowych jako konstruktów kulturowych można rozpatrywać w kontekście teorii „tradycji wynalezionej” autorstwa Erica Hobsbawma. Zasadą tej teorii jest w uproszczeniu tworzenie wymyślonych, do pewnego stopnia fikcyjnych tradycji, opartych jednak na zasadach autentycznych, istniejących. Budowle wznoszone w stylu narodowym miały tworzyć jednolitą przestrzeń nasyconą pierwiastkami narodowymi. Celem tej architektonicznej ideologii była apoteoza narodu. W obecnych czasach fenomen stylów narodowych uległ całkowitemu zanikowi. Nie wznosi się nowych obiektów w tych stylach. Natomiast percepcja zachowanych dzieł architektury w stylu narodowym przeszła ewolucję. Obecnie odbiera sie je jako obiekty o zróżnicowanym stylistycznie wystroju.

EN

The phenomenon of national styles as cultural constructs can be seen in the context of the theory of ‘tradition invented’ by Eric Hobsbawm. The basis of this theory is the simplification of the creation of imaginary and, to some extent, fictitious traditions but based on authentic, existing principles. Buildings erected in the national style were intended to create a uniform space saturated with national elements. The aim of this architectural ideology was the apotheosis of the nation. Nowadays, the phenomenon of national styles has completely disappeared. No new objects are erected in these styles. However, the perception of the preserved works of architecture in the national style has evolved. There are now perceived as objects with stylistically diverse decor.

10

STYL NARODOWY –FORMA MANIFESTU CZY MANIFEST FORMY?

63%

Dardzińska I.

|

nr 14/II

27-41

PL

W artykule przedstawiono początki poszukiwań elementów narodowych w tendencjach stylowych na przełomie XIX i XX wieku w wybranych k rajach europejskich i U SA. Ponadto przeanalizowano kształtowanie się stylu narodowego w Polsce – genezę jego powstania i zmiany rozwojowe od XIX wieku po czasy współczesne. W Polsce poszukiwania stylu narodowego miały związek zarówno z chęcią manifestacji niepodległości, jak i z wykreowaniem nowego stylu w architekturze. W drugiej połowie XIX wieku, w polemicznym dyskursie pomiędzy zwolennikami tradycjonalizmu a propagatorami nowatorskich rozwiązań, przeważyły tendencje powrotu do minionych stylów architektonicznych. W budownictwie świeckim starano się lansować motywy ludowe, bliskie „stylowi zakopiańskiemu”, a budownictwo sakralne miało stać się kolejną odsłoną form gotyckich, nazwaną „stylem wiślano-bałtyckim”. W drugim dziesięcioleciu XX wieku, sięganie do form średniowiecznych, zwłaszcza romańskich i łączenie ich z modernizmem, miało na celu wykreowanie tzw. „stylu swojskiego”. Trendy w manifestowaniu cech narodowych w architekturze były zauważalne w innych krajach europejskich na przełomie XIX i XX wieku, np. Heimatstil w Niemczech. Awangardowe odmiany modernizmu w postaci art déco, streamline czy zig-zag stanowiły amerykański odpowiednik modernizmu Europy Zachodniej. Zastosowanie wysokiej jakości materiałów budowlanych w połączeniu z kompozycją wyjątkowych układów artykułujących elewacje sprawiło, że wiele obiektów z lat 20. i 30. XX wieku do tej pory uznaje się za symbole architektonicznej elegancji. Pewnego rodzaju próbą manifestacji stylu narodowego są m.in. pawilony wystawiennicze na EXPO. Ich formy, już w drugiej połowie XIX wieku wskazywały na stopień zaawansowania technologicznego, np. Pałac Kryształowy w Londynie. Obecnie istotniejsze wydają się prezentacje przygotowane dla zwiedzających EXPO. Jednak wybór formy pawilonu nadal pozostaje wskazówką trendu i stylistyki, z jaką dany kraj chce być utożsamiany. Część pawilonów manifestuje nowatorskie idee kształtowania bryły. Większość jednak osadzona jest w klasycznych elementach architektury, których rozpoznawalność umacnia w poczuciu bycia we wspólnej tradycji kulturowej.

EN

The article presents the beginnings of a search for national elements in style tendencies at the turn of the 19thand 20thcenturies in selected European countries and in the USA. In addition, the development of national style in Poland was analyzed: the history of creating and progressive changes from the 19thcentury to contemporary times. In Poland, the search for a national style was associated both in the need for manifestation of independence and the invention of a new architectural style. In the second half of the 19th century, a polemical discourse between traditionalism supporters and promoters of innovative solutions raised in which a tendency for returning to bygone architectural styles were dominant. In secular architecture, efforts were made to promote folk motifs close to the Zakopane style, and sacred architecture was supposed to become another line of gothic forms called the Vistula-Baltic style. In the second decade of the 20th century, referring to medieval forms, in particular Roman ones, and blending them with modernism were aimed at creating so-called a ‘native style’. Trends in the manifestation of national traits in architecture were noticeable in other European countries at the turn of the 19th and 20thcenturies, e.g. Heimatstil in Germany. Avant-garde variants of modernism in the form of art déco, streamline or zig-zag were an American equivalent of Western Europe modernism. Many buildings of the 1920s and 1930s are still considered symbols of architectural elegance owing to the use of high quality building materials in combination with an arrangement of unique façade articulating units. Some sort of an attempt of a manifestation of the national style are exhibition pavilions for EXPO, etc. Their forms, already in the second half of the 19th century, indicated the technical advancement, e.g. the Crystal Palace in London. Nowadays, presentations provided for visitors of EXPO seem to be more significant. However, selection of the form of a pavilion still remains an indication of a trend and a style a given country wants to be identified with. Some pavilions manifest innovative ideas of building body development, yet most of them are associated with classical architectural elements, the recognisability of which strengthens the sense of belonging to a common cultural tradition.

11

ŚLADY UKRYTE W HARMONII STYLU ZAKOPIAŃSKIEGO. WILLA OKSZA A TWÓRCZOŚĆ KOLONII ARTYSTYCZNEJ ZAKOPANEGO

63%

Pomiankiewicz E.

Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo

|

2017

|

nr 12/II

79-95

PL

W niniejszym artykule rozpatrzono przestrzeń willi Oksza w kontekście elementu szczególnego w architekturze Zakopanego – jako zabytku stylu zakopiańskiego oraz w kategorii Galerii Sztuki XX wieku. Willa Oksza, jako zabytek architektury drewnianej oraz projekt twórcy stylu zakopiańskiego, Stanisława Witkiewicza, jest miejscem wyjątkowym, emanującym harmonią i ładem. Jednakże zaadaptowana na Galerię Sztuki XX wieku skrywa w swoich wnętrzach niezwykłe dzieła przedstawicieli różnych nurtów artystycznych i epok. W artykule przedstawiono i scharakteryzowano ślady – dzieła pozostawione przez artystów związanych z Zakopanem, które czynią willę Oksza miejscem jeszcze bardziej wyjątkowym i ponadczasowym.

EN

This article discusses the issue of the Oksza villa space’s as an particular element of the Zakopane’s architecture, as an monument of Zakopane style and also as a Gallery of 20th Century Art. Designed by the creator of the Zakopane style – Stanisław Witkiewicz Oksza villa is an particular place that emanates the 89 harmony and order. However in the interiors of villa converted into a Gallery of 20th Century Art are hidden extraordinary works of art of the different styles and artist trends. In the article are also presented and described traces – works of art of various artist connected with Zakopane that makes Oksza villa a place even more particular and timeless.

12

Twórcza kontynuacja?

63%

Kęsek Z.

Środowisko Mieszkaniowe

|

2013

|

tom nr 11

209--213

PL

Zmiany wizualne w sferze twórczości architektonicznej, spowodowane przez ewolucję technologii materiałowych i konstrukcyjnych, uwidaczniają się przede wszystkim w kształtowaniu współczesnej bryły oraz nowych formach elewacji i detalu. Transformacje łączą się z nowym wyrazem estetycznym – wnikaniem do świata architektury żywego świata roślinności, słonecznymi kolektorami, żaluzjami, przeszkleniami zimowych ogrodów, galerii oraz zielonymi dachami. Powstają ekologiczne i plastyczne koncepcje budynków, wspomaganych nowymi technologiami, elektrycznym wyposażeniem, sztuczną inteligencją. Te nowe technologie dają olbrzymie możliwości w kreowaniu nowej rzeczywistości. Niezależnie jednak od postępu w dziedzinie wszelkich wspierających rozwój rozwiązań z kręgu architektury, niezwykle istotna pozostaje ciągle strona wizualna, sfera kompozycji i estetyki obiektów architektonicznych. Pojęcie estetyki jest bardzo trudne do zdefiniowania, ponieważ dotyczy indywidualnego odczucia człowieka. Jawi się tu szereg zależności między formą estetyczną a wartością etyczną, również rozumianą jako przenikanie się dobra ze złem. W dążeniu do estetyki niezbędne jest sprawne wykonawstwo, umiejętności, kunszt, umiejętność warsztatowej pracy i władania materiałem. „Wartości artystyczne są wyraźnie służebne, o określonej odmianie służebności wobec wartości estetycznych są nie tyle jakościami co sprawnościami do jakościowego ukazania się w dziele określonych wartości…”1.Postrzegając każdego człowieka jako twórcę można przyjąć, że jego estetyzm przejawiać się może w dążeniu do samokształcenia, w formowaniu jednostek swobodnych, harmonijnych, często nawet zdezalienowanych lecz zdolnych do życia we wspólnocie2.

EN

Visual changes in the sphere of architectural creation, caused by the evolution of material and constructional technologies, are mostly visible in the formation of a contemporary volume as well as new forms of elevation and detail. The transformations are related to new esthetical expression – the living world of vegetation which enters the world of architecture, solar collectors, blinds, winter garden glassing, galleries and green roofs. There are ecological and plastic concepts of buildings supported with new technologies, electric equipment and artificial intelligence. These new technologies give huge possibilities in the creation of new reality. However, regardless of progress in the domain of all the architectural solutions supporting development, the visual side as well as the sphere of the composition and estheticism of architectural objects remains highly important. The notion of estheticism is very hard to define because it concerns man’s individual experiences. One can see a series of dependences between an esthetical form and an ethical value, also understood as the intermingling good and evil. Effective performance, skills, artistry, the ability to work properly and to control the material are necessary while pursuing estheticism. “Artistic values are clearly subsidiary in a defined variety of such an attitude; against esthetical values, they are not just qualities but abilities to indicate defined values in a work qualitatively…”1. Perceiving every man as a creator, we can assume that his estheticism may manifest itself in the desire for self-education, in the formation of free and harmonious units, frequently quite alienated yet able to live in a community2.

13

Styl zakopiański Stanisława Witkiewicza i jego differentia specifica

63%

Kwiatkowski K.

|

tom Vol. 1

57--66

PL

Praca jest próbą zrekonstruowania metody twórczej Stanisława Witkiewicza dokonaną na podstawie jego pism rozproszonych. Styl zakopiański stał się fenomenem w szerokim spektrum polskich stylów narodowych. Inspiracją dla klasycznych stylów narodowych na ogół był arbitralnie dobrany zbiór form zaczerpniętych z określonego stylu historycznego związanego z danym narodem bądź państwem. Często był to zbiór eklektyczny. Stanisław Witkiewicz konsekwentnie unikał zapożyczeń i wtórności, wykorzystując wyłącznie inspiracje z ludowej sztuki Podhala. W metodologii jego architektury elementy o charakterze „racjonalnym”, jak: postulat funkcjonalnego rozplanowania pomieszczeń, propagowanie prawidłowego nasłonecznienia wnętrz oraz utrzymywania ich czystości, a także eksponowanie konstrukcji budynków, przeplatały się z elementami o charakterze „romantycznym”, jak np.: wprowadzanie ornamentyki, głównie o tematyce roślinnej, oraz kreowanie warstwy symbolicznej architektury, przesyconej pierwiastkami swoistej mitologii.

EN

The work is an attempt to reconstruct the creative method of Stanisław Witkiewicz based on his various written works. The Zakopane style has become a phenomenon within a wide spectrum of Polish national styles. The inspiration for classic national styles was generally an arbitrarily selected set of forms taken from a specific historical style associated with a given nation or state. It was often an eclectic collection. Stanisław Witkiewicz consistently avoided borrowing and repetitions, using only inspirations from the folk art of Podhale. In the methodology of his architecture, ‘rational’ elements were interspersed with ornaments mainly on the subject of plants and elements of a mythology.

14

Architektura nowego stylu zakopiańskiego. Odrodzenie stylowe czy popkulturowy kicz i historyczne niezrozumienie?

51%

Wiśnicka A.

Artifex Novus

|

2021

|

nr 5

174-187

EN

The text addresses the questions of contemporary architecture inspired by the Zakopane Style, examining whether or not they present the appropriate features that would predispose them to be described as the revivalism of historical patterns. Beginning with the aesthetic writings of Stanisław Witkiewicz and the theory of architectural revival and neo-vernacularism, the article introduces and analyzes examples of the so-called New Zakopane Style. The comparison of selected buildings with Witkiewicz's aesthetic theories, in combination with extended definitions of vernacularism, is the core of considerations about an attempt to situate the currently developing trends on the map of architectural styles drawing from the late 19th century heritage. On the basis of representative examples of architecture created after 2000, the text aims to analyze the validity of the pop-culturally constituted term of the New Zakopane Style.

PL

Tekst porusza kwestie współczesnego budownictwa inspirowanego stylem zakopiańskim, szukając odpowiedzi na pytanie, czy wykazuje ono właściwe cechy, pozwalające określić je mianem rewiwalizmu historycznych wzorów. Wychodząc od założeń Stanisława Witkiewicza oraz teorii architektonicznego odrodzenia i neowernakularyzmu, artykuł przybliża i analizuje przykłady budowli tzw. nowego stylu zakopiańskiego. Komparatystyka obiektów i teorii estetycznych Witkiewicza w zestawieniu z rozszerzonymi definicjami wernakularyzmu stanowi trzon rozważań o możliwej próbie usytuowania rozwijających się obecnie tendencji stylowych na mapie architektury czerpiącej z dziedzictwa przeszłości. Na podstawie reprezentatywnych przykładów architektury powstałej po roku 2000 poddaje analizie słuszność popkulturowo ukonstytuowanego terminu nowy styl zakopiański.

15

Gdynia i Zakopane – „styl zakopiański”, modernizm, funkcjonalizm. Podobieństwa i różnice

51%

Koseski A. J.

|

2016

|

tom T. 61, z. 2

75--86

PL

Gdynia i Zakopane to dwa słynne miasta na granicach II Rzeczypospolitej, pierwsze nad Bałtykiem, drugie pod Tatrami. Celem niniejszej pracy jest próba porównania pozornie odmiennego ich oblicza pod kątem architektury ośrodków. W obu - aczkolwiek w nieproporcjonalnym zakresie - zaistniał „styl zakopiański”, modernizm i funkcjonalizm.

EN

Gdynia and Zakopane are two towns famous in the interwar Poland, situated, respectively on the Baltic Sea and in the Tatra Mountains. The article aims at comparing their seemingly different architectural make up and showing that in both, even though in different proportions, one can find the heritage of the “Zakopane style”, modernism and functionalism.

16

Styl zakopiański służący „wykwintniejszym potrzebom” – ceramiczne serwisy do kawy i herbaty w ujęciu historycznym

51%

Kostuch B. , Czerwiński J. , Kostuch B. , Śniegocki Ł. , Fijałkowska M.

Szkło i Ceramika

|

2019

|

tom R. 70, nr 3

4--9

PL

Budownictwo i rzemiosło górali z okolic Zakopanego stały się dla Stanisława Witkiewicza (1851–1915) źródłem inspiracji do stworzenia narodowego stylu polskiego, który nazwał „stylem zakopiańskim”. Wierzył, że na Podhalu przetrwała pierwotna sztuka polska, która może stać się źródłem form i ornamentów dla architektów i projektantów. Zaprojektował w stylu zakopiańskim m.in. kilka domów wraz z ich wyposażeniem. Wśród sprzętów i przedmiotów znajdowały się oczywiście także takie, które nie były znane sztuce ludowej i których górale nie używali. Przykładem mogą być serwisy do kawy i herbaty. Wzorem dla form naczyń stał się drewniany czerpak z charakterystyczną rączką służący do nabierania mleka. Pierwsze filiżanki w stylu zakopiańskim zostały pokazane na wystawie w Warszawie w 1896 r. Wkrótce takie naczynia i serwisy zaczęto produkować w kilku fabrykach fajansu. Najznakomitszy przykład porcelanowego zakopiańskiego serwisu został wykonany w Sèvres na początku XX w., z kolei próbę produkcji takiego serwisu w fabryce porcelany w Ćmielowie trudno uznać za udaną. Zastawy w stylu zakopiańskim były na tyle popularne, że znajdowały się w ofercie polskich fabryk fajansu jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym.

EN

The wooden architecture and handicraft of the Highlanders who lived in the area around Zakopane inspired Stanisław Witkiewicz (1851–1915) to create a national Polish style which he called the „Zakopane style”. He belived that the original, primaeval Polish art survived in the Highlands and that it could be the source of the forms and ornamentation for the architects and designers. Witkiewicz designed a couple of houses and their interiors in Zakopane style. Many of the designed objects were not to be found in the folk art and they were never used by the Highlanders. One of them were tea and coffee sets. The shape of the vessels was designed according to the shape of a „czerpak”, the wooden vessel for pouring milk which had a very characteristic handle. Cups in Zakopane style were exhibited in 1896 for the first time, soon afterwards such vessels and sets were produced by a couple of earthenware factories. The most exquisite example of porcelaine set in Zakopane style was done at Sèvres at the beginning of the 20th cent. the one produced at Ćmielów cannot be considered a successful attempt. Faience sets were pretty popular and were still produced in the interwar period.

17

Utracone piękno. O zniszczeniach zabytkowej architektury Zakopanego

44%

Rupiewicz R.

Artifex Novus

|

2021

|

nr 5

148-173

EN

There are around 1,361 historic buildings in Zakopane, of which 1,180 are timber mountain houses of Zakopane style built from the end of the 19th century to the times of the Second Polish Republic (1918–1939). Such an accumulation of timber buildings in the local style formed an identity to the area based on spatial organization, scale and proportions. The mountain houses are valuable due to their history and tradition. Unfortunately, these structures are now superseded by investments in new developments which destroy the townscape. Such activities are facilitated by unfavorable provisions in local spatial development plans adopted during the years 2009–2012. Quite often historical buildings are deliberately set on fire in order to secure new land for investments. The article describes historic mountain houses which have been devastated or demolished in recent years. It presents the formal and legal conditions that allowed for this and the mechanisms of action. It also presents solutions which can help develop better preservation and protection of historic secular buildings.

PL

Na terenie Zakopanego znajduje się ok. 1361 obiektów zabytkowych, z których 1180 to drewniane wille, reprezentujące styl zakopiański, powstałe w okresie od końca XIX w. do 20-lecia międzywojennego. Tak intensywne nagromadzenie drewnianych brył zakopiańskich willi ukształtowało tożsamość miejsca opartą o ład przestrzenny, stosowną skalę i proporcję. Wille stanowią wartość ze względu na historię i tradycję. Niestety, zabudowa ta jest obecnie wypierana przez inwestycje deweloperskie, które niszczą krajobraz miasta. Takie działania ułatwiają niekorzystne zapisy w miejscowych planach przestrzennych, uchwalone w latach 2009–2012. Często dochodzi do celowych podpaleń zabytków w celu pozyskania nowych gruntów inwestycyjnych. W artykule omówiono zabytkowe wille, które w ostatnich latach zostały zdewastowane lub zburzone, ukazano uwarunkowania formalno-prawne oraz mechanizmy działania. Wskazano rozwiązania, które mogą przyczynić się do lepszej ochrony konserwatorskiej zabytkowych obiektów architektury świeckiej.